Skip to main content

Full text of "Johannis Tarnovii S.S. Theol. D. & in Academia Rostochiensi professoris, In prophetam Zachariam commentarius : in quo textus analysi perspicuâ illustratur, ex fonte Hebraeo explicatur, locis S.S. parallelis confirmatur, à pravis expositionibus vindicatur"

See other formats 


8t. 


Given  by. 


Roora 


Department- 


&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&& 


.  7>.  T.  O.  M.  A. 
JOHANNIS  TARNOVII, 
S.S.  Theol,D,&  in  Academia  Rofto- 

chienli  Profeflbris 

In  Prophetam 

ZACHARIAM 

COMMENTARIUS; 

In  quo  textm 

Analyfi  perfpicua  illuftratur* 
ex  fonte  Hebraeo  explicatur, 
locis  S.Sr  paraltelis  confirmatur^ 
apravis  expofitionibus  vindicatur, 

U[m  vero  in  LocU  Commanibm  exipsd fcripttir& 

natts  &  probatis  indicatur. 

Nehemlaec.  rj.v<  zX 

:^on  a^D  ncnni 
vfidjeBmcHinjine  INDJSZ 


R  O  S  T  O  C  H  J, 
Vfyfa  exfcrip/tt  foacbimm  Fedanm  Acad>  Typog. 

Sumptibu*  Job.  Halleryordl bibU  ISoftocb. 


Regi  Regum,Domino 

Dominorum 

JEHOVA  S  A- 

C  R  U  M.. 


P  R  JB  F  A  T  I  O, 

LECTORl 

B  E  N.E  V  OL  O 

&  Candido  falutcma  falu- 
'-  tis  fonte  precor. 

Uando  jam  tan» 

dem,Le&or  Candide, 
hunc  in  Zachariam 
prophetam  Commem 
tariu  m  (quem  d  u  d  u  m 
promiferuntalij,&,fi 
perme  folum  ftetiifet,  pridem  publici 
jurisfeciirem)  evuIgo,paucis  pro  tem- 
pore,quo  mala  multa  hanc  iittoris  Bal- 
thici  oram  exercent ,  &Jonge  plura  ac 

A  2  majora, 


Pr^fatio. 
majora],  nifi  fummum  illud  bonum  ca 
avcrteritclementer,jamjamobruet,di- 
cendum  mihiarbitrabar,  de  optimoin 
omnibus  malis  remedio.Et  cum  ipfum 
nominis  prophetaj.  noftri  etymon  re- 
fpiciebamcommodum,regrediebarini 
memoriam  ejus ,  quod  olim  a  Pfalmo- 
grapho  prxmonftratum  videram.  Hi>, 

iliq\litjttrrMm,&illt  eqaorum;nosvero  nomL 
nls  JSB. OVjE Dei  R E CORDAMUR. 
llli  incnrvant fe  £5"  cadtfnt,»os.ver& fttrgimu*  £f£ 
conjiftimin.. 

Itaenim  eft,  inmun  db  femper  funt 
duo  hominum  genera,  &  duo,  qux  ifti 
colunt,quibus  credunt  &  confidunt,, 
numina,&  ut  illa  fubje&a&objecta  di- 
verfa,  ita  etiam  diverla  ibidem  cernun- 
tureffe&a.  Pij  fiquidem,ubiamundi 
pelago  jaclantur ,  &  velut  ac 
eijciuntur ,  nulWi  aliud  habent; 

per~ 


Prif  ati  o. 
pcrfugium ,  quam  ut  ad  portum  vitx  1 
xtcmx  refpiciant,  &  rccordatione  no- 
minisdivini  fefolantes  mala  tolerent,, 
meliusq-,  fore  fperent,  dum  caftigati 
mortc  non  afficiuntur ,  trifles  femper 
gaudent,  ipfi  pauperes  multos  ditant, 
ac  nihil  habentes  omnia  obtinent. 

Contra  improbi  regnant ,  fe  pafsim 
magnificeoftentant,&inmaIopoten- 
tesfejaditant,  curribus  &  equis  ve&i 
aliorum  in  fe  convertunt  oculos,  & 
tantum  non  in  coelo  eflefibi  &  alijs  vi- 
dentur.. 

Hic  fidit armis ,  pfe.be  fe  clientium 
Defenditalter ,  miiitumqv  copijs. 
Ha:c  cft  illa,  quse  non  ociose  fpeftante 
admiranda  Dei  providentia  agitur  fa- 
bula,  inqua  ut  diverfi  introducuntur 
&coluntur,D"eus  nempe  verus  &ido- 
lum5probi&improbi,illiafflifti,  hiaf- 

A  3-  I-  fligpn^, 


P,Ry"EFATIO. 

fligentes,  itacataftropheibikta,  hlc 
tnftis,efficit,  ut  ibi  demu  comoediam 
fpe&emus,  hk  agi  tragcediain  cerna- 
mus ,  qualia  facra  dramata  &  paradi- 
gmataibiJofephus,David,Mardocha£- 
us,Danieh  hic  Pharao,SauI,  Sennache- 
rib,Haman,Herodes  &  alij  prabent. 

Hoc  ipfum  prophetaZacharias,que 
jam  do  tenui  quodam  Commentario 
illuftratum,  graphice  depingit,  dum 
piorum  in  profundo  merforum  &  ab 
immundo  mundo  oppreflbrum  cala- 
mitatem,  &  Iiberationem,  divinitus 
contraomnemfpem  prxftitam  inpo- 
pulo  Judaico  ex  captivitate  redu&o  ac 
contrahoftes  potentes  poteter  defen- 
fo  aliquot  vifionibus  adumbrat,  & 
quodnam  vicifsim  ipforum  officium, 
fan&is  prxceptis  declarat,&honorum, 
quos  eadem  fors  femper  manet,animos 
contrafuturamalapramiunit.  Ex 


P  R  m  F  A ■  T  I  O. 

Ex  quibusomnibus,  quando  re&e 
ac  pie  ((juocl  decet  omnes  Chriflianos) 
perpenduntur ,  fi  quiaante  in  Ecclefil 
redundavit  utilitas,  quod  credimus, 
nuncfanc,ubi  malorum  ilias  dulcifsi- 
mam  noftram  communcm  patriam 
Germaniam  tantum  nonobruitac  pla 
ne  inundat,ea  pijs  ufum  pr^bent  longe 
maximum,fjquidem,qu&  Judxos  affli- 
xit,  captivitas  nobisimminet^annona: 
caritas  ,  quacum  illi  mifere  diuq^  funt 
conflidatimos  premitr &aliagraviora 
maJa  metuuntur,imo  quibufdam  in  lo- 
cis  cernuntur,q.uandoquidem,qu£  Ju- 
dxos  peffundedit,  Iicentia  morum  paf- 
limobtinet.  Hic  veroA  verafolatia,pra> 
ter  Dei  verbum,  pios  deficiunt,  ideoq; 
ad  illud  velut  faeram  anchoram  confu- 
giunt.  _ 

Quisquis  itaqvcupjs  in  hifce  undis 

eiTe 


I  P  R  m  F  A  T  1  O, 

efl*etranquillus  ac  tutus,  navem  vcxz 
Ecclefix  nedeferas,  &nominis  ]eho- 
vx  j  ugiter  recordare,  in  profperis,ut  ir* 
pietate  proficias ,  in  maiis ,  ne  deficias 
vel  defperes.  Quod  quomodo  fieri 
debeat,  docebit  hie  propheta,nominis 
fui  menfuramimplens,  quem  ut  cum 
fru&u  noftro  legamus ,  &  qua;  falubri- 
terproponit,  re&eadufum  transfera- 
mus,faxitis,a  quo  placato  omnia  bona, 
<&iratoomnia  poens  maia  obveniunt 
generi  humano,  &  nos  fibi  hac  tempe- 
llateper  Chriftum  intercefforem,  & 
Spiritum  San&um  advocatum  noftru 
commendatos  effe  patiatur.  in  quo  vo- 
to  defino,  teq>,  Benevole  Ledor,felici- 
ter  valere  &  plurimum  fal  vere  jubeo. 

fona  i.  verf.  <f . 

1N 


1N 

ZACHARIA  M 

Prolegomena. 

pfalm.  106.  v.  4. 

Ecunduminter  eosprophe- 

tas,  qui  poft  redu&ionem  populi  Judaici 
excaptivitateBabylonica  vaticinati  funt,  nem- 
pe  Zacbariam  nunc  porrd,  juvante  Domino,  ex- 
plicaturus,more  folito  hxc  feptem  breviter  ex* 
ponam  in  prolegomenis,  Quisy  Quid,  Quando,  QuibiiS)  Qua  oaajione,  tles^s^i* 
Quofine,  &  Quptupliaa  prophetaverit.  $P<*>* 
Deprimo.  Certa  (unt,  qua? Spiritus  San&us  nobis  in  hujus  1, 
prophetx  tituloannotari  voluit,  videlicethxc  tria,  propbetcem- 
men  proprium,  genus  clarum,  &  officium  facrum :  incerta  vero  ,  qu# 
praetereanonnullidifputantinterpretes.Nameft  rTHDT?Com-  /,  tfomen 
pofitum  ex  verbo  hebrxo  *QJ>  ideft,  recordatus  eft,  &  nomine  }proprium. 
Tfjpjtyepftfi&TQ  contra£co  T^cujus  Mappick  in  compofitis  ex-|  Zachariat 
cidereconfuevit,  uttanto  faciliusa  nomine  Dei  proprio  queat  unde  diclf 
difcerni.Eft  igitur  ille,quem  grxce  diceres  ffivyejQi oVyfewnpoDeoy 
quod  nomen  huic  prophetx  bene  quadrat,  cum  non  tanrum  ipfe 
femper  Dei,  ejufque  di&orum  ac  factorum  divinorum  recolit 
memoriam,  verum  etiam  ex  captivitate  redu&os,  idem  ut  faci* 
ant,  hortatur  feduld. 

B  Genus 


z.  Genuj 
tUrnw* 


$  Ojficiu 


1f  ROIEGOMS»  A. 
Genus  feu familia  ipfius  indicatur,cum  nomen  patns, 
Eulogius ,  Benediaus,  q.m;  7p3  benedixit  Jehova,  &  ayi^P 
•  ideft,Firmicus,Robertus,cum  fitaR-T?3!.*  hoc  eft,  ftatumina- 
vit,apponitur.  Philo  in libro  de  nominihas  hebraicis :  1  .Uin,  in- 
Iquit,  eftfervus,  velteftis,  vel fortitudo ejus,  quorum poitre- 
jmum,ratione  Etymologix  propter  dagefch  habita  ,  fequimur; 
'  primum  a Y)V  cum         &  recundum,  id  ipfum  nomen  hehrxtf 
cum^V.confundit,  quemadmodum  etiam  apudalios  interpre- 
tes,  in  expiicatione  nominum  hebraicorumhac£.ifa  fedu&os», 
eademeftreperire. 


fjtc  liher 
esi  authen 
tjcus. 


AllegatUY 
inN.  T. 


0  num  bk 

ZdchtrUs 

wortefit 


•meitreperire, 

Qfficium  facrum  Zacharix,  nomine  prophctx  ( cTe  quo  in  i- 
)  Ha^xi  didum  eft)  denotatur.  Qnamvis  autem  eo  rempo* 

Z?^>.    —     ,      -       r _.  .    .      o-    r.  :.._.  I  ,:.,_,„ 


lltlO  HaacrXl  CUCtUm  CLLJ  UCtlUldlUl.  v^iiiiiJYia  «inym  va/  ic^ipO- 

re,quo  vixitZacharias,&pater  (Sc  avus  illius  fuerint  homines 
clarifsimi(fiquidemilli  tantumin  prophetiarum  titulis  folerife 
apponi,ut  ex  hcbrxis  Joei.  r,  i.  d  i&um  eft,  &  facfile  per  induaio- 
nem  poteft  probarij  &  proinde  notifTimi;  tamen  cum  nobis 
conftat  faltem,  hujus  prophetxlibrum  efle  canonicunr,  &  pro- 
inde  authenticum,  feu  fide  in  articulis  fidei  .dignum.,  de  reliquis ; 
non  admodum  erimus  folliciti. 

Ulud  vero  facileprobamus,adhibitis  librorum  V.T.  xe/TK&i- 
dif.  Eftenimhicliberi  propheta  &  legato  De-i,iingna  hebrxa 
fcriptus,aveteri  JudxorumEcclefia  in  V.  T.  receptus, in  arcanv 
Ecclefiafticamunacumcxterisrepofitus,&  adnosufque  incor- 
ruptus  propagatus,  &c,  in  N.  autem  T.a  Chrifto,cjufq;  apoftolis, 
Johanne  inprimis,aliquoties  allegatus  &appr0batus ,  quum  ex 
cap.f.  v.i6.Eph.4.2y.  Excap.p,v.9.Matth.zi.f.  Joh.T^if.Ex 
cap. ii.  v.  12.  Matth.  27.  9- ex  caP'  **•  v 10  •  Item       37  Apo.  1, 7. 
Ex  capi5.verf7.Matth.2^i.Marc.i4,27.citarur.HxcdicitdeZa-. 
I  charia  noftro  fcriptura,&  inde  fatis  fuperq;  novimus,  ( quantum 
\  quidem  fcire  de  eo  fas  eft)Quis  ille :  litigent  jam  inter  {S  inter- 
i  pretes,quantum  &  quamdiu  volent,  fuper  illo :  Num  hic  Zacha* 
vtGient*-j !  ^jas  ffa      ,  qui  inter  templum  &altare  a  Judxis  nefarie  occiius 
mortefit  |  ^  dicitur,Matt,23^f.quodRibera  &  Giialtherus  i.^rmant^Iijq; 
wtereptw )  Pr0banf,quorum  fuuuna.quod  fit  filiusBarachix,&  fere  prophe- 
jtiapt.    r  taium; 


farom 


II. 


In  Z achakiam, 
titti  nus  -nos,cum  fcriptura  huncnoftrum  prophetarft  vio- 
lenta  mort  *  fublatum  elTe  non  dicat,  nec  facile  id  ex  alijs  proba- 
tis  fcriptor  bus  probaripofsit,malumus  hic  tacere,quam  temere 
aliquid  atYeverare,  cum  nec  illis  defint  argumenta,  qui  Itatuunt, 
illum  Zach  iriam,de  quo  Chriftus  loquitur  apud  Marthxum  fuif- 
f:  hlium  Jehojadac,  quippe  quem  ifto  mortis  genere,in  loco  fan- 
l\o  exnnctum  eiTe  injufte,  fcriptura  diferte  narrat  2.  Chron.  24. 
ao.  zi.prsfertim  dim  conftet  de  multis  alijs,quod  fuerint  binomi- 
gesj  ideoqi  nonfitimprobabile,  idem  quoqj  in  hoc  Jehoiada  ob- 
tingere  potuiife,  quod  ethm  proptereafit  verofimilius  hoc  loco 
quum  nomina  illa  duo,ll  fignificationcm  fpe&es,feime  idenrde- 
«ptent  fed  dehis  fatis,de  quibus  alij  plus  fatis. 

Secundo,  Quid  hic  noftcr  Zachariaspropk^  verit,  ex  hac  lumma 
tognofcipoterit.  Trta  enim  potifsiraum  traftat.  pimum  accufat  Summa 
Jud*os  reduces  depeccatis,eofcj;  adpcenitentiam  revocat:  deinde  feH  arg^" 
xdxdificationemtempli  &urbis  ,  piopotitis  largis  Dei  promif-  mentuVL* 
{ionibus,exitimubt,fed  ita,ut  fimul  demonftret,  earum  ncn  fore  popettx. 
tillos  compotes,  nifi  eos,  qui  verae  pietati  ftudeant.  ienify  illuftres  ^ria  tra* 
prophetiasde  Meffia,  ejuiq;  operibus  ac  beneficijs  habetegtegi-  ®At' h 
as,quas  praecipue  fpe&antad  Ecclefiae  liberationem,ac  pergenti- ,  * 
um  vccationem  futuram  amplificationem.  Cum  enim  intereos, '  l% 
qui  ab  exiiio  Babylonico  in  patriam  erant  rcverfi,  alij  inofficio  Horum  q$* 
eflent  feguiores ,  alij  omni  infidiarum  &  periculorum  genere  cafi9* 
^graviter  tentarentur,  prophetas  duos  ,  Hsgga?um&  Zachariam  ' 
cxcitavit  Deus ,  qui  ignavos  feveris  exhort  utionibus  urgerent,  I 
infirmoium  v.  fidem  promilTionibus  fublevarent.  Et  Haggxus  Qu<e  utfit 
quidem,ut  vidirnus,ad  templi  axlificationem  &cultus  divini  re-  Ha<?g<eus 
lraurationem  fuos  auditores  hortatur :  Zacharias  vero  prxterea  &  Zachfc 
inonet,utRempub.conftituant,in  quaEcclefia  ufq;  adMcflix  tem-  rim. 
pora  fedem  habeat.Quod  ut  obtineat  primo  ob  oculos  proponir, ' 
quemadmoduinfeliciter  hoc  majoribus  ipforumceiTerit,quando 
in  Dei  cultu  &  mandatis  perficiendis  fuerant  negligentesidein- 
de  ^uxiliumDei  promittit,quofuturum,  ut  &  per  Jofuam  facer- 
4ote  maxJm Ci&Zerubbabele  duceVyposChriitijOpus  xditicatio- 
|U*  u±di*  uc  templi  abfolvatur,&  quae  mala  obvemura  funr, tande  1 


pyogiedi- 
tur. 

ilU 
Quando 
uixerit. 


IV; 
Qu>buj  pro 
phetave- 


4       |  P  R  0  L  E  G  0  M  E  N  A, 

A  terrenis  feliciter  hoe  duce  fuperent.  Atq;  ita  a  terrenis  ad  coeleftia,  a  cor- 
adc£leftia  poralibus  adjfpiritualia,  aprxfentibus  ad  futura  Zacharias  pro- 
greditur,  more  prophetarum  folenni,  variaq;  de  Chrilto,  ejufq; 
regno  adjicit  vaticinia,  quorum  complementum  ac  confumma^ 
tio  ad  finem  ufque  feculi  extenditur. 

Tertio  quando  vixerit  &  vaticinatus  fit  Z*acharias,in  initio  de~ 
claratur,videlicet  duobus  menfibus  poitquam  Haggxus  prophe- 
tare  coeperat,'menfe  nimirum  octavo,anno  fecundo  Darij,de  quo> 
in  verf  r.  Haggsei  diximus  pluribus,quo  nunc  brevitatis  ergo  re- 
currere  malumus,quam  hic  idem  cum  txdid  repetere. 

QH-trtoy  Onibmpropbetaverit,  etiam  hincpatet,nempe  reduci- 
b?  judxis  excaptivitateBabvlonica  ,  ijfq;  non  tahtum  in  opere- 
aedificationis  templi  ac  urbis,  Reipublica?q;e6ititutione  ignavis, 
fed  &  potiffimum  metu  periculorum  graviter  tentatis,  &  tan- 
tum  non  plane  deterritis.  Hinc  toties  mentionem  Sionis,  Jehu- 
d^,  Jcrofolymxq;  facitc  r.  r/.  &2, 2,4.7. 10*  12.  &  5.2.  & 7.7.  &#, 
frif.  &?,?.  &.  10, 6.  &u, 2> .10.  &.  ij,  r.  &.  i4jZ.  ?>.  10,  i4.Unde  ta— 
Omnibus  !  men  non  licetcolligere,  nullos  ex  reliquis  tribubus  Jfraditicis, 
reducibm  \  in  terram  fmctam  effe  redu&os.  Praeterquam  enim  quod  illud 
excaptivh  ex  fequentibus  locis  facile  polTit  probari,  licuiQe  vi  promulgatL 
tAtecx  0-  «kCyro  mandatiomnibus  omnino  Jfraelitis  per.  omnes  provin^ 
mnibustri-  c*as  regni  Perfici  difperfis  in  terram  fuam,fi vellent,  reverti, r« 
hbusljra-  Chro.9.^.  Efd.r,?  4.  f.  &  7,7.  r/,  zg,  &    ij.  &  8,  $  confiat,  cum  ex 
N.T.quodexduodecim  tribubus  multi  in  Judxa  temporeChri- 
ltifuerint,Matth.i^.2g.  Luc.2,^.Matt.4.i;.  Jacob.r,r.  Apoc.7.4,/. 
tum  ex  Efci.  cap.2,7o,  tum  ex  hoc  noftro  propheta  c«£& 7fr$ 
?,r3,&io)£.ro.&  rr.r4.&iz,T.  &exMalach.r.r,  &2,rr.  quodlfrae- 
Jitae  unacum  Judads  fuerint  redu6ti  (quippe  qui  poft  captivi- 
tatisBabylonic»(olutionemfuerunt  interra  fancla  )  licet  nori: 
\  tanra  cum  tolennitate  ac  multitudine  mitjpii  peculiariter  &  fe- 
iorlim  reducti,  ut  abdu&i  fuerunt.  Quomodo  qux  Jfraelitiseit 
jpromiiTa,  pnefUra  eit  liberatio,  quamquam  plerique  ex  de- 
jcem  tribubus,  jam  per  longius  temporis  fpacium  exules,quem- 
iadmodum  &  Judaei  quidam  in  Aifyriarebus  fuis  conftitutis 
I  malu- 


j 


V. 

Qtu  occa- 
fione. 


VI. 

Quo  fine. 
Hortatur, 


In  Zachariam^  T 
maTuerunt  m  tcrra  peregrirta  manere  ,  quatn  ad  (uam ,  cum  pof- 1 
fent  redire,  qua  de  re  alias  cum  Deo  pluribus.  1 

Ourntv,  (fu4  occafione  Zacharias  docere  inceperit,  ex  ijs,  qux 
iu  quinto  memhro  ^C9A?  ytf^pvuv  in  Haggxum ,  &  fupra  in  fe- 
cundo  horum  diiia  funt,  facile  eft  colligere ,  nempe  mctus  erat, 
ne  opus  xditicationis  templi ,  reftaurationis  urbis  &  conllitutio- 
nis  Reipub.  novx  frigere  rurfus  inciperer,  quodalij  ignavi,  alij 
metu  periculorum  eranr  perculfi  in  reduce  populo. 

Sextd  iraque  hocfine  Zacharias  prcphetareccepit ,  ut  ignavis 
cx  iomnolentix  torpore  excitatis  calcar  adderet,  perculfis  vero 
&confternatis,ne  indefperationis  viam  fe  darent,frenum  injice- 
ret,  utrinq;  Dei  authoritatem  urgens :  apud  illos  feveri  judicis 
punientis  negligentiamac  focordiam  fupinam  eorum,qui  man- 
data  ejus  exequi  non  (Tuderent:  apud  hos  clementis  patrisac 
prote&oris  luo  benedicentis  ccetui,hominumq;  molitiones  red- 
dentis  irritas,  qui  omnino  )am  fpondeat  futurum,ut  templum 
urbs  &  Refpub.  reftauretur.  Prxterea  etiam  ,  ut  veri  prophetx 
quoqueZacharias  fungeretur  munere,exftruc1:x  illiusurbis  ac 
inhabitantis  populi  fata  ac  eventa  varia,  figillatim,  verbis  tectis 
acapertis,  quantumad  inftru&ionem  &coniolationem  piorum 
erat  fatis,pronunciar. 

Quo  fine  autem  eadem  hxcvaticinia  per  eundem  prophe- 
tam  impulfuSpiritus  S.  in  literas  (quodad  fumma  eoruattinet) \prophetix. 
fintreda£ta,&adnosufq,  mirabiliter  tradu£r.a,ob{curum  illielTe 
nequit,qui,qux  in  reliquorum  prophetarum  prolegomenis  &  i- 
nitij  fxpius  jam  diximus ,  in  animum  fibi  revocaverit ,  quorum 
fumma  habeturz,Tim  $,16. Rom.if,4.Luc.  i£,2?.  i,Cor  io»d,rr,i2. 
&quia  poftea  idipfum,cum  DeoinL.  C.  fumus  obfervaturipro- 
lixius,  hicuberioriufus  hujus  prophetix  declaratione  fuperfe- 


Vaticina* 
tuu 


Ufus  hujio 


dendum  putamus,  H  tantum  m  gener 


magnam 


jam  lucem  adomnia  felicius  in  fuum  ufum  convertenda,  &  ad 
fui  inftiudionemfibiapplicandaelfe  accenfam  ei,quicognuum> 
lnbuerit,quod  qux  hic  de  templo  externo  &d ificando funtminx  &  pro-  inSeHere^ 
mifiiones^ece  quo^  de  templo  noftri  corporis  in  Dei  grati.im  exftruendo  at% 
txernando  rcchfime fofiint  intclligi ,  ut  fupra  pluribus  in  Hag^ 

fi  $  S*i 


Infbecie. 


fyil9C9  de 


CreAtiene 

Vroviden- 
tia. 

$cripturd< 
Angelisy 


tctcate, 


PRGLEGOMEKA 

orxi  libro  eO:  e^plfctettm^  qwe  de  rejtjurAthne  urbis  hfctanto  Ihi- 
dio  tncuicMtur,  ex  de  urbe  Dei  feu  Ecclefix  opttme  pofint  accipi ,  quam 
eadem^quTje^reb/iriamolimjhoiiteetiamnufTi  manet  fortuna, 
&proindeeadem  promiflfa  cjuscivibusa  Deo  data  effememine- 
rimus,  qu#  hic  exiTaivt,  quseque  tantd  majori  cum  animi  fiducia 
funt  ampienda,  quanto  plura  ex  illis  jam  cerrifsimo  eventuctTe 
comprobata  inN.  T.  novimus. 

Ut  tamen  tanto  certius  conftet  de  utilitate  hujus  prophetias 
longe  maxima,placet  tu&g>  brevifilme  hic  in  veftibulo  fpe* 
&andum  exhibcre,  quomodo  prxcipui  doctrinx  Chriftiange  loci 
in  eaexplicenturj  iudeque  probari  facile  qv.eant ,  dum  ex  pluri* 
buspauciflima  hic  adducimus, 

Agitur  enim  hic  inloco  de  DE O ,  deDei ira erga peccatl 
cap.  i,  2.  L  if .  C.  7. 12.  &  hinc  exorta  maledittione  Cap.  1, 1$.  i& 
17,  &  amore  erga  fuos  cap.  1,14.  &  2. 8,  &  8>8-  ei  attribuuntur  ctt* 
S^-KomSw  oculi.  cap.  4. 10.  cap. 6.  cap.  9, 1,  g.  is  poteft  face- 
re  vera  miracula  c.  8?  6.  benedicit  pijs  cap.  1, 16. 17.  &  2.  4<  &  J. 
12.  if .  pluralitas  perfonarum  divinarum  probatur  cap.  $,2.  &  ir. 
4.  de  Spiritu  San&o  agiturcap.  12,10.  dij  falfifeuidola  perdun- 
tur.  cap.  15,  2. 

ln  Loco deCREATIONE  notatur, quod Deus fit crea* 

torccelicap.  12,  1. 

In  Loco  de  PROVIDENTIA  habes,quod  alia  fit  generalis, 
alia  fpecialis  cap.  9, 1.  quod  protegat  pios  cap.  2,  f.  malos  puniat 
cap.  2}  9,  &  f>  h  4-  ^>eus  det  pluvkm  c.  ro,  1. 

In  Loco  de  SCRIPTUR  A,  quod  ejus  autor  fit  Deuscap.i,  t 
7.  veroum  Dei  fit  verax  &  certum  cap.  1,  6. 

ln Loco  de  ANGELiS,  quod  fancli  angeli  c.  r,  4,  f,  dicantut 
dij  c.  25  8-  emittantur  in  miniirerium  piorume.  1. 10.  c.  6, 1.  f.  6.7, 
curfum  evangelij  promoveant  c.  6.  %.  quod  mali  angeli  adver- 
fentur  pijs  hominibus  &  curfum  evangelij  impedire  cupiant 
cap.3, 1. 

In  Loco  de  PECCATO ,  quod  hoc  Deus  non  probct  c.  8, 17, 
&i,  f  j  6.  neque  peccatores  obliiiiatos  exaudiat.  cap,  7, 13. 


Cbriftc, 


Tn  Zachariam,  f  f 

InLoco  de  ^RiEDESTINATIONE,quodDeus  eligat  Jero-  f  rr<edefti~ 
(blymam,hcceft,  qui  pacem  Dei  oculis  iidei  vident,  feu  inChri'  ]  natione, 
ftum  rredunt  c.  r,  17.  Sc  z5 12.  &  3,  2. 

In  Locode  CHRiSTO,  quod  fit  3ngelus  feu  lcgatus  ,licet 
increatus,  loquensper  prophetas  c.  1,  9.12.  c.  2, 3.  &4, 1,  proba- 
tur  ejus  natura divina  c.  1^7.  quod  fit  natura  humana  progermi- 
narura  cx  ftirpejfai,praedicitur  c.  $r<?  &£,  12.  cft  rex  fux  EcclefiV 
cjurq,  curam  gcrit  cr.g.  &  2,  ie,  12.  &  i^.  &  9,  9.  eft  Ecclefis 
fuiKiamentizmc.  5. 9.  mediatorpro  Ecclefia  intercedit  c.i,  tz.  cjus 
regni  amplituJo  eft  maxima  c.  9,  iQ.ingreiTurus  eft  humiliter  Je- 
roiblymamcap.  9, 9.vendirustriginraargenteisc.  11,  12.  15.  a  Ju- 
daeis  transfigendus  in  cruce.  c.  12, 10. 

In  Loco  de  L  E  G  E,  fumma  fecundae  tabulx  decalogi  poni- 1  ^ge. 
tur  cap.7,  9.  10.  c.  g,  16.  17.  promiflio  legalis  eft  conditionata, 
cap.  7. 

In  LOCO  de  PO  ENITENTI A,  quodhancmaxime 
Yejit  Deirsc.i,  3. 

In  Loco  de  E  C  C  L  E  S I A  quxeft  fanctorum  communio  c. 
i^,  21.  quodnullo  confilio  humano  regaturaut  protegatur  c.  4. 
£,ejushoftestandem  perdanturc.  r.  ig.  20.  c.9.  2. 3.  &c.  Miniftro 
rum  verbi  officiumeft  revocare  errantesdviamalac.  1,4.0.  7,7. 
folari  confternatos  c.  #,  9.  gentium  vocatio  ad  Ecclefiam  promit- 
titur  c.  2,  ir.  &  ff.  2/»  ceremonias  nudasabfque  pietate  Deo  non 
placent.  c.  7,  | 

InLocode  SACR  AMENTIS,  Baptifmns promittitur  Sacrmen 
cap.  13,1. 

InLocodeJUSTIFICATIONE,ejustypus  optimus 
habetur  cap.  3,$.  4. 

In  Loco  de  CRUCE,  quod  hasc  fit  velut  ignis  probans 
aurumc.  r?.  9. 

Ec  PRECIBUS ,  cap.  ByZi.  22.  quod  Deus  folus  fit  in-vocan- 
dtis  cap.  10, 1. 2. 

lnLocode  MAGISTRATU,  quod  malns  Magiftratusfita  Mmftra^ 
Deo  irato  cap.  iiyi4.  dc  graviter  tandcm  puniatur  cap.  10,  3.  &, ■ ,  tUk 


Paniten* 
tiay 

Ecclefia. 


tUy 

Juftifica* 

tione, 

Cruce, 

Precibut) 


Iru 


Morte, 

Extremo 
judicid, 
vita  &ter- 
na 

VII.  Vdr- 
tes  libri 


Qtutuor 
I.Prefatio 


th  Viftonu 
explicatio 


Qu&funt 
novem. 
t 


11. 
III. 
IV. 
V. 

VI. 

rii. 
vui. 


IProlegomena 
In  Loco  de  MORTE,  quod  omnibus  rnoriendum 

pcap.x  f. 

In  Loco  deEXTREMO  JUDICIO,quodChriftuscrucifi- 
xus  & transfoiTus,  fit  futurus  judex  cap.  n.  io 

In  Loco  de  VITA  iETERN  A quod,qui  in  illam  recipian* 
tur,vivant  inter  angdos  fan&os  c.^y.de  quibus  in  fequenti  com*. 
mentatione,  cum  Deo,  prolixiiis. 

Septimo  tandem  videndum  hic  reftat,  quxnam  Cvatpartes  hujus 
/i£>7  majores ,  quseque  earum  cohaerentia.  PolTunt  autem  fiujus 
prophetise,  praeter  infcriptionem,  prophctis  hifce  minoribus  fo* 
lennem,  &de  qua  jam  &pius,qux  habetur  c.  i.  v.r.  partes  con« 
ftitui  qudtuor*,  quarum: 

I.  Eft  communis  totius  pnzfttio:  In  ea  eft  propofitio,hortans 
ad  refipifcentiam,  ejufque  confirmatio,  argumenta,  cur  ea  fit  in- 
ftituenda  a  perfona  Dei  irafcentis  &  punientis ,  &  majorum  pu- 
nitorumdefumens  c.  r,  v.  z.    4.  fl  6. 

II.  Eftvifionum  prophetx  oblatarum,feu  typorum,in  quibus 
Chrifti  &capitis  Ecclefix  cura ,  quam  pro  hac  gerit,  &  in  ejus  ci- 
vibus  defendendis,  hoftibus  perdendis  putridifqjmembris  ejici- 
endis  declarat ,  explicatio  ,  qu<e  quodnovam  concionem  &  pro- 
phctiaehujusconftituantpartem,  novum  oftenditcap  r,  v.  7.  po- 
fitumexordiumfucutetiamcap.  7,  v.r.c  %  v.i.  cap.iz,  v  r.)Con- 
tinet  vero  xitiones  novem,  inquibusapropheta,  ut  fint  fafta?,pri- 
md  proponitur,  deinde,  quid  velint,  exponitur.  Earum  L  eft  viri 
infidentis  equo  rufo  ac  ftantis  inter  myrtos,  &  fimul  aliorum  e- 
quorum,terramejus  julTu  perambulantium,propofitacap.  r.  v.#. 
expofita  v.  9.  &  feqq-  II.  Eft  quatuor  cornuum,  propofita  c.2,v.  r. 
expofita  v.  2.  III.  Eft  quatuor  fabrorum ,  propofita  v.  $<  expofita 
v.^.IV.Eft  viri,in  cujus  manu  funiculus  menlbrius,quo  dimetie- 
batur  Jerofolymam,propofita  v  f.  6-expcfita  verf/.^.V.  Eftje-» 

[hofuxfiicerdotismaximi,propofitac.  v.  r.  &c,  expofitav.  8>  9. 
10. VI.  Eft  lychnuchi  aurei,  cum  fuis  ornamentis  &  duarum  olea- 
rum,  propoiita  cap.  4.  v.  I. 2. 5.  expofita  v.  4.  Vll.  Eft  voluminis 
volantis,  propofita  c.  f.  r.  expofita  v.  z.  $.  4  VllL  Ephas  progre- 
dientis,  in  qua  maffa  plumbi  &  mulier,pofteaque  ab  alijs  duabus 

mulie- 


Vifionum 
brevior  4« 
nalyfis. 
'  L 
11. 


111.  Infii- 
tutionum 
enarratiQ, 


In  Zacaktam.  1 
*»u1iertbus  fuhlatc  in  nltum,fimul  propofita&expofTta  y.f.6.$cc 
IX.Eil  quaftior  curruum  &  equorum  variorum,propofira  c.tf.V.l.  IX. 
z.$.  expofita  itutem  fequentibus  hujus  capitis  verficulis.  Et  hacc 
'  elt  fecunda  pars ,  nempe  vifionum  de  ftatu  affli&o  &  liberatione 
fub  Chrifto  rege  Ecclefix  oblatarum  explicatio  :  quam  tamen 
fi  velis  contrahere,potcft  id  fieri  hoc  modo  .•  partes  ejus  iunt  tres 
I.  Efl:  vifionum  lumma  propofirioc.  i.  II.  Modi,quem  Deus  ha- 
ftenusinadminidrationefiia  tenuerat,utpromiffiones  fuas  pr£- 
Haret,narratio.  III.  Confiliorum  Dei,qux  ab  eo  tempore  praefta-  Ji/. 
ie  coepturus  erat,  enarratio,cujusduo  funt  membrn,priusde  ad- 
ininiltratione  Dei  in  Judaea,  ubi  de  Deierga  dios  beneficijs  c.  $. 
&4.  &de  ejufdemcontraimmorigeros  judicijs  cap.  f.  pofterius 
de  fervandis  ele&is  e  media  Babylonia  c.6.  vicle  notas  Tremellij 
&  Junij  in  c.z.  v.  ro.  &  cap.  v.ir. 

III.  Pars,  videlicet  mfiitutionum ,  in  quibus  civium  regni 
Chrifti  officium,  quod  illi  viciffim ,  pro  cura  tam  follicite  a  rege 
pro  Ecclefia  fufcepta,  &ha£r.enus  defcriptadebet,       *g<nv  k& 
Sen»  depi&um ,  enarratto,  in  qua  ettpofi:  exordium  cap.7.  v.i. 
populi  quxftio  de  jejunio  v.z.$.  &  propbetx  vifio  v.4.  Cujus  duo 
membra :  unum,thefisgeneralis,de  pietate  interna  animi  potius 
Deo  declaranda ,  quam  ceremoniarum  externarum  ftudio ,  cui  1     ^  • 
quod ipfiha&enus  tantum  incubuerint  v.  4-ut  &  ipforum  majo- 
iesv .8  reprehenditur:contra>qu«namfitbenevolentix  divin» 
crga  Ecclefiam  cauG  c.S  v.r.qui  ejtts  erga  morigeros  afFe&us  v.?. 
lO.ii.u  15. &  quodnam  horum  ofccium  v.i<Si7.exponitur.  Alte- 
nim  eit  hypothefis,continensufum  fingularem  exgeneralibus  [ 
hifce  documentis  dedu&um ,  atq;  ad  quxftionem  fupra  y.z  c.  7.  j  hypvthefisl 
propolitam  refpofionem. 

IV.  Fms  cftpr/cdittionum ,  de  rebusfuturis  declaratio,  con- 
tentaduabusconcionibus(id  quod  idem  exordium  feu  in fc ri-  \ir.?riedi~ 
ptio  repetita  innuit  cap.  9,  i.  &  12, 1.)  quas  tamen  ad  unam  hant  .ttionunu* 
partem  referimus  propter  materix  ,  quam  tra&ant  cognatio*  Idechra- 
nem,  fiquidem  utrobique  Ecclefi»  hoftibus  minatur  interne- (//0, 
cionem,ejus  vero  civibus  per  Chriftum  in  carnem  venturum  uhidua 
&  paiTurum,  pollicetur  liberationem  ac  falutem.  conaenes, 

£  Prioris  i 


TO 

Triorkre- 
fcluti». 
V.ittes 
q%ituor.  I. 


III 


tefieriork 
vartes  tres 

I. 

II. 


Prioris  conctoms ,  qu*  cap.  9,  fo,  tr.  cqrapjreBcn^itHr  4  pnr- 
tes  fuht  quatuor  :-I.  Elipritdiclio  de  hdjftjbas  Eccleii*  frangen^ 
dis  fub  nomi.neeorum  populoru m,  qui  temn  fanftam  accole- 
bant,propofita,    Namexinum  denunciat  DMrufcenis  cap.  9. 
V.  /.  regno  Chamatx ,  Tyro  Sc  Sidoni  v.  2.  >r  4-.  atq;  edapa  Phili- 
ft;ds  v.  f.    7.  propterea  quod  Ikpe  Ecclejjam  invaferuntVi  £.  1L 
EHhortatio  ad  Ixtitiam  propter  adventum  Chrifti  v.?.&glorioGs 
conltkutionisfuturx  per  eum  defcriptio.v.  /o.  &c.  qu$e  conffftit 
in  peccitorum  perfanguinem  Chrfii  parta  ,  ac  minrfterie  ver- 
bi  in  Ecclefia  (ingulis  applicata  remiffione  v.  n.  rz.  omnis  pote*- 
ftaris  adverfmtisDeo ,  ejufq;  filijs  everfione  v.  r$.  14.  r>\  omnifc 
que  bonicum  Ecclefia  communicatione  v.  i£  1/.  111.  Eftconfir- 
«^o&exomatio  locorum  prxcedentium  p  :r  ho-tationemin-- 
ftituta.nam  primis  quinq;  verfib^capuis  v.ic.ccnfirmat>qu£  pro> 
Eccicfii &contra  ejus  hoftes  dixerat:  poftea  vero  exornac  illas; 
promi0iones,.ita  ramenutcomplcmentum  earum  ad.Chrifti  re* 
gnam  pertineatv.tf.  IV.  parscontinet  judicium Deifmrrendum  pro— 
pter  Chr»<mm  repudiatum,  ejufq;  Evmgelium  fpretum  c.rr.  fub 
duplici  allegoria,  priori  aLibano  feu  fitva  magnifica  v.r.z  5,  po- 
fterioriare  paftoritia  v*4*  &c.defumptu.  in  itla  judicium  illuuV 
proponitur  (ummatim  >  in  liac  expoiiitur  ininiuatim  cum  fuis 
caufis,ubitria  membraChrifti  vocatio  v.^.f Cejusadminiftratio- 
v ,7.&judicij  erga  inobedientes  execucio  v.£>- 

Pofterioris  concionis,  quas  cap.  rz.i;.  14.  continemr,  pu* 
tes  fitnt  tres :  I.  Edexordium  ex  nitura  operibukj;  D  i  au  iien- 
tiamprxftansc.i^v.r.  II.  Eft  propojitio  propbeticx^  de  c.dyeifatio*. 
Ecclefix  manentibus  judicijs,fub  allegoria  tripitci>prima,potio- 
nis  foporiferx,propo(ua  v.z.expoiita  v.4.  r.fecunda^lapidis  con* 
teientis  v  5.  tertiayignis  invadentls accoalumeins  v .6.  Sc in  verr. 
Fcclefix  membra  rtdundantibus  benencijs  V.7.S.  lII.Eft  enarratit- 
ejus  propofitionis  uberior,  ubiduo  ejus  membra  vfz&v  ■^'.n^i» 
explicanturprolixius,  prius  de  falute  Eccl:  fiaj,  pofterius  de  ejus. 
hoftiumperditione.  Inillo  obfervauda  funt  harc,  q -.iibus  decla- 
rantur  rationes  &  modi,quibus  b  mi  ad  vera  Ecclelis  mebra  de- 
riY^ntur  nempe  yera  reupifceatxa.animis  piorum  per  ipirituDei 

iadita. 


In  Zachamam.  £ 

Indttn  c.  n.  v.  ?.  10  &c  peccatorum  remiffio  c.  tj,  z.  Evangeli) 
vindicatio,  ur  pure  poflit  praedicari.  v.  2. 3.  4.7.6.  reliquiarum 
ad  elecTionem  pcrtinentium  a  turba  impia  feparatio  v.  7.  3-  5?.  5r 
jus  ratioexplicaturc.  14.  v.  1.  &c.  In  hocpofteriori  membro,vi- 
-delicet  dejudicijs  Dcicontra  adveriatiosEcclefijs,  funtduo  no- 
tanda :  unum,  eos,  fi  luerintcbftiuati ,  perditum  ,  v.  12.  &c.  ahe- 
tum,  quiex  ijsfuerint  obedientes  Evangelio  ad  Ecclefiam  ag- 
gregatum  ac  fa  Ivatum  iri  v.  16. 

Qux  omnia  fi  quis  velit  in  fummam  brcviffimam  contrahe- ;  SummM 
te^v idebi t^defcr ibt apud  noftrum  prophetam<i<idminiftrationcm  pra-  \  berum. 
teritam  in  captivitateBabylonica  ,  prcefentem  in  fan&a  terra,  dum 
opus  xdificationis  templi  &  reftaurationis  Reip.  urgetur,  &fu~ 
turam  cum  temporibus  Maccabaeorum  &  fubfequentibus ,  qua 
Deusufus.eftinEcclefiam  Judaeorum  ufq;  dum  regnum  Chrifti 
in  gentes  propagatum  eft  Evangelio ,  tum  etiam  quaedam  longe 
poft  eventura  pramunciat.  Danaus  ita  fuper  his  fentit :  Dux  funt 
hujus prophetiae  par  tes :  prior,  qua  ftatus  Judaicipopuli  leu  Ec- 
clefiae  Dei  a  tempore  Zachariae  ufq;  ad  fxvitiam  regu  m  Sy riae,  & 
inprimis  Antiochorum  imperiumin  Judaeos  defcribiturufq;  ad 
e.  11.  pofterior,  quid  ab  eo  tempore  ufq;  ad  everfam  Jerofoly  mam 
cventurum  fit  Judxis  a  cap.  11.  ufq;  ad finem.Inutraq;  parte  funt 
minae,  quarum  quatdam  ad  Ecclefiam  ipiam ,  quxdam  ad  ejus  ho-  Mjn#. 
lles  pertinent;  &  promimones,  quarum  quxdam  pcculiariter  j 
»dJudxos>  quxdam  aduniverfamDei Ecclefiam exquacunque  pom'tfi& 
gente  quocuuq;  tempore  colle&am  lpectantj&c.  In  quibusut  net. 
pofteriorem  obfcrvationem  probamus  ,  ita  priorem  divifionem  j 
iejictmus:  quibus  caufis  permoti ,  cx  fequentibus  >  cum  Deo* 
sonftabit:  nuncadprophetiamipfamaccedamus. 

CAPUT  PRIMUM. 

UArgumentum. 
T  tanto  meltm  dyhcfcant  poflea  E-*s>"nm*> 
yangshcte  promiffiones  ,  ah  atr.ata  (oncione  leg«l't\ 
C   z  fro-\ 


fopuUrv, 
fartes 
/. 

*3i 


aCCUU  f 

tior, 
Partes ; 
tres 

I.  Infcri- 
fth. 

m  Pr*« 
fatio  , 
hujus  dm 
membra} . 
propofi- 

&  exor-  . 

mtio. ; 


CAPUT  PRIMUM 

propheta  incipit>  &  priusquam  infundat  mite  confolationHs 
oleum ,  acerbo  teprehenfionU yino  vulnera  auditorum  eluity 
gravieer^  primum  rjud<eos.  hortatur*  ut  agant  pcenitentiamy. 
ne,  fi  patres  fuos  impoenitentesimitatifhtrintffimilitcrjuo^ 
puniantur7  cum  t>ei  verbum  mala  comminantis  omrithus  im~ 
morigeris^  otnnino  perficiatnr.  Deindc  una  yifionc eyuitis 
ftantps  inter  myrtos>  ejus^fattllitij hinc  inde  terram  obarn* 
bulantis providentiam  Dei  infinitams  Chrifiigue curam9 ^uam 
pro  Ecclefia  fufcipit,  figurar^ 

Partes  capitis  (pppularcmdiyidendi  rationem  fiqufe 
yclit fequi  )  pofifunt.  conftitui:  tres  i  Earum  L  contincbig, 
txQhzyifip&y  IL,  Exhorpationemadpoznxtentiami  II L 
Vifionem  dc  equite  inter  myrtos.  confiftentcy  qu*  vifio  ei>> 
fteftat  9  ut  abfy  payore  Judaiin  xdificationc  pergant,  cum* 
Deusadeb  folticite  pro  ittis  cxcubet^ 

Nos pauldaccuratiits fingula  rimanteSy  paxtescapitHs 
hujus faeitmus-ttiam.tXGS  .*  Earum  L  Ef^generalis  totius. 
Jibri  infcriptio  >  in  qua  exprimuntur  ttmpiu ,  quo  >  autor 
primarius ,  a  juo  >  &  fecundariurS  feu  mintfter,  per  quem  $ ; 
ac  modut)  quo  yifiones  &  prtedicliones fequentes  fiunt  re- 
vclatx ,  &  ad alios  rclat*  verf  /, .  I  L\Es~£qu*dam  tOtius ; 
librj  praefatio ,  yel  potim cgregia auditorum  ad  tanto  liben+~ 
tius  ac  promptius  acceptandas  fcquentcs  vifiones  praparatio, , 
cujus.  duofunt  membra,  propofitio  hortans  ad poenitentianLM 
feriam  , .  conftans  hoc  Enthymematc    yeftrk  majoribus  & 
yobisipfisDeus  eftgraVuer  iratus  yerf.2. .  E. .  revertimini; 
ad  Dcum,   ut  vobis  platetur 1  verfi      Antectdtns  mi- 
na*>  confiequens  promijfiones  continet:  &  exornatio  ,  itL+i 
qua  Dci  interdiUum  uvtj^v  &  faftum  majorum  contra- 
rium i  verf.  +.  per  experimentum  horum vyerf, 7,-  ^proprianti 


ZACHARIiE. 

tpforum  confeffionem  ab  invitis  extortam  vsrfi  6.  11 L  Es\ 
Vifio  prima,  ca%  prolcptica  >  conrinens  fiummam  vifionum 
ac  pradiUionitm.fequentiumy  qu&  ef£  &  habetyauid  Cbri- 
ftus  cum  &  pro  JuaEcclefia  agat  >  cjus  ches  protegendo>  ac 
hoftcs  ptrdendo..    Habet  autem  duo prater  exordtum  yerfi  7. 
membra  pracipua,  quorum  pri&s  Chriftum  ipfum  regem  fub 
ffecie  wi  infidentis  equo  rufo  >  ftantisque  inter  myrtos  > 
fac.ef£9  iueerpiof-babicaneis ,  ejtPS^miniftros  angelos ,  fubfie- 
lie  eqttorum  yarij '  coloris  ,  id  ef£r  omnia ejws  juffia  prompte 
txequentes  depingie  verf  8,  &  poftea  per  dialogum  a  propheta-t 
Cbriftojjipfo  inftitutum  cxponit  verj]  9. 10.  /z.  Tofterim.  (quum 
haftenius  expluatits  fit  typws  adminiftrationis  thrifti,  quando 
tdhuc  Judai  detinebantur  m  Rabylonittcaptiyi ,  id quod illud 
membrum  innuit.  verfi  $.  quod  myrti  fuerint  in  profundo) 
f  refentem,  rerum  ftatum.  exponit  ,  videlicet  quod  Veus 
jamabira  fua  deftkerit  addublu*  aa 1  mifericordiam  >  ubitritu> 
notanda  ^  j.illius  mifiericordia caufagr proyocatio > ,  nempe filij 
Dei  apud  patrem in.tercefiio  verfi.n.  I  /.  bujus  prophetape- 
euliariter  ac  priyatim  fafla  declarati&yerfi  ij.  hr  huic porrb 
injunbla  puiiice  facienda  ad  alios  pradicatio  verfi  /*.  ///, 
ejusdem perpartes  explanatio pro  diverfitate  hominum  inftitu- 
t*.  Nam  fi  Veut  mifirtus ef£  Eulefi* ^ neceffe  ef^ ,  ut oderit 
illius  hoftetyerfi    &amec  ejm  chcf,  ijfe^  benedicat  cum  corpo- 
ralitcr  verfii6.  tumjpiritualiter  Verfii/. 

Summa  igitur  hujtu  capitis  brcvitcr  ita  poteffc  colligi :  [ 
T^e/iirifientibu*  ex  animo  Veusfempcrbenlvult  &  facit.  E.vos  \ 
refipifiite  verfi  3  fic  enim  de  vobtS'&  ajfiiUisfiollicitam  curam 
fu/apiet,  perfa  angelot  proteget  verfi  8.  &c>  yoshonis  yerbis 
folabitur  verfi  iz.  ac  amabit  verfi  i+.  16. 17.  hoftes  autem  aver- 
ffbitur  ac  confummabjt  verf 

C  3  PARS 


ttti  Pri~ 
ma  Vifig* 


hujusduo 
\  membra, 
frius  re* 


Pofterim 
prcefentem 
rerumfta* 
tum  po- 
ponit, 
ubitria  tl 


Reftpifci^ 


m 


catut  miMUM 


P  A  R  S  PRIMA, 

VerC  li  ]  Cum  ad  prophetia  ojlendcndam  certitudinem 
&  ufum ,  vidc  Jhpra  Sopb.  /,  /.  Hagg.  /,  /f  tum  ad  Veicuram 
\ac  bentvoientiam  decUrandam  ,  qua  utitur  erga  fiuam  Ec- 
\clefitam ,  tcmpm»  quo  vifiones  kas  axcepit  ,  ddigenter  anno- 
vus  atmjh\tat  Z*cbarias ,  Jiquidem  indt  apparct  iiquido,  quod  ad  po- 
Wr«r.     Ifwlum  fiuum  tanto  rnehus  infiruendum,  tanto%  firmius  ** 
rigendum  y  todem  tempore  duos  propbetas  miftrit  >  quando* 
quidem  cum  Haggceus  menfc  fiexto ,  anno  ficcundo  Darij  va<* 
ticinari  ceepijfiet ,  fecundo  menje  pof^  cum  ef£  infccutus  bit 
nojltr  prophtta  Hagg.  /,  /.  Efd. /.  Nam  menfe  o&avo» 
qui  maximam  partem  rejjondet  nojtro  Ottobri  ( fiquiderrLM 
menfies  annifacri  ,  non  civilis  ,  apud  noflrum  propbttanu* 
intelliguntur  ,  ut  fatis  dilucide  ft  txplicat  infr.  verfi  f# 
ad quam  rcm  vidt ,  q ute  habet  luntus  adcap,  iz,  Exod.  verfi  z, 
Cahi/.  in  ifagoge  Chronolog.  cap. /. )  anno  fccundo  Dari/, 
<Mothi  puta  ,  qucmadmodum  ditlurn  ef£  Hagg,  /,  /.  fmt  ver- 
bum  Jehovse  &  cxtraordinaria  yocatio  ad  munus  prophe- 
ticum  ?  adZachariam,  filium  Barachiae,  fiiium  Hiddo- 
niSt  prophetam  hac  vocatione  faUum  ,  cum  antea  noyL* 
ejfet  ,  nen  tantum  yijiones  ojferendo  ,  jcd  ttiam  cafidem-* 
declarando  &  dicendo*    In  quibus  verbts  habetur  temports 
notatio ,  muneris^  &  gencris  prophet*  declaratio  ,  de  qui- 
bus  cum  Jupra  in  vr&teyttBloit  Juit  diclum ,  htc  prolixiori 
commentationt  fuperfidtbimus  ,  Ji  tantiim  iilud  indicaVt* 
rtmuf  9  errarc  eos  ,  qui  ayum  nojlri  propheta  Hiddoncms 
fhette  nonuonfundunt  cum  alio,  cui  idem  nomen  ,  prater  alia  du$ 
tft  Qded.  I  ccgnata  $  ut  patit  tx  CQliatione  btrum  hwrum  z.  Chron.  izx 


Avns  «ff- 

firipro- 


Ratio  h 


i 


ZACHAP,  tm. 

&        &  tfi  l>  fM^ixit  tcmpore  Salomvnit  &  Recbaba- 

Utcnim  taeearrt  ^  tumquodhtc  nontantum  2.  Chron. 
t23i$.ftd  etia<n  fatf*  2.  Chron.  9,  29.  &  -HW  2.  Cbron* 
t.  afpeti;itnr>  quod  demftri  fofheta  ayo  frobari  non  fotef£, 
lutn  quod nec iilud fit probabile ,  ayum  noftri  ^acharia  fuiffe 
prophetam  (fine  dubio  enim  hoc  fxifjet  apud  Z^chariam  adje- 
Hunt)  ciim  tmmen  de  tllo frius  viyente  txffefte  id  ajfirmetur  m 
locM  allegatis }  temforum  rationon  quadrabit  Jatts ,  fiquidem 
anni  intercejftrunt  qutngenti ,  quomodo  noftri  fropheta  ayws 
itle  frofheta  Jehdo  ejje  haud  potertt. 

LOCI  COMMUNES, 

Ex  verC  1.  ] 

/,    Qj4adeautore  fatra  fcriftur*^  de  verbi  divini  au 
tcritate  ,  perjhuuitate  ,  firfeftione  &c.  de  fropbetarutrLj\ ftrin<sex: 
omniumq,  verbi    ditfnl  mimftrorum  vocatione  ac  ojficio\infiripti*~ 
ex  bacjJenni  frofbtiitrum  vftriftione  traUari  folent  &\nenot*n- 
iehent,  itla  quia  jamfieftw  ,  (p  pro  injiuuti  noftri  ratme^,  j  # 
fatis frolixe  funt  exfiuata,  bu  refetere  cum  tadio,  quum  he*ntm 
ex  />r  toribus  commentatiomb^i  illa  huc  transferre  Itceat ,  noa 
Ubet. 

\%    Mfcnfeoftavo,  annofecundo  V>m])  Temfo*  ^uosfi^- 
ris  notatio-,  qute  indtcat , •  todcm fetmtttmfore  duos  fimul  mul,- 
mijfos  effe  frofhetas  >  Dei  bonitatem  nobis  declarat,  qui  fro- 
fheta  Htggteo  httnc  Zjtthariam  collegam  adjungere  vo< 
luit ,  ut  bic  etiam  obtincret  i'd*d  afud  greecos  mivi^Cfib.^y 
Uiad.  k. 


tocido* 


Xwun 


quod  e» 
xemplif 
frobatur. 


1  CAPIIT  TRIMUM  - 

kurmit-  \       Tiwn  S(r>  i{  fJ^  ti        i  <rt  uotjve 

tatBeus.  \       j-  m    '»       ~  _    n    „  , 

id^tumdoUorum  ipforuw >  %ui9  cum  kabene  laborum  ptri* 
culorumj3focios ,  iUdrum  vpe  confilio  &  txemplo  fublevantur3 
tum  auditorum  caufa ,  quttn  plurium  confenfu  evidentius  ka- 
bent  veritdiis  tefiimomum ,  &  minu* ,  fi  ipfis  non  crediderintp 
effugij  aut prtetcxzw  ,  juxtaillud,  in  ore  ducrum  aut  trium 
tejlium  ftata  res  efto  Num.  $o.  T)eut.i7>  6,  &  iq,  //.  Johan. 
$,  17.  z%  Corinth.  1.  Hebr.  io>  z$.  Sic  Devs  Jsdoji  Aaronem 
Exod.  4, 14.  Elia  Elifeeum  1.  T^eg.  <9>  16.  EJaia  Hofeam  & 
Amos  Efa.  1. 1.  Hof  1,  1.  Tetro  Johannem  %A8or.$y  1.  &  8, 14* 
Taulo  Ttarnabam  Atlor.l^,  2. pojlea  Silam.  Atlor.  if,  40.  ccl- 
legam  ejfe  yoluit ,  eam%  ob  caufam  ttiam  Chriftmnon ftngulos^ 
jedbims  emtjit  apoftoios  %larc,  6,7» 

Uultlid  Eandem  Dei  bonitatem  kodit  ttiamnum  agnofctrw^ 
nonagno-  oportebat  Ecclefia  Chrifti  minijiros  in  urbibus  &  cppidtsy 
fcunt.  quibu*  Dews  coliegas  adjungere  voluit :  verum^  proh  dolor^ 
quae  offiaj  laborumque  >  paticipatio  ad  animorum  conjun* 
tltonem  &  concordiam  Jacere  debebat-,  plerumqut  anfa^ 
tft ,  inprimis  in  oppidulti  nonnullis  (ubi9  qui  levitateni^» 
iliorum  impoter.vum  vltiligatorum  compcfcat ,  non  Jiatim 
adejt)  utittes,  difcordia  &  jurgia  oriantur7  &  ipfiduo  fa- 
ftores 

Borat  l  1         %n  Chrifto  fratres fiudiaincontrariacurrant 
*t'ft*  h    j  quibus  meritb  illud poeta profani  occinas 7  at  vos 

\       Seu  calidm  fangui$,fiu  rerum  infcitia  Vrxar7 


ZACHAJII^E- 

lndomita  cervice  fercs ,  ubicunfa  locoruffL» 
Vtyitts,  indignifraternum  rumpere fcedus* 


17 


veU  fi  mayis  illad  regij  propheta  Tfal.  /jj,       ^cCe  quam  I 
honum  &  quam  jticundum,  habitare  fratres  una  &c.  Secl) 
tst  rcm  facra  quadam  q^SoAj}  explicemw,  veluii  quon  y^Pih^ 
dam  Simfonisvulpes .  inter  quas  er/tt  ardens  facula  ycurren- \  $mP%K 

/■  -rt  1  r  r    r  •  '/  [fi^deStfuH 

tes  caudts  cen/untta ,  capitwps  ayerks  tevetzs  incenaet/ant  / 
Judtc.  if>  4.  j.Jic  tjti  ftmv.es  dtgnxtate  &  ojjhi^  >  mfitmties  fiwilee* 
vero  ingenioy  meffes 9  quae  Chrifto  in  borreum  erant  con 
yebenda*  ipforum  opera,  incendunt ,  animosq}  auditorum^-, 
fuos  DEO  confecrare  debebant9  profanos  reddunt,  dums 
fuis  iUis  friyolts  contentionibus  funt  maximo  offendiculo. 
Verumfciant  ifta  vulpecula,  quod  Chrtftus  Eeclefix  jfon- 
fus>  quam  ipfe  diyino  fuo  preciofo  redemit  fanguine 
ttor.  zoy  z$.  eas  c&rrumpentes  vineam    Vomini  compre- 
hendi  juheat  Cant.  z,  /;#  &  quondam  in  ignem  atemum^ 
conjiciendas  curaturus  fit ,  eo  quod  HUmaUyulpes  per  Sio~ 
nem ,  vaftantes  eam ,  iyerint  Itbere  Thren. ;>  /«?.  quemadmo* 
dummali propbcta*  exprejTe  vulpibus  euntibus  per  yaftitatesy 
compnrantur Ezecb.  /j54. 

///.    AdZachaiiamfiliuniBarachiae,  filijHiddo- 
r.is]  Nomtnum  propriorum  eTvpoAcficu  >  eorumfa  explica-  tttntfier 
tionei  ^^gicce,  indicanty  quod  ycrus  verhi  diyini  pracoX1^0'1  flt 
effedcbeat  ^cbari^  7  hocef£ymcmor  Domini ,  &  pajfiVe  ^Zacharias 
cujus  Dctts  gratiose  meminerit  ,  eum^  ad  hoc  ojjkiutfL^ 
vocayerit  4  donifque  neceffarijs  inftruxeriti  &ac7ivetf3  qui 
poftquam  vocatus  ef£,  femper  Dei  memor  fit,  tj&%  verbi, 
dtligentsr  td  legendo,  fcrucando  ,  £r  in  yita  exprimendo, 
tlipsq^  idipjum  fedulo  incnlcando ,  ut  &  ipfi  femper  Vei  fo-j 
latu  memori*?}2->.    Sic  erit  ycre  filius  TJarachiee,  hoc  ef^,  taihi& 

'D  Zene- 


iS 


Ud*. 


Contvanu 
ahqumdo. 


ttdpceni- 
pemiam. 


®eiy,non 
-mutASur. 


CA.PUT  PRFMUM 

cui  p  iter  dcdif  omnes  lenedi 

Eiioncs,  quas  c&nftrat  homimhus  7  m  itundo  apoftotos.  Erit 
demj?nepos  Iddo  >  hoc  efj*r  Firmiciy  Conftantis ,  fiu  Seattj, 
cui  nit  quicquam  pofiit  nocere ,  aut  eum  de  fua  feticitate  dc~ 
turhare ,  Ji>d (iahii^eru Jupet '  petram  Chriftumin perpetuum 
■%ld-:tk  i6>  fii  t$ -  7,  24.  2f?     Sed,  proh  dolor,  contra  hodie  aiu 
q:iando  e££  nonnemo  ex  minijlris  verbi  ipfie  pro  f^J^F»» 
r^TOttf  \  it  e.  Mitm  7)ei  y  ©0t£C5t?cr0tffVl1  .*  proque  e% 
qmd  filuys  rn^jD^3'  effe  detebat,  ef^  filius  n^TJ3  i.  e*  qui 
aajugit  a  Y)so>  t*r  confugit  ad  mundum&  diabotum  cum  T)e+ 
t&4  2,  Tim        <&  Jona^antrquam  a  Veo  reyocaretur  inviam 
7-  ?/.  i,  z,  /o.  filij         hoces?)  mconjlantis  ,  labitis  ac  f  uga* 
tis^  qui-def  ribitur*  johan.  io>  iz.%  i$.  quem  oportebat  efjefitium* 
"hy,  .utd:8um-esX.' 

PARS  SECUNDAV 

\7c\Z  2.  ]  Abfiotuta  libri  Infcriptione ,  fequitur  gravif 
qtttedam  yelut  prafatio  ,  auditorumque  ad  fequentia  reUius 
percipienda pneparatio  ,  nempe  b.ortatio  ad  refipifcentiam,  <w- 
jjftf  ef£  fiumma  :   Deus  ob  peccata  cum  alia >  tum  praapui 
ob  idololatriam  y  cultumque  ftbi  debttum  negtetlum  yefirit' 
majcribus  yalde  ir^tus  fuit ,  atque  ita  ut  eos  propterea  ex 
J}d\btM  hifce  aviitf  excufjerit,  &  per  jeptuagintd  annos  irLa 
exilio  affiixerit  jyxta  ccmminqtiones  a  prophetis  propofi- 
t&s  ,  fied  a  popuio  ffrctas  ,  & ,  qued majus  cf£,  propser  ean-- 
dcm  populi  jui  inobm-dientiam  Deus  p^ffus  ef£  templum-* 
\fuum  magnificum  dirui  y  &  in  cineres  redigi ,  ad  indkan- 
\dam  dcteftationem  eorum  peecatorum  ,  qu&  in  Hlo  erctnt 
Yadmiffki     j  am  vera>  cum  Vem  ilie  femper  un&s  &  %d:rn~* 
\ft?>  nef?L*  u&  ffiQdo  mutetur  y  tum  quodad ejfsntiam ,  ts-m^ 

quoel 


Verbum 

rcgit 

rnen  con^ 
jugatum 


ZACHARI^E  i  *S> 

quodadyoluntatem,  etiamvos  ijfidem  >  <tut  alijs  pUg&  dffi'\ 
tiet>fi  yesin  ijfdem  flaghijs  bxrere  invtniet.  Q.^pr0Pnrlh/.(cittir 
eorum  exempln  edoiii  refipifcite  ■>  ve  eandem  TXai  manum^>>  [pecuntt* 
quam  fienferunt  tpfi >  experiamini    EfFerbuit  Jehova  CCfc-  bus. 
rra pa  tresvcftr  os>  #  quidem gravifitme  yin  textu fer- 
Vcnte  ira.    Ubi  nstanda&  hebrta phrafis ,  qui  yerbum  in- 
tranfitivum  regit  nomen  conjugatum  in  cafiu  accufatiyo  pro- 
pter  swfyw  &vebementiam  declarandam  :  frideSuxt:  thefi 
pag.  4&.  4 4C  44/.  &  yerbi  hebrai  sfA,pct<ng.         enim  figniji- 
cnt  ita  irafci  5  ut  propterea  os  y  more  irritati  &  depraliantts 
Alicujut  yerrif  ffumare  incipiat >  quod non  fit >  nift  quando  ho- 
mo plane  magnam  ef£  commotus  adiram^  in  qua fibi  ipfi tempe- 
rarehaud  pofiit>  quia  PjSCjP  fltumam  fignificat  Hofi  m  7>quod 
tamen  hoc  loco  de  7)eo  kvS^oomTny^g  &  more  kumano  di$unu> 
&<xmc  &  diyino  modo  >  rationt  effeUm  t  accipiendum  efje  mone- 
mus. 

Verf  3. 1  Vtrum  qttis  ef£ pius  exem^lorum  xnfcripturk  ^Exemp!** 
obftrvatorum  >  yel  in  eoncionHu*  addutior^m  ufitu  ?    Hic  rum  u\m. 
falicet  y  ut  auditorcs  periculum  exalijs  faciant  .fibiquidex 
ufu  fit  :   &  propterea  Zacharuu  majoribtts  infliUas  pcenas 
htc  rcpetere  jubetur  >  ut  pifieri  eM  mature  deyitent  >  feria 
ad  Dcum  conver/i  refipfcentia  qua  Dei  potef£  placari  ira^ 
Jerem.  n>  s .  Quamobre  m  ( inquit  Derts^  cum  tfia  unica pee- 
nas  immmemes  e/fugiendi  tantum  refiet  yia ,  edtces  iftis> 
Judais  ex  captivitate  Sabylonica  reduabu*,  flC  ait  Jeho V^U  1 
Dominus  excrcitutim  {quod  non  tantum  in  hoc  uno  verfu  \  Dom;nt 
ter7  fed  infrA  fiefim  nofisr  propheta  ,  itidem  ut  Hagg<eus>  \  excnuu^ 
repetitj  &  feduih  inculcat ,  citm  ut  fuis  concionibws  atttho-  curtoties 
ritatem  concilict  ,  dum  iilum  dominum  exercituum  rerurn-  repetatur-* 
fue  ommum  induperaiorcm  fnmmum  effe  etiam  hcfaum^  ) 

D    2  £»p' 


ao 


Revertun- 

tur  ad 
Deum.,  ho- 


Bem  re^ 

vertitur 


CAPUT  PIUMUM 
popuh '  Judaici  domtnum  audiunt  judgi  5  ne  illorum  felici** 
tate  offenfi.  moycantur ,  ac  a  pietatc  deficiant  ,  quoniamin* 
telliguni *,  non  ejfc  ,  nifi  unicum  bunc  yerum  Deum^  a  qu9> 
fit  &  illorum  flatus  fccundus  [  mundanum  fi  attendas  judu 
cium  ]  &  ipfhrum  adycrfus  ,  tumut  tantomagis  autoritate^, 
hujits  domtni  ter  optimi  maximi  ficuros  excitet  ,  confterna* 
tojque erigat eo  quod  &  illis  merito  terrori  effe  deheat  ejus 
immenfa  potentia,  &  his  folatioejufdem  infinitaclementiaS), 
yosjudai  ,  qui  haffenus  cum  maximis  confliclati  cftis  malisy. 
quum  Deo  quafi  tergum  obvertifiis: prafratli  ,  nunc  tan*. 
quam  in  jfeculum ,  hifiorioi  anteaUas ,  infhicite ,  indeq>  yc- 
firam  yitam  morefjue  componitc^  revertimini  ad  mc,  di- 
clum  es^ipfius .  Jehov;e  >  domini  excrcituum ,  revertimi- 
ni  >  qui  haticnui  amc  abijjlis  ,  in  cujus,  conffcUu  femper  fla»* 
re  ,  meofjne nutus  obfieryareyos  oportebat >  rcvertimini  bor- 
fnm  ad  dominumyefirum  conyersa facie  ,  dolentes  de priort* 
bu6  peccdtis  ex.  toto  cordc ,  &  prorfits  priores yias  pravas  rc-. 
itnqnite  ,.,  idquodhoc  loco  omninb  fubintelltgendum  cfje  pa* 
tet  ex  eo,  qnod  ad  concionem  Haggei  refipifcerc  jam  crepe- 
rant,    Facite ,  quod  juheo  ,  feceritps  certe maximo  veflr$ 
bono.     Nam  fl  yos  reyerfi  fueritis  ad  me  ,  ctiam  cgo  re- 
vertar  ad  VCS,  reeonciliatM  vobis  aderoy  vobifque  benc* 
dicam  °Mich.  7,  /p;  in  gratiam  rectpiam multifiquc  bcnefi*- 
cijs  affitiam-).  ain  Jehova  dojiiinus  exercituum ,  q ua  cf£ 
pnma  ratio  hcrtationis,  quod  Dcus poenttcntiam  agentibuf  be«- 
nefdciat. 

Merfi  4-1  ]  Secundaratio  fequsntihws verbis  continetur% 
eftque,  a  contrario  defumpta  ,  quod,  jctlicet  imposnitcntibM 
malefaciati  &  contra  eos grayiter  ira  exardefcat  Sup.  yerfi.2.. 
Ne  tgitur  vos  fitis  fimiles  majoribus  veih*is^V<?  quibus. 

i>Cbron., 


Deus  invi* 
tat  ad  pce- 
mtentum 


homines 
nen  obe~ 
dinnt, 


ZACHARI/E. 

z  Chron.  ^>  if.  16.  qttos  non  leviter  aut perfunftorie  ddpce* 

nitentiam  invicarttnt >  fed graviter & jedulo  ijs  proclama- 

veruncprophetse  prioresinVew,  utegojam  vosmonuifdi- 

cendo:  Sic  aic  jehova  Z)o>wWexercicuum,revertimi- 

ni  jam  a  vijjs  veilris  petfimis,&:>  id ab  a&ionibus  ve- 

ftris  peiiirnis.  Sedf  quemadmodum  ex  hac  tnvitatione  appa- 

ret  Dei  6onitasf  ita  ex  effeftu.  conjlat  de  hominum  inyitatorum 

malitia,  frujlra  plerunqr  Veusper  propbetas  illaproclamaef 

auia  vix  ef£,  qnife  converterc  amat  >  de  qua  pertinacia  Deus 

ipfe  ita  conqueritur;  Nonaufculcarunc,  neq,  accenderunt 

ad  me  loqusntem per prophetas,  mea^voci  noluerunt  ohedire> 

di£tum  Jehovae. 

Werfi>  ]  l^eruntammanimpnneilludahjlulerunt>  Non 

ita>  tandsm  malum  fieplus  denunciatum  ad  ipfos  pertigitf 

fStplerique  injuis  peccatiffunt  mortuiy  idqueut  tantb  magif 

urgeat,  ac  rem  quaft  oculis  fuhjiciat  >  interrogationem  <*dhiAmrtAi-tA 

het  rhetoricam.    Majores  veftri  ita  nequiter  viycntes,1  tu  (utep*. 

deque  psenitentia  nonfolliciti ,  ubinam  funt ?  annon  fat^rum me- 

fuit  concejferunt  i *' iea  fcilicet ,  yiderttnt uttque  >  verha  Dei  fneres. 

tandem  ad  rem  conferri,    Sed  ne  dicant  jam  reprehenfi tllif 

fuid  tu  nobts  cbjicis  infelicem  exitum  nejirorum  patrumu> 

cr  hccyclue  magi:um quoddam  malum  exaggeras>  quod  fece- 

rtmtf  ipfis  quod  faciundum  fuerat  f  an  prophcta?  ipftf  qui 

ms  tnirepuermt ,  vixerunt  in  feculum  i  ubi  fnnt  &tliiy 

%lartui  utiq^  &  ipfi  cum  auditorihuf. . 

fcrfi  6.  ]  Hic  Vero  cum  potuijfet  Deu>s  nwrtis  impio-  Di9ere** 

rum  auditerumy  &  piorum  doclorum  diffefeniiam .  dccta-  tut  mmf 
^      n     f        1        /         •  jJ  ptorum  & 

rare,  dr  ojhnderef  quomoao  tlis  m  teternos  cructatus  pra- 

cipitati,  hiin  aterna  gattdia  fubiati  fint  per  mortem  tempo- 

raltm  ,  jicco  pcde  hec  tranjiens  de  prophetarum  perjona^ 

D  },  nihil 


imptorum. 


CAPUT  P  H  I  Mtl  M 

nihil  dkens  >  eflcium  tantum  extcMit^  ejujque  ftabilttattm 
deprxduat  boc  modo.  toncedo  equidem  >  cjuod  mortul  fint 
fimul  majores  veftri  &  prnphcta  ,  licet  yalde  magnecum  di- 
fcrimine  :  veruntamen  vtrba  mea per  hos  meo  ncmine  ad tna- 
jores  yeftros  retatanon  itidem  junt  mortua ,  qttia  certi  comple- 
ta  funt  ac  yixerunt  >  &  in  tnnjonbw  vrftrts  ejfcllum  fuum 
confeqmta  funt  >  adeo  ut  ipft  viv.ntes  ytdcntiSg  coaHi  ftnt 
agnofcere  ftabiiitatem  verhrum  meorum  ,  etiarn  fuhLim 
prophetts  meis,  qm  ea  denunciaver&nt*  Efto^  tandemmor* 
ti  obnoxiosa  praedicatione  csjfare  prapbetH ,  ^amen  ntbilomu 
nus  verium  Dei  aterni,  uti  pradiSlum  fuerat ,  eyemt ,  ye~ 
rum^  apparet  ex  eyentu  ,  etiam  tlitfp  quiantea  tiftdem  der*- 
gayerant.  Quapropter  cum  vobts  iterum per prophetas  bofct 
duos  Haggaum&  Z^chariamjam  hamr  ,  creditemibiyyer~ 
ba ,  yu<e  per  mortales  homincs  dituntur ,  non  fore  mcritura^ 
&  eyanida,  Atc^  ita  ex  eventurei  Dem  demonftrat ,  non^ 
effe  eandem  condttionem  majorum  & prvphetarum ,  quia ,  quod 
hipredixerunt ,  tandem  apparuit ,  id  quod  ipjifno  maloex^ 
perti  tandem  confefti  funt%  fta  enim  habet  Dei  adfrivolam 
itiam  Judaorum  ohjctlioncm  3  etiam  propheue  ncn  virunc 
in  feculum  >  rejfmfto  ,  in  qua  notanda  duo ,  prius ,  a  Deo  i;e» 
raci  prafraUis  immiffa  oppreftio  ,  poffcrius  pairum  *0i$6* 
rurn  confeftio ,  de%  veritate  Dei  yel  ab  inyitn  cxtortaatre- 
flatio.  Vcruntamen  verha  mea  (inyuit  Deui)  feupromif 
fiones  &  ftatuta  meaf  feu  decreta  &  comminaticnes  Tbrtk, 
h  18.  c  2,  /7.  qu£  prxceperam  foryis  meis  prcphetis, 
nonne{fu*niam 

rarl  antecedentem  fcelcftum 
isferun pede pcena  daudo') 

ivffth 


ZACHARLE. 

iveff.gio  xnfecuta  malos  tandem  apprehcnderunt  &ajfccutd-* 
Jjknt  majjoris  Vejlrw ,  nonne  tdevenity  quod  comminatus  fum? 
ommno,  (nam  taUm  i  eJj?onfionem  ajfirrnattyam  ijia  ncgati- 
ya  'interrogatio  J^hetorua  continct)  atqucadeo7  Ut  reverfi 
ad  io  ecr  me  dixcrintapud fe  cegitando,  apud alios enarrando> 
tum  ut  pojleros  devcrbi  divini  immota  teritate  admonerenr, 
tum  ut  Dcum  jufium  ejfe  in  fuis  judicijs  declararcnt : •  dixt- 
rint  autem ,  ut  Daniel  %pfe ,  cap  9f7  7  e^mq^focij  cap.  j,  2$. 
ty-  $0.21.52.  quos  alij  proculdubiojunt  imitati  :  Quemad- 
niodum  cogitaverat  Jehova  Dominus  Exercituum  fa-( 
cere  nobis  iecundum  vias  noftras,&>  idefj* ,  fecundum:* 
adtiones  noftras,  id^jure  optimo^  ita  egit  nobifcum ,  $ui* 
feaavlnius  cum  majortbus  nofirifiimquejecimiH^mprobi  egi- 
mufPJaL  io6t$>. 

Loci  Commiines;. 

Ex  verfu  2.] 
L     Effcrbuit  Jehovaconera  patresveflros}7V*- 
terquam  fuod  hU  aptm  fit  dtcendt  locm  de  Dei jujlitia  yqu#  en2plew?8* 
nou  potcffc  nonirajct  objiinate ptccanttbres,  eojque  punire  ;  ttent 
dc  Extmpltt  majorum  7  vei  corum  omnium  s  quotquot  ante^ 
nos  vixcrunt  >  &  vel  ob  pieeatem  Dei  benedicliones  y  velob 
.  iwpistarem  ejufdem  maledicliones  experti  funt  7  ut  latt 
in      T.  dejiribttur  ,  nobis  xn-mcmoriam  revocandif  ,  & 
indcnoftrif  vjs  ejformandis ut  Cbrijiuo  Luc.  17*  &  Vau- 
hie  1.  Q>rintb%  if\  &  alibi  ojlendunt,  qjtemadmcdum  &  fu- 
MT4  db.qyotin  ojhnfum  ff£  pruiixiu<s  >  id  tantum  htc  xotc- 
tur ,  pi  ijivuni  quod  Dews  fuo  populo peadiariter  afe  ex  mun- 
do  M*8q  ,  tsr  pra  eo  dihth  non  parcat  ,  quando  tpji^ 
/  •  m  curn  eo  inuum  ncfaric  ykl&t,  a:  Jjpitttuale  commit- 

tita- 


Dem  fieo 
fvfulc  non 
fanit? 


34 


efUAndd 

fCCC4K 


jtit  adi 
\cut  ttj 
Num. 


CAPUT  PRIMUM 
tit  aduhcrium  >  quadere  Jerem.  2.  E^ecb.  16.  7tyman.ii.fi- 
cut  teftatur  exemplum  Judaorum  in  dcfcrto  proftratorunL* 
26,  6j.  tempore  Judicum    toties  proptcr  peccata^ 
Qpprefforum,  ut  in  libro  Judicum  binc  inde  Ugcre  ef£,  & 
poftea  in  captiyitatem  Jlfifyriacam  C3T  'Babylonicam  abdu- 
Uorum  2,  Ttyg.  17.  24.  2/.  capp.  ac  deni^  a  Tito  Vcff^fian$ 
plane  yaftatorum  Luc.  19,  43,  44.     TSLon  enim  ita  Qeuspo* 
pulum  quendam  abfolute  eligit ,  ut  quomodocun^  fe  erga^ 
fuum  Veum  gerat ,  tamen  [it  in  gratia  &  non  abijciatur, 
Contrarium  enim  teftantur  tot  feycroe  comminationes  Lt- 
vitt263  averf.  /4.  Dcut.zS,  averf  /;»  &tot  exempla  Ecclc* 
fiarum9  quando  pietatem  cclebant,  amatarum?  quando  ad 
impietatem  fe  conyertebant  >  abjetlarunLj.    Vide  faltem^ 
Ecclefias  ab  Apofiolis ,  &  imprimis  Taulo,  plantatas ,  </o 
quibus  paftim  in  jfftis  Jpoflolicis ,  quibus  adde  gravenu 
exbortattonem  Hishue  Jtygis  pijfftmi  >  qua  extat  2.  Cbron» 
29->h  6*    'Honautem  fufficit  gloriari  de  tcmplo  Dei  &  cuU 
tu  externo?  fi  non  internm  ornttus  fidei  acccjfcrit  Jerem.  7» 
3.  4.  %lattb.  23.  qiue  pleraque  cjjtime  ad  noftra  pcffunt 
accommodari  tempcra  ,    ubt   pof£  refrnwitionem  cpcra 
Lutberi  b.m.pcraUam  &  Eyar.gtU)  omntijj  verbi  ac  con* 
ftlij  T>e%  reyeiationem  manifeftam  pietas  tf^  h  rnuUts  prc* 
mere eos fruftra  temply fiibJelliaTfalm.  so.  \6.  Efa.  /,  12.  quo* 
rum  cor  exemplo  Simonis  %iagi  occalluit  in  mahtia  U 
21.  23.  &  dicere  ftltem,  Vomine  y  Vomine ,  ac  non  facerc^ 
voluntatem  patris  ccelejtis  ,  fumma  ef^  religio  %lattb.  7,  *u 
quibus  merito  occinas  illud  Jacob:  capj.  yerj\  22.  Effe&oret 
efiotefermonis  &  non  auditoresjbliim  ,  falsb  ranocinando  faU 
lentesyos  ip/os  (^r^Ki^ofS/jot  iwubvc  )  quibus  add*  Vdum 

(deleUum  Eccleftarum  quem  Cbrifius  inftituit  in  Jpocalypfi 
cap.2.&$*  'Deinde 


ZACHARITE. 

Deinde  vtiam  Uc  obferyetur ,  nihil  effe  utilius  >  fuam 
rebus projheris  cogitare  de  adyerfis,quas  aut  alijjunt  exptrti, 
aut  ncs  ipfi fumvA ;  perpejfi ',  aut  etiam  ,  cjux  deinceps  impendent. 
Sic  enim  malorum  meminiffe*  non  finetporrb  mmala  incidere, 
binc  toties  iliud  imulcarur  %i  E  %i  E  2\?  T  0  vel  *M  E- 
%1ENT0  TEyCAVE  TE,Veurs,i$.&2*j.9  18.&. 
$2,  7.  Tjalm%  icf, Ecclefi  iz}  /.  Sy r.  it,  2f,  2 6.  &  41.  Vcut.  u, 
jf.  16.&  //;  9.  Tob.  4>  /j.  16.  29, 

Ex  verfu  3.] 

/,  Edices  iftis ,  fic  ait  Jehova ]  Deus  &  prophe- 
tam  jubtt,  &  ipfe  juffus  profert  legalem  Concionem,  doce- 
tnur,  Ugem  omnino  ejfe  docendam  in  Ecciefia  >  quod  ef£  no~ 
tandumcontra  sAntinomos y  qui ne dicant ,in  V.  Tefiarn.  tan~ 
tum  eam  obtinuijfe  >  age  ofiendito ,  quomodo  in  2s[.  Tejlam.  jc- 
hannet  TSabtijla,  Chrifiut  ipfi9  ejuf%  dpoftoli  legem  fedulo 
inculcayerint  %latth.ij  7*$,  9.10.  c. 21.  & 22, 37. 39.  7$om.  t$. 
9.  Epef.  6>  2. 

1 1.  Revertimini  ad  me  ex  toto  corde  )  Tcenittnita^ 
vera  ef£  conyerfio.  Vtdt  in  Joelem  cap.  2,  verj\  12.  lili  entm 
veretantum  rejipifcunt ,  aui  psccata  non  tantum  oderunt  ac 
deflent,  verum  euam  ab  ijs  defifiunt ,  ac  ab  ittis  a  x(v!i  ad 
2)eum,  yeram^  pietatcm  f  conyertunt ,  juxta  iliud ,  Lhfle 
a  malo  &fac  bomm  Tjalm.  j4>//.  &  hoc  yult  adjetta partkula, 
Ex  toto  corde  7  jicut  alias  dicit  Dcmisus*  Wjp  mq3  ad  mi 
vide  %1atth.fr  $,  JU%  $,  22,  Apoc>  2,  qttod  qui  non  fecerint, 
coronam  non  reportant ,  quippe  jui  turfum  non  conjummant  2. 
Tim.  4,  7.  /.  Cor.  p,  24.  2;, 

Deinde  etiam,  quando  audimus ,  hoc  iliis  dici  >  qui 
jam  ad  Dtum  je  tonyerteranr ,  cum  ab  eo  cx  csptiyitate^, 

£  tranf 


Rebus  fe- 
(Uniii  co- 
ghandum 
ieadver- 


Zexdo- 
ccnda  esl. 


rcrd  rcji- 
ftfitntU. 


26 

tja  ftjn- 


\  ;,-:f  GAPUTPRiMHM: 
;  erant hberati ,  <&  per  bhggeum  propketam  excitati,  dtfch 
mm  j  ettam  illis  de  jiria  pcsnitentxa  cogltandum  ef/e  quoti* 
dft  ,  qut  a  Deo  ex  captivnate  Biaboli  fmitliberati ,  ex  ma- 
Its  cya/crunt,  Deo  utentes  propitio  ,  ne  in  fecuritatem  itrtM 
dente^d  nu~  f  Uantur^u^f.  Dtm  porrb peccantibws  irafcinc* 
jhat  Apoc.  izyju 
|  Exverfa^] 

/.  J#e  fitls fimiles  rnajonbus  veftris)  Non  fempet 
Tttres  tit  tmitundifmit  patres  .fidtum  demum  ,  quando  ipjijuuti  funt. 
fcx/pet  *-  j  fyi  leges  fjJm.ySi  8.  ?•  Jerem.  9  K  "h/Jatth  z^  S°>  Luc.  n> 
mtandi.  _4A4^  qucdef^contra  Tontificios  tenendum  >  ^«i  tradttiones 
p-dtrum  crepantt  &  majorum  fuorurn  vefiigia  tantum  ohjtr- 
rnon  attcndentes^  qnam  bene  illa  juxta  prajcriptum-* 
rva bi  dcvim  fignata.  &  preJfa*  quacd^m  m  hanc  fen* 

tcnttam  \n  At/i  s  2,  4.  L.  C.  6.  Etiam  hic  iterum  tenen* 
dum7  quis  pius  Hijionarum  Vetertmi  ufus ,  nempe  ut  d:jcamu<s> 
nobis  quidex  ufu  fit  r[\cut  inpjalmii piurlbm  ojicbditur  44.74 
78.  83  89-  9S>  l0h 

If    Qiubus  prodama verant  propheta?J  Quia  7>ro~> 
phetnenon  timide fua  protulerunt  ^nej}  mulisrtularum  mort^j 
garriverunt  funliter ,  Jid  graviter  &  virilitef  pro^Umave^- 
veybi  cum  rtinr  9  docemur  y  ita  hodie  etiamnum  r.ojiris tonvtnv,^ 
mttii -it.it e  verbi  minijiris,  ut  autoruatem  juam   corjervent  duend* 
docdwt,  Tturjqq  Sdti-m,}^  Tit  2,       ^mnfioiq  Tlti  h  i-lt&Z  s£is<n%9. 

'£Xovn$  %lut:h  7t  29.  %larc.i9  22.  in  qntm  locum  Vtdt  quaj^ 
qua  hahet  Lxtber&s  in  margine ,  <2  intelUgts  in  quam  pau*- 
cis  hodie  ft  ille  ardor  ac  jjintus  in  do  endG  requifitmu 
phrify  non  togitent  ,  fibi  diVium*  ExtUma  EfoK  s$>  r.  d'4o, 
6,inf\  if.fhncn  efje  vocem  clamantis  Eja.  *o,  mrrepr^- 
c&riif  *  qutppprie  dicitur  K^io^^.y  IV/^r^         nt  feai  ipfe. 

Ckfi* 


Ujm  exem.  tentiam  tn 


Br/econes 


mvre  pr<?- 


ZACHARI^E.  1  a7 

ChrifttH  ytdUb.  4,  17.  Johannes  Haptifta  %iarc.  i^.&ali/  : 
rj  arwtf  m  >  ^  m&0U  tfavng  "l\orn.  iz>  i. t.  tept-  j 

dos  autm  Deus  exorefuo  eyomet  xApoc.  3,     16.  *     ^  Qew  prr 

IIL      Sic  ait  Jehova ]  Ter  mxniftros  yerbi  T)eM  tpfe  ^gs  kqul 
hauitur  Luc.  io,  16.  lohan.  fj,  zo.&  i*3 1*.  &  rogat ,  tit  honu-  •  tur. 
Uis  curn  ipfo  redeant  in  gratiam  z.  Cof.     zo.  z.Tbejj..^ 
imo pulfat  cordis j^nuam  Jpoc. },  zo.  f 

IV      Non  aufcultararunt]  Ne  videatur  tibi  «wV.j^*"*- 
rum  aut  novum>  ji  nonfemper  omnes ,  qutbws pnedico4,ccnver >  l  frtti  i 
tii.  Neienim  Chn/im  ipfe,  nei?ropbcta>,  ne%  Apoftoli  M$Xft*$Jf, 


potusrunt,  cum  auditorus  media  a  Deo  ordtnatarsjjuer^ra. 
tu  tantum 

Fac  iua ,      tuafunty  commendes  cztera  Iov*t 
2\lam  labor  ojftcij  nulttts  inanis  erit, 
njide  lohan.  6,  66.  Luc.  s} /.  hhan.  S>  $7.  <^#.  h  l2»  &  4/«  &  i%> 
43.  4;. 

%  Exverfj.] 
/.      Majores  veftn  ubinam  funt?  ]  %4ortahtatfs 
nsftra ftmper  memores  >  non  ita  facile  peccabimm  Syrack.  73 
40.  Hamji  annos  multos  viyens  homoin  eis  Utetur>  attamcn^> 
recordari  eum  opurtet  dies  tenehrarum  feu-  mortis  Ecclej. 
ih  S.  jiquidam  Dem  exterra  creayn  hominem.,  &  rurfx  iti-* 
eam  cenvcrtit  ipjum  Sir.  17,  1.  z.  &  qux  %ex  ef£  fodte  ,  cras 
forte  moriturus  f|gj  &  m:rtuo  homme,  hasres  ferfxnmnj^K 
at  vermium  futi&m  ef£ ,  €t  i0y  u  1 ».     Verum  a  uia  non  facile 
illud  animo  nojlro  fubit  >  nos  ipft  nobis  quQtxdve  accalame^ 
mM  iilud  regis  %lacedonum>  Tkilippe,  humo  ts  >  cum  jur»  \ 
gffpw  cubmii  perfinent  ncftra  aur.s  iUa  voce  ,  jurgit^] 
rno/tui,  yemte  adjudicium  :  cum  imtps  cuhitum  &  tiormi- 
tum>  ds  morte7  cujus  imago  ef£  fm>n#,  ium  Z>. ■  Hiero» 

£  2  tiyw* 


Vire  me** 
morletkL 


t&ittim^ 


fefc    t  CAPUT  PRIMUM 

&  D*um  ny  mo  jugiten  cogiremus  y  &  rogemus  ,  Vsm  illuminet  nt*> 

rogdf$c#  jirQS  oculos  *  ne \  dormiamus  dormitationem  morttr  aterna? 
ttstjiu  vim  <gfelto     4.      cumeodem  Davtdeporro  fuffiremws ,  Vomi- 
ne^quia  tu  redigk  hominem  eo  ufique,  ut  fit  plane  contrttws 
ac  a  vermibus.  corr.ofws  >.  quando  dtxifti  >  revertimini  ad 
\filtj  hominum^  arpore  tn  terram ,  animo  ad  me  Deum-* 
j  Tjalm  go)  %,  numerare  dies  noftros  ita  doce  nos ,  ut  indua* 
\mw  animumfiapientem  ibid*  verfi.u.  cumeodem  Dayideita^ 
\  nos  comparemus  »  ut  dicers  fingulit  momentts-  queamus  z 
\ammadyertam  via  integra  y  quando  venturus  fis.  ad  me ,  & 
\  me  exhac  yita  ad  terecepturws  Tfialm  101^2.  hoc  ef£>  fiemper- 
\attendam  ad  ftnenv  meum,  y  ut  caute.  ac  religiose  ambu^ 
hnu>. 

1 1."      Etprophetas  ipfi]  Ttuo  cum  patiuntrr  idem^ 
non  cf^idcm  >  non  quod  diverfiz  res fit ,  fed  quad  illi ,  qui  pa^ 
Sxeventi-  tiuntur.     foa  non  efF  judicandum  de  homtnis  ptetate  vel< 

..  .J  tmbietate  tnttrna}  ex  fortuna  eim  ecundavei  adyerfaex" 
dteandunt..     1  .        'rjj      J     r  -n 

terna ,  multo  mtnus  ex  pdeltum  vert>t  diyini  mtnijtrorums 

per/icutione alijfique  calamitatibu*  5  judicandum  ef£  de  do- 

1  clnna  parnate  ,Jiquidem  in  hk  terris  >  occulta  ,  fiid  non-% 

Bonx  mx-.  injjffof   J)ei  judicio  ,  plerumeiue  fdxciter '  a?unt  imbrobi 

T/rtlm*7.,73*  Joh. .21.  jerem.  tz.  ^rinfeltctter /ape  degunt pij9 

&  quo  qutf  in  ojficio fiuo  janUo  fiddior\  tanto Diaboli ,  mundi^ 

fxrtir  contra  eum  ef^acrior  7  ut prophetarum .-3  Chrifti,  ^Apo^ 

jhloYum !■,  martyrumque  exempia  teftantur.      Verum  po{£ 

htnc  vitam  demum  mutatio  fiet ,  &  bsne  erit  bonis ,  maltf^ 

Mali  7.  'qua.de-  re  alibi  prolixius>     Nunc  ionge  eU^^v.t  fii* 

i$g*fini  \mam .Auguftini  fententiam  ex  Itb.i.  £7.ZX  cap.s.  libetfub- 

ettigansdkyfeg^to     (handccunque  boni  malique  panter  affitcti  fiunt, 

iUrni      \noji  rdeo  ijh  dtftinUi.  non  funt  ,  quod  diftintlum  non  ef£9, 

*i  qwi: 


Z  ACHARI7E. 
tuotf  utrique  perpefji  fune  >  manct  enim  dijfimUitudo  pajfo- 
rum  etiam  tn  jimilitudinc  pajfionum  :  &  licet  fub  eodem-* 
tormcnto  ,  non  ef£  idem  Hfirtus  &  yitium.  Nam  ficut  fub 
mo  i?ne  ,  aurum  rurilat  & palea  fumae  >  &  fub  eadem  tribu- 
la  jitpulx  comminuunrur  ,  frumenta  purgantur  ,  nec  ideo 
tnm  oleo  amurca  confunditur  ,  quod  eodem  preli  pondere^j 
txprimitur.  ira  una  cademquc  vt<i  irruens  bonos  probat ,  pu- 
rijicar,  eliquar,  malos  damnar  ,  yaftat  &  exterminat.  lln- 
de  m  eadern  ajjlittione  mali  Dcum  detejlantur  atque  blajjbe» 
mant>  bom  autem precaneur  &  laudant.  Taneum  intere^ 
nonqualia;  fedqualts  quvsq^patiatur.  i\[am pari  motu  cxa- 
giratum  exhalar  horribilirer  ccenum  &  fuavirer  fragrat  un- 
guentutru^ 

ExverCtf.  J 

T.  Verbamea  nonneafiecutafunt>]  Deiyerlum 
femper  exijiir  rarn  in  minis  ,  quam  promifionibuA.  //>/o 
tnim  non  mutarur  >  ne^menritur dixit & fatiafunt  %laL^ 
6i  Tu.  iy  z,  Hebr.  6$  i$,  &  10,  23»  Tfaim.  i4-h  ut  meritode  ipfo 
uflirpars pofis  illud  Gicccorum  ,  ps%$h  in§a,%$hr  ol^  izr®», 
kus  $*%ct-%9.  id  quod  illic  ad  i-mvo^ctmv  ,  btc  ad  7m&,KhyGi* 
yjlct  plurimum  ,  iHtc  ur  mala  caveamus  y  bic  utbonafperc- 
mus. 

1 1.  Adeo  ut  rcvtTfiiiixQrintfflominesmalii  pref 
H  Vei  manum  tandem  nonnunquam  agnofcunr  >  convertuntur 
&  erubeUunr  >  Dtojujtisiam >  jiki  autern  ignomhiiam  tribuen- 
tcs  ,  ut  mannffes^  quidamcruci  Chrijii  aftantes ,  filitts prodi- 
gw,  qi:a  dc  re pleniis  agitur  ,  ubi  de  jinalibus  calamitatum  & 
cructs  immjfs  cau/is  dijjerirur.  Jer.sh^  T>*n.  9,  7\z.Chron. 
«f**  ft4  47.  fU 


2f 


Dixit,  & 
ficlafunt. 


Malispref- 
fi  quidam 
conver- 
tuntur. 


M  3 


PJRS 


JO 


Secun&a 
huhis  con- 


CAPUT  PRIMUM 
PARS  TERTIA. 

VcrC  7.  ]  \Atque  haUenm  prima  Tropkette  nofiri  Con- 
cio,  eaque  Legalis ,  quayiamvenienti  cum  Eyangelicis pro« 
mifttonibut  Chrijlo  pr&parayit ,  aleos  cvllss  humani  cor- 
dis  humiiians  :  jequitur  concio  tota  c?j/,i{c{Ukv\  7  &  confola* 
cionis  fco-  \toria  ad  Ecclefian  dircSa  ,  dum  ofimiit^  qucd  quidcm-» 
fus.  ^multaplenarie  Eccle/ia  rejiituttom  fint  ohjlnura ,  futnrum 
tamen,  ut  illa  omnia  Deus  removeat  ,  quando  'De/ts,  pofi- 
quam  fuos  gravitir  increpme  j  &ad  refipifentiam  horcatuf 
ef£ ,  conjhrnatis  Uta  podicetur ,  &  promijja  prafiat  libera* 
liter* 

Trima  autem  yifo  his potijsimum  membris  abfolvitur, 
Exordio  y.  7.  modo ,  qjto  efj^  oblata  vef.S.  $.  quo  fine  acJcop$ 
V.  io.  u.  quomodo  apphcetur  v.n. 

In  Exordio  iterum  tempws ,  auror  primaritu  &  fezun- 
darius  indicatur ,  maximam  partem ,  ut  fupra  vcrj~.it  Illud 
tamen  notat  9  ejje  hanc  concioncm  diverjam  a priori ,  cum- 
que  eaeodem  die  non  habitam^  qinppe  tertiomenfe  poflquam 
prior  concio  hene  fuerat  exupta,  frntlumfue  tulerat  egre- 
gium  ,  prolatam.  Nam  die  vigdimo  quarco  nien- 
iis  undecimi;  4jti  in  knno  fatro,  quippe  cujus  imtlum  erat 
menfis  *Abibfeu  Nifan  Exod.  ut  2.     jj,  7)eut.  i& 

1.  Jojeph.  1. 1.  antiquit.  cap. y.  crat  memis  Sccbac  &  utpiu- 
rimumnofiro  rejpondet  ^anuario,  quoniam  Nijanex  partt^ 
\cummjlro  %/Urno,  ex pa*ee  cum  ~Aprili  coincidit :  annive* 
\rb  vulgaris  initium  crat  in  Septtmijri  nojlro  Levit.  .2;,  9. 
A  tempore  ^g       accuratius  hic  differendi  hcm  non  etf.    Illud  veri 
Mofis  amn  •/>.<►>*/•  ;     /  \  ?  •  /      r  j 

r  .  notari  bic  potclf  obiter  *  ouoa  pterumijue  a  iibro  ecundo 
facnmen-  ,    t     ^  >  /       t     .    I    ,  / 

fesintelii-   Mojis  ,  tn  quo  iUud  noDum  jacri  anni  primum  xnjiitmunLi 

guntur.  &e0  principium  ,  quando  msnfium  jit  mentio  ,  illi 

i  hujus 


Scehdt. 


ZACHARIJE. 
tu'm  anni  ficri ,  &  non  vulgaris  ordme  enumerentur  &  in- 

teltigantur  ,  ut  Hquetydex  bis pautpt  exemplis  i.  T^eg.  6,  u 
<*r  f ,  2.  £jW*r  2,  16.  &  3, 13.  cap.  h  9-  apH<l  nojirum 

Trcphetam  cap.  7,  /.  1  %laccah  4,  52.  Leyit.  16,  29.  &  23,  27. 
Num.  *$>  16.  dr  2?,  /.  2.  Chron.  30,  2,  {confer  Num.  p,  u.) 
Efd.  3,  1.  6  Nshem,  ss  1.  pracipne  autem ,  psando  non  agi- 
$ur  de  rtbivs  mere  ciyilibus^  ut  Jofephuf  in  loco  paulo  anre 
titj.to  aymotaty  quod  ramen  in  kfhiiprvix  kahebit  locum~>. 
£ed  bis  ci»  Tnxpdy  induati* ,  ftne  quihtts  tamen  muta  fcri- 
ptura  lwa  rctle  inieUigi mqueunt ,  ad  textum  Tropheta  re- 
%ertirrur. 

Dtttgiturvegefimo  quartv ,  undecimi  menfisin  annofa- 
ero,  anrio  fccundo  Darij >  fuit  verbuni  jehovaead  Za- 
chariaiib  filium  Barachix,fiiijHiddanisprophe£:arn  di- 
ecndO)/f« p*t\ws  fecundum Juhjetlam  materiam.  yifionem  of» 
ferendo  ^fiquidem  Deusnon  tantum  verbis,fedetiam  rehut  lo 
qmtur  >  jitut  in  jequentibu*  ipfa res  in  vifione  oblatte  decla- 
rantur. 

Verf  $.  ]  Jpfar  autem  vifio,  quemadmoclum  &  fequen- 
tcs:  primum  afferrur^  demde  de  ea  cum  prtpbeta  confer- 
tiii  ,  fed  proponitur  prim  ,  deinde  exponitur ,  atque  ita  mo- 
u.-r- >  juo  7)euA  Zajciari*  hac  reyelaVit :,  ef£duplex\ k& 
kx&&f&-A  diVimtus  oblata  contemplatio ,  &  de  ea  injiituta^ 
tQ%cutib  feu  coliatio.  Vifione  vero  prima  docetur ,  0- 
wnes  res  Dei prayidentia gubernari  m  mundo  ,  efus^  con- 
fitio  Judais  ba&entt*  eVenijfe  tUa^  quaj  perptjft  funt  ,  & 
adhuc  0  dum  eorum  res  quafi  in  profmido  demerfa  jacent, 
putmntur  :  wjlare  autem  nunc  tempus ,  ut  indt  fe  emer- 
pcJF  nuhl'4  lax  qucedam  affulgeat,  dum  Jfrcfaly- 
m*  xdfaatur ,  ihiqul  Ttypubliea  ea  injiituitur  7  qualcm-* 

eDeus 


:32  ' 

iftoxvijio- 
ntbus  ds~ 
ftimta, 

Chrijlm 
virinV.T 


lnfidet  c- 
quo  rufo. 

Rufus  co  - 
lor  quid 
notet. 


Myrti  in 
pofundo. 


UfYtm 
qutd  no 
tet. 

u 


CAPUT  PRIMUM 

Deusvuitinfitagente.     Vifio  fic  babet  :  Vidi  >  tgo  ^acba* 
rias  >  T>eo  mxrahilxter  reyeiante  3  de  nodte  ?  quedtempm  ha- 
bendtf  Vdfiwil&s  facris  effc.fere  ordinarium  foh.  53,  *4, 
16.  &sSi  9*  quod  ecce  vir ,  Chnfiits  fjecie  humana  ad  tcmpws 
afjumpti3  dum  kanc  yijlofifm  reydaret,  ut  Dan.  7,  15.  E* 
^tch.  i<,z6.  <&  4o>  3.  qui  dcinceps  fiepi  dicitur  Angelus  fcho* 
yee  loquens  psr  J^acbariam  :  ecce  autem  vir  tlle  iniidebat 
equo,  utcelsnt&s  auxiiij  &  niajejiM  dominij  indtcetur,  & 
quidem  eauo  rufb  coloris  ignei ,  quia  prcdef^  Ecclefite  fue 
igni  calamitatum  eam purg^ns ,  coque  adysrfarics  iUim  con- 
fumens  ,  unde  rufus  coior  uhionem  de  bofiibm  fumptawL* 
fape  notat ,  ehquodcx  bofiium  fitforum  /anguine  yitlor  ma- 
cttlari  foleat  Efa.  63,  /.  2.  quomodo  Dialoim  fiententta  a  Ve$ 
latae  exccutor  accarnifiex  dtcitur  Draco  magnus  rufm  Apoc. 
i2}  2.  ( confer  cum  bac  particnla  inf  cap.  6>  V.  2.  Apoc.  6,  & 
hic  yir  equitans  conftftebat  >  jttgiterq.  aderat ,  adjuyant/um 
promptm  inter  myrtos ,  qux  erant  inprofundo  ad  lacm 
alicujm  ripam,  in  loco  bumiii fitce fiuflibm&  procellis  expoji- 
ta ,  bvc  ef£ ,  inter  yera  &  viyafiu&Ecciefia*  membra^qua  qui- 
demyirent*  florent,  fru'clum%sdant ac  odcra*  fiunt  fn  Cbrtjh, 
ut  myrt2}yerum  in  mundo  multis  calamitatilm  opprejfa,  velut 
in  profundo  latent  fubmerfa^, 

Ut  enim  myrtm  ef£  arbor  puichra  ac  precicfa  {unde^ 
Eftber  ob  pulcbrieudinem  infignem  EJiher  2,  7.  cognomento 
bebrao  T^i^yi  id  ef£?  myrthina  ditla  f )  fic  etiam  pij 
funt  arbores  maxime  frugfera ,  plantata  ad  riyos  aquarum-* 
TJalm.ip  3.  &  ut  myrtM  ad  funera  adlnbtri  folet ,  ficnotat 
piorum  in  bac  vita  conditvn^m  mifieram,  qui  omnibu*  pe+ 
ricuiis  &  morti  ipfi  ommbtK  boris  funt  expojiti  7^om.  8>  36* 

u  Cort 


ZACHAJIIJE^  f 

xCor. tf.**  Cormth.  d,  +>'S*&9*  &  ut  ha  myrti  dicuntuA 
tonftitijfe  in  profundo  0fic  etiam  probi  plerumque  funtin  proA 
fundo3  boc  ef£,  fcriptura  ftylo ,  in  magnis  calamitatibws 
Tfalm.  69, 3. 10.  &  $$7  7,   De  myrto  auttm  jfnituali  yide  Efa. 
+i>t9>&5h'l- 

*Atque  haUentts  dux  ipfe  hujus  exercitus  4c  Dominus 
JTfhaoth,  tjufque  fedes  defcripta  ef?  3  ncmpe  quod  haluet 
tum  corde  contrito  ac  humiii  Efa.  S7>  ly.fqmtur^  quis  fit  e- 
ju4  comitatw >  &  qui  ftipatores  feu  minijln  regij.  Ve  illis 
ita paucis prophetaloquitur.  Et  poftea  Vidi  exjuos,  fy 
necdochice  intellige ,  nna  cum  equitibws fuis>  hoc  esl^  ,  Jngdis> 
*lijsqueminiftris  majejlatis  diyina ,  qui  Chriflo  regi,  ut  ?«• 
ftrutli  ac  catapbraUi  equites  fuo  \lonarcha  terreno^  injer- 
yiunt  ac  fidelifiime  parent,  fiye  ad  judicia  in  imphs  pra-^ 
ftand*,  five  ad  heneficia  piis  conferenda  maxima  cufn  ce- 
lerieatey  (quam  ob  caufam  cquis  infidere  dicuntur}  unde^, 
paulopof^fubjicit  propheea  yerf  /0.  iftifunt ,  quos  mific  jfc- 
boya  ad  perambulandum  terranu*  Erant  autem  lili  equi> 
quibus  infidebant  hi  DeifateUites ,  non  uniusgeneris  >fed>  pro 
divcrfitate  ojficiorum  ipfis  demandatorum >  diyerfi  ac  yarij 
toloris  :  nam  vidi  5  inquit  propheta,  equos  quojdam  rufos, 
yuofdam  balios  feu  vartos ,  a  calore  uyarum  prafidntiffi- 
marwns*  qui  in  eo  traUu  varius  (  unde  tZD^UJ  * 
idef^y  vitvs  generofa>  deducitur)  &  quojdam  albos  l  quo* 
rumrufi  fignificant  regna>  quibus  prafuerunt ,  futjfejanguu 
naria  &  cade  madentia  •  multa  propter  trebrcs  bedorum^ 
fditionumque  tumultu*  ,  qua  de  re  yide  Joel.  verf.19.  L.  C. 
1.  fiquxdem  yox  bebraa  C^EHM  cum  DnN  omnino  con- 
yemt  :  bahj  jeu  vunj  d^nutc^nt  j/atum  regnorummixtutns> 
%i\a  nunc  b*do  tnfurgant)  nunc  fatii  pacc  quiefcant :  albi 

F  dtni% 


33 


Jjtijtr- 

tQKS* 


i  chriflo 
fe  tYudtri 
fffif, 


jj|    i  CAPUT  PIUMUM 

jj'  >sc<k    Ideniqutrfign*  Trmqmlla  zr,Utd  «darfibrant  y  jrquidtm 
lot  l/thia\cbl(JT  i*i  1-iCrtA  Uuott>  tum  qu<z  in  hac  >  rum  que  in  fm  2 
f^Uid,      mi40lg  ume^t^Uf  9:$.  %'Urc.  16,  f.  Jpocal  ^4  Of+, 
GT  6,  //.  &  7,  i4.  <S  tpj  Z/.C9*  2o>  u  Luc.g,  29*  ]Obi*n.  20, 
^iftor.  i, 

fftrfi  9)  H<ec  vifi  quid  porrendanr  aur-  dtnotent,  ignv* 
rms prrp> keta  coSvfiiium  cum  cquitum  horum  durey  Ckrijtiy 
Jt/u,  injtttutt ,  dr  ubeo  >  tanquam  fapnntiH  patrps  ,  expUci- 
tjontm  vifionps  petle  ,  dum  tpfe  porro  de  fc  /cribtt     Et  in* 
cer/u6 >  qua  ejjtt  borum  ligntfitatio.,  cum  dicerem  quid  ifti 
jifovolunt  ,  Dominemi^dixit  mihiangelus  ille  jebov*- 
magnu*  &  intreatu*  ,  a  patre  %n  hunc  mundum  pojiea  able* 
gandus,  ut  inter  Deum  &  genus  humanum  ceu  verus  me- 
diator  inrercederer  v  pa  e  p*r  jhum  fangum*m  imperrara* 
cujus  tamenyis  ac  mentum  eriam  adfideles  V*  TeJlam.Je  ex- 
tendit  qutque  a  reltquus  creacit  angelis  pojiea  aliquortes  je* 
quenri  &&o~Jic&/tiu<*  dijtingutrur      ^Sffan  1)>*^cn  ille  an- 
gelus  Joqucns  in  me  pecuiiari  modo  ,  nempe  hac  tnrenus 
explicans  y  qux  exrenus  inyifimtt  ojienderat ,  unde  mtnua  rc+ 
cle  in  hoc  prophera  vertijfie  Tremellium  y*rid  hebra*%  qui 
aUoturus  ef£  me >  exi/titnamu<t  f  cum  empbajin  phrafieQf 
hebraa  plane  non  exprtmat>  qu*  nr>n  ef£  negligenda  hot 
loco,  videltcec  primum  duplex  T*^  pr*>fixum  ,  quod  fint^ 
\dubio  aliquam  txceJientiam  hic  mnuit     deinde  ipfia  con* 
fhuclum.  tyr0a  verbi  VT*.    lUud  enim  quando  cum^  ,  ut  hoc  lo^ 
co.etiam7  reperitur  de  perfona ,  Vci  tnteriu*  loqnentis  Vt# 
tirr.wo  huntinis  &  diblanta  tes  ahilrujas  injiinclum  indtcat 
Kriim.  /2>  z.  $.  1.  6.amt  2$>  2.  FJofi  z,  2.  ut  in  hunc  loturn-* 
nocar  K^  mchi  vide  infira  in  hoc  propbetac.  /.  y  trf  r$.  /4.  &  z%l 
z.7.  4,  U  ®  h  h  l0»  &  'Dixirautmxile  ange- 


Angelm 
hquens  in 


con- 


Perawbu- 


ZACHARI^E.  I  # 

hu  J,ioy<e  &  Jdoya,  ego  o/iendam  tibu  quid  ifti,  dequi»\ 
hws  juKcrisyfibt  veltnt. 

Vcrfuio.J  Explicans  yero  illud  myfierium fiopumvtm 
fiontf  primum  indxcat ,  quie^omnia  aux gtruntur  in  mun* 
Jo ,  Vei  proyidentia  gubernari  ,  qui  non  tantttm  tpfie  omnia^»  j  Det  preyg* 
j  ft,  cum  fiee  &  adjit  inter  myrtos  >jid  etiam  babetfiuos  ui-  .  fetitts* 
jjeciores  ac  nuncios  3  qui  totam  eerram  perlujirant.  Tunc 
jefpondens  virille ,  quiftabat  intermynos,dixit,  hi 
f\mt>  quosmiiic  Jehova  Deus  pater per  me Juumjiltum  ad 
perambulandum  totam  cerram ,      pbrafis Jummamno-  tQ^ 
tat  diligentiam,  jicut  ujurpatur  de  Diabolo  Job.  1.7.&  z,  2.  terram* 
Jii  diose  quarente  qttem  deglutiat  1.  Vet.  f.  8.  Vult^  rurfium^  \ 
ijiud  Chrijit  nihil  aliud,  quam  quodjtnt  hi  angeli  nunctj  &  cx- !  An<reiQV~ 
ploratorcs  a  7)to  mifii3per  tjuos  ad  ipjum  refieratur ,  quid  rc-  Qp*rj 
mm  tn  terrigeratur ;  quo  licet  ipfie,  cui  omnia fiunt  prafintifi-  j 
fitma  Tjal.  u$  6.Jer.  2$.  z+.  Heb.  <t3 1$.  non  indtgcat>  tamen  ho- 
fiic  admimjlros  ac  tejlts  fiuae  Voluntatii  adhtbet ,  ut  bac  ra- 
tione  majtjlatem  fiuam  adumbree  propter  bomines  >  qui  rt* 
ges  terrenos  ac  printipes  valde  admirantur  ac  Jujptciunt, 
i4im  tos  frtquenti  adminifirorum  fatellitumqut  corona  Jii- 
fatos  ejfe  ammadvertunt ,  &  pij  tanto  mtlwt ipji confidantr 
quando  audiuntjibi  tam potentesa  Deoadditos  efijl  vigilts,qui 
tpjos  in  WfJ  fun  cujiodiant  TJ  91  iu 

Veil.  1 1.  ]  Id^  uttantb  mdius percipiat prcpheta}n^rrat 
pnrro  quomodoadnutu  Chrijli  omntu provinctaru  angeli  corS 
ijpfi  apparuerin:,Na  1IJ1  refpondetes  angelojehova?  ftan-  •  ^mrr%. 
v.  acer  myftosyi^.v.^dixerunt :  admandatu  tuu^  timimt ,  qm%j  esj^ 
ttsii&terrx.pstabiihvimy  terra&ecce  cota  terradeli-  mtejia 
detac  c;'aquiil-aeft, p<ce acfielicitate  fmhnr^  cufiia  Eccle-  Ipr^maur, 
Jia  «jfiiUionibu* premitur  %  ommbvt  in  terra  iene  cl£%  prater-  J 

f  z  guam  I 


tatur 


ChvJJl 


CAPUT  PRIMUM 

quam pijs ,  quibus  mali  externa fi quis jfeBet  commodaJ^ 
quippe  qui  per  multos  annos  fuere  indurifitma  captivitate^,r 
tandem  vero  liberati  &  infuas  fcdss redulli ,  hatlenusvartjs 
exerciti  funt  ma\U\  ,.  "picam  Jegentes  ^em^  metum^  inter  du* 
htj  &  yalde  mifcri.  Hictf^  nrumjlatusy  o  Domine,  tu  Vcri 
pro  tua  immensa japientia  h  quidfatlo  opws fit ,  diffice  &  nobit 
exequendum  injunge^j,, 

Verf.  12»  ]  Hac  autemfanUorum  angelorum  per  *&m+.- 
<noQ7rvjtnv  cx  condolentia,  orta  concisa  oratione  Chriftus  eo^ 
rum  Vominus  &  Rexac  fbonfut  Ecclefiaita permoyetur  >  uc 
nonamplim  &  ipfefe  contineat,  fedin  banc  interceflionem-** 
intercedit  bf  rQ  €a  af     patrem  jujam  erumpat,  in  qua  notanaa  tna^^ 
.:  q  EccU-Jt^)  pro  qua  >  de  quo  conqueratur ,  videlicet Chrifius  jfon^ 
jfar$#&i       pro  Ecdefia  carifiima  jua  ftonfa  m  ult.it  injurijs  abhojlim. 

hw  aftetla,  orat,  quod\  cum  ipfa fit  ejus peculium  unicuwu» 
&  tempM  a  Deo  patrs  dcterminatum  jameffluxerit  >  tameti^ 
vafiitas  urbis  ac  regionts  fantla  adhucduret  y  etiamreduilii/ 
Judatfin  fuamterram  :  Tunc  loquutus  angelus  ille  je- 
hovae  Chrifiuj  mediator  intertedem pro pxjs  Hebr.  ?,  &te  di- 
xh>  o  pater  ateme , Jehova  Domine  JExercituum  >  cum pro— 
fana  gentes 1 ,  orco  obfiuim  improbitatem  dejlinata pace  &  otie 
fruantur7  dolendum  t  fF,  eam  gentem  continuis  motibut  ac 
periculis  exponiy  quam  mihi  hareditatis  loco  dedifti ,  qitam* 
tjuc  ego  elegi  unitam ,  imh  :pja  cequitas  flagitat ,  ut,  poflquamt 
eamjatis  diu  afflixifli  Tjalrn.  90,  //,  /7.  Iterifices,  ,tua%  amani- 
t04  adfit  ei s  ipja%  Jcrojllyma  &  reliquie  ciyitates  Jude  ac  to-- 
tiws  terrts  januia.  reflituantur  ,  jiquidem  anni  jeptitaginta^, 
captivitatis  junt  eUpfir  quousq,  \guur  tu  ,  qui  es  amor  ipfeh, 
&  'Deus  ciemeKtifi.mxs ,  non  miferturus  es  Jerofoiymo- 
fum&  civitatuin  juc:ae,,in  quas  indignatuses  cbahtc* 

grefe 


XyyoyyuU 


ZACHARm  37 
grtffa  peccata,  jam  olim  fepcuaginta  annis,  quostuquon-  7«.  anm 
dam  exilio  futuro prcefinieras  2.  Cbron.  &  14.  //.  21.  Jerem.  2/,  capnvt* 

j.  /2.  z<)>  10.  dr  qui  fant  maximam  parteminipfa  ca- 
ptWuate  completi.  Tojlca  yerb  ex  promij?ione  tua  "judai 
ftnt  rcddti  m  fuam  terram,  in  quajam  aliquot  annos  vi- 
yttnt ,  fed  mifere,  Ubi  vera  tua  promifiio  Domine  ?  tu  fir- 
gsns  miftrere  $ion>  quia  tempus  ef£  faciendi gratiam  ei  quia 
ddvenit  fiatututn  abs  teipfo  tempus  Tfalm,  102,  t+.quomodofa- 
tile  apparet,  quod particuia,  quousfi  >  hoc  loco  non  fu  dubitan- 
tis^fed potim promijfionum  complementumurgentps,  V ulga- 
tu  verjio  latina  hoc  loco  minus proha,  cum  legit,  ifieefgfe-gAta  ver* 
p:uA?t'imu4  annus ,  anfam  dedit  muitk  interpretihus  dubi-  fiwif» 
tandi ,  %r  'wprimus  T^berte  >  unde  hi  anni ,  qui  hic  numeratf- 
tur '  ,  fmt incipiendt,  &  ubi  definanr,  quia  nullo  modo  tum, 
cumbac  ad  populum  ioquehatur  Zachariat %  erat annus  ipJL*> 
feptuagejimus  a  captiyisatm  initio  ,  fiquidern Jeptuaginta-* 
4nni ,  (  ut  diUum  ef£ )  in  captivitate  erane  tranfigendi  juxta 
loca  fuperittf  aliegata ,  exquafamanteannostomplureserant 
rcdacli  Judaiy  quando  prophetahat ^acbarias..  Et  vidz^j 
fis,  quomodo  itte  homo ,  cui  ilta  yerfio  amhenticarfe  in  commcn- 
tanojuohic  torqueatf  &  quomoda  in  ejuscQnciiiationemale 
farta^ 

Gratia  nequicquam  coit  &  refcinditury 
Ji  hiblia  &  hijiorias  conjulas. 
JsZoj  vero  illa  difficttUas  non  tangit  ,  quandoin  textuhebrxo 
itgimws  r-TJtt* ■■can;rKE* ,  idef£,  anni  feptuaginta^  , cos% 
ii  -ffocapthitatis  tempore  pridem  folutonec ad '  prophct*  no- 
jlri  tempora  durance\  inteliigimus. 

Verf.  13  ]   Sed  quid  rejfondef  Tteus  pater  ad  arden- 
tiftimM  iUas  filij  fui  preces ,  quas  ut  intercejfor  ac  mediatorK 

E  i  pro\ 


CAPUT  PRIMUM 
pro  Ecclefia  fuditf  oflenditfi  de  M&hfi*  r&tra  effs  faUicttum^ 
quod  cum  ex  hm^fiap  ei-dejhnatfs  v.  i$t  tum  ex pcenain  bofics 
decretay,  c-onflat.  Refpondk  autem  jehova  Deu*  pater, 
Dominus  ExcxckxiXim,  angelo  illi  imreato  fu  Chrifio>qui 
loquebarurmme.verba  bona.verbaconfolaroria,  bons 
de  futurorum  prumijl  on^  conjblatona  de  prafcntts  flatus  nc~ 
cejluate^  tam  ob  arnorcm  in  Eccieliam,  quamab  iraminejus 
b&fles. 

Verf.  14.  ]  Hoc^ero  gratioffiimum  Vei patris  decretum 
cum  audiffet(;taenim  k/j  o^^tw.^^  deT>eo  hzcordwe  reftrun* 
tutf  &  quajiin  temporefMa  effint  >  narrantur,  qute  ab  etem* 
&  extra  omne  tcmpM jemper  fiunt  £pb.i.+.  )  tum  Ve?  i}  qute- 
namfint  illa  bona  ac  ccnjclaturiwvtrba,  Cknjhu  yoluit  rcfer- 
n  adjuamffonjam^idelicee  qucd  'Dews  etUm  in  malis  Ecclefi* 
am  amart  non  defierit.  Nam  piopierea  ec \\x\t  mihi  fuo 
prGphetaeangelusiile,  quiloquebacur  inme2proc!ama 
diecndo,  cum  contenticne  dttito  y  &jublatayoce  efjer 

facrum  praconium,  in  hunc  modum  verba  faciens.  SicaiC  le- 
hova  Vominu*  exercicuum  (  non  enim  tua  minifirijed fme* 
mittentvs  Vomintverla  pt  ojtr.s )  Zelo  profequor  Iero- 
folymarn, &,  im  *f£,  np-imvs  Sopb.1.4  Sionein.  f««  r/£ 
pars  eju*  pracipua,  in  qi.a  trx  &  domus  regum  lud*  olimjuit% 
profequor  autemzclo  longe  maximo  imi  Jtyino  &  tnpni^ 
to  'jer.  $1.  zo.  jiqv.idim  ilia  tf£  mea  fovfa  dilt8tfiimtu>9 
cui  meium  talvs  wtercedtt  amor  ,  qualps  mter  conjuges 
fe  mutui  ardenttfimo  «morc  prvjequentes  >  qui  amorpf 
non  ferunt  jocium  >  neqne  quuquam  tequo.  animo  inter* 
venire  patiuntur  ,  tjucd  amorem  eorum  pcjht  intertur* 
bare.  £f£  enim  ^eittA  profrii  (ic  ditiuu*  >  ddor  cum  iri 
mixtus,  ex  lajmie  ®r  injuria,  quie rei  amatte  mjcrtur^  ortut, 


f  w 


tri  ces  tn~* 
tnaltm^. 


i  ZAeiTAPvIvE. 
Uc  f-r^pt  rremamatam  ,  h*Q pr*pur  adverfarium  ijtam  U- 
daitem  ,  qua  omnia,  djyinotamen  modo  aicepta  >  buc  optimel 
j  itdram liauidem  dncet  Chrifiu**  Ecclefam,  fuaf  delici&A 

udnttn  ,  affligi  >  <2T proptcrea  iramtn  eos  >  qui  ipfam  pra- 
UrfHi&fte  *fjfhgkil%  animo  cmcipit  7  auam  in  Jeaucraibus 
dccLarat.  , 

1'erfiy*)  Sint  igltur  ahquantiffer  tranqmlla  ill#  gen 
$js  Ecilcfiam  opprimentcs  verj.  u.  tamen  quia  me  ejm  /f>on- 
fo,  rcrum^  ommum  Induperatorc  non  utuntur propitio  ,  dura~ 
t  lii  nm  ef^corum  feiuitas.    Ego  enim  fervore  maxtmo 
fwrveo,  contra  gentes  iftas  tranquillas ,  & ctcetra:  tanta\Gentet ^ 
$4 ufam  juflifivnam.     Cum  ego parum®  modi  i  Volui  caftiga  - : Di0  *Pi 
nmcum  populum  Jerem.  $o,  u  vle  gcntcs  ad  ifiud  defltnatte 
p/  <erer  td ,  quodip/is  erat  datum  in  mandatps ,  voluerunt  pla- 
neeum  pcrderc  &  exflindere  EJa.it,  7.  & '7*6 TfaL  Sh  +•  S* 
quiaipfe  me  efFervefcente  paululum,  reffeUu  pwrum, 
adjutncssfueruminmalum,  &afflt3ps  tota fuafacidtate 
*x propria  matitia  &  infita  <Jtt%cuQe^HM  affliclionem  *ggra 
v-iVertmt 3  Efa.  47>  6  7*  E^ech.  2$,    6  td  qwd  mihi  mertto 
dijblicet  ,  quodvidzam  cas  «butijua,  quam  ipjis  dedt,potentia3 
t£T  propterea  ab  ilips  jure  repnfco. 

(^cf^io^)  Et  nequis  pntet  f  hunc  ^clam  Dsipro  pivs  con- 
tra  imnas  effe  otiofam,  adJitur  prom^io^  quae  iUis  felicem 
:ffinpi'hcetarintemp:;c?  urbis  fdificatione.  Idcirco 
fic  Mt  jehova,  reverfus  fum  ad  tubein  jerofolymam 
h\  'ertcordia  cr^^yZ^aiKiisgpervijlcra  mifrationum 
(  fuut  optime  vocem  hehraam  C^^Grn  expiicat  Z^harias 
luc.  /,  78  )  inde  omnia  henefiaa  proveniunt ,  me  c/  **,  e- 
ji/j}  mijsrtte  mi/eree  ut  marrem,  a  qua  pcr  tram  ob pe  cata^ 
4)>cr/u4  fntram  ut  Dcmin&s.    Ifoi.tt  enim  iHm  iehra* 


VCCn*  . 


40 

<qua  em- 

yum  ver- 

l)so  cm- 


Vomus 
J)ei  adifi- 
cabitur. 


CAPUT  PRIMUM 
h*c ef^tfiQctnssUt  notet  gz^;  naturales 9atg3illum  natur* 
tnfitum  animi  ajfeclum^  quo  parentes  >  &  inprimis  matres, 
$isa  liberorum  ex  utero  fuo  natorum  mifena,  ntn  pojfunt 
non  eorum  mifereri :  t>eo  vero  tribuitur^  quod  ps  \]iorunu% 
quos per  fmdus gratia  recepit  infiltcs,  ac  h&rcdes  ceeli  infiim 
tuit  9  calamitate  etiam  tangatur ,  pltvs  quampater  autmater 
terrefiris  Tfalm.  10^  i$.  E/a.  49>  *ft  quippe  cui  pra  dolor< 


e ,  cum 


vu 


teguUex- 
tendetur. 


detfuos  fijfligi ,  ptrjirepunt  ipja  dmna  vifcera  Hof  u>  g. 
Jerem.  zo.  Quid  autem  nunc  ex  illo  favore  fuo  in  pios 
longemaximo promittit>  hoc  quod  fequitur  :  domus  mea_> 
jactemplum>  quod  tedificari  jam  prtdem  ceeptum  ef£,  &  ab 
alijs  interruptum ,  nunc  tamen  vel  irrtitts  hoftibm  perficie* 
tur9  &  in  ea  urbe  Jerojoljmorum  aedificabitur >  didtum 
Jehovae  Z>owi«iExercituum. quinetiam  ipfapohtia  rebu* 
Ecclefiafiicis  hene  comparaiis ,  re&e  confiituetur,  Confer 
Hagg.i,  /^.  Nam  regula  &  amufiis  fabrorum  mox  exten- 
detur  fuper  Jerofoly mam,  quod ef£ ,  / fynecdochcn  & 
tonymiam  exponamus proprte  ,  urbes  terra fanllte ,  &  inprimtf 
ejus  metropolis  Jerofolyma  refiaurabitur  ,  quod  haBenu* 
nondum  fieri  rette  potuit.  Locutio  autem  illa  fumpta  ef£a 
fabris,  qui>ut  muri  fiant  aquales  ^  amufiim  &  perpendiiu* 
lum  adhibent,  regulam^fuam  non  extendunt ,  mft  quando 
adificant.  Simul  autem  cura  notatursquodnon  tumultuaria 
opera  fitfuturum. 

Tauperts  hic  tuguri  congeflum  cefiite  culmensj 
fed potius  tanta  diltgentia  &  majefiatcomnia ,  inprimk  in  ur* 
he  regia  >  ejficiantur  ac  expoliantur, 

Ut7  qui  confcendunt  collem ,  qui plurimus urbi 
Imminctj  adverjasq^  aficUant  defuper  arcesy 
%lirentur portas  7firej>itum%,& firata viarum, 

ud 


ZACHARI7E.  \ 
ita  omnia  examuffm  erunr  fabrefatld ,  &  hominum  fre 
juentiaexornata,  de  qua  nunc  porrb  nova®  peculiarit  pro- 
mijfto  fubpcitur  >  cui  cauja,  quce  illam  ratam  facit ,  annttli- 
tur ,  tddem  nempc  qutefupra  verf.  13.  &     ponebaeur.  lllud 
vtrb  vel  inprimti  bk  notandum  ,\  juod  obferVayimiK  in  ulti- 
mocap.z.   Haggxx  vcrficulo,  nempe  quod  jub  promifitone  Tjftfa 
rerum  corporalium  >& fub  typo  Jerojolymx promittantur  bon* 
fpiritualta  'jcrofolymcefupern*  omnium  piorummatri,  hoc  cf£> 
Ecclcftic. 

Ferf.17  )  NamCicah  Jehova  Ttominus  Exercituum, 
amplius  tu,  6  propheta,  proclama/«/>r*  verfi*.  dicen- 
do:  adeo  ego  pduib  pofj^  Ecclefiam  meam  cumuiabo  beneficiti, 
ut ptj pra  juafuorumfa  bonorum  copianon  capiantur  detnceps 
Angujlis  Judax Jinibm ,  fed  in  totum  terrarum  orbem  diffufi 
icnedtcltones  juas  propagent.  Confer  Efa.  49 >  1$.  Epb.  2.  Col. 
h  &totum  librum  Atlorum  Apoflolorum.  Adhuc  difper-  Ecclefa 
gcntm pr*  ccpia  civitates  meae  prae  bono,  fuod Joie  ncn-ProP4i^ 
fofjunt  capere  ><&  tUud  futurum  tf£  ideo,  quia  confolatiir  Uo 
Jehovaadhuc  Sionem  >&  eligit  adhuc  Jerofolymam, 
quam  benepim ,  ceu  jibipeculiariter  dcletlam  &  dileclam ,  er- 
net >  ditet ,  augeat >  accumulet  ?  at^  tta  ojiendtt fe  Ecclejiam 
fuam  non  ncgligcre ,  licet  nonnuliis  pramiJfionum  videdTur  im* 
memor  ,  quomodo  vocabulum  eJeclwnti  (  qt&e  proprie  Jic  dttla 
f<&a  cf£  ab  atcrno  Ephef.  /5  4.  f.ypfr  metalepfin  pro  dedara<* 
tione  ejusfcu  mantfejiationc  dtcipltut. 

Loci  CommuneS, 

Ex  verfu  7.  ] 
Fuit  verbum  Jehova?]  Qtta  hic  trdttdri  poterant>dejis> 
%l\  reauirenda,  fup.  in  verf  /•  fui  ferme per  omntacum  hoc 

Q  <ony^ 


CAPUT  PRIMUM 

convenit ,di8um  ef£:  tantiim  illud  prxterea  notetur-,  cum-* 
ipfiz  fequentes vifiones dicuntur  Det  verbum,   quod  verba 
Dei  iongealia  fint,  fuam  nejirtu.    Verba  emm  Dei  (ut 
grayiter ficrihit Lutherm  tn  i.cap.  Genefi)  fiunt  rcs,  Sol,  Lu~ 
na,  caelum,  JielU.  Ego,  tu  jumm  vocabula  Dei,imo  una  fylla* 
bayellitera.  nos  rebm  fatfis tribuimm '  appellationes,fied  Deti4 
peryocabularesfaciey&perhanc  Grammaticam  ,  qux  fiunt 
creaturk  impofiibila ;  ipfi funt fiacillima. ,  ut  tejlaturipfa  firi- 
ptxralerem.$t,i7.27*  Luc^iytf.  ^fialm.^g,  &  (&,/$.  6*  & 
A  6*  E^ech.  17,  24.  &  22, 14.  &  27.14-.  Sirach.42)  22.  Exem* 
pla  funt  eyideniijfimain  mundi  creatione ,  qua fiatla  ef£  ex  ni* 
hiio7incarnifoptima,&$uidem  magna  copia ,  /ubmtniftra- 
tione  in  defierto  Ts[um*u,  i§.2zf2jt  &  quoties  Chrijim paucis p4— 
nibm  aliquot miliia  hominum fiaiurayie/.  • 

Ex  verf.  s.]1 

1.    Quod  eccc  Vir  )  Ex  ipfio  Veteri  Tefiamenti  etiam 
Chrijli  humana  natura  (  quatenm  in  temporis plenitudine  cer~- 
tderat  unienda  teyv  eeterm  Gal.4,  4.  non  verb  quafi  tum  jam: 
exfiiterit ,  ut  volunt  nonnulli  barctici ) poeef£ prohuri,  quan- 
do  flim  Dei  per  ^K^v  dicitur  filim  hominis  Tfalm.  8,  /. 
(confier  Hebr.  t,  7.  8.  *}  &  8o>  tffl  E^ech.  /,  26.  Dan.  7*  tf* 
Chrifim  Tfialm.  x,  *.  &  84-,  10.  J&  89>12*  confer  1.  Cor.  10,  * 
Eph.  i>4.  Hebr.ij,  $■  femen  mulieris  Genef.  3,  i^.  fiemen^y 
br^hz  Genefiz^,  tf  confier.,  Gal.  3,  16*  Hebr.  2, 16,  Gtrmen^ 
&fi!i;x  Dayidis  lerem.z;,  Z*c L  3, 8.  &  6, 12-  Efia.  tt* 

ro.  Tfialm.  /32, 10. ' '  Vir,  ^ach.  6,  m  puer  Efia.9,  6,  &  idem  pro 
modo  ittim  temporis  ef£  aditmbrattim ,  quoties  filim  Vei 
in  forma  hmiana  patribus  apparuitr&  cum  iliis;  coilocutm- 


ZACHARI7E.  1  4~> 

11  Infidebat  equo  rufo  &  flabat]  Chrifita  cum  cbripi* 
tMmniumr^  uminmundo  ^  tumpracipus  Eccltjf*  curam  gerit  ^mmum 
enaximam,  ne%  dormuat  unquam  cujlos  ille  ffraclit  TJal.  iziv  curam 
*.<i.6.  ftdambulat  jemperin  medw feptem  candelabrorum  aU~&  r  1 
rtorum*Apoc,  /;  i$.  hoc es\y  EccUfiarum  fuarum  ihid.  ycrfi  20. 
infidsns  certtbints  volat,  volitat^  fuperalas  yenti  TJaL  iS,  u, 
.tnmutfubitumpijs prajlet  attxilium^  impijs  yero  praprope- 
rum  inferae fupplicium ,  quomodo  eques  illeiidelif  &  K>erax  de~ 
fcribitur  /Ipoc.  /?,  11.12,  i$\  15.16. 

1 1 A  Inter  myrcos,  quae  erant  in  profundo]  Ve- 
ra  &  viva  Ecdefite  membra  funt  veiut  myrti.  Ut  enim  L  hx 
femper  virent ,  neque  unquam  ficlia  omnia  earum  decidunt  ,  te- 
jie  Tiin.  lib.16.  cap.  20.  ficenam  illa  Tfial  1,3.  in  quem  locum 
vide  qute  ditia  funt ,  fiquidem  ibi  haec  fimiiitudo  ex fcriptura 
frolixe  declarata  /  /.  Ut  h*  non funt  infrugtferte ,  fisd 
iaccas  optimas  proferunt ,  e£*  alias  multas  utilitates  generi  bu* 
mano  prajianttefie  Tlin.  lib.  tf,  cap.2g.  Ita pij  fruUummul- 
fum  proferunt  %Iatth.  7?  '7.  ^ohan.z^  16.  vide  itidem  com- 
tnent.  in  Tfalm.  ty  3.  III.  ut  myrti  optimum  (fAr-ant  cdo- 
rem%  tefie  Thn.  lib.  21.  c.u.  Sic  pij  in  Chrifio  ,  qui  inipfis  ap- 
prehenfus  viyi:  Galat.  2,  20.  Ephcfir}  2,  prcferunt  odorerru* 
bon#  fragrantia>  hofiiam  Veo  acceptamac  placentm  Tbil.*., 
18.  *vide  Syrach.  24,  'i.  /4.  if.  16. 17. 1$.  19.  dr  $$>  7.  Cantic.  2, 
&  7>  8.  >j.  /  V.  ut  myrti  amant  montes  &  in  ittte  proveniuht 
feliciiis  tefie  Tlin.  lib.  ifc  caj>.  i$,  fic  fitj  amant  cahmfuper* 
tiafycurant  Co/.?,i. 

Quando  yero  h*  myrti  dicuntur fuijfie  in  profundo ,  in-  funt  tn 
fiuitur  y  quod Eulefia  in  hii  terris  crucifit fiubjefta ,  &  in  vaU  frofuvdh 
lem  mifieriarum  deprejja  ,  in  iacum  afflitlionum  dcmsrfa 
T^om.s,  29.         22. 2.  Tim.  s>  w«  Hebr.u,  j,  6. 1.  Tet .4^2.1^ 

G  2  IV  B- 


EccleJS/c 
membra 
conferutt- 
tur  myrtis 
/.  in  uiri~ 
dttrae, 
2.  utilit** 
te* 


vdore*. 


4.  hco>  *~ 

nzant 
montem> 


44s 

Cur  Deus 
ututur  an- 
gelorume*-. 
fer*... 


Ghrifi  a 
wediator 
teftk, . 


loqultur- 
m  apofto- 


Anrttlitet 
wbuUnt. 


Vcrlmn - 


CAPUT  PRIMUM 
IV,  Equos  rufos,  balios,  albosj  Dempnptet 
nos ,  qui  facilius  ipfitum  confidimuf3  quando  videmu*  adejfi^ 
med%a>  mmiflris  utitur ,  maxme  Angclis  Heb.  h  qua  de  re 
fatis  bene  dtjferit  D.  Hcerbrandmin  Compendio  TkeoLLoc. 
de  ^ngelts  inrejponjtone  quteftionis  hujus :  Cur  nosper  An* 
gelosDeus  cuftodit  &  non  per  fe  potiusi 

Exverfu  9.  ] 

Quumque  dicerem,quid  ifti/dixitmihi  Angelus 
jiilej  qui  locutus  eftjnmel  Chriftus*/£  angelus tUe  in~ 
i  creatus,  de  ccelo  mijfu*,  inter  Deum  patrem genus^  humanum, 
\  tanquam  verbum,  interpres  &  mediator  conjijiens  %  &  pr om~ 
deaudiendm  Joban.t, lQ-  MattL i7>  $.ut teftu ide gratta  erga , 
nos  dhina  jideiis  Tfal.  8$>  jfa  Jpoc.  i3 etiam  in  fuis prophc- 
tis  ac  Apofiolis,  quippe  qtu  ejws  fjiritu  tmpulfi  loquut1  jant, 
1.  Tet.  /,  u.z.  Tet,  h  zi.  Lucio.  16.  ut  boc  loco  nihilaliud  fcit 
&  loquitur  Zgchariaf,  quam  quod ipftojlendit  Dminu4% . 
Ex  verfu  10.  ] 

Hifunt  quos  mifit  Jehovaad  perambuIanduirL^ 
terram  ]  Si  Angeli  bonijuxta*  ut  lm  loco fcribitur  ,  &  Heb, . 
/,  /4.  Tfal.  p/,  ut  &  mali  Job+  u  dr  2.  tctam  terram  psrambu*  ■ 
lant3  bominumq}a£liones  obfervant *  dcad Dei  tribunal  refe«- 
runt,  viyamui  bonefle  &pie  1.  Cor.  u. 10, 

peccesj  Deusipfevidct,  tuus  Argelu*  ajiafc 
Trijiisy  &  accufat perfidus  iile  Satan9\ 
vide  Sopk.  j.  v.  6.  L*  c.  /. . 

Ex  verfu  11.  ]j 

I. .  Peraittbulavimus  terram  ]  Jngeli7  efdciunt  vir*. 
\hum  Dsi  & fauunt placitum.ejiH  TjliL  icj.zo  11.  quamcunqrad 
1 ;  rem^. 


ZACHARIiE. 
rem  expediendam  mittunturjhe  ut  bomines  pios  juvent  ?  tn^ 
Jlatu  Ecclejiaftico ,  politicoy  ceccnomico ,  ftye  ut  its  voluntatem 
ejvf  annuncient^fyeutfutura  prtedicent  Gen.  cap.  16.1$.  p. 
Dan.  4.  dr  <?.  Matf?  i.  Luc.  z.  "Matt.  23.  vide  Cbemn.p.  i.L. 
Cin  appendice  Locide  Creatione,  in  Concionede  Angelis. 

1 I.  Terra.  tranquil!a  cft  ]  Impm plerumpe  in  bac 
yitabertee{£ftp>v,  f.  L.  C  z.fedtandem  ipforumyitlojnon^ 
rcvertentium  ad  Dejsm,  cum  etiam  funtalleUi  tantaejtts  bo- 
ttitate  l^m.  z.  4.  illa  profperitas  improborum  occidit  ilios 
TroVi  /,  Tfal.  73.  t$.iQ.  quodfatileex  fcriptura  adduttk 
exemplts  potef^ probari,  deducendo  boc  ipfum,  per  hona  animi^ 
fortun*)  cBrporii,  fuatenus  ijs.  male  utuntur  mali  7  aua  bonui 
iJlepater  dederat9. 

Exverfuu,  ] 

E  Dixit  Angelus  Jehov£>  &  Jchova,  quouf^ 
que  non  miferturus  es  ]  Cbriftu*  fmper  apudfuum patrem 
pro  Ecclefta  intercedit  Tfal.  99.  63  Efa.  fr.  12;  Tfym.  8.  3;. 
itjoban.  2.  1.  z.  Heb.  q,  24.  noftrasque  etiam preces  Deo  of 
fert ,  &  cam  per  fttnt  impurteper  bunc  mediaeorem  tamen  pa- 
tri  p]a:ent  ler.  30.  zu  Joban.  Ui  6.  Htb.  7.  ^4.  2/.  /.  Tet, 
z.  dugujl.  in  T/al.  orat  Cbriflm  pro  nobis ,  ut facerdos 
nofler :  orat  m  nobis 3  ut  caput  noftrum. ;  oratur  a  nobis7  ut 
Deus  noftera 

II;  In  quas  indignatus  es  jam  70.  annis  ]  Temporis 
in  captivitate  2 abilonica  confumpti  diuturnitas,  docet\  quan- 
ta  ftt  peccati ,  inprimis  idjloiatria* ,  fceditas ,  &  qua  mina* 
rum  a  Deo  faUarum  veritas.  Quemadmodum  enim  Deus 
p,  adixeratfuturumi  ut  feptttaginta  annis  duraret  illa  Ef  i$. 
if+Ler.2f  }.  4.  C7  2p<  iof  ita  ctiam  eventxs  refjbondit  certiffi- 


4f 


Profiert- 
tas  impro* 
borum  qc* 
cidit  €9i*  ■ 


Chriftm 
ojfert  pa- 
tri  noftras 
peces. 


Deus  in ' 
hacvitx 
qutdim 
diu  tffli- 


fed  in  d- 
terk  at&r- 
■wum  fu 
fiit. 


CATtlT  PRIMllM 
mus  2.  Chr&n.  zo3  21.  22.  EJd.  i>  1.   Sic  quondam per  anntit 
4».  ob  rnurmurationem  in  dijirto  vagati      profiraii  jiint 
Ijraelitte  jSlum  tk>9     34.     &ic  regi  Syri<§  fubjecti  fuertmt  oi 
peccataJuaoSio  annii  ffudic.  z_,8*  Hegloni  tS.  annis  ib.  verf.i* 
Jabin.  2q.  annis  Judic.  4,2.  \Hdianitw  7.  annis.  Iud.69 1.  i^bi 
tifi&is  18.  annn  ludtc.     8.  ijfdem  40.  annis  ludic.  /?,  1.  Se 
haecomnia  mala  immij/a  tandenf finem  fuumjortita  junt :  at 
quiira  Jehoya ,  qua  indigndbitur  in  impietate  decedeniih 
ac  damnam  +  nuilum  bahet  finem  Efa.66,  24.  %iatth  1 
&2f>4t,  2.  Thef,  iy  9.1.  hban.3,14.  ^lpocahg^  6.  &i4>$.ie 
&  20,  10.  quod  fi  plerique  ccgitarent,  non  ita  nefarii  pecc 
rent,  juxta  iliud  Chryjofi.  bomtl.  tz.  in  Epifi.  &d  7\cm.  jSlo 
finet  in  gehennam  inadcre ,  gehennce  meminijfe.    Quod  au 
tem  70.  annos  dnrayit  hcsc  capeivitas ,  pratterquam  qutdali 
nobis  occuha  efje  poffunt  caujx ,  hac quoq^non  ultimafujji, 
yidetur ,  quod  74.  jeniores  pofuli  Ijraelitki ,  qui  fummunL 


SeptUAgtn 
ta  annos 
duravit 
captivi- 

curj  caufa  l  Senatum  &  Synednon  apud  eos  conjiituebant ,  fuum  nonfi 
f  YQbabi.lu*  j  cerint  in populo  adpietatim  ajfucfactendo ,  yelfeyere  cafiigan-* 
doofficium.  yide  'Mum,  u,  16.  2$  z.  Ckron-  36,  J4.  t$.  16.  E~ 
zech  8,  «• 

Ex  vcrfu'13.  ] 
/.     Refpondk  Jchcva  cxercitiram  Angelo 
loquenti  in  me  ]  Chnjium  paterjemper  exdudit  lohan.  u,4z* 
&  intuetur  faciem  Chrijii  fix;  Tfal.  8+>  10.  nam  ad?f£  manut 
Dei  vko  dextra  faee  >  filto  hominis ,  quemforrificaVa fibi  Tfi 
8o,  18,  <Sf  propter  hunc  fydvtdt  m  adumhatum  non  ayertit  fa+ 
ciem  fuam  4  nojirii precibtM  Tfal.  152,  10.  is  enimfolus  ef£dile~ 
BwillefiliM ,  in  qxo  pater  aiquiefcit  %latth.$,  t7,&tnqu$ 
ncs  reddimur  diletli  Eph.  /,  & 
X#  fwne- 1        Hinc  adeo  fit  ut  jlmper  petendum  fit  in  nomine  Chrifii 

I  3^ 


Chrijlus 
$xaudi- 
Sur,  &  nes 
fropter 


'Zacii  arije.  r  4r 

lchan.  t6}  i>  &  quod preces  Chrifttanorum  ita  femper  clifth  ffiine  pe» 
dantur,  per  Chriftum  Dominum  noftrum.    Is  cntm^  \tcntam 
qtita  dcjcrt patri  noftra*  preces ,  iti<z  irritanon  erunt  Hebr.  7. 
Z4.  unde  Daniel.  cap  ^tz.oratyo  Dbmine^propter  Domimmf 
&  Siracides  cap.     14.  inyocat patrem  Domini  fui ,  qnia  per 
iilnm  folum  bdbcmus  accejfum  ad patrem  hhan.  14^  6.  "Rcm.  r,  1 
z.  Epbcfzj  1$.  vide  fup.  vcrf  iz.  L.  f.  qutppe  qui  ftjltrt  iffc 
ille  angelus  habens  figiUxm  Dei  vWi  Apoc%  /,2.ftans  apudaram 
habcns  thuribulum  aareum  ,  cui  dati  funt  fujftus  mu/ti ,  ut 
efferat  ium  prccibm  fanftorum  omnium  fuper  altare  aureum3 
crfnmus jUjjituum  cum prectbws  janftorum  e  manxbws  iliiws  an- 
ge!i  ad confoeEum  Dei  viyi  afcendit  Apoc.  8>  s*  *•    B&ii  f^ri - 
yue  noncxaudiuntur,  quia  Cirifltunon  oratcum  iiiit  7  quippe 
jianon  effinjtf. 

II.  Verbabona,  verBa  coniblatoria)  Utaliqutm 
tnaterjuaxonfiolatur  >  fic  Deus  conjolaturjuos ,  &  lerofoiymis, 
id  ct^i  in  EcclefiJ  ,  confolatione  perfundentur  Efa.  66,1$» 
fucmadmodum  promifit  Efa.  $i}  72.  &  6i7  5.  lerem.  l3-  & 
fu(f  praphetti ac  Verbi  prcscontbws  mandavity  con/olamini, 
cvnfdamini populum  meum  Efa.  40,1.  2.  ut  merito  dicamu4y 
'Bencdlclus  efto  De&s  acpater  Domini  noflri  lefu  Chrijliypatcr 
fflfct dtionum  &  Dcm  omnti  confolationvs ,  confoUns^  nos  in 
omnt  afjliUione  noftra  2.  Corinth.  t}  $r  4.fi  qui  tamen  pij  in  hac 
vica  iiludfolatium  non  percipiunt ,  propterea  non  dejferent, 
qv.ia  clitiiin  altcravita  cum  La^aro  folamen  retipisnt  Luc. 
z£  2sjuxta yerijfimam  Chrtfti  promijl^nem  :  TScati  qui  ia~ 
gevt,  quoniam  ip/ifolamen  rccipient  %4atth.f74.  Luc.  6S  21*. 
Efa.  6ilS*.  7.  &  Cjy  18  i9>  fi  autem  pivs  loquitur  verba  bona  & 
can  datortdy  improbjiloquiturverbam/a  ^duraMatth.jy 

*h  1**  41* 


4* 

Fcedus  Dei 
eH  conju- 
■giumu. 


CAPUT  PRIMUM 


impiorum 
felicitas 
umbuti- 
lis. 


Crudtli- 
tas  Deo 
exofa. 

icclefta 
falus  ex 
J>ee. 


"Kegna  fir- 
mat  p  />- 


Ex  verf  14.] 
Zelo  profequorj  Jerofolymam  )  Fcedat ,  quod  T)em 
cum piis  %nijt  >pepius  in  fcrtptura  confertur  conjugtc  >  qua  de  r 
diUum  ef£  Joel.  2.  19,  %tti  k  4>  6.  Nah.  /,  2.  &  3,  4.    Si  aute 
Deus  zelo  erga  nos  flagrat  ardcntiflimo,  noflri  immemor 
non potet£,  nec  calamitates jpivs  malo  fine  immittit  Jerem,$i,z 
Hof  //,  8.9* 

Exverf  x$.] 

I.  Fervore  maximo  ferveo  contra  gentes  tran 
quillas.)  Impiorumfelicitati  non  ef^  invidendum>cum fit  um 
bratilis  ut  Tfalm.  37.  &  73-  declaratur>  cum  Qeum  habeant  i 
nimicum  >  qui  odxt  eos  ex  animo ,  quantumyis  ad  tempuseoru 
flagitiis  connxyeat  >flacium  reflpifcendi  concedens  fup.  v,j< 
c.  2.  &y,  //.  L.  C.  z. 

II.  Adjutrices  fuerunt  in  malo  )  Fiolentiam  &  cru 
delitatem  Dei&s  deteftatur.  vide  Joel.  $y  19%  Obadi.c.  ij%  v.  /*, 

Ex  verf  itf.] 
I  Reverfus  fum  ad  urbem  Jerofolymam  miferi- 
COrdia]  Ecclefla  inflauratiot?  conferyatio  pendct  ex  fohus  T>ti 
mifericordia ,  qua permotus  ejiit  membra  eligit ,  vocat ,  juflifi* 
cat ,  fahat  Ephefl  2,  4  /.  6,  t.  Timoth.  />  /;.  16.  7$om.it>  so.jt, 
12,  Tfym.  tf>  9.  Tit.        /.  Tet.  /,  3. 

II.  Regula  extendetur  fuper  Jerofolymam]  Deo 
ienedicente  exflrnuntur ,  firmantur  &  ditantur  urbes  >  ut  me* 
rito  omnes pij  in  mtgiflratu  conflituti  illud ufurpent fymbolum3 
Regnafirniat  pieus.  Absj}  hac  enim  nulU  munitiones  fatis 
firma/unt ,  quia  folus  7)eus  confortat  &  referat  yetles  porta* 
rum  urbis  Tfal.  14-7*  13.  Amos  i}  Nah.  3, 12, 13.  qua  loca  ci\am 
fupra  explicata  vide^. 

Ex 


ZACHARLS5. 
Ex  verf  17.] 
Civitates  mex  di/pergentur  prae  bono  )  Jehova 
%t\>quiditattam  in  corporaltbu*  >  quam  jjirituaiibut  bonis, 
ipje  enim  folus  ef£  ctvmgKqg    Sam.  2, 7*  /.  T^eg.  S,  13*  Tfalm. 
U2>  3.  Troverb,  8, 18.  &  10 ,  12.  &22,  2.  Eph*  i>  7.  &  2, 7.  &  $>i6* 
Islam  divitite  &gloria ,  0  Domine ,  afacie  tua funt >  &  t u  do- 
minium  habes  in  omnia ,  in  manu  tua  1>is  &  potentia » potentia 
ef^inmanutttamagnificandi&confirmandt  rem  quamlibet  /, 
Chro.  29, 12.  tu  Dem potens  es  ejficere ,  ut  omni*  gloria per  te  in 
nos  exundet >  ut  in  omnibus  omni  tempore  omne ,  quod  fiufficif> 
habcntcs,  exundemus  ad omne  opws  bonum  2.  Corinth.  9»  8.  tibi 
yutjumma  cum  exuperantia potes  omniafacere > fupra  ea >  qute 
petimus  aut  cogitamus >  fitgloria  in  Ecclefia per  Chriflum 
fum  in  omncs  atatcsfeculifeculorum  Amen*  Epbf?>  20,  zu 

CAPUT  IL 

Argumenturru. 

PT^tmo  adminifirationem  Dei,  qua  vs  in  Ecclefia  guief> 
natione  utitur  >  duplici  vtflone  reprafientat  >  quod illa-> 
hojlibus  Ecclefitz fit  exitioja  >  ipfiautem  falutaris  >  fru- 
ttuofa  & gloriofa.  Toflea  docet>  Jerofolymam ,  utcun% 
tuncruderatantumibividerentur  >  grfolitudo,  certoiriadi- 
ficatum ,  cujm  amplitudinem  at^  gkriato  q.  oculus  fietfandafn 
proponit  ,nonfine  graVi  adbortattone  >  ut  emnes  ad  illam  con* 
fluant ,  inprimus  qui  Sabylone  refidebant.  Tandem  Deu* fe 
femper  ei  ajfuturum promittit ,  ut  eodem fflendore  ac  digmta* 
re,  in  quafuerat ,  reponatur. 

Scopus  autemef£>  ut^ud^ihac  oratione  ac  promifiione 
txcitatifine  mora  urlis  &  templi  adificationem  fufcipiant, 


H 


quippt 


45 

omnis  po- 
tentia  eli 
4DE0. 


A 


Tjpm*, 


7res  part. 
i.  typus.  ^ 

ff.  typus 
4.  F^tro- 

7«1H-j. 

UL  tjpus 
•viri  men- 
furantis* 
hujus  pro- 
pofttio. 
&  expofi-. 
tjo :  mem- 
i/if  tria, 
i. 
2. 


/implifec^ 
tio  cofifiit 
quat. 
U 


GAPUT  SECUNDUM 

quippe  in  qua  yenturus  ef£  %Iejffias.  Uhi  tamen  inprimis  n*> 
tandum ,  qptod fiub  typo  hujus  urbts&  templi  multum  vatici* 
netur  propbeta  dfi  c&leftvs  feu  ffiritualts  Jcrofolyma ,  hoc  cf£, 

IEcclefiae felicitate  ac  ampiitudine  ,  pracipuein  2\f.  T.quippi. 
adquam  etiam  Gentesadyocabuntur  >  &  cui  Chriftusfiuagra. 
tia.  copiose  aderit, 

Juxta  tres  vifiones  inhoc  capite  propofitas  &  expojitas 
qaibtts  promiffionis  fuperiori  capite  fiabla  complementuvrL* 
cx  parte  adumbratur ,  tres  capitispartes  poffunt  conftitui: 
In  primaef^  Typus  quatuor  cornuum  prophua  oftenfus  verft 
&  explicatus  >  quod  tlla  denotent  hoftes  Ecclefiam  hattenus 
vaftantesverf.  z.  In  fecunda  ef£  typus  quatuor  fabrorum ,  in 
vifione  Zacbaria  oblatus  ycrf.$.  &  m  colloquio  etdem  ab  Ange 
lo  enArratus  >  quod  hi  denotent  juduiorum  VEIjtdminiftro 
Eccleftam  VEI  iiberantcs  yerfi*.   ln  tertia  cf£  typus  vir 
manufiua  tenentis  fimiculum  menforium ,  propofttus  ytrfi. 
expofitusverbin  feqq.  ubt  duo  pottfiimum  promittuntur  u~b 
Jerofiolym*  adificatio  yerfi.6.&^  qmd  iUaftngniftcabat  typu 
Ecclefta  ampltficatio ,  qu<e  ut  propbeta  enarretur ,  *-Angcfo< 
injungitur  yerft7*  enarratur  yerb  in fiiqq.    H#c  conftant  tri-  • 
busmembris  f«or#?tf  primum  ef£  proleptica  promiftionum^ 
fiumma,  de  prvtebltone &gloriayerfi 8<& 9.  Secundum cf£9\ 
indenata  hortatio  ad  Ifiraelitas  dircBa ,  ut  his  promiftionibm  ■ 
freti  ad  Ecclefiam  >  cui  illa fiunt  fattte  ,  conyolent ,  yerfi  /0,  it. . 
tertium  promiffionum fupra  breyiter  propofitarum  uberior- 
expltcatio ,  faUa per  v&fjy  vs&n®v :  prius  enim  gloria  veris 
Ecclefia  mcmbris  promiffia  verfiiz.  detnde  ignk,&  ignominia 
ejm  hojlibm  immittenda  declaratur.  vcrfi$.  {  dt  quibus fitip;  iv 
9.)  tandem  illa  amplificatio  Ecclefia  (  de  quafiup.  v.  $.)  exagge* 
ratur  in  patuor^.  adywu&  *Meffi<t  gratiofa  inhabitatione 


ZACHARI^.  , 

inde  orta  piorurn  exultatione  verf  i*.  IJ.  gentiv.mai  z 
Ecclefiam  adyocationeverf.  /;f  ///.  Ecclefue  ipjius  fanclifi*  * 
utioney.i*.  IF%  hoftium  ejus flubjettionev.  17. 

PARS  PRIMA. 

Verfill.  ]  Explicata  pracedenti  capite  propofitiont^j 
Jumma  yifeonum  & pradiclionumfequentium ,  nuncporrb fub* 
ijatur  narratio  modi  >  quem  Dcmtenet  in  adminiftr ationt^* 
Jua,  ut  prxfict  confilium  &  promifiiones  datas ^cum  in  ho-\ 
flium  Ecclefite  ruina  .,  tum  hujus  ereSlionc  &  amplificatio-  Agaut 
ne  procuranda ,  at%  ex  his  tribus  yifionibus  ,  qua  hoc  capi-  htc  de  Et* 
te  habentur  ,  du<e  priores  ad  Ecclefia  adyerfarios  eam  op~  cltfxho- 
primentes ,  &  a  Deo  reprejfos :  ultima  ad  Ecclefiam  ipfarrL*  fithtis 
liberatam  ptrtintt.  In  iUarum  priori  bgflts  ejft,  inpoflt-,ctv  m" 
riori  eojdem  eyerfum  iri  a  Vto  fignificatur ,  &  typis  yelut 
$cu!ti  conjfiiciendum  proponitrur.    Cum  tnim  ipfe  jehova 
Qominws  extrcituum  abfolyiffet  loqui  >  quomodo  ^elo  ingen- 
ti  j>rofequerctur  Jerofolymam,  mifericordia  ad  illam  rever- 
fiu  j  eam  omni  bono  ejfet  ditaturu*  9  contra  verb  quomodo 
ftryore  maximo  contra  gentes  effervefctret ,  utrum%  v&&9 
&Z$TiQ*  typis  demonftrare  mihi  fuo propheta  incapit.  Tum 
yerb  ego  ^acharias  fuftuli  oculos  meos  quafi  in  ccelutruy 
unde  veniunt  W<e  apparitionts  divin*  >  elevatos  ,  oculos 
non  tam  illos  exteriores  corporis  ,  quibws  forit  cernimus  ,'vifiufa- 
qukm  illos  interiores  mentis  feu  animi ,  qttibus  ad  yifiones  ple* 
iiuinas  accurate  attendebam.     Tslamque  ut  duplex  in  fcri-  c^auiitm. 
pturis  nobis  proponitur  audittu ,  de  qua  re  Joel.  /,  z.  ita  & 
yifus.    Trimum  vero  vidi ,  quod  ecce  erant  coramma^ 
quatuor  cornua ,  caq^fatit grandia  w  yalida ,  qu**  ut  alias 
srtbrb  infcriptura  illavox  accipitur(qua  de  re  yide  Amos  6yi$.  \ 


H 


%4ich*l 


|%    !  CAPUT  SEGUNDUM 

Cornua.  1  %llch<e  4,  /j.  )  notant  potentiam  ac  ferociam  hoflium.  Con*. 
notdnt  po-  fer  Ueut.  17.  /.Sam*  2,  10.  2.  Sam.  22, 3,  Tjal.  7/,  lu  &  nz» 
tentiam&  ^  &  Thren,  2>  j,  E^ech.  29. 21.  Dan.  7,  7.  8.  2/.  07"  £,  *• 

^t'um     \  ^Poca^5>  6>  ®  IZ,>  $  &  %  *>     &  Z7>  3?  7'  **>  *G  Luc.  h  69. 

$ma  '  Qaatuor  att(e*n  dum  offerunturcornua^  idfignificatur,  quod 
Jotantho-  hofies.  Judaorum  ah  ommhus  quatuor  mundt  angulis  eos 
ps  cx4..  ]fint  Jggreffi  &r  divexayerint  7i  mdelicct.  a  feptentrione  Cyri, 
mundt  anr'\  djfyrtj  &  Bahylonij ,  ahoriente  4.mmonitte  &  %doabita  >  E- 
gulis.  j  domeei  &  ALgyptij  a,  meridie^,  Thiitflati  ab  occidente,  quem~ 
Viclm  IU7  ae{modum  pluribtu,  explicatum  eT^Amoscap.  i>& \qut plura^. 

de  his  fcire  expetit  ,  adeat  &  evolvat  prophetiam  Efaix  a 
cap.  i$.  usq}ad 22.  Jeremiai  a  cap.  46,  adu.  E^echielisa  cap.2^. 

!\[on  tgitur '  prolamus ,  iUorum  interpretationem ,  qui' 

t  -  -:r-  ku  pcr  cornua  hic.  intelligi  yolunt  quatuor monarchias ,  fiquident: 
4,  cwnh  j  defuturis.hic  non  agit propheta ,  fedde praterieify  id quod pri^ 
bm  4.  mos  imojonjiat,  quando.  dicityerfl ifeq.  ifla funt ,  qua  fparfcauU 
n  l  .'  '^  "  }  Jehudam  i.Veindeetiam  ^cum  fiabri  hkflatimveniffe dicun- 
l0  l°'  1  turac  contrivijfc 'cornua ,  ne  deinceps nacerent  Ecclejix ,  quod 
tamen  ih  Gr<z:am  &  eRornanam  monarchiamJ  quippequa  non- 
dumerant  -)  nec  dum  nocere  potuerant  >  prorfiit  non  quadrar^ 
Venique  non  omnes  qui  monarchijs  illii  praerant ,  in  Eccle^ 
fiam  grajfati  ^fed  multi  ex.  Terfis  &  %ledis.,  ficut  &  longe^ 
pof^  quidam  ex  Jmperatorihus  Romanisin.e<imfueruntfatis> 
benigni,  idsoque.bi.  omnes  contcri9_ut.cornua  ifla K  non  dcbue^ 
runt* 

Verf  2. 1  Et  quid.mukis i  audtamu^  expofiiionem  bu~ 
jus  typi  divimtits  prophette  noflro  revelatam  ,  in  qua  dcfcri- 
bitur  fiudwm  prophttx  quarenti*  &  res  objcuras  fcire  cupien- 
tii  Kac  ketvgnitas.  V.eihumanitsr^umdocmm^ut,  Vjm.cap.  *o. 

11. 


z, 


fff 

sett. 


ZACHARlyE.  f 
tu       2.  h  &  PQTro  ln  b°c  propheta  paftim*  Sic  autem  tpft^» 
dc fe fcribit.  Tum  ego,  cum  ilia  cornua  quatuor  vidiffenu, 
dixi  ad  illum  angelum*  qui  loquebatur  in  me  Sup.  c.  /,  9. 
2)ominey  quid  funtiHxcornuat'  &  ipfe  dixit  mihi Jinemo- 
ra,  ifta  funt  illa  cornua ,  quae  Ecclefa  corpus fawcrudeli- 
ter  dijcerpentia  TfaLfy.  1.  2.  in  varias  orbkpartes  fparferunt  1 7ff*A  &' 
J.ehudam  &.Iftae]em ,  duoillaregna-,  quorumiliud ex  dua-\. - 
ius,bocex decem  tribubus  conjlabot,inde a  temporeT^echabami  \ 
fihj  Salomonvs  /..  2%eg.  tz.  inprimis  vero  Qidenimh.  I.  notat 
TQ.utfip.  i,  v.  w)  Jerofolymamr,0r£<?w  iilamfanllam. 


primv. 


L  o 


c  1 


CoMMU  NE5, 

BxyciC  1. 3 

/..  S  blatis  oculis  vidi  J  %4agna  in  relus  facris  re- 
Miritur  animi  intentio-,  &  quidem  tanta ,  ut  extoto  mimo  no- 
Jiro  quaramu-s  Deum  TfaL  119S  10.  mane  audiamtps  yocem  Dei, 
mane  dijferamusxoram  eo  &fl?eculemur  Tfal. 4.ftudio  nons 
fegnes  rfedjfiiritu  fortcs  ac  ferventes  Ttym.  ttr,  u.  Contra  au- 
tem  t  quia  hodie  multi in  pietatti '  Jludio  funt  trepidt ac  tepidi 
(jnam  de  plane  frigidis dicere-hoc  loco  nil attinet )  <ecquid mi- 
rum,  quod eos  exjpuat  ex.orefuo  Apoc,s>  16 *  quiamultiocu- 
ios  ad  Deiim  &  res  dhinas  non  clcvtnt ,  fed in  bumum  ac  res 
terrenas  deorfum  defleclunt  Luc.i7>  31.32.  fr  imo,  quodpejus, 
%n  Daboli  nutum ,  a  quo  erantliberati,  refletlunt,  Luct  ir;  16. 
2.  Tetr.  2,  20.  21.  ncqyDeu* fuosoculos  fupereos  adhibct qui 
tantumfunt fuper  metuenteseum >,  Tfal.3t>  1S.&34;  18*  oculos 
(tnim  fuper '  aliquem:  adhibere ef£  yerealiquem  curare  Jsr^g, 
12.  &  40, 4.  qui autem  oculos  ad  Deum  elevant,  hos  ille  yiciftim 
rejpicit  Tfal.  uj,  2.  &fi^uiicum  Lydia  ad  Dei  verhum  atten* 
ditf  ei  cor  aperit Act.  16 ,  /4,. 

H  3;  //.Qua- 


Attendd* 
mm  in  f*« 
cru.. 


Tefidts 
Deus  ex~ 
fiuit. 


Super  pies; 
oculos  ad» 
hibet. 


m 

mundi 
■wnu  jU- 

jit. 


fretvolnn- 

tas  eft  in~ 
quirendA 
m  yerbo. 

^utrecJe 
fetit  j  ac- 
jfifti* 

Ecclefid 
uni  loco 
non  eslal* 
lig&tA , 

fepe  pe-- 

m'mr. 


CAPUT  SECirNDUM 

I T.  Quatuor  cornua  [  Semper  Ecclefia  halet  fu^$ 
hofles  in  mundo  (ohan.  i6}  quia  ipfa  *f£  jYUBa  demundo  h- 
kan.  i$,  19.  fid  hacfolatur  eam,  quod Chnjlus  ejm rex domi- 
natur  tntnedio  iniwiccrum  fuorum  TJal.  no,  z%  qui  contracor* 
nua  imprthorum  tf£  cornu  Jalutis  Lvu  /,  6$.  dicant  faneilli, 
qua  funt  confidentia,  nonne  rohore  ncfiro  adfumfimu*  nohit 
cornua}  dmos6yi$.  rejpondehit  Ckijliu  per  Dayidem  prafim 
gurattrt :  omrtia  comua  improhorumfuccidam ,  ut  txaluntur 
cornua  hominis jufii  TfaL  7;,  n. 

Ex  vcrfu2.  ] 

I.  Dicente  me  angelo  illi]  Docet  hic prophta  quenu 
admodumali)  i.Tetr.  1,  "  fuo  exemploj  decerepics,  utvolun* 
tatem  Dei  Jiudiose  Jemptr  inquirant ,  &  nunc  quidem  inrt* 
yelato  yerho ,  inyuo  nohis  loquuur  Dtut.  6t  7.  s.  /•  Timoth*  +% 
13.  hh.  f,  19.  Luc.  16, 2p.  Eph.  4,  17* 

II.  Dixit  mihi]  QuisquisreUe  fetit  1.  loh. 14.  Ia* 
tol+^s.  accijtita  Deo  %iatth.  7>  7.  loh.  i6>  2^  quia  nuUum  ai 
Jiyenientem  7  Chriflut  foras  eijcit  Joh.  6,37.  &  manfuetos  do* 
at  yUm  fuam  Tfalt  2/, 

1 1 L  Quae  fparferunt  Jehudam  ]  Quando  h.  I  Jt* 
huda,  Ifrael  &  Jtrofoljma  dijjerfa  dicuntur  refutantur 
Tontiftctj)  tjftrentes  Ecclefiam  yeram  uni  certo  loco  ejfe  alli* 
gatam  >  qua  dt  rt  in  loco  de  Eccltfia plunbut  folet  agi ;  &  dijci* 
mus  nos  >  ttiam  vtram  Ecclefiam fapius  dijptrgi ,  alijsq3  modti 
mijire  ad tempus  tjfligi  &  vaflari^ut  teflantur  hifloria  cum  V. 
tumTsL.  T.plurima,  quando  in  captivitattm  Iudtei  funtah* 
duUi,  ttmpore  %/laccahaorum  ,pofiea  7$omanorum  htllis  attri- 
ti,  &  tantum  non  confumpti ,  ac  dtinde  Chrifliani  multorunL* 
Imptratorum  >  quin  &  Tontificum  Jtymanorum  perfecutioni- 
hus  crudtlifiimii  opprefii. 


4.  fabfi 

quidnQ*- 

tent* 


ZACHAKI^E 
PARS  SECUNDA. 

Verf.  3. )  Et  haclcnus  mihi  ef£  ojlenfum  Ecclefix  m*« 
lum  itlatum :  porro  etiam  mihi  ef£  obiatum  remcdium  cidcm 
paratum.  Nam  deindc  oftendk  mihi  Jehova  quatuor 
fabros ,  malleis  alijsque  ferrammtis tnftruBos ,  ex  fuxbm  cos 
agnoyi ,  judicionm  Dei  adminiftros ,  fuos  ipfe  etiam  undi- 
qua%  cx  omnibus  quatuor  mundi  angulis  contra  Ecclefia 
koftes,  fui  haSenws  cam  afflixerant,  adificationem%  urbis 
4C.  templi  impedierant ,  congregavit ,  ut  ex  ijsdem  locis  af- 
ferrividcamus  remedium ,  cx  quibws  venerae  malunLJ.  Et 
hacei\fecunda  vifioiaudi  vcro,  fua  mihi  ejus  data  fit  cx- 
flicatw. 

Kerf/4.)  Curn  dicerem,  quid  ifti  veniunt  hSiunf 
&oqiVdtxxsc(l  ifte  angeluf9.angelorum  Dominus  Jeboya,  di- 
oendo,  lllacornua,  qua?  fparferunt  Juda?am ,  adeout 
quifquam  non  potuerit  in  ea  efterre  caput  fuum  >  ad-  ro%eretA 
vcrfarijs  illis  reftftere ,  jugum%  impofttum  cxcutere  (tollere  putnyer- 
tnimcaput  infcriptura  cf£  libertaeis &  Iatitia  ,pracipue pof£)  tAtis fignw. 
liberattenem partam  ,ftgnum*,confprcBfalm.i>4.  &Z7%6&  w% 
7,  Luc.  zi,      jam  venerunt  ifti  fabri ,  primum  ad perterre 
faciendum,  demde  adtyertendumzd  deterrendum,  tnquam, 
illacornua,  &fi tum  nondumceffant  malefacere ,  ad  ptani 
deijeiendum  cornua  gentium  quae  fuftulerant  cornu> 
hoc  ef£ , fuperbierant ,  cum  aliis  noccrcfoterant)  in  &  contra 
terram  Jehuda?  ad  fpargendum  eam.    Lcvarcenim  vei 
tellere  cornu  ita  infcriptura  ufurpaturTfal^S,^    mctaphora  \  (%x^ 
vpetulcis  &  cornupetis  animalibu*  dejumppa.  Conferaua fu-  \ 
gra  adverfi.fmt  aUegata^ 


ToUere 


Lo 


Cl 


5* 


Divinitus 

pot€gitur 

Mcclejia^j. 


T>ei  owni- 
fotentta. 


formiddn. 
da  tyrath 
m. 


CAPUT  SECUNDUM 

LOCI  CoMMUNES, 

Ex  verfu  3.  ] 
Oftendkmihi  Jehova  quatuor  fabros)  Quando  JV* 
hova  ojiendit  &  producit  hosfahros  ,  difiimu*  >  ccelitus  EccU* 
fia paratum  ejfe  auxilium ,  etiam  tum ,  cnm  res plane  deffera* 
ta  &  macie  noyacula  conftituta  yidentur,  exemplo  funt  Ifrae* 
lita  ad mare  rubrum  confiftsntes  Exod.  14.  & pofte  a fuh judici- 
busfiaptfiime ,  ficut&  deincepsjuh  regibus  miraculose  Uherati 
Jud.  cap.  2,  4. 7.  10.  u%  12.  i4*  Sam+  c.  7.  17*  Sam,  c*  u 
2.  2$eg.  c.  7. 19. 

Ex  verfu  4.] 

Vencrunt  ad  deijciendum  illa  cornua  gentiunuj 
NuUa potentia  ef£  adyerfus  Dominum ,  qui  ef£  Deus  in  ccelvs^ 
&dominatur  in  omniaregnagentium ,  itautin  manu  ejus  Jit 
vis&  potentia,  cut  nemo  potef^  ohfifiere  2.  Chron.  20,  6.  7. 
ecquis  conlifterct  coram  cv ,  ex  quo  ttmpore  irajcitur  Tfaltn* 
7&>  £♦  coguntur  omnes  tyranni  confiteri  :  tihi  hrachium  ef£ 
cum potentia  TJalm.  89,  /4.  tu  detrahis potentes  ( fua  majefia- 
te  ahutentes )  de  throno  Luc.r,S2.  dxxit  quidem  Tharao  pri- 
mum ,  quis  ef£  Jehova,  cujus  voci  aufcultem  ?  Exod.  $,  2» 
fedpofteafuo  magno  cum  malo  id  expertus  ef£  Exod.  74,  /£,  2;. 
27.  dixit  itcm  Holofernes,  quis  cf£  Deus  nifi  <Nebucadnetz,ar^ 
qui  mijfurus  ef£ potentiam  fuam ,  &c.  Juditb  9,  2.  fed corre- 
xit  pia  Judith fic  orans.  Domine  Deus  omnis potentite  reff  ice. 
Jud.  r&  6.  Dixit  Nebucadnet^ar ,  annon  hcec  ef£  'Babyloti 
illamagna,  quam  ego  adificayi ,  ut  efjet  ornamentum  decorti 
mei ,  rohore potentta  mcte  f  fed pofiea  depreffus  humiliter  con- 
fitehatur,  glorifico  regem  cosli,  qui  ambulantes  in  fuperbia 
potefF  deijcere  Dan.    30. 37» 

\  PARS 


Jerofoly- 
ma  typus 
Ecclefa. 


^ZACHARIjB.  |  M 

pars  tertia; 

Verf^)  lAtque  haBenus  ,  quid  adverfariis  Ecclefia 
fdt,  expofuit : fiequitur >  yuidVcus  ipsa fatlurus fit ,  ubifub 
tyfo  Jerofolymaterrena, ffiritualis ,  hoc  ei£,  Ecclefia  for- 
runa  adumbratur.  Licet  enim  hac  in  Judaorum  ex  captiyi- 
tate  reduBorum ,  &  urbem  ac  templum  adificantium  confo- 
latitnemdicla  fint,  complementum  tamen  pracipuum  haberit 
in  Chrifioyfuiin  N.  Tejlament*  in  iSa  urbeprimum  omnium 
Ccclefiam  coliigit,  &  inde  per  totum  tcrrdrum  orbem  di- 
fficrfit)  quomodo  omnes  hic  inyitantur  ,vt  bujus  mundi  *Ba- 
tylone  rclitta  &.fanfto  amore  infiammati,  rebm  terrendre- 
UHis  huc  contendant,  illorum  exemplo^  qui  ex  captiyitate^, 
'BabyUnica  dimifii ,  Jerofolymam  fe  confierebant.  Nam 
iterumfuftulioculos  meos  &cvidi,fup.yerf.i.  &  ecce 
Virum>  Chrifiumfcilicet,  qui  ffecie  viri  fe  obtulit  ,tum  ne 
tcrrcat?  tum  ut  futura  incarnationfs  myfierium  adumbret, 
fup.  cap.  i^crf.s.  &in  manuejus  viri,  in  confoUtionemEc' 
clefia  prodeuntis,  funiculum  menforium ,  quo  architeUi 
inexftrutlionemagnorum  adificiorum  uti  folent ,  quemadmo- 
dum  idem  typus  eodemfere  modo ,  quanquam  copiofius  exponi* 
tur  E^ech.  49.  verf.  cap.  4/.  &  4*.  Jpocal.  u,  i.  z.  Ty-l/turhic 
picevero  potim  quam  fimpliciter  ifia  hic  proponuntur ,  tum  xdlribei- 
ut  diligentius  Judai  animum  adyertant*  tum  ut  melius 
resipfa  hac  piHura  oculis  fubijciatur  &  iUufiretur,  tum  de- 
nique  ut  hac  tam  augufia  promifiiofiub  forma  plane  diyina  & 
flupenda,  &  condigne,  prout  tanta  rei  maje/fatem  decebat9 
proponeretur. 

Verf.  6*}  Cum  autem  vidiffem  yirum  illum  feflinan* 
tem}  cumque  ijlo  funiculo  properantem  9  ut  dimetiretut 

I  aliquefU 


Chrtfius 
apparet 
viri jpecie* 


yuniculi 
menforfy 
tfpns. 


ad 


gelmob 
v'm  injcr- 
vit. . 


53    ]  GAPUT  SECUNDUM 

aliquem  htum^  dixi,  qno  vadis  ?  &  Me  dixitmihi, 
menfurandum  Jerofoiynram  >  fu<e  ^kMeeiificahituT  fuh 
cap*i.  yerfiiC. &jufiajha^  icngitudine  e&  latitudine  repimetur 
(prout.ejt&s.  rei  complemrntum  defiribit&r  OVetem.  &  confr 
Dan*  o.  v>  26,  )  uc  yi&cainejwjirutiores ,  quos  Dew  ad  HL-J 
0rifto^n .  £ciegay'lt  offl>.\um%  qium  afi/futvrx  Jatitudo  ejw,  &  quan- 
"  talongitudoejus. 

Ferj^^Eccz  autemangelo  illo  ,  f«?Ioquebiturin- 
me ,.r  procedente*  &.vadendqy.    pergente  angdus  alter 
creati&jid olfiervarAum  &  accipieadamfi?  Domint ,  angcli  iU 
lius  incretzi ,  mandatum  promptijjlmi**  ,  obviam  ipli  pro-* 
CefEt  &fejlinavit  ut  aUcpureta/    t  pt  ■  p  us^yifiones^  ac  pro* 
mijfiones  exponeret  ,  utita  cei  titgda  konaonis  etiam  conjiaret^ 
quanJo plures  idem  denundaba*?. 

Verfii)  Huic  enim  frjova  7)ei  fillm  edixit  >  cum '  f£r» 
JZacbarias  deprocui  &  remotns  abipjo  ftabam9  curre  quam^ 
ceUerritrJ  hoc  Eyangciium demtncia  f  alloquere  Zachariam ' 
puerum  irtum>  fiye  atateadbuc  talem,  quod  ego  in  medir 
relinquo,  &  cum  firiptyra  tacente  fatiiss  effe\  duco  tacere^ 
\quam  hac  in  re  certi  quid  cum  quibusdam  Interpretibu* 
ajfirmare:  fivepotius^  fuod facile  more  pueri '  credat  %latth9 
iS>5*  &  refleUu  angeli  fs  humiliefifivs  rationc  ojfic  j >  cu<?l± 
Dei  ejjet  minifier ,  qui  more  pueri  ad  ejus  jujfum  accurrs" 
ret  (  qucmodo  etiam  atate  maturi  dicuntur  pueri  Exod.  33, 
11.  r.  J\eg.  u9  2$.  z.  T^eg,  4, 12.  &  19*  6. )  ad  bunc  puerum  ver~ 
hafaaesfic  dicendo :  Ipje  Jehova  jomnipotens  me  ad  te^j 
Jerofoif*  |  m\pi\t  9 veraciter  promittit ,  fore  ut  h<ec  urbs  Ierofolyma^n 
wanonca  <UiSnunc  adbuc  in  ruinis  jacet ,  irftauretur  f  &  fiat  popttlo* 
m^las     \iWma*\  omniq}  anitnaitum7    rerum^  <ia  ctvitates  tuenaat 
[necejjariarum  geKere  ~abundans  $  ^adco  ut  ex  itfa  urlt^. 


ZachATiM 
fuer. 


2uer  mjh 

mprio^ 


uippt 


ZACHARm 

ifuippe  yua  tllam  multitndinem  non  capiat  ,  lac  m  pagos 
fit redundatura:  inprimis  verh  in  N.  T.  iniac  urhetantm 
erit  hominum  conyerfrum  concurfi4 ,  ut  in  urhe  ncn fit  locusy 
fed  me  mir&liliter  permittente  aliquam  ^in  *Apoftoios }  citjj 
adbaerentes ,  injlitui perfecutionem ,  hinc  inde difjergentur  tn 
vicina  oppida,  ficut  in  AElii  cap.  8,  /,  GT£.  legere  efF.  Ty- 
pice  igitur  primum  innumera  erit  fere  civium  ^erofolyma 
rtndtitudo^  adeo  ut  per  p*gOS  ,  (  ita  enim  ,  ut  alias  fape, 
frapofitionis  ivfeparahilis  3  ellipfs  hic  jupplenda  ef£  )  viU 
W  aves  ejui  urhis  Jerofolymoe  habitare  necejje  habeant  I 
praemultiaidinehominum&  jumentorum  yerfantium  \civium 
in  ea.  'Deinde  verb  in  antitypo  feu  Ecclefia,  prxfertim  AT.  T.  i  Jerofoh- 
complementum  hujus  vaticimj  erit perfeclijfimum  ,  qnippe  cu-  j  mx 
jws  cives  valde  mulciplicahuntur ,  ita  tamen-t  ut  nonomnes  tu^°9 
eeque  petfeUi  futun  jint ,  fed alij  homines ,  alij  autem  horum 
rejjellu  (  quandoqmdem  adhuc  tebiu  terrenif  incumbunt  more 
pecudum  )  jupienta  videantur. 

Veri.  9  ]  D>cas  yeto,  fi  ita  abfque  munitionibu*  ex- 
tcrnfque  pra-fitiijs  babitabunt,  parum  tutierunt  abboflium 
incurjiombus  i  \mh  bi  eos  muros  ,  ptimitM  exjtrutlos  ,  ri- 
debunt  'Nehemite  4>$?  &udi  >  quantutnvi:  urbs  ifla  fanUa  &  $cc!efije 
Ecclefia  nuliis  propugnaculis  ,  yel  valde  infirmis  tantum  nmit^ 
tnunita  fit  ,  tametr  'Dcus  vdam  cotftrvabit  ,  cujm  prafidio, 
Angelorumque  far.clorum  cujhdia  ejus  cives  fat  tuti  futuri 
funt.     Narn  fic  ait  jehova ,  &  hoc  ef^  ipfius  dittum  acpro  - 
mijfum  :  Et  ego  ocinipotensills  %i>narcbat  quo  protegen- 
tt  y  quis  pios  oppugnabit  aut  damnum  illis  infcttt  ?  egotpfe* 
dejictence  murolapidsc ,  ero  murus  igneus  circumquaque  P**rf&. 
Tfalm.  12^  2.  boJiibM  ejws  formidabiiis >  ecfque  fipropim  ac-  0  quidem 
tejfmnt-i  ut  ignii  res  objeBas  confmens  >  &  ulcorem  ffrn-i^ 

l   *  h\Um\ 


Miffis  3* 


$6j 


Emmglo* 
riam  af- . 
fert  EcrfC: 


Exhorta- 
tio  necef- 
ftria  \ 


ratione 
temforis^ 
&  bomi-  . 
num, .  * 
Ter  exBa- 
bdonia 
ludrfievo- 
catL- 


zpedivn* 


j  CAPUT  SECUNDUM 

bilem  tnecxhibens  Efa\  26,  u  &  6o,  tSi  fuemadmodum  olinLsh 
Ifraelitas  nubs  ignisduxi  &  mirabiliter  protexi  Exod  t$.  *#* 
22.  &  i4>  19.  20, 24.  &  Elifeum  prophetamigneoexercitu  cir- 
cumyaliayi  2. 7$eg.  6>  /7-  at%  ita  exterius  Ecclefiarh  defcndam, , 
&  contra  ejus  hojies  megeram :  Interiusyerb  ejus  cives  multit: 
magnisq.beneficijsajficiam >  gloria  ero  in  medio  ejus  Efa, 
66)  ugloriaqjlla erit illufiris y  notivana  aut momentanea fjed 
pergetua  >  quamJOem  aternu&gratiosa  meaajfcram  prafen* 
tia,  ut  indeipfi me glorificent^  alijq3meammagnam  agnofcant* 
gloriam.     Qu*  cumita  fint>  annon  merito  hucfe  conferant 
omneSy  quotquot  ftbi  bcne  ejfe  cupiunt  ?  omnino  boc  confultum*, 

Verfu  10*  ]  V \runtamen  qma  nonomnes,  \quid fit  e  ro 
ftta  s  intellignnt ,  agc  pratcrea  ilios  excitabo,  at%  hacratto-* 
ne  fubijcitur  exhortatto  eum  kiltote^ix,  ad  Judteos ,dtrecld->s 
&  fub  eorum ptrfona  ad  quo/yis9.ut  hanc  Ecclefice  felicita- 
tem9  qute  jam  explicata  es~£;  ampletlantur ,  &  ad  eamjl^ 
quam  cekrrime rebus  reliclis  conferant:  ca%  atfeinnsfmt. 
rnaximi  neceffaria ,  tkm  temporis  *  tum  hominum  ratione^: 
temporis  ,  quia  omnia  yidebantur  prorfe  dejfierata :  bomi- 
num  ,  quia  plcriquc  erant  yalde  tardt  y  unde  etiam  ter  ex . 
'Babylonia funt  eygcati ,  &  quivoluerunt,  edutli  9  primum^» 
f  Per  Zerubabelem  Efdr.  u  2.poftca  psr  Efdram  Efdr.  7.  de- 
vique per  Nehemiam  Nehem.  2.  Sic  autem  fonat  divinurn-* 
yjte<&ru&.  Heusheus,  auresfuntvobis quibiu 'audircpo- 
tefiis ,  auditc >  memori^  reponite  mente ,  qux  dico,  jam  fa- 
gite ,  boc  ef£  i  fcriptur&fiylo ,  quam  celerrime  abits  cx  ter- 
ra  Aquilonis  ,  q ua  quamyk  arridtat  propter  commoda^ 
qimdam.extcrna^  carcer -  tamen  ef£  &exilium>  %r  quamdiu 
lkmanetis?  pcenam  fiujlinetis,  dittuin  Jehov^/^  ex 

maiis 


&  bujui 
mundi. 

Dcusfacit 
poteftate 
exetmdi. . 


ZACHARIJE.  f  6% 

rnaln f  prafcntibus  &  ycnturis  yos  eripite,  quaeadem  adeos, 
qui  mundo  adhaerent  ,  &  nondum  ad  Ecclefiam  properant, 
cptime  accommodart  pojfunt.  Confer  Efa.  4S,  zot  &  jipoc, 
m &  is>  2.  4.  io.  ubi  bujus  rei  applicationisque  fundamcn- 
tum  oftenditur.  Hctu  beus  facite ,  quct  vos  dcccnt  ^  cunLJ 
tgo  Jeboyafeccrim s  abunde^praftiterim  ,  qute  a  merequiri 
fotcrant,  quum  ego  expanderim  vos  ,  quam  late  pa- 
tent  quatuor  venti  coelorum  (confer  yerfj.bujuscap.) 
dictum  Jehovae.,  quum  vobis,  qui  prius  injervitute  angu- 
fiiftima  tanquam aviculae  in  cayeadetinebamini ,  copiamtam 
illujircm  fccerim  per  T^cges  Terfarum ,  utendi  ceelo  libero,  & 
iX  TSabylonico  crgajlulo  cx  animi  veftri  fententia  eyolandi, 
ducesfrad  banc.rem  Jatis  egregios  dedi  Zwrubabelem}  Efdram 
*&Nibemiam.\ 

Verf.  11.]  Vcrum  baccorporalia  :  ecce&jftiritualia-> 
m  majora.  nam  poftca  Chriftum  ipfum  mittam,  qui  vos  ex 
peteftate  Satana  libcret ,  &  Evangelium  per  totum  terra- 
rum  orbem  diftergcndum  curet  ,  quomodo  iterum  com- 
plementum  perfeUiftimum  potius  ef^in  antitypo  ,  quaw~> 
typo%  TSlon  enimipji  Judtei  reduces  ex captivitate  7$aby!o- 
nica  tam  Ute  funt  di/pcrft,  quam  quatuor  venti  cceloruni^ 
patent,  nifi quis  provcrbialiter ,  & per  Zvfyaii  hypcrboUcam 
vclit -  h$Q  yzrba  accipere.  Ea  autem  exbortatto ,  ut  tanto 
mslius  animos  multorum  inflammarct ~>  ejus  repetitio  infti- 
tuitur  cum  amplificatione ,  qua fumitur  ex  comparation^j1 Exborta- 
locorum  Sionis  &  TSabylonis,  in  typo  m,  in  antitypo  9  mundi  tiorcpeti- 
0  rcgni  crdorum.  Heus  Sion  ex  captiyitate,  in  qua  dsti~\ tur* 
neris ,  te  libera ,  in  itlis  membris ,  qua?  in  Sabylonico  rcman- 
feruntexilio ,  qiue  dchdcs  bocreftstlu  adbuc  apud  hWznu 
Babylonis,  boc  cf£,  juxta  fcrtjptur^  ftylum  (^quibuJ^U^ 

I  i  fcri- 


Chriftui 
Evanoeliu 
ftxirfit  fer 
totum  or- 
bem* 


'£% 


'0* 


fromifto- 
nes  &ex- 
hortatio- 
mes. 


Mtttttur 
€hrijlus. 


culiDei. 


tompard- 
tionis  hu- 
ftts  mem- 
hrmn  I. 


m       :   CAPUT  SECUNDUM 

fcrtptura  in  locis  )  %n  fcim,  pagis.  civitati  &  imperio  7Sa6yh 
niorumjuhje£tis ::  cum pcfiis  kicnon  tantum  m  Uhera ,  ca^  am+ 
j pliffima  urht tuti  yivere ,  imo  regnare ,  quce  fi  \hi  tandem  mi~ 
Vferepeneris,  per  te  unam jiabit ,  cum  teliherare  wluerii  tanti 
|  commoditate  ohlata. 

!         Verfu  12.  ]  Exhortationi  exp!icata?  y  &  fat  fedulo  iiii 
culcata.,  fubncUitur  qutdam  commeratio  ,  qute  partim  pro- 
mifiionihu*  ,  partim  novis  exhcrtationihut  conjiat,  quaru 
fmit  cum  de  Ecdefiz  Dei  feiici  fi&tu ,  tum  de  hofiium 
\exitio,  bx  A  Ut  im  pjs  addnnt  animum  aditia*  fide  ampUUen 
\das.    Narn  iic  aic Jehova  >  Ihminus  exercituum  ,  qu 
poft  mdi^am  fv^mfttp.verfif.  (  quando  jamipfe filiu 
Dei  mijjuz  in  mundum  io-pero  prcmjja  implere<2 pracipue 
quando  miracuiis  me  'Dowinumgloriaojlendi.ro}  niifltm 
hanc prophtttam  per  me  hzyov  edit  jam  longe  ante  eontragen- 
tes  iftas  ,  quae  Acpixdux  funt  vos  ,  ut  aut  Ecclcfi, 
fe  fuhjiciant  ,  acla  pcenitcntia  ,  aut  e#m  odio  porro  proje 
qucntes  intereant ,  quu-n  inultam  injuriam^  Eccitfix  iffa- 
tamy  auferre  hahd  qiieant,  quia,  qui  tangit  vos  Ecthfite 
ciyes ,  ejusqt  minifiros ,  ac  prcpapatores  {confer  fipr.yerj]  f, 
quia  ad  fecuritatem  thi  promijjam  hic  denuo  rejjicit  pro 
pheta)  ille  tangit  pupiliamoculi  ipfmsDei,  quibaclo- 
quutm  e££->  EccUfiamj^  tam  caram  hahet ,  ut  qunQculifui 
pupillami  quam  jummo  jludio  conferyat  ac  defendit ,  jctit 
olim  Veus  Ecciefiam  fudatcam  eodem  modo  cujhdivtt Vcut. 
$z}  /0.  0  qtiiitjj  cnm  Vayide ,  ue  ita  cujjydiatur ,  rogat  ex 
Tjalm.  17.  t. 

Et  fane  hkc  fimilitudo  egregie  declarat  ,  qaam  cara^ 
DEO  fit  Etclejia,  &  fimul  quae  ejus  condaio.     Ut  enirn-» 
I.  oculi  pupilla  9  fi  cum  reiiqups  oculi  f&rtihu*  &  corporii 
\  mem* 


ZACHAROE.  f  6i 

memlm  conferatur ,  abjetta  &  non  multum  neceffari^  ^  ^ 
yidctur  :  attamen  htec  una  lucis  capax ,  eandcm^  toti\ pUxlucw 
corpori  fuhminiftrat ,  omnesjj  attionss  tlitus  dirigit  ;  Ita.-,1  czpax,li~ 
Ji  Ecchfiam  (feBcs  y  eamq3  cum  bujus  mundi  regnis  >  aut 
*ius  ches  cum  aHis  impiis  conferas  f  nihd  his  contemptibi- 


cet  con- 
temta-iv 


tms  quicquam  apparet,  ut  etiam  a  phrisj^  pro  exverris  ha-  flc^CcUf%^- 
leantur  i.  Corinth.     i$t  attamen  beecfoU  &  untca  tucis  Wius  cives  & 
divina >  aternajJf  auam  in  ycrbo  fuo  T>zus  accendit  >  ef£  mimfiru 
&sp  r*>  &  b£e  porro  pcr  itiam  bomincs  in  tenebris  dzgentes 
iUumtnat,  ac  quomodo  omncs  atJiones  retle  fiht  ir.ftitu- 
§nda:>  monjlrat  II.  ut  oculipupilla  tenerrtma  ef£>  &  psri- 
tulirttoidtis  expofitft  ,  cum  eam  etiam  minimus  puivfculits 
fpjfh  l  -l  re  :  S?c  Eahfia^  tenerrimits  ilie  Dei  filius  undifa 
injuriis  et£  expofin^s.  1 IL  ftitmadmodum  pupilta  tameyis 


4.  eftcA* 
nfrnna~j 


palpebris  exterius ,  &  interim  tunica  cornea  ef£  munita^: 
fic  Ecdefia  e:\ambabit  fuajdam  defenfimcs  >  iicet  fizpiu* 
irfirmas  >  exterius  >  intwsntro  animi  con/iantia>  patientiau^ 
ffe>  fide,  2)«g  robore  firmata  ef£.  Ilf.  Denij3  ut  homi- 
nes  inter  membra  fka  omnia  yculos  fuas  habent  cariffimos> 
tHosj^  tit  fervsntf  minu*  aut  hrachium  potius  >  quarrL* 
ittos  volunt  pcriclitari ,  dur.%  hfto  pratenduht  >  fi  quid  perU 
culi  immineat f  nc  damnum  iili  capiant :  Sic  Deus  in  munda 
tiibil  pritiofut  bjtbet  Ecclefid ,  fwmfibi  elcgit  in  pecutium, 
eil  fjuando  imminebat  exitium  >  fuum  brachium^  >  h&c e^  ■  Dei  hr&- 
fitium  (  qui  ita  vocatur  EJa.  $z ,  10.  6T  i.  TLuc.  i,  fi.  nt pterisjj  chiumChjrt* 
interpretibus  placet)  pratendttf  fui  fuo  fanguxne  &  mor-  JluSt 
tecam  rcdmeret  ,  &  alias  fiepe  muhas  cnatuta*  potijti  pe- 
rictitari  >  &  in  fito  curju  Jubjiftere  coegit ,  dummodo  Ec- 
clejia  ftryetur,  ficut  protixim  in  Uco  de  providentia^Dei 
jfyeciali  &  tmraculoja  feu  extraordinaria  foht  decUrariy 

fpem4 


z.eslperf^ 
culu  exp9~ 
fita^. 

habet- 
defenfi&~ 
newL*. 


£4 


&CUS  Agl- 

m  nunu. 


i 


CAPUT  SECUNDUM 

quefnadmodum  kancfimilitudinem ,  fatis  bene  in  L  L  comtrnn* 
tans  Gualtherus  maximam partem  evohere  voluif. 

Verf.  13.  )  Ue  autem  inteliigane  pij ,  quomodo  fieri  pof» 
fit ,  ( id quodyidebatur  effe  ck  rzJV  kdwjarw)  ut  tot  ac  tan+ 
ti  populi  eyertantur  ,  modus ,  quo  id  pojfit  evenire9  decla- 
raturj  videlicet ,  quod  Deus  ipfe  yindiblam  de  cbfiinatH 
fumpturtts,  &fiqui  dociles  fuerint ',  fit  converfurus.  Nam 
ecce,  id  apud  animum  fuum  bene  perpendant ,  Ji  quidt^ 
complemento  fupcrioris  promijfionis  dubitare  inceperxnt. 
Ego  Deus  omnipotens  agitaturus  fum ,  non  quidem  validc 
totisque  viribus  vibrabo ,  fedleyiter  faltem  tgitabo ,  quanda 
percujfurus  c*furus%fitm  ,  manum  meam  contra  illas  gen- 
tes ,  quomodofuam  infinitam  potentiam ,  &  hofiium ,  qui  vaU 
de  jamferociebant ,  impotentiam  amplificat,&  erunt  pra> 
dae  fervis  fuis  ,  ab  his  fedibus  fuis  ejetl*  ,  quemadmoduW-* 
de  Cyro9  Mexandro  %1.  &  Ttymanis  teflantur  hifiorU ,  quoi 
quibusparebant ,  illis  j>ofiea  imperayerint ;  fjiritualiter  ta* 
men  hoc  impleeum  ef£  Mufirius  ,  quando  converfi fe  juaqui 
omnia  Ecdefite ,  quam  antea  oderant  y  devoyerunt.    Et  ut 
Betutdter^fciatisrem,  quam  praedico  ,  ejfe  vertfiimam  ad  eyentumpro- 
mifitcbri-  yoco ,  ita  agnofcetis  Jehovam,  Dominum  exercituum 


fiutfu. 


Vemente 
Deo  U- 
unduw* 


miflffe  mcfiliumfuum  unigenitum,  quihxc  eloquutus fum~* 
fup.ycrfi$.&  n.hryenturus fuminmundum ,  ut  babitemin- 
teryos  Judaos ,  &  vos  cum  gentibus  conjunQi  [mihi  fttis  po» 
pulus. 

Verfii*.)  Hoc  autcm  cum  certb  futurum  fit9  tu  o  Rlii 
Sioniscane  &  laetare,  qmmodo  conjirmatio  a  fignoy  Uti~ 
tiayidelicet  ingenti  publica  &  manifcfia,  apponitur.  Cur 
vsrb  cantandum  &  Utandum?  quia  Dcm  ipfeyenit*  & 

cum 


Chjiftiiiu 
carnath 


Dies  N.  T- 


Gentium 
vocatio. 


ZACHARLffi. 

?*fW  *o  iotf  omnia.   lta  enim  ipfe  de  feipfo ,         CCCC  /a^. 

ego  nondeinceps  in  umbris ,  «"r  7»  /^.  T.  fed  ipfum  corpus* 
adumbratum ,  non  tantum  ghs{wZkus  ndf  cio(fjZTti{inVerbo& 
cperibus  ,ftd &  conjpuue  k&  <roo^t,%K^9  Lolz^.  in  carnei  Ti~ 
moth.  i,/^  venturusy«w,  &habitaturus  in  medio  tui  fok 
a,  /4.  didtum  Jehovae. 

Verf.i^)  Verumego  mundi  *S4ejfias  non  conflituam  cor- 
porale  imperium  ,fedfpirituale,  in  quo gentes  conyertentur  fub 
initium  N.  T  magnacopia  Efz.  %4icb.4.  Nam  die  illo,h.e. 
propbctaru  JlyloytcmporeN.  T.adjungentes  fe  gentes  mul- 
tx  J ehovae  erunt  mihi  populus,  quem  amanter  compleUar, 
heneficiis^  adimpleam,cm^  ego  dicam9  tum  habitante  in  me- 
dio  tui  me,  dEcclefia,  agnofces  Jehovam,  Dominum  ex* 
«rcituum  mitterc  me  ad  te  >  qui  htec  tibinunciem7&  tandem 
in plenitudinetemporis  compleam. 

Verf.16.)  Neautem  Gentium  vocationem  ajferens  judaisVJttdaiet 
jj>em  falutis  denegajfe  videatur,  conclufurtps  &  eandem  gra- 
tiam,  quapatres  ipforum  es\  complexut ,  his  eorum  pofteris 
quo^promittit  ,&ea,  qua  haBenus  aliquo  modo  obfcure  diUa 
funt  ,quatenusreferendafunt  ad*N.  T.magis  perfficue  decla- 
rat  :  Ttim  pcr  Evangehj  pradicationem  Catholicam  in  Eccle* 
Jia  gremium  fufccptis  gcntibut ,  poffidebit  Jehova  Jehu- 
dam  portionem  fuam  fibiexgeners  humano deleUam&vaU 
dedileSam  Tfalm.  S77 1. 2.  Ecclefiam  obtinebit  in  terra  fan- 
£ta,  baftcnus  quodammodo  fuit profandta  ,  depopulatio- 
mbwq3  hoflium poUuta,  &  eiegit  porro ac  deinceps  in feculum 
fuam  Jerofolymam  fup.  1, 17. 

Vcrf.17.)  Tojlremo  vnum  forte  adhuc  fapereffc,  qu0^' iioflibuso- 
tibi  \movtt  fcrupulum-,  nempe  hoftium  minte  >  apparatus, 1  mnibus  u- 
■fotentiai  dge  vero,  non  cogitas,  quam  iniqua  hic  com-  nu> Je* 


jam  admii 
tuntUu 


0    \  CAPUT  SECTJNDUM 

h&va  op-  \paratio  inftituatur  abs  te,  quando  creaturam  creatori \  car- 
pnatuu.  \nemimbelliccmacinfirmam  omnipotenti  febuyaoppontts,  cui 
ifcmo  audet  impune  obmurmurare,  nedum  refifterc.  vide  fujr^ 
verfi$.  conticefcant  jam  omnes  tumultws ,  quando  ilie  prin^ 
ceps  pacis  adefj^  ;  Dico ,  edtco  tibincmine  Dei ,  cujut  verb* 
funt  9  quabatlenutprotuli,  flle  univerfa  caro  Habac.  zr2o*- 
S&phen.  1,  7-  qute  quantumypsfortps  tibi  vtdeare  ,  nibil  es  ad 
Deumccllata,  yfoafacie  jehovae,  irati  ,  quum  proctjftrit 
tanquam  e  cubilijuo  in  publicum  ad regendnm  Eccleftamfuant 
Eyangelio,  quum  excitatus  fuerit  ex  habitaculo  fatr- 
dlitacis  fua? ,  ex  ipfo  ccelo ,  Jiquidem  cum  baUenus  Deus  fuot 
nonitavindicayit ,  quaji  dormire  vifus        quando  fuos  fi» 
nebat  affligi ,  nunt  vero  cum  ccelitus  Utapipt ,  infaufta  vcri; 
tmpiis  fignaedituru*  ef£y  omnes  agnofcent  eum  velut  exata? 
tum  effe ,  <sr  ad  ultionem  fumcndam  exfurrcxiffe  Tfalm.  44,  izi. 

Totacreaturahtcfileas,  ait  ipfe  creatory 

Et  tumortalit  trijlibu*  auclemalps, 
Hoc  fcito,  dr  digito petulans  compefce  labellunLs» 
Qui  tantum  es fragxlus  debile  carnpsontpf* 

L.OC1.  CoMMUNES. 

Exveif,).] 

I;    Ecce  virum)  Cbrijlhs  in  F.  Tfapius  viriforma^ 

patribus apparuit  Gcnefi  ig,  2. 17. 33.  & 32,  2^...Hofn, s.  Judi 
ifi  6*E%€eb.4i>$.{conferfup.  cap.i,  verfis.L.  C  i.)&in  N.T. 
viri  formam  carnom  &  fianguinem  afjumpfit  Hebr.  2,  i*.  16. 
ut  fieret  mediator  inter  Deum  &genu4 bnmanum  /.  Ttmvtb. 
2;  y.  vnd?  debuit  pcr  omnia  fratribus  fimilts  fieri,  ut  mlfe- 
ri:ors  eJfet  &  fidelps  pontfex  in  iis  ?  qua  apud  Deum  pera* 
f  gend^. 


t;achari^, 

genda  Hclt  z,  17*18.  non  enim  habemM  potitifcem ,  qui  non 
foffie  affici  jenfu  infrmitatum  noflrarum  ,ftd  tcntatumin^ 
cmnibus  fimilitcr  abf^  tamen  peccato.  Accedamus  igitur 
fum  loqucndi  ubertate  ad tbronumgratite^ut  confequamur  mi- 
fericordiam^  &gratiam  inveniamws  ad opportunum  auxilium 
Heb.  4,  /;  16. 

II.    In  manu  ejus  funiculufn  rnenforium  ]  Curns 
Chriftut ipfc hocloco  dimctitur  Eccleftte  aream,  dtfctmu*,  quod 
Ecclefia  propagatw  fit  opus  diyinum  Eph.  2.  21.  &  4. 16.  iilud 
yerd  hinc  non  fequieur ,  quod  inde  GualtheruS  conatur 
aducere  ,  pradeftinationem  &  reprobattonem  ejfe  abfolu- 
$am>  dum  ita  coUigit  :  quemadmodum  hk  Cbriftws  funi- 
€ulo  menftrio  aliquam  terra  partem  metitur ,  &  reliqua* 
tntttit  ,  ita  in  pradeftinationti  negotio  quofdam  praterie. 
Nam  ut  taceam  primum ,  quod  exprefse  teftentur  jacra  lite» 
ra,  Deum  ex  toto  mundo  omnes  tribus  vicilus  yocajfz^i 
Tvelle  ut  omnes  falventur,  &  ut  poftint  falvari,  eum  ordi- 
naffe  ccrta  media^  quibu*  ad  hunc  finem  perveniant,  qui~ 
hm  tamen,  cum  poffent,  qui  nolunt  uti,  fua  culpa  pereunt9 
id  quod  b.  U  ipfi  funiculus  menjorius  feu  regula  prajcripta 
innuity  Veum  ctrtos  pr#fcrihere  limites  &  tramttes ,  qui* 
bws  yelit  homirus  ad  beatitudinem  tendere,  id  obferyan- 
dum  ef£,  primiim  quod  dimetiatur  Jerofolymam  totam  v* 
feqq.  &  16.  tlia  autem  notat  Ecciefiam.  quotquot  igitur  funt 
in  hac,  ilii  omnes  &  foli  pertinent  ex  hjpotheji  Gualtheri 
ad  pradefttnatorum  numerum ,  quia  funt  tn  terra ,  quarnus 
Chriftm  dimenfws  ef£,  quod  tamen  ef£  faljifiimum ,  cum-* 
plures  in  ipfa  Ecclefia  atemum  pereant  &  reprobentur ,  ut 
Je  'judais  conftat.   Secundb  quomodo  potef£  td  ejfe  abfolu- 
tum,  quod  cf£  circumjcriptum  &  determinatum  i  bac  au~ 

z  tem 


0 


tcclefa 
frofagx- 
tio  opus 
DeL 

<ZuMtbe- 
rus  hinc 
male  pro* 
bat  abfo- 
lutum  de« 
cretum. 
Ratie  U 


l 

\fi 


tn  Deto^ 
ferj  in- 


m 


rt 


CAPUT  SECUNDUM. 
tjetn  terra  determinaeur  funicuh  menfirio ,  focef£9  CanoneJ,, 
facrarum  literarum  >  quem  qui  fequitur  &  tenet  ad finem ,  ille 
\fahatur  T^om.  io,  18.  Gal.  6?  16.  ThiL^  if.  i6%  loh.  s,  fi.  2)e« 
'  nique  non  agltur  hic  de  quorundam  in  Ecclefia  ad  yitanu 
aternam pradefiinatione,feddetotius  Ecclefiayifibilis  confii- 
ftutionc  &,  propagatione,  quia,  non  tantiim  de kominibus  Jiu^ 
vere  pijs  &  credentibus  7  Jed^  ctiam  de  jumentis  v.  8.  ac  de  ittis% 
qui  adbuc  defident  interra  aquilonis  tsrregno  Sabylon^h.e^ 
diaboliy.  10,  u.  agitur^ 

Ex  Verfu  6.]] 
|  I.  Dixi ,  quo  yadis  >  ]  Quum propheu  tam fludiosli 
inmyfteriajacra.  inquifierint,  quid  ncs  facere  oportet  ?  fup. 
verf.  z.  L.  C  i.  adde  %/latth.  7, 7.  Iacobii,  f,fempercum  yidc^ 
mmrDei  yiamacyefligia,  hoctf£,  opera,  perquafc  manife^ 
fiat,  dicamu* ,  T)omine ,  quo  yadisi  quem  infinemiUa pra-. 
fiasf  quid  nobis  fignificas  f.  Tfal.  77,      20.  &  6S>  u.&6h 

IL     Ad  menfurandum  Jerofolymam  1  Deus 
femper  adef£  fus  Ecclefia ,  cam^  tuetur ,  &  yelue  funicuh  \ 
circumfcribtty  quou*q3  ejm  hofles  ftnt perventuri  >  TfaL  *6>  z. 
6>io.&  48,.  +. 9.  Efi  37>  29.  ipfam  cnim  vclut  architcUus  adifil  l 
catTfaL87)i.2.li , 

Exverf  7.]; 

I      L      Angelus  aker proceffit  ]  Troptcrinfirmitatemi 
noftram  Veus  in  ort  duorum  angelorumidemverbumfuum  vo- 
luitconfifterc ,  & alwfiepefutsfervis  coUegas  adjunxit>qua  de 

,  re  diUum  ef£  pluribu*  fup.  c.  1.  y,  1.  L,.C.  1* 

IL      Obviam  ipfi]  ^andohkangclw  Cbriflofemi. 

ftrum, 


1 


o 

Domwus. 


RereUtut 


Z.ACHARI^ 
ftrumpr*letritle  angelts  Jhperior  efl7eorum^7)ominus?& 
promdt  yerus.  Demtltbr. 

Ex  verfus.] 

I.  ,     Currc  alloquerc  ]  Quod  T>eu*  ferib  velit  bomi- 
mm,  quosvocandosjcurat,  falutem,  inde  Jatis  li^uet ,  q uod ^Q\mta4 
non  tantum  homines  nuncios  facis  &  eyangeli^antes bonum ,  Dd  abh<* 
Efa.  fz,  7.  Nahum.h  /5.  fym.io,  s>  extrudie  %latth.7,tf.\m\mbus. 
dicensunicuifi,  exi  cittt  Luc.  /4,  ii.  velomnibusingenere ,  tte\ &  dfigelw.. 
%tattb<22:9<  &  2S7  19.  imb  ipfe fummomaneyocae operarios 
infuamvineam  %lattb.  2;  1.  yerum  etiamfuos  angelos  mini- 
jterij  caufaemistit  proptereos*,  %ui  baredes  falutii  futurifunt 
Hebr.t>i4.  utjvaluntatem  ejm  bominibui  patefaciant  Jicut 
tejlantur  exempla*AgaryAbrah<z*. 

II.  .     Puerum  iftum  1  Citm  propheta  nojler  puer  vo< 
catur ,  id  indicatur  ,  decere  verbi  divini  minifrcslegitime)1^^ 
wocatos  more  puerorum  Deo  fuo  femper  apparere ,  in  ejus  j  &eea\ 
con/betlu  Jlare  &  ambulare  >  ingredi  ac  egredi  9  ,boc       fut " 
ejficij  obire  munia ,  neque  multum  cum  carne  &.fanguine^> 
juper  ijti  qua  Deus  injunxit ,  corfultare fed  liberorum-* 
tnore  ijla  omnia  fuo  fapientifimo  parenti  committsre  & 
pueros  non  in  dottrina,  ^eritm  in  malitia  evadere9  vide& 
confer  hac  loca  Exod.     n.  Deut.  10,  8.  1.  7\egt  /7,  i.  Genef. 
f,  22.  Kum.27, 17.  Attor.  1, 21.  Troy.  1,  4,  Ephef^  i+.  t<  Co- 
rinth.  n,  20..  4   .  ■« 

III.  Per  pagos  habitabunt  cives  urbis  Jerofo-  { 


Vracme* 


incremen** 


lyma:)  ueo  beneaicente  urbes  crejcunt  jup.  c.  1.  y.  16.  L.  C.  2.  t%  ^  De9^ , 
&  maledicente  decrcfcunt  Tfal.  127 >  /.  Trov.ity  10.  //.  Deut.2?.  €t  um  £Cr. 

&idem  cf£  rex  civitatismagnx  acghriofee,  hoc  eff^yEccle-  j  cleftx.^ 
ft*Tf*l,  4t?  1 9,  &  S7,  2r$.  qua  quam  maxime  in  initto  2Vr.  T.  1 
'  K  3  ampli*  1 


EceUfia 
hubet  bo- 
nos&ma- 
ks. 


CAFUT  SECUNDUM 

ampUficatd  ef^?  per  totutn  munJum  ffarsk  EvangcUj  JoftrU 
na  %4atth.  2g}  /p  Col.  /,  23.  Efhef  2.  tum  enim  revera  imple* 
tumef^  illud,  per  pagos  babitabuns  ?  quando  Chriftws  dtxit, 
ke  aJ  compita  H>iarum>  &  quotcun^  inveneritis ,  vocatt  ad 
mtpttas  %4atth.22,g.&iliud  quando  auJitum  ef£>  JbiadVxas 
&fepes  Luc.  14-^21.  hocef^,  adgentes,  qu<z  erant  ab  alicnat* 
a  civiUftatu  Ifraelis  Eph.  2,  23. 

IV.  Et  jumentorum]  Jn  Ecclefia  non  tantum-» 
funt perfeUi  ,fcd  etiam  impcrfeBi,  non  tantum  honi,  feJ ettam 
mali>  non  tantum  ^identes  >  fed  etiam  ca*ci  >  «0»  tantum  heni 
incedentes  >fid ctiam  claudi>  ut  in  mcJo  allegatis  locis  exprefie 
legere  e$l£,  &  multa paraboU prohant ^  Je  quilus  vide  ^Matth. 
13,47.  &  22»  10. 12*  & 2o>  2.  Ef  f,  2.  lohan.  if>  /.  lohan.  10,  /.*• 
Timoth.  2>  2Q.ftcut  etiam  iJipfum  teftantur  exempla  /.  lohan. 
3,  i2.  2.  Tetr,  2>  y.  6. 7.  T^om.  y>  7.  'i  &  typu*  arcetfHoee  reci* 
pieneis  honos  &  malos  homines }  munJa  &  &  immunda  anima* 
lia  declarat  /.  Tetr.fr  20. 2/. 

Ex  verfut?.] 

L  Ego  cro  murus  igneus  3  Vem  fuos  tuetur  & 
JefenJit  fortiter  >  eft%  ittk petra , propugnaculum,  rupes}  cly* 
pcus,  cornu  Tfalm.  i8>  3.  hoftibus  emm  ipforum  cf£  ignis  con* 
fumens  T)eut%  4>  /4.  Hebr.  12,  29.  non  yerb  tantum  ef£  ignit 
aJverfarios  terrens  &  Jevorans  >  fi  accefferint  propius ,  fed 
&  murus ,  quia  &  unJiquaq}  tegit  ,  ante,  pone^fupra,  infra^, 
Jextra  >  finiftra ,  ut  murus  tingens  urbem  ,  Gr  conftantcm  de« 
fenforemfe  prabet>ut  murus  diu  fubfiftit ,  &  dent^  ut  murui 
etiamurbi  addit  dectu,  ita  Deus  fuos gloriaW  honore  ajficit. 

II.  Glorise  ero  in  medio  ejus] Quamvis  enim  Eccle* 
(iafecundum  carnis juJuium  extcrius  coram  munJo  csl^  yaiJi 

con* 


ZACHARI7E. 

twtemta ,  ramen  ejtu  ornatm  tf£  tnterior  Tfal.  4f>  ftec 
regnum  7)ei  venit  cum  obferyatione  Luc.  /7>  20.  batlenus 
Ecclejia  eji  inyifibilts.vide  &  confer  bac  loca  /,  7$*gJ9->l+-  Ttym. 
2,20.  Col.3>3.+.  i.Tet.3,9.2.  Ttmoth.z>i9.quibui  adde,  qu* 
habet  Lutberwsin  margine  /.  7$cg.  6?  yerf.  4.  quorum  funda~ 
fnentum  ef£,  quodtemplum  Jerojolymitanum  fuerit  typm Ec- 
clejie  cum  omnibut fuin  ornamcntit>  Jicut  htnc  inde  2\£  Tpraj^ 
ttpue  y.  in  Epiji.  ad  Heb.  declaratur. 

Ex  verfao.] 

Fugite  ex  terra  aquilonis)  Conyerfatio  &  communica- 
$\o  cum  malts  omnibui  bonis  c*%  /eyere  interdilla  /.  Cor.  5,  Converfi^ 
6. 7. 11.  2.  Corintb.  4  i*.  if.  16. 17.  Ephcf.fr  6,  7.  //.  2.  Theffal.  3>  ^J"™^ 
6. /4>  2.  Timoth.  2}  16.  u  Job.    m.  2.  Epijlola  verf.     10.  //.  Wlta^ 
$acob+,  4.  l.Apoc.iZ)*.  quiaaquilo  infcnpturt*quandoquL->  \ 
tmfticenotatopcra  tenebrarum  >&mundumilli4  deditum.   Ut  MutlQ 
mim  tUe  quam maxtme  ajoie  remotusnget  acfnget  ,  ita  im-  Jr 
pij  a  folcjuftiti&ChriJloabfunt  longijfime7  &  ipji  tenebra  ac 
tenebras amantes ,  ab  igne  diyini  amoris  nihil  quicquarrus 
calent  aut  yalcnt ,  &  buc  nomen  Hebraum^  quo  dicitur 
fSSSk*  T^ad.         id  ef£  abfcondi  t ,  optime  quadratt  quid-> 
tmpjcupiuntje  abfcondere  a  facie  7)ei ,  ne  illorum  faSa  vu 
dtat  y&tandem  Deus  iliis  fuam  abfcondtt  factem  >  neipfum 
in  atcrnum  videant. 

Exverf  n.3 

Heus  Sion,  libera  te,  qux  dc  fidcs)  Quia  olim  TSa. 
tjione fucrunt multi  mali\  hinc  deinceps  Synecdocbice  per\B^vlofLj!T 
fuandam  antonomafian  infiriptura  id  nomen  pro-omni ' loco^'"*"*1*' 
pomrur,  inquofunt  bomines  pejfmi ,  pracipue y?ro  pro  ea^ 
ayuatC)  in  quapotifimumregnat '  AnfiChriJlwuApoc.14,7^ 

&t*£ 


p3£ 


'72 
$iorL-> 


IncreduB 
damnan- 
tur. 


CAPUT  SECUNDllM 
&  i6y  19.  &  i7-  f.-&  iSy*.  3.  4.  Contra  vcrb ,  qula  in  montLj 
Sionvsoiim  erat  templum&  muiti  pij pro  Ecciefta  deinceps 
fape  accipitur.  DocemUrigitur  h.L  quotquet  revera  "volunt 
effecives  Sionis ,  boc  <r/£,  Ecdefta?  ejus^  prhilegtis  &  bonit 
eeternumfrui  >  eos  decere  >  ne  deftdeant  apud  filiam  'Babylo^ 
nia>  hoc  effc,  in  viiiis  vilibu*  acpagis  vagis ,  fed  conftugiant 
adciyitatem  Veiftortti  ,cam  ciyitatem ,  quamanetin  omnetn 
(ttcrnitatem-». 

Ex  verC  12.] 

I.  Poft  gloriam  mifit  mc  contra  gentes  quae  cle- 
pnedatae  funt )  Chrifto  regi  glorix  Heb.  u,  28.  &  13,  14.  qki 
credere  &  cedere per  Evangelium  vocati  noiuerunt  fuk  cuipkin 
lapidem  hunc  offtendicuii  colltfiftunt  Efta.  /4.  Luc.  2yj+.  i.Tet. 
2,  6.  quemadmodum  exemplo  Judaorum  in primitha  Eccleffa9 
&  quorundam  Imperatorum , pracipue  Juliani  Apoflatx  ?  fta~ 
cilime  potesX  probari. 

II.  Qui  tangit  vos,  tangit  pupillam  oculi  ejus) 
Qui  mcmbra  Eccleftx  Udit ,  C hrijium  ipfum  ejus  regem  ac  ca- 
put  Udit  Atlor,?,}.  Colof.i,  24.  Isemm  femptr  deftuper  az» 
clamat>  ne  attingitote  {putamaii  infercndi  gratia9  ut  #  h. 
/.  npud propbctam  tangere  ita  ufurpatur ^  Juut  etiam  Amos 

frmgen.)  U  ^  rfam.  /44,  f,  )  Chrijhs  meos  TJaim.  wj,  1/,  hoc  e^deipfo 
dttlos  Chriflianos  AUor*  uy  26,  imh  auipios  in  mijeriis  conftitu- 
tosnegligity  Chriftum  ipfum  negligit  %iatth.  2;,  4;.  quem- 
dmodum  contra  ,  quicquid  beneftctj  confertur pijs  >  Chrifius 
fibi  acccptumreferetibicL  verf  ^o.quia  hos  lcnge  habct  carif» 
ftmos. 

Bx  verfu  13.  ] 
I#   Agitaturus  fum  manum  meam  contra  czs)QuZ. 


'€J)YtJlm 
Uditur 

in  mem 

hru  fuk 


muliDth 


admo* 


C  manns 
in  bonum. 


Dei  verbu 
verifimu. 


'ZACHARI& 

■aJmodum  Dei  oculi  yei  funtfuper  &  cum  bonis  in  bonunu^ 
Tfalm.ft,    velfuper  &conera  toalos  in  malum,    Amos  9. 
4.     quia  notant  ejus  fcientiam ,  auz  fe  paritcr  ad  bonos  & 
maloscxtcndit  Troyerb.        ita  manus  Dei  ef^yel fuper  dr 
cnm  bonis  in  bonum  KLckem.  2,  $.  2.  Sam.z^i*.  yelfuper  &  con- 
tra  malos  in  malum  (pcen*  puta}  Hehr,  10,31.  Tfalm.  21,9.  &malum. 
quianotatDeipotentiam,  qua pariter  bonos  &  malosy  licet 
magno  cumdfcrimine ,  gubernat  Tjalm.  139*7.  8.  9*  Hebr.i,*. 
Efa.  *h  n-  lh    'Quuquis  igitur  es >  fic  te  gere,  ut  pojfis  fem- 
pcrcxpcllarcin  malis  manum  Dei  auxilium  ferentis*  neco- 
pus  kabcas  cam  formidareyelutjudicpsfupphcium  inferentis 
ttfcrientvs. 

II.   Itaagnofcetis,  Jehovam  mififlemej  Cum  hoc 
loco  adcventum proyocatpropbeta  >  intcUigimus ,  verbum  Dei 
tffc  yerifiimum ,  ncc  unum  intcrcidere,  quin perficiatur  1.  Sam, 
19.  Luc.  1,  4$.  quod  tamde  minis ,  fuam  promijfionibus  Dei 
cogitandum  ef£  2.  7{eg.  10, 10 • 

Exverfui4.] 

Cane>  quia  venturus  &  habitatitrus  fum )  Gaudij  ve~\uhi  0em 
ri  unica  caufa  ef£  Dcigratiofa  prtfentia*  %ua  dereTfalm^,  7.  ibi  guu- 
t.Halac.3,  tf.i*.  dium* 

Exverfiy.] 

Etadjungentesfegentesmulta?  Jehovae)  Gentium ^  jocatU 
yocatio  catholica  &  folcnnis  in  2s[.  T.  rejeryata vfapifpme  gentiuni. 
in  V.prtdicla  cjl  y  qua  de  rejam fiepe prolixius.  videfaltem  ca- 
put*.  %licb.finemcap.p.  Amos>cap.$.  Soph.  verf.20.  Hagg. 
tap.  2,  6.  7. 

Ex  verf  16.] 
Poffidebit  Jehova  portionem  iuam)  Ecclcfia  efi  Dei 

L  peculium? 


tcclefia  efi 


74 

geipecu- 
lium-j. 


Creaturte 
c&ram  Deo 
filent. 

Deus  evl- 
gilat. 


l  CAPUT  TERTIUM 

\pecu!ium>  &  ex  totogenere  humano  deletta  kxreditM ,  quaw^ 
'  diligit  Tfalm  87*  u  Exod,  %  <$*Deut.  7, 6.  u  Tet.  2, /  l$r-j£ 
n.Epbef.j>  2/. 

Ex  verf  17.] 
L    Sile  univerfacaroirfacie  Jehova?)  0/wh*x  rrjj 
tura  meritb  ad/nutum  Dei  velut  cxercitus  adjujfa  heri  aut  Im« 
pcratordfuiy  conticefcunt  ac  contremifcunt.  vide  Hahad  2,  zo. 
L\  C  2.  Soph.  i>  7,  L.  C.  1.  confer.  Ioh.4oy  4;  Ier.  8>  /4. 

IL  Quum  excitatus  fuerit  ex  habitaculo  fanitita^ 
tis  (wx)  TbAultK  ,  pwjuxta  &  impijsy  tllif  in  rehws  adyer/is, 
hifce  rehu4.fahps  ac Jecundis  Deus  videtur  dormire>  fedtandem 
evigilat  Dominus  >  quifalsb  vi/us  fuerat  tanquam  dormiens^ 
jicut  rohuflm  cantillans  exz  ino  TfaL  78>  Cs^Vide  m  TfaL  7»  7« 
Confer  P/.j/,  2$  &  44>  24-.  &     5.  &  So>  ^ 

GAPUT  III. 

Argumentunx* 

Uperiorum  promijfionum  non  modb  htc  ef£  confir*- 
matio  >  fed  etiam  quoddam  complemcntum ,  ut  ia* 
teUigant  pij ,  Deitm  vcllc  in  plenum  fuam  refiituere^j 
Ecctefiam,  ncc  quicquam  pratermittere  earum  rc^ 
rum>  ques  ad  tantum  hencficium  integrum  fiahiliendum^^ 
funt  neceffarix*    Trimb  enim  in  typo  dum  lehofua  faccn 
dos  maxtmus  toram  Deo  conffiens  accufatur  07  ahfolvitur^ 
veftihus^  preciofis  ornatur,  £r  htt-ne  de  fe  fuo%  populo  fhe* 
rare  juh-etur ,  fi  pra<epta  Dei cufiodiat ,  Jacerdotalis  mune- 
ris promittitur  infiauratio,  cum  in  ordine >   tum  in/hien- 
dore  y  tum  denique  %n  fmceffione  &  duratione  :  Quomodo 
htec  vifio  ad  exhortmonem & '  confolationem  pertinet,  ut 
r>  nouu 


s 


ZACHARI/B  j 

kjtjfoi  hlai9  fie  fu/Jp  Dei ,  ipjo^  protegente  ac  lenedicth-* 
te  ttmpli adiftwtionem  ordiru  Veinde  V.  qui.a  totumiiiud 
facerdocium  typis  ac  pguris  Chriflum  adumbrantibm  conjla 
'4'aty  de  ilfo  Vatichiatur  potiflimum ,  jacerdotij  ejm  firmita 
xem>  Ecchji*  ac  cuUm  jui  fiahilitatem  invirtute  jua  Veu* 
tonflitutam  effi  docet ,  dum  quid  utri^,  lehofiune  adumbranti 
adttmbrato  ,  fit  collaturu*,  honorum ,  fCSt  quid  etiant  hic 
uter%  pcpah  fit  prxfliturM  ,  oflendit,  &  aperta  de  Chrifli 
whentu,  ejus%  heneficijs  in  Vera  Ecclejice  memlra  redunda 
turis prophetiaconcludit  ?  quorum  omniuw  fnti  ef£,  utadani- 
tnum  revocent  Iudai ,  quod  t)eus  %iejfiam  pontificis  maxirni 
antitypum  in  hoc  templo  acurbe,  quee  jam  adthcentur ,  fit  ex- 
hibiturws.  Mos  autem  indedificamtts  7  eum  jam  pridem  Ve- 
wijfie,  cum  illajamfint fiuhlata. 

Tartss  capxtis ,  populariter  fi  dividas ,  pojfiunt  conflitui 
nes :  Earum  l.  eft  typi  manifeftatio,  in  yua Jiudium  diabolt 
xonctu*  pios  Jtontijicis  maximi  impedientis ,  &  Vei  eos  ju- 
"vaniis  ,  Satanam  profligantis ,  Ecclefiamque  fiuam  ornantis 
acfalvantis ,  declaratur  y.  t.  2.4.  4.f.  II  eft  gravis  conte- 
ftatio,  in  auapontifex,  ejm^auditores  dot~trin<e  a  Deo  reve- 
lataaUigantur>propojitopr<emio  v.  6.  7.  ef£  aperta 
Meffia  yejusifa  ojfiajs  acheneficiis  Ecclefiae  prafiandis  vatici- 
natio  v.  s. 

Gualtherus  4.  ejws  partes  conflituit  I.  oflendit  7)ews} 
mnde  fit  yilis  iila  &  contemptibilis  facerdotij  jjecies  verfi  1. 
J  l%juam  opem  polticetur ,  jjem  facie  meliorem ,  reque  ipflu> 
grajiat  V.  2.  I IL  praceptis  fummum  fiacerdotem  inflruit, 
tjuid  porro  facere  debeant ,  fi  feticius  agere  yetint  v.  6.  7. 
1  y.  %uia  illud  Jacerdotium  totum  figuris  confiabat , 

L  z  Chrijio 


79 


SCOptiS. 


AnMyjti 
popuUrU 
Partes 
tres  k 

2. 


Aiia  pdr~ 
tesquatt** 
or. 

/. 

2. 

h 

4* 


Alix. 

Fartes 

ducc. 


1;  Typus  Ur 
bi  tria 


IhAntitj- 


itbi  etimn 
tyu 

/.. 


„ 


QscafiQ 
Iwnm. 


CAPUT  TERTIUM 
Chrifto  prophetat  >  inquo  yere  tandem  funt impleta \  qutr^ 
T.  ceremonijs  funt  adumbrata  y.&.. 

Nos  yero  paulb  accuratius  Jingula  memhra  corumqut 
cohaerentiam  confidcrantes  cum  Trcmelik \-t2r  Junio  caput  k\ 
partimur  in  duo  tmemata^  prout  capitis Ecclefia*  & Jacerdo* 
wfiummi  (,dc  quo  htc  potijjimum  agitur\ratio  duplex  ef£, 
in  priori  typica  in  ^ehofua^  Sacerdote  Judtsorum  rnaxinn 
verfi  /,  in pofterioriftmplex^  quam  typm  fignijicabat  in  Chrl 
fto  omnium  piorum  pontificcmaxjmoyer/,  & feqq»  1% 
typo  funt  tria ,  quorum  primum  ,  ca  >  fuam  Chriftus  pro  fer* 
vis  futt  fidelxhw  (  quorum  perfonam  hic  fuftinebat fiolus  Jeht 
fua)  adverfas  Satanam  fufdpit  y  defenfio  verfi  i.  2,  jecm 
dum  3  peccatorum  ^rcmiftio  &.  per  fidem  juftificatio ,  ifla  pc\ 
yefies.jordidas  yerf    ifta  perearumremotioncmverf.+.hai 
denique  ,  quod  ad  juftitiam  imputatam,  per  veftes  munda 
yerfi$,  dcnotatur.  tertium  ,  officij  debiti  pro  taminfignibe* 
neficio,  reftipulatio,  &  conjuntla  promiftio  verfi  6.  7. 
antitypo  ,  Chrifto  nimirum  ,  ad  complementum  yeritatem^ 
typi  progreditur ,  &  triailla  membra  Jehofiuafigura&r  um- 
brte  attributa  >  Jefiu  Chrifto.  yero  corpori  accommodantur,. 
'  Trimo  igitur  Chrifti  in  carnem  adycntum  promittit  yerfiu 
deinde  ejtts  in  defenfione  Ecclejia.ftabilitatcm-,  fimilitudint^jj 
lapis  7feptem%  oculorum,  polfcin  juftificationc  hominum  ala- ■ 
critatem  oftendit  yerf  9*  &  tandem  ejus  fruttum  infignettLj,  t 
videlicet  confcientue  pacem  3  in  veris Ecclejite  membris fiutu^ 
rampoiiicetur  y.  io.  , 

PARS  PRIOR:. 

Verfu  I.  ]  Cum  multa  alia  erant ,  qua  piorum  fidevLj* 
labsfaciare  >  eofdem%  ab  opcrc  ccepto  adijicationis  tempii&s 

urhiti 


SCOfMi 


Jo[u4* 


ZACHARIiE.  f  77 

uriis  abfterrere  poterant ,  tum  &  illud,  quod  in  ipfo  faccr- 
dote  maximo  non  ea  maje/ias  relucehat ,  quae  ante  exilium^ 
fuerat,  quando  opibm •  immenfis  &  ornatu  plufquam regali 
ille  fulgebat  s  nunc  yerb  mifere  cum  ipfts  vitam  traherety 
Huic  fcandaio  jam  etiam  Deus  occurrit  >  &  quid  cumfacer- 
doti  ipji\,  tum  ejm '  antitypo  CbriftoinEceleftce  bonum  fit  col- 
laturus  ,  exponif  >  ut  ita  Judceis  adifieantibus  animum-j 
dddat.  Nam  poflquam  Ecclefia  rejlitutionem  >  abhofti- 
fats  liberatiomm>  ac  ampliftcationem  fuperioribus  typis  de- 
daraverat  Deus,  poftea  oftendic  mihi  propheta  fuo  Je- 
hofuam  facerdotem  maximum,  de  quo  Hagg.  i>i.  u.  & 
i,2.  ftantemcoram  angelo  Jehova?,  Jehova£ipfo ,  </o 
quofupra,  boc  e^miniftrantem  Cbrijlo,  ejus%typum geren- 
tem  in  EccUfia  Q  ita  enimfcripturajTare  coramaliquo  dicit  il-  j  ^stare  co 
lum  ,  qui  ei  miniftrat  Deut.  io,  8.  t.  Sam.  t6$  23.  i*  7\eg.  n>  i*)  ;  ram  ali- 
&  Satanam.illum  Dei  hominumq>  adverfarium  ftan-j^.) 
tem  ad  dextram  ejus,  ut  menfuram  fui  nominis  implens  satar^ 
adverfaretur  ei>  ubi  in  hebrao  efjP  allufto  elegans,  iJ^V 
flflt^n.  Hacautem  yifione  oftenditur  ,  unde  faUum  ftt>  ut 
Deas  facerdotium  a  feipfo  inflitutum*  pajfus  ftt  in  tantum  con- 
temptum  deyenire ,  nimirum ,  quod qui  illofanUo  antea  fun- 
ffi  erant  munere ,  tpfi  fe  potluijfent ,  populum^  pollui  ejfent 
paftiy  unde  per  juftitiam  Dei  tandem  faftum  ,  ut cumcoram 
ipfo  a  Satana  ejfent  graviter  accufati >  per  prophetas  feyere 
moniti,  ac  nihilominM  corrigi  nefcij  9  huic  judicio  Jint  tra- 
diti,  fiquidcm  fatan  juftam  facilem  ac  yincibilem  caujam^ 
in  judicio  Dei  agens,  cum  reos  peragebat  obftinatos  peccato- 
res ,  in  caufa  fuit  ,  ut  ordo  Sacerdotalis\  cujus  fuerat,  popu- 
lum  in  ojficio  contincre,  ita  deprimcretur.  Illud  yero,  quod  Sa- 
t*n  caufam  accufationis  futfatis  gravem  prxtenderit  halle- 

L    $  .  ntu, 


Mnde  fa* 
cerdotium 
itx  Con- 
temtum* 


..Ad  dextfa 


&extYxm. 


-Chrifttts 

diabolo 

teftftit» 


/CAPtlT  TERTIUM  '^^B 

nttf>  &  proinde  facile  itix  fiagkiohs  fuperior  ey^firit  coram 
Vei  tribunali  ,  qt>ippe  qui  veram  dtCufaftonem  negatt  aut 
nsgligere  tion potuit ,  phrafi  iHiindicamr •,  cum  dicitur ftare, 
non  ad  ftniftram ,  fed  ad  dextram  Jebefiux.  Ad  dextrawL* 
inim  ftare  &  accufare  in  fcriptura  dicjtur ,  qui  canfam  inju 
drciofGyet  bonam,  adjimftram ,  qui  malam  &  r§Be  actufiatur 
Tfialm.  wg^6.  7.  ad  dsxtram  y.alicujm  fmpliciter  ftarei 
teUigxmm  eum ,  qui  defendendi  caufid  adef^  ibid.  verfi $1.  (  u 
utrumjjper  k^y^T.y  luculentam  ita  exponitur)  &  Tfalm* 
yerfi.8.  fumptaq}  ef^  ilia  loqucndi  ratio  e  mcdio  i  fiquidemb 
cuiifo  nonimmsrito  dextrum  appeUatur ,  quod praponit ,  fuu 
finiftra  manui  dextra  antepomtur  ;  vel  ut  baiet  Gregon 
iib,  10.  moraL  cap.  20  pro  des  tro  babere  dicimws  ,  quod  proma 
gno  penjamus ,  pro  jiniftro  ,  qucd  dejficimm.  Ex  qua 
firvatione  melim  inteiligi  pojjunt  bi  loci  fcquentes ,  qui  dili 
genter  collati  fibi  invicem  in  affitrenda  luce  mutuas  trads 
operas.  Job.  $c,  u.  Tfiaim.  /j7>  /.  c£*  /44,  $.  u.  letem.  22, 2 
%/Lattb.  iisip  Luc.  1,  u. 

Ver£  2.  ]  Verum  pofj*  boc  vifum  horribile >  fequela* 
tur  aliud  amabile  >  nempe  cDiabo!o  ptjs  obfiftenti  Chnftntre- 
fiftensy  Dicebat  autem  >  quando  itafiummus  viribus  SatatL* 
lehofiuae ,  omnibufique  pijs  advtrfihatur  toram  tribunaii  tos 
accnfiando  ,  lebova  genitws  ,  Chrifttts  angelus  ille  lekov* 
increatus  &  reliquorum  angthrum  duxi  dixit ,  IncrepeC 
Jehova  te ,  6  Satan  ,  a  trtbunalifiuo  te  depellae  ,  accujandifi 
facultatem  adimat ,  juftificans  fiervum  fiuum  &  fecundum^ 
eum  pronuncians ,  &  {ut  certitudinem  rei  ac  diiigcntiam-* 
\fttam  indtctt ,  &  idem  repetit ,  increpet ,  inquam ,  te  Jeho- 
va  ac  cum  poteftate  objurget,  id  qttod greecum  SkiUpav  in« 
nuit  °tAatth.  8>  26*  idg  ex  meragratia  ac  miJirUQrdia?quippe^* 

qui 


79 


Titio  fs 
reptusctt 


igm 


ZACHARI7B..  :  f 

qui  eligit  Jerofolymam  fup.  /,  /7-  2,  /#  #f  »r£r,  i« 
quaVlcjfia^tandemaliquando  inhis  terris  vifibili  fub  ffiecie 
vivat  ac  opm  redemptionis pcrficiat.  Atq^  ecce  tibi  hujm  fa- 
voris  dhini  fignum  vel  potim  exemplum  eyidens  ;  nonne_. 
hic  ipfe  JekofuA  y  contra  quemhatJenm  ftas  ,  effcvelut  Tltio 
ercptus  CX  igne  calamitatum,  qux  in  captiyitate  fr  nonne 
dudis ,  hoc efji  confilium  T)ei>  ut  hac  urbs  resedificetur ,  tem- 
plumcultus^diyinm  inftauretur  i  quin potius ,  nonne  vides 
tx  liberarione  mirifica  jam  ante  praftitafr  nonne  cognofis^ 
Deam  in  hochomine ,  quemgratiese  ex  incendio  eripuit-,  fta~ 
tniffe  ejficere  voluntatem fuam  &  qmd emm  tufruftra  Jehoya 
ahtiterps  f  eccezfte  Jehofua,  quem itu  is  plane pejfundatum  >  a< 
Deo  ipfo  mirifice  in  captiyitJte  ef£  feryatm  7  indeq}  miraculo- 
teeduBmac  velut  torris fsmiaduftm  ex  medio  incendio  ereptm-  f 
ii^.  quihm  verhis  auditvs  dtabtlm  mutrn  ihco>  nec  quicquam, 
contra  audebat  bifcere :  Dem  enim  infuo propofito pergens7  re- 
liqua  qu&  ad defendendum  ornandumj^  lehofuam  pertinebant^ 
psragebat, 

Verf.  ^  )  Quum  enim  Jehofua  erat  indutus  veftibus 
fordidis,  tnfirmttatum  p:ccatorumq}  fymbolis (fiquidem  fa-  fontificu- 
ctrdos  maximus  cum  fui*  coUegis  ac  auditorihtfi ,  muttis  ma-  veftes  for* 
gnisq3 peccatis  erat pollutm  etiam  pof^  captiyitatem  y  m  inli-  1 
bris  Ejdrte  ac  ISLehemice  ultimis  capp.  ac  primo  Hagg#i  vide~ 
re  t/J)  qute  ut  hic  indicabant ,  quod  ob  pcenas  >  quat  eratcum 
fpis promeritm ,  &  ob  inftantes  calamitates  fuerii  admodum 
tnceftm,  at%  itafqualide  indutm  ilabat  coram  ipfo  angela 
Ieboya:  Cbnftoipfo,  eumintuens,  auxilium^  ab  eo  exffeilans 
&  expetens. 

¥ trfi  4.)  %ef}?ondens  autem  angelm  ille peccata  remhtens 
&  juftificMs  impios  ,  alJocutUS  eft  eos  >  qui  ftabnnt 

coram 


80 


I 


Yeftes  mu- 
tatorice. 


% ifti  htc 
votent. 


Juftifica- 
t  ionis  ty- 
fus, 


t  CAPUT  TERTIUM 

|COram/e5£.  e.  angelcs,  qki  ipfi  in  expedtendis  mandads 
prompte  obediuntfiup.  yerfi.  i.  cdicendo :  Amovete  vcftcs 
iftasfordidasabeo :  &porro  dixk  ciipfijehoju*:  tuquo. 
que  ipfie  ex  hoc  figno  amotarum  yeftium  jbrdidarum  rei  verU 
tatem perjfiice ->ut  Efia.  6^7.  Jerem.i,?»  vide  ae  agnofice  hocy 
quod  dtxi,  ew.tranft.uli  abs  te  %lich>  7,  18.  iniquitatem 
tuam,  qua  non fcciM  in  conjpeBu  meo  maculabaris ,  quam  fi 
vefie  maxime  ficrdida  obfitut  incederes ,  id£fieei9  ut  riti 
detnceps  te  induerem  mutatorijs  veftibus ,  hoc  t.  maximx 
preciofis ,  feftiyis  ac  jflendidis ,  quarum  dhbus  facris  acfie 
ftpsufipsefc,  qu*%  b.l.ficut&Efia.^zz.W^nn  a7^  \b\ 
u  f.  exuit ,  appetlantur  ab  exuendo,  quod  die  fiefio  abfiolu* 
torurfta  exuantur  ac  fiepcnantur  :  alias  nominari  in  'Bibln 
confiueyerunt  ftibcttJ  rflS^brt  Genefi  4;,  22.  vel  Mfl"^f 
fiZTHJ?  Jud.  14, 12.  q.  rp.  2.  T^eg.  ;,  <.  22.  23.  vel  Ml^HT 
Genefi.  27,  if9  Hoc  loco  aueem  per  eas  denotatur  yefii 
fialutis  Efia,  61,  10.  veftisillayere  nujftialis  %'latth.  22,  iu  ftola 
ilia pracipua  Luc.  22.  e*r  ut  yerbo  dicam ,  Chrifli  juftitia^ 
quafiola  in  oculis  Dei  ornari poffumuf  Ef£ enim  hic  optimus 
juftificationis  noftra  coram  Veo  gratuita  typu*  »  pet 
veftium  jordidarum  amotionem  fignificatur  ikjuftin*  nofirm 
ablaito  >  dum peccatum  noftrum  nobvs  ,  quod *def£ ,  non  impu- 
taturT^om.+yS.  2.  Corinth.  /,  19,  fiedin  Chrifiums  inquo  nen 
erat  iniquitas  aut  dolus ,  transfertur  Efa.  # ,  p.  dr  rurfips  per 
donationem preciojarum  yeftium  notatur  perftBa  Chrtfti  ju- 
ftiti*,  quat  in  nobis  inhafiye  non  ef£ ,  nec per  infiufionem ,  gra* 
tuitaimputatio  T^om.  4, 6. 

Verfi.s%)  Haec  autem  quum  Chrifim  velut  unicus  inter 
Deum  ac  homines  mediator  rogaffet ,  proptereaego  Qcut  patet 
dixi  ae  ju/fi,  ut  imponerent  etiam  cidarim  mundam 

capi* 


tapitiejus  facerdotis  maximi  cumbraUea  ex  auro pttro  3  tui 
/tinfcriptum,  S AHC7 IT 'A S  J E HO V j£>  Exod. 
ifiji.p*  Levit.  8>9.  ut  ita  externum  facerdoeium  ufque  ad 
^Aejfta  tempora  reftauretur^  ftquidem  cidariifta  in  publica^ 
rerum  facrarum  adminiftratione  utebatur  Tontifex  maxi- 
mus.  TxLtnvero  ad mandatum  meum  impofucrunt  cida- 
lim  mundamcapiti  ejus,  tanquam\publici  ojficij  decorcm> 
&  induerunt  cum  veftibus ,  tanquam  privata-juftitiajym- 
boln,  at%bocftatim9  dttfumfaftum,  angelo  jehovae  ad- 
ftante » quinon  difcedebaty  donec  ejfeUa erant omnia ,  qua  ad 
pontiftcis  m4ximi ,  populigfalutem  pertinebant,  ubi  digna^ 
ebferyatione  funt^  qu*  in  hunc  verfum  notavit  F.  ^unim. 
Induatur  l  inquit ,  ^ehofua  hic rebus  omnibus  tum  adfacer- 
dotium  rette  pto  Ecclefta  perfungendum ,  tum  ad  fuam~* 
ipftusvitam  janUe  in  Ecclejia  traducendam ,  &7)eo  proban- 
dam  necejfarijs  :  Nam  omnis  faterdos  &  minifier  Eccleji* 
€hrifti  tum  pro  Ecclefia  inftruendws  a  Chrifto  donisfuis 
fublicps  (  qua  hic  dejignantwr  tidari^  faeerdotali  ornamen* 
to )  tum  ctiam  pro  feipfo ,  donis  fuis  Jingulartbus.  Habent 
cnim  (  ait  Auguftinus*)  duo  qutdam  :  unum  9  quod  Chru 
ftianifunt:  alterum  >  quodprfpofttifunt.  lilud  quod  Cbri- 
ftiani  funt  >  propter  ipfos  ef£  :  quod  autem  prapojiei  Juney 
proptcr  Ecclefam  e in  eo  quod  Cbriftianifunt ,  attendi- 
tzr  ipjorum  utiliras ;  in  eo  quod  prapojiti  funt  >  non  nift  Ec- 
tleft*.  Hac  ille:  nos  ad  tcxtum  frophctx  teyertimur,  ubi 
porrb. 

ferf  6.)  declaratur,quid ^icifftm  Chriftus pro  tantis be- 
neficiis ftbi  velit  referrigrati*,  nempe pietatis  juge  exercitium 
Luc.  t>  74.  7/.  /.  Tee.  h     t6.    Nam  tum ,  poftquam  priora 
*rant  peraBa  ac  transaUa  omnia,  conteftatus  eft  £n- 
\  M  gelus 


Uhtflrl 
verhi  du<* 
flidbus 
donk  opw 
habent, 

pro$cch» 
&piffi& 


tiaDeo  fe< 
ferenda^ 


84  \ 


CAPUT  TERTIUM 
gelus  Jehovse ,  q ui  horum  donorum  autor  trat  Jehofuam 

fuum  beneftciarium-,  dieendo* 

Vcrfi?.  )  Sicait  Jehova  exercituum  y  quitui  exgra* 
tiameramifiertm bucufy  te  txtulit,  hisq}  infignibu4  donists 
p  beayit  ,utfcias9  quidvicijfim abs  te pojlulet ,  fiin  vijs  meis*. 
pofthabito  carnis  fsnfu  ac  ajfellu,  ambulabis,  co^  mods> 
me colueris >  quo  ego  pnecipi  ipfe  {fiquidcm  vim  Dei,  ii 
fjriaDei  \^u\lliS  vult  homines  incedere ,  funt  doSrina  ac  pracept 
^hominl-  cjmTfalm.  2$y  4.  $.  9. 10.  ambulare  autemin  ijs ,  rf£  Dei  yer* 
h:!6. )  bumfcrutari  >  ac ,  quantum  fieri  poteig  ?  fequi  ac  preefiart^*), 
in  legemoralt,  &  fi  prtterea  stiam  obfervationem  mearrij 
quam  Ifraelitis  tenendam  propofui  in  lcgibus  Ceremoniali 
b'Mt$  ForsnJibws\  .qu&  boc  nomine  fapc  vsniunt ,  &  usj3  at 
%lejfi£  adymtum ,  ytlut  umbrx  durare  debent,  oblervave- 
ris  fideliter,  atq>etiam  tu  rslle^rjufte jusdixcrisdomui* 
meae,  hoc  ef£  per  Sjnscdochsn^  totam  guhernationtm  Ecclf*- 
fiajlicam  rite fuftinuerisinam  tum  temporis  pontifices  ex prs«- 
fcripsoDti/usexlege  diccbant  publtce  >  srant^  legis  periti» 
ut  hodie  in  Confiftorijs  Esclefiajlicps  Theolsgi  ac  ^uriscon- 
fulti')  inpopulo  meo  Ifrael ,  qui  velut  domus  mea  jf^»  &U& 
quandofy  dicitur  Num.  n>  7.  Hebr*z,  2.  ffcrem.  w,  &  u>  7* 
&  fi praterea  fervaveris  diligenter  atria  mea,  fscsrisp> 
qutt  ad publica  tui  muneris  ojficiajjtcblant,  tum  quod  habeo 
fummum precium pcrfoham  tibi ,  utiq?  di/ponam  tibi ,  qui^ 
ambulent  inter  aftantesillos  angelos/^  ycrj>+.  confii*- 
tuam  tecum  tuis pofteris  in  Ecclefia  hac  militante  faccrdotemy 
<&  pvfiea  in  Ecclefia  triumphants  in  eandtm  dignitatem  fO- 
coiiocabo^.in  qua  funt  angeli  Dei  in  ccelc >■,  ut  tnter  ipfirunj, 
myrUdx*  conycr/lris '  heatus ,  quorum  cuftodia  antea  fuifti 
-ftttm  Confer  Tfalm,  U%i#tu  %latth.  22^0,  Hebr*  u>22,7)u~ 


Cermo- 

nwlis  & 
foYcnfis. 


Fontifcx 
irt  V.T.di- 

Topulus 
ifrael  do- 
mm  Det. 


Wteran- 

^los  rcfe- 
rnntur  f§j 
verbi  pr<£- 
#nes. 


ZACHARXJE 
fhx  igttur  hu  prmittitur  pictatis  facerdoiis  premiutn?  *~ 
num  y  ttmporait,  nempc  excellentia& diuturnitas  dignitatis 
fontiftci*  ad pofteros  quoq}  tranfttura  :  alterum  neternum ,  vi~ 
Micct  cscleftiscuM  angelis  fanclis  perfrucndafelicitas ,  ut  ita 
impleatur  illud  diyinum  axioma  ■,  quod  effc  apud  apoflolum 
n.  Timotb.+yS.  Ticsasad  omniautilii  ef£  ,  quippc  quababet 
fr%mif  ionem  vhat  pr&fentis  tsrfuturnc. 

LOCl  COHMUNU 

Bx  verfu  1.3 

I.  Poftea,  VciSz]  Qmm  heusnon  unum  tantum9 
fed plures  typosjnoftro prophetx  ojferat^  ac poftea  conciones  ali- 
quot  diUet,  docemur^  quod  ipfe  non  ceffet  erudire  Sopbon,^, 
p  Lt  C3.  &  folari  Efa*  49,  i$.i6.&  66tq.  noncnim  dormitat 
ne$  dormit  cuftos  Ifraelis  TfttL  u^^quidixih  nontemit- 
tam  ne%  deferam  hicbr.  r$, 

I  £  Oftendit  mihi  Jehofuam  ]  TScne  ohfcryandum 
/.  quodfolus  Jjbofuafaccrdos  maximus  coramtribunali  Dei 
fraapue  reus  peragatur  i  Diabo/o ,  eo  quod  illim  potijji- 
mumfuerat ,  rcliquos  ordincs  in  ojftcio  connnere,  &ft  quid 
bi  pecearunt ,  id  ipft  quoquc  non  immerito  imputari  jii- 
amus.  Unde  facile  liquet,  quam  graye  arduum  hocmu- 
vus  fit,  quod  adeo  leve  pleri%  exiftimant.,  ut  puer  etiam-9 
fcpe>  maximejj  ignavi  &  ignarifoctj, 

Qui  dextram  feruUvix fubduxere  magiftri, 
hunc  recle  nomen  paftoralc  nundinari  putentur.       Tu  Ve- 
ri  quisqui*  ejfe  cupis ,  non  minijhr  hominum,  fed(uti  dc-\ 
iet  verbi  diyini  praconem  )  bomo  Vei ,  (  hoc  cf£,  minifter 
Eccle/ia  C/jrifti  idoneus  ,  qui  ita  peculiariter  appeUatur 
Iteut.    1,  *.  j^eg.  4, 7.  ?,  Tfalm.  9ot  u  1.  Timotb,  6,  //.  2.  Tu 

yiz  moth* 


Dem  fem 
fer  pQ  ft~ 
lute  fuc~ 
rum  yigp* 
Ut. 


Miniftri 

i>erhi  ac* 

cufantuu 

qHiindo 

Auditores 

feccAtit. 


m 

ijus  offi- 
cium  ar^ 
duum. , 


\moth 


CAPUT  TERTlUM 
17*  z.  Tetr.  h  2u  )  id  tecum  diligenter  f&pin&tjj?^ 
quod  Deus  ex  tua  manu  uniufcujm^  tua  culpk  ac  negligcn*- 
tia  percuntis  fie  requifeturus  fanguinemE^cch.  33.  7.  quod: 
tibi  cxcubandum  ftt  pro  animabm  auditerum  ,  tanquam^. 
rationem  pro  illis  reddituro  Hehr.  /j,  /7.  &  fi  quid  munerit- 
in  officio  negligentius  obierti ,  qux  Jpes  >  tecum  mitius  a«- 
Etum  iri  9  quamcum  Heli  9  dehita  cum  grayitatcfuosnon  ob<*~ 
jurgantit?  1.  Sam.  z%  27.  z$.  &  h  tuiz.  /*.  Si  cnimab  ct, 
jure  res potcf^  rcpeti  3  quifua  negligentia  eam  paffus ef£per« 
diy  quidni  abste  Dcus  cxigat  anima^tihiconcreditas ,  fuoqut: 
fanguine  redemptas  ?  vide  Exod.  zzt  Verfiy.  .10,  u.  iz*  13.  wfidc; 
&hoc  difcisy  quodfi  tu  feceris  ojficium»  apud  Deum  excu-- 
fatus  abeas.  Confer  E^ech.  33,  g.  10,  iu  ojficium  autem  facc*- 
renon  effcad  aliorum  mercenariorum  exempla  ,  fed  Dei in~~ 
flruUiomm  in  hiblijs  exprejfam  rejpjcerc® \  pro  yirili  cxe*. 
qui 

1 1 L ;  Stantem  coram  Angelo  Jehovae  JSemperr 
fe  fidre- hl cogitent  verhi  divini  minijlri ,  fefiare  in  cjanjpeclu  Deifui  Do- 
minif  Facietid  cum  ad  exhortationemy  ut  omniafummoftu* - 
dio,fumma%  cum  diligentia  perficiant Sopbon.,hv.7*  (L  C.  tA 
&  c.  3.  *v.  z.L,  C.  /.  dr  y.  *.  L.  C.  1.  &,  z>  tum  adconjbldtionem%i 
Si  enim  fiant  coram  omnipotentc  Jehova ,  quis  audebit  eos im*  \ 
pune  injuria  ajfiiere ,  aut  quidmalieis/tccidcrc poterit/  Ttym*. 
*S,3uHebr.-i3f6; 

Herhi ifJ      I V*     &  ^nam-ftantcmad  dcxtcram  cjus]  In^ , 
fiigimur   ^affiidtonibus  non  modb  quid  patiamur ,  fea Iquid  merucrimuf,, 
&  taufit-  fiectandum  ef^:  fucdfi  faUumfuerit ,  videbimus  mericb  cum 
rmn       j  %jaurieio  Imperatore  nobii '  ejfe  dicendum  ex  Tfilm.  119  iserf. 
\      Juftm  es  Domine ,  &  rcUiu*  judicijs  tuisf    ISLam  quand* 
qymdtf  pMcamuti fkjpi  ctiam  ex \malitia ,  Viabolui  jlatim 

accum. 


Cezttet 


tcnjpe&u 


ZACHARI^,. 

itcujdt  Apoc.  12.  &  Deu*  ex  juftitia  affligit>  quinutlifa- 
ar  injurium.  Qu<e  tamtn  cogitationts  /i  txinjlinUu  Dia- 
toli  nos  ad  murmurandum  infiigantis  ohrepant*  vtftes  no- 
firas  infiiciamus ,  totamfue  vit*  nofirte  rationem  excutia- 
mtps appartbit >  diabolum  flare  a dextris ,  caufam^contra^ 
nos  non  injuftam  agere ,  quam  eeiam  nos  noftrii  yitijs  fiabi- 
limus. 

V.      Ut  adverfaretur  ei  J  Diabolus  cum  omnibus  nikhtmt 
pijs ,  tum  inprimis  multis  modis  vtrbi  divini  miniftris  ftdcli-  miniftris 
hus9  quipptquifuntangeli  %HchaeJis  contra  tum  pugnantes  vcrbiinf  - 
Apoc.  iz,  74  infidiatur.    Alijs  pijs  quidcm  fe  opponit  vtl  uni,  Mfaatm* 
Job.i.  vtl  toti  Ecclefia  Dan.  io,    21»  eos%  accufat  2tym.  8> 
33.  fid  bos  cupit  cribrare  Luc.  22,  31.  illorumque  honejturru 
propofitum  fiepifiime  intcrturbat  T^om.  if,  22,  1.  Thtjf,  z>  18. 
mde  non  incommode  in  h.L  ita  fcribit Wigandus  :  Diabo- 
ius yarijs  modis  conatur  impedire  pios  &  neceffarios  labo- 
rts  in  Ecclefia.    2s[am  do&orum  ojficiumef^  ,  erudire  ho* 
tnines  de  Deo,  de  pocnitentia  &  vita  emendatione  %  dcin- 
vocatione ,  ac  monere  de  Diaboli  infidijs ,  deque  peccatisfu- 
gxendis  :.  idto  vicifiim  diabolus finceros  l>erbi  Dei  do&ores 
tniris  technis  petit.    %Affligit  eos  metu  non  necejfario  ,  aut 
rerum  mundanarum  fludio  eos  tentat  infringere  ,  &  ab  inge- 
nua  vtritatii  confefiione  abfierrere  %  quando  potentes  con 
tra  tos  excitat,  qutmadmodum  infefiayit  hunc  faccrdotem-* 
maximum  imbeciHitate  fidei,  terruit  eum  potentiafinitima- 
rum  gtntium>  eo  fine ,  ne  obtemferaret  Deo  inreparation^  j 
ftmpli^ 

Ex:  ycv(\iz.y 

L  Dicebat  amem  Jehova  Sacana?]  Chrifim  non  tan~  ehriji& 
pkm  f mtdiatorpro  Eccltfia  tota  apud  Dcum  patrtm  inttrce-  tr0  &  »*• 


giefiam 
gntegh. 


CanfoUtio 
in  m*lif 
wde  pe- 
tmda. 

t. 

z. 


eumtitto- 
ne  eonfe/' 
tur  h$mo 
6x  malif 
Itberatw. 

J.  2.  J.  4. 

Accommo- 
datur, 
u 


CAPUT  TERTIUM 

dens ,  t.  Jeban.  z>  1.  z+  fidetiam  inprimif  pro  fdelibus  cjus 
mftris  rvgat  Luc.  zz^i.  Jcban.  17*  8. 9«  V- 17,  zo.ficutb.  i.fa- 
Cjtrdotis  maximi  caufam  fideliter  agit  contra  f&tanam. 

,  IX.  Inciepec  Jchovate,  oSatanj  Z>eusipfcj>r§. 
tegit  juam  Eccie/iam  Tjai.^5.  nam  humanis  confilijs  diaboli 
acbna  evkari  nequeunt ,  ut  canit  Ecclejia  in  bymno germa* 
nico ,  (gin  f* fh  SS«rg/  tu.  mit  vnfit  $}a$t  if?  m$t*  gr^aii. 
Quin  etiamita  regent  ot>mia  verr,  EcciejmmembraaJtaboh 
tentata,  cum  videm  fe  non  pojfs  iUius  vit?  dolorcftfter^j: 
increpct  Jebova  te,  i  Satan  ,  &  cum  Taulo  7\omti6,zo* 
Vem  pacis  contcrat  Satanam  fub  pedes  noftros  cito  ,  bot 
ef£ ,  ejus  regnnm  minifierio  Evangeh^antium  deftruatur,  itli 
enim  pcdum  nomine  yeniunt  Rom.  10^  ij.  cx  Efa.  jz,  7,  NaL 

III.  Qui  eligit  Jerofolymam.  nonne  hic  eft  ti* 
tio  creptus  ex  igne*]  Difcimu*  ,unde  defumenda fitefficax  ix 
malis  confolatio >  pracipue  quando  ignitis fuis  teiis  dc  ahjeUio- 
ne  noftraa  Deofaffa  nos petit  diaboius ,  nempc  1.  ex  noftra  elt* 
Bione^  z.  cx  anteaclis  Dei  boieficijsftbifuo  exemplo prait  Tau» 
lus  T^om.  8, 3/.  Jf,  j/.  $8.  bh  vero  David  1.  Sam,  1? 3;.  36.  $n 
&  Cbriftus  ipfc  Tfal.  zzy  10. 11.  iz9 

IV»  Ereptus  ex  ignej  Ecclefi*  Uberatio  magnum 
ef£  tniracutum  ,  &  non  nijt  per  Deum  obtingit.  Quand* 
autem  Jebofua  ccmparatur  titioni  ,  brcyiter  hxc  coliationi 
mcmbra  notari  pojfunt.  Trimunt  ut  ef£  titio  ramus  qui* 
dam  ex  arbore  dcfrafius  (<2.)  ab  bortulano  jen  agricola  \hj* 
igncm  conjcSus,  cum  ejfet  inutilis  &  infoecundus ,  (/.^  ah 
eodem  retrabitur  femicombufim  &  4.  ad  alios  ufus  rcferyan 
tur  :  Ita  L  bomo pius  ef^ramtts  Chriftoyera  viti per  Sacra* 

imcntum  initiationis  injertus  7$om.  u9 17,  $oh.  i$>  1. 2. 4. pet 
injide* 


sancllfint 


ZACHARr^. 

infdelitatem  defraSfus  7$cm,itj  20.  &  II,  a  Deoinhac  vita^ 
inigmm  cructi  &  calamitatumconijcitur ,  in  auofi  n$n  pur- 
gatur,  tandeminignem  inexfiinUum  pracipitatur >  quia  non 
fecit  digndsfrublu* paradifo  Dei  TJal.  66>  12,  Efa.  4/,  /0.  %laU 
j7 %/Latth.  $>it.  &  />  Lnc<  t$,  6,  7. ///.  Ferum  fi in  cru- 
itt  camino  proh&tm placuerit >  a  Deo  retrahitur  ac  liheratur 
Efa.4-}>  t  Tfal.7\zo^ac  IV.  tandem  in  vitam  aternam  conjir- 
taturh  itatamen  m ptr  ignem  /.  Corinth. 

Exverf^.J 

Jehofua  autem  cua  e/tec  indutus  veffibus  fordi- 
dis)  Etiam fan&ifpmi  qui^funt peccatores  Tfalm.jz,  6.  Troy.  \  tecutQr** 
20,  g.  u  *Reg.  46. 1.  fohan.  1,  s>  exemplo  ef£  *Moachus  vino  fi 
ingurgltans  ,%Ahraham  &  Ifaac  mentiens  ac  duhitans,  Jacok 
&  Lothincefiumcommittens ,  %loJcs Dto  non  fidens ,  Danid 
ddulterium& homiadium perpertans  >  Tetrus  Chriflum  ahne- 
gam.  Quando  autem  h.  i.  Jthojua  hic  tjpm  ef£  vsri  noflri 
Jefuafeu  Jeju ,  hahemus  hic  folatium>quod it  omnium  nofirum 
feccatainft fufiulerit  >  omnes^macula*  ac  fordes  purgayerit 
Ejphef  26.  27.faftiM  viffima  pro peccato >  ut  nos  fieremw ju- 
jfitia  Dti  in  ipjo  2.  Cor.  <>  2u 

Exverfu4,f 

T.    Allocutus  eft  eos qui  ftabant  coram  fe  )  An- 
gth  fanffi  ex  mandato  Dei  lihenfer  Eyangelij  curfhm  >  homi- 
num^piorumfaluttmprvmuytntLuc.  //,  7. Corinth.  //,  w. 
£pL>>  10*  /.  Tct.  i,  12.  exempla  funt  Dan.  8>  i&  16.  Atlor, 
<h  &  16, 9. 

II.  Amovete  veftes  fordidas ,  tranftuli  iniquita- 
tcm  tuam,  Utinduam  tc)  Hahetur  hic  elegans juflificationis 
noflra  coram  Deo  defiriptio%  Jn  hac  cnim  condonantur  no- 


Cbrifiust*' 
mnium^ 
peccat# 
feru. 


AngelicmY 
ftimEvan* 

movent.- 


ffijtiftc* 
tionu  de» 
fcrtpi$* 


Queddam 
pna. 


Sanlfttaii 
ftudeant 
miniftri 
varhh 


i 

ut 

§ 


CAPUT  TERTIUM 

bistioftra  ptccata>&  donatur  Chrifti  juftitia :  non  \mput4& 
tur  noftra  crimina,  fed  imputantur  Chrifli  merita  ;  no- 
ftta  impuritas  *  qu<*  reyera adef£, ac  ft  abejfet  %  ChriftA  veri 
puritas  >  qua  abel^,  ac  ft  adejfet  inhafiye,  reptttatur  coram, 
2)ei  tribunali>&  prodef^  imputative >  fiquidem  Chriftusno 
tantum  expiat  peccata,  fed  etiam  adducit  paxiendo  ac  m 
riendo  perpetnam  juftitiam  Van.  9,  z*.  h  Korintb.  t,  *9*ut 
pro  injuftkia  juftttiam>  pro  morte  yitam,  pro  inferno  a 
lum ,  pro  Dei/udicts  ira>7)ei patris  grtAiam  habeamus  in  t 
qui  effcjuftitia  ac  vita.    Hujus  juftvficationis  paradigma  elt 
gantet  %n  benediBione  lacobi  ftstuit  Ambroftus  lib.  z.  d\ 
lacob  &  yita  heat  capt  z.   Quemadmodum  enim  ille  primo* 
genituram  afeip/o  non  mrritus,  habitu  fratris  occultatus% 
vefle  wdurufi  qua  optimum  cdorem  fyirabat  9  fc+ 
ipfum  infinuayit  patri,  ut  fuo  commodo  fub  aliena perfona^ 
benedittioncm  acciperet ,  ita  nos  fub  Chrifti  primogcniti 
noftrifratris  %om.  s>  zp.  Colojfh  //.  18.  sApocal.h  S*  pretiosJt 
puritate  delitefcmus,  ut  teftimonium  juftiti*  a  conftefttt 
Vei  auferamus  Ttym.  3,  z$.z6.  Ierem.  z$,6.  z.  Corintb.  f,  27. 
Aclor.if,9f    IUe  enim  ciim  nos  fcetebamus  coram  7)eo>  fc* 
ipfum  obtulit  Deo  fatri  viUimam  in  odorem  gratifiimanL* 
Epheffyz. 

Exverfu  j.3 

I.  Imponunco  cidarim  mundam  )  Semper  in  anh 
tnumfibireyocentverhi  diyini  pracones ,  impofieamfihitjfc^ 
cidarim mundam ,  cui infcriptum ,  SANC TI TAS  JE* 
HOV yfi,  dr  proinde  ei  ftudeant  ipfi>  &>  ut  alij  idemfai 
ciant,  hortentur fedulb ,  ut fint  typi  fidelium  1.  Tim.  4>  iz.ij.  16. 
Qut  vero  maleviyunt ,  cum  fint  doftores  boni,  faciunt  ta« 
men \almblajfthemare  nomtn  4ominix  ut  de  Dayidt  dicitur, 

pr** 


zacharia 

frophtaregio  z.  Sam.  u,  w.in  quos  quadrat  iSud  D.  $ern» 
hardi  lib.  z.  de  ccnfol  ad  Eugm.  Tapam.  °Monftrofa  res 
4f£gradus  fummuss  &  mimu4  infimu* ,  fcdes  prima,  &vita 
ima7  lingua  magniloqua  &  mamts  otiofa,  fermo  muUtis 
&frutlMnHtlu*  >  vultusgrayts  &  jflus  Isvtf  s  ingens  aurori- 
w  &  nutans ftabilitas.  Cayendum  tgitur  ef^juxta  dmbro- 
fiumllb.de  dignit.facerd.  cap.s.  ne  fn  nomeninane ,  crimen-* 
immane*  nejithonor  fublimis^  &  vita  &furmtt9  ne  jtt  dei* 
ficaprofeffio  &  MicitaaHio ,  nefit  religiofus  amiclus  ,&irre- 
ligwfus  proyetltts,  ne  fit  gradm  txcelfus,  &  deformts  ex- 
tefus. 

II.  Impofucrunt ,  induerunt ,  angelo  Jehova? 
adftantej  Quem  Deu*  abfolyit,  is  flatim  juftus  pronuncia- 
tur  Luc  ih  14*  quorfum  igitur  multa  illa  Tontifciorum  nuga- 
mentadeconfejfione  oris,  <T  fattsfaUione  operis  >  alia^fimi- 
lia?  nimirum  hk  rette  ufurpayeris  iltud  de  confe/fionariis 
Tontificiis  3\  quod  Cbrifius  de  ftribis  ac  Tbarifais  dicebat 
*Mauh.  2$,  4.  Ligant  onera  grayia  portatu%  difficilia^  qu* 
imponunt  in  humcros  hominum  9  digito  autem  fuo  unico  nolunt 
ta  moyeri^. 

Ex  ver£  6.) 

Tum  conteftatus  eft  angelus  Jehovze  Jehofuamj») 
Chriftus  adef^futs  miniftris  ,  eos%  regit  ac  gubernat.  Illi  i- 
gn ur  videant ,  utnon  tantum  dignitatem  fuam  \ac  honores  ob~ 
tineant ,  reditus fuos accipiant ?  fedpotius,  utipfi  inpietate^ 
multumcum  auditoribus  proficiant7  utita  Deicultix  ac  ho» 
nor  propagetur  fup.  verfif.  L.  C»  1.  quod  futurum  ef£>fi in  o- 
tnntbus  Jejuutt  fuerint  fua  diyina  inftruBionis  formulam, 
boc  c.fcripntram facram ,  cui totics  Taulusjubet  fuum  aiten- 
dere  Timotheum. 

N  Ex 


Beficdo- 
censt  male 
vrvens 
qUAlls. 


Fontifuh- 
rum  pceni* 
tentia  va* 


Uintjln 
yeyhi  pro- 
ficiant  in 
(ietatZ-f. 


i 


Tromijfio* 
itesDei  cdr 
fytionalcs. 


tfaajferit 

Pdagius 
Sverfimo- 
dk 


Miniftris 
'verbira* 
tjone  labo 
rum  majo) 
gloria  da 


30    \  CAPUT  TERTIUM 

verf  7.] 

L    Siinvijsmeisambulabis)  Tromijfiones  fieictti 
ditionales  cum  ftnt  (quanquam  cpnditionibus  diverfis  iimi*~ 
tatx^  quarum  alia  medij  7  ut  Eyangelic*  de  vita  teterna>gr, 
tx  per  fidem  >  alia  meriti>  ut  legales  de  eadem  opertbus  con 
fequenda ,  aliee  deniq3  ojfictj^  ut  qu<e  agunt  de  pietate  tx 
ercenda')  omnino faifum  ejfe  videmws*  Veum  abfoluto  qu 
dam  decreta fine  ulio  infidelitatis  aut  impietrftis  rejj>&\ 
homines  quam  plurimos  damnaffe  >  aut  fine  rejjeclu  fid\ 
[^egtjfe  &  falvjircty.    Hinc  tametk  nulto  modo,  nec  ullart 
tione  Telagianifmus  aut  Tapifmus  nobis  imputari  pote££ 
Cahinianis ,  fiquidem  non  cum  iliii  propter  pravifam  fi- 
dem,  nec  cum  hit ,  operibus ,  fed  ftde  nosjalvari  ajferim 
qua  dere  in  L.de  eUUione  ac  juftificatione{quippe  quarum. 
junt  eadem  caufa,  at  decreti  dc  tXMUttonit} plurtbus  fo 
let  agi 

II.    Difponam  tiBi*  qui ambulent  inter  adftant 
iftos)  %iinijlris  verbiper fidem  in  Chrifium  vita  xterna , 
reliquis  credentibusgratis  quidemomnino cmceditur  Ephefiz 
§.  9.  l^om,  6%  23.  2.  Timotb.  4. 8*    Ferum  in  vita  aeterna ,  qu 
plus  in  hac  laborayerint ,  eo  major  Mis  dabitur  gloria  7)a 
12)3*  %iatth.  io>  28, 29^  ubi  tamen  cave  pr&mium  hoc  acciden* 
tale  cum  effentiali  confundasi    Excitet  autem  &  foletur  h&$ 
tam  amica  ttFtyiv&oiQ  ac  larga  ptomiffio  omnes  fideles  Dei  mu 
\niftros  >\ne  ipei crucis  ignominia ,  vtl  laborum  pondere  fe  fu« 
^pfraripatiantur ,  cum  in  coelis  futura  fit  merces  eorum  coph* 
'Jf  %iatth.ffi2.  %latth.  10, 52* 

PARS  POSTERIOR; 


i 


Vierfil.)  2Sft'  verocxterno  faccrdotio  intenti  f  nmis% 

atri* 


EACHARm 
£t  rrtfuentes  Verum  pontificem  maximum  in  iUo  a&ttmbra~ 
tHtn  ac  promififum  ludxi  negligerent ,  porro  eos  admoneri  o~ 
portuit,  id  ad  animum  revocarent^  quod  pcr  ipjos  portende- 
retur.  Et  quia  jam  rem  magni  momenti  lofua;  cDem  crat 
fropofiturm  .,  noya  prafaticne  utitur ,  ut  eum  excitet  ad 
tanio  diligentius  ea  ,  qua fequuntur >  confideranda  ;  Audi, 
inquif ,  Jehofua  facerdos  maxime  jam  omnium  pramif 
fionum  rehfuarum  complementum  tibi  demonftrabo  *  tu 

jenfibw  boc  imvs,  res  effcnon  parva^reponaSy 
audi  tu  &  amici  tui  (fiquidem in  cotlegas ,  eofque  fratres, 
%on  habes  imperium  )  tecum  ex  cxilio  redutti  ,  quibm  tu 
yamenpraes,  cum  ilji  fedent  coram  te  >  fuumq,  minifte- 
vium  obeunt ,  huc  aures  animumqf  omncs  tecum  adyertant, 
quandoquidem  oftento  fun  t ,  Junt  mera prodigia ,  quippc 
miraculoslin  h.  I.  reftituti  fupr.  ycrf.2,  ut portcndant ,  Deum 
tliquid  magni  hic  moliri,  nempe  quod*Meffiam  fit  mijfurus, 
qui  erat  unicus  hujus  politia  %ioJaic<e  finis ,  quia  funt  viri 
fortenti ,  hoc  e££ ,  typi ,  audiantjam  quid prtefigurent.  Ef£ 
enimproprie  riaiO  res  yifa  Vel  oftenfa>  qua  creditur  aliares 
ita  futura,  ficut  pneditla  ut  IQmcbi  defcribit  itt  %Iicb- 
lol  t  qmbus  alij  addunt ,  quod  non  tam  iate  pateat ,  ut  FfiN, 
fed  >tantum  fe  extendat  ad prodigium ,  quod  nonftyirtutL^ 
r^ilMn,  i.  e.  naturX  )  &  exempla  biblica  approbant ,  cx 
^uibus  bxc  pauca  vide  Exod.  21.  &  ?>  9.  Dcut.i^  1.  2,  /. 
jt\eg.  j$<  2.  Cbronic,22}  24.31.  Tfalm.  ?h  7.  E%ech.  12,  6.  a. 
&  24>  24. 27.  Quia  igitur Jacerdotes  funt  yiri  oftenti  ( de  quo 
laquendi  gensre  vide  quzdam  apud  jBuxt*  tbefi  lib.  2.  cap,  4. 
amomaLi.  pag.s42.i43J  boc  tales  qui  maxime  aliquid 
forundunt ,  quomodo  abftratJum  pro  sontrcto  pofitums 

2\[  z  mtat 


m 

do  confidc- 
rand#. 


Viri  ofifc 
t'u 


9*.   |  CAPUT  TERTIUM 

notat  fuperlativum  >  utfupra  aliquoties  diUum  ef£ ,  arr^ 
diamm  jam^  quid  Deus  per  illos  prxfigurayerir potiflimum9 
nempe  Chrifli  facerdotitm  5  de  quo  ipje  ita  per  Trophetanu 
fromltti-  !  loquitur  &  poilicetur :  Ecce  >  #r  ra  magnitudo  certitud$u 
tur  Mef-  [attendatur,  ego>  «f operif  magnificentiaobferyetur,  egtt 
fi<Uj         Vttts  iBe  yerws  ter  optimm  maximus  addufturus  fum  ttlm 
mundum  certo  e*r  a  me  conflituto  tempork  articuh  fervum> 
fcrvusDei>.  meum,  qui  yoluntatem  meam  faciaty  utfervus>  quanqnam 
JJonte  y  Tjalm*  40,  9.  Ebr.  /<?>.  7.  hominibm^  tnjeryiat ,  do- 
cendo ,  benefaciendo  ,  moriendo  Efm  42,  1.  <2r  43]  24.  &  /jjj 
13.  Thilip.  2,  7.  &  ui  hxeomnia  ejfcere poJTitr  in  carnem  ve~ 
germen^    nin %      ex  radice  ffai erit noyum  G  ET^%1  E^  quod ef£ 
%'Uft\iZ  cognomen  Ef,4t  /.  &     /.  ferem.  23,  5.  gr^,  //.  &inf. 
6>  n,  tum  rejfietlu  ipfiits ,  quod  ipfeyeiut  germeneX  %laria^ 
yirgine  ejfet  proditurm  y  tum  rcfbiUu  hvminum  piorum~3r 
qui  ex  &  m  il/o  velut  germine  &  genimine  jpirituali rena* 
fcuntur  at  pianta  loclefles  yt  Htrhi  redduntur  Iohan,  //> 
Iacob.  /,  18  /«  Tetr.  /,  22.    Tropter  ^Jfcium  igitur  ChriflurtLj- 
yocat  feryum  ,  propter  naturam  humanam  in  perjonee  unitate 
ptjtif  tmum  j  germen.     Grtect  hebraam  vocem  HCK  mali 
verterunt  kvoChxLu  ,  confundentes  eam  cum  rpjf  yel  H^Tp,. 
&  hos  flcutm etiam  vulgatus  interpres  latinus  reddidit  or/» 
entem  ,  quo  errore  dezepti  plerique veteres  Tnterpretes  h*  L 
Chriflum  ita  dici  ajunt  ob  claritatem*,  qua  de  re  qui  voler 
prcitxe  dtjflrentem  >  eofque  refutantem9yel  conciiiantem-jr 
ubi  fotcfF,  J^iberam  in  h.  I.  num.  W  +1.42* 

Rihefane-  43*  videat.     Inprimis  yero  illud  diligenter  notet ,  quod  his 
efijutsm  verbis  retle  fnptumibidemreliquit  autor  pontificiust  Hic 
locus  piane  oflendit  >  quantum  emoiumenti  afferaf  ad  ve<* 
rarn  Jiriptur*  mteUigentiam  cognitio  linguarum  ;  Omner 

fiqui~ 


mn  efto- 
riens. 


Uncust 


ZACHARm     *  I 

nominavi\  altjque  quam  plurmi  grayiJfiA 


9? 


Chrijfu? 
guUrif% 


fquidem  y  qnos 

mi  atque  DoUtfiimi  viri,  magna  quidem  probabilttatis  /pe- 
cic  ,  Jid  dccepti  tamen  funt  Hebraicarum  Imguarum  igno- 
ratione  y  quod  hebraice  vtl  msdiocriter Jcientibus  manifijif- 
fimum  efj[. 

VerC 9. 1  Sed  quid  boni illud  G E  7{%1  E  Kafferct  1  \ 
fane  plurimum ,.  idque  ut  fciant  Judei ,  dr  nos  cum  iliii ,  ad-  e< 
jungtt  Deus  porro  ahquot  proprtetates Jeu  ofpcta  ac  ficneficid-* 
Jilef  ia»  quod  yideluet  Ecclefite  fiiee '  Jit  futurm  fundamen- 
tum  j  placamentum  ,  ernamentum>  lapis  angularis  &  yicli- 
ma  pxatularis  ,  Ecclefam  fuam  yinute  fua  protegens ,  mor- 
te  Jlta  rcdimens>fanguinc  abluens;  Nam  ne  quis  putet,f  %IeJ- 
fas  e(^germeny  regnum  ejus  erit  fragiler  ecce  (qute  Dei\ 
yerbafuntde  Chrijto  )  promiffu*  %lej?tas  lapis  ille  eRjfuper 
fuo  adificatacf^EccleJia,  lapis  refugij  pijsy  &  lapis fcanda- 
iifuo  yitio  impijs  Efa,  s>  '4.  &  z$>  16.  TfaU  ity  zz.  /.  Tetr.  1,7. 
qucm  ego  firmiter  pono coram  Jehofua >  bocef£>  wEt* 
ctejiay  ubi  ille  Chrijlt  typumgerit,  at^itapono,  lapidi 
Unico  ftnt  feptem  oculi  >  perfetltfiime  ciadhibens  abfolutif 
ftmam  providentiam  ut  infr.  cap.t.  vtrfio.  fijuidem  Jcriptu- 
rafiylo,  {cujus  analogiam probare in procltyi  ef£)  oculi  pro*>  Oculi [e* 
yidentiam ,  feptenarius  numeruc  psrfeclionem  denotat ,  &  ptem, 
proinde  non  fanlein  eorum  concejfero  fentsnriam ,  qui  per  o~ 
culos  h.  I.  vel  ccdefia  doBores ,  yel  angelos ,  yel  pioru^i  ac 
tredmtium  fidem  inteUigunt  >   fuandoquidem  de  oculis 
ipfius  lapidis ,  non  creatura  ullius  prophera  Uquitur  >  nec 
fcrifturz  analogia  facile  ojlendi potcrie,    Dicituryero  Chri-  cur  chrU 
fius  Ltpis  cum  altjs  decaufis,  tum  etiam,  quodfit  fundamen-  jltudica- 
tum  Ecclefi*  maxtme  JlaUU  >  ut  petra  firmijfima  %latch.  i6> . tur 
/.  Corintb.it  //.  &  lapiiintsctrsmo  angulodomui  Deifituiil 


conne- 


tighrtftits 


fttilpitnr 
*  Deopd- 
tre. 


CAPUT  TERTIUM 

MMettens  duos Ecclefne  parietes^diysrfos ,  $ud*os  &  &ril 
cos  Ephef  Zt  zo3  yide  qu& dxximut  Amos     o.  Torroautem 
ffiia  non  tantum  rex  jua  Ecclcjite ,  fed  etiam  facerdos  fum- 
mus  (  idqmd  fehofua  in  fupenon  parte  capitis  adumbravit 
pluribus  )  hic  %4ejfias  ac  germen  ex  radice  Davidis ,  fermi 
exarefaBa  fropullulaturtK  futur&s  ef£,age  etiam  pro  ra+ 
ticne  umbrarum^  quarum  etiamnum  rempus  ef£9  obfcuriut 
tibi  declarabo  ,  quomodo  iHud  fuum  munus  potifiimurrL* 
obiturut  fit .,  nemf>e  pafiiont >  fua ,   in  qua  fculpendus ,  lace- 
randus  5  ac  confodxsndm  efj*  ,  quia  aluer  jieri  nonpotef^per, 
meam  jujluiam,  quin  ,  cum  omnium  hominum  peccata  irL* 
fefufceperit  >  &  pro  Hlii  fe  fatPsfaBurummibijjoponderit ,  at- 
teratur  pro  imquitatibus  eorum  ,  cjfiigatioq,  ipforum  impo^ 
natur  ei ,  fquidem  tum  ego  lekwa  deieUabor  conterere  ipfum^ 
eb  quod  expofuit  fe  ipfe  jacrificium  pro  reatu  Efa.  S3>  S-  10. 
(vulg.  Sy  if.)  proinde  ecce  ego  {quibns  verhis  empbaticif 
ittrum  rei  certitudo  ac  magmtudo  indicatur )  fculpturus 
fum  fculpturam  ejus  ,  dictum  Jehovse  ,  Dommi  ex- 
ercituum   ego   ilium  fudore  fanguineo  in  borto  langui- 
dum  ,  caput  ejus  in  dome  pontijicis  maximi.  colaphis  tu- 
mxdum,  ac  jjuto  foedum,  in  palatio  Tilati  toium  corpm  W- 
bicibus  liyidum,  verticem  corona  ffiinea  lacernm,  ac  deni- 
que  manus  ac  pedes  ejw  clavis  pertufos,  latufque  ejus  istf 
cruce  lancea  perfojfum  ejficiam  ,  ut  hinc  indefculptus  ac  cce- 
Jatus  videri  queat,  &  Jic  demumjufiitia  mea  cumper  illumi 
fuerit  fatisfaclum ,  amoturus  fum  iniquitatem  ifiius  ter- 
XX  die  uno ,  pafioni»  yidelicet ,  quo  omnia  fub  yejjerarrL* 
funt  confummata,  lohan.i$>30.    Et  quia  nulla  expiatio& 
remifiio  peccatorum  fit  ,  mji per  mortem  Chrijli,  cum  illi^ 
effekut  bu  fubijcitur^  etiam  caujam  in  prxctdenti  fimilitu- 

din^ 


ZACHARI^:  f  |§ 

iinty  per  fculpturam  lapidis  ejus,  adumbrari  cum*pleri$q\ 
aliis  interprctibus  ac  Mieronymo  potiws  concludimm '  7  quam  j 
eum  funio*  quod,  quemadmodum  per  fculpturam  alias  Jmm  ^ 
rcs  foler  exornari ,  ita  ctiam  bic  dmotetur  ,  quod  eadcm  o»  :^?re*~ 
pcra  Veus  pater>  quando  feptem oculos  dabit  illi  eletto  ac  ^ 
pretiofo  lapidi7  etiam  omnia  ornamenta  in  eo  depofituriM, 
rfclinbmenfura  traditurm  fit  Jpiritum  jufliti*,  janUijica- 
tionis  at  vitae ,  acper  cum  remijjionem  peccatorum ,  ornamen- 1  ^m  nr$& 
t&jjOmnia  cum  Ecclefia  communicaturu* ,  metaphora  du*  '  nQUn^, 
Ra  a  firuUoribnt  lapides politos  jlulpentibus  9  rudes  yero 
sc  impolitos  c&dentibus  >  ut  jint  apti  adificio.  Hatlenm 
^unius  y  cujws  verba  omnino  hic  notanda  exiflimavi 9  vei\, 
*am  ob  caufam  ,  ut  ab  hofle  etiam  infcio  vel  invito  veritatt 
ptrbibitum  videas  tefiimonium.    Qmdnam  illud^  inquis? 
Hocjcilicety  quod  Cbrijfo  germini  (deeoenim  fit  fermo,  vi- 
deverfisi)  Deus  pater  fine  menfura  dederit  fpiritum  jufii- 
tiayfan$ificationt4acwa>  quodnihil  aliud  ef£y  quam  di- 
€tre  aperte  nobifcumy  quod  Cbriflo  bomini  dona  immen- 
fit ,  infinita  ac  vere  divina [in perfona  Tt/Asyts  communicata~>  ^m  g.. 
finty  ut  pofiit  ejfe  mcdiator.     Vcrum  circa  hunc  eundcffi->\  c(alth^. 
locumalterius  quo^  Calviniani  vcrba,  puta  Gualtheri ,  non  j  rL 
indigna  exifiimoy  qutt 1  adducantur cum  no/fram  finten- 
tiam  illufirent  &  firment.    Ita  autem  in  h.  l.  fcribit:  Scul- 
pturai  vel  apcrtionii  nomine  Cbrifii  pafiionem  &  vulnera^ 
inteliigit ,  quorum  mcrito  ptccata  noftra  expiata  funt  & 
falus  <crerna  nobisparta  ef£.    Et  ita  locum  ijium pleriq}  ve « 
tirum  interpretantur ,  inter  quos  Hieronymu*  Jk  fcripfit. 
Iflum  lapidcm  clayit  crucis  &  lancca  militis  faciamvulne- 
rar'u     Tsic^ue  hoc  argutum  nimis  putoy  vel  quod  in  jcri* 
fturit  litdant,  qui  ita  fenmnt^    Cur  cnim  non  dcmortt^ 

^rr  cbrijii 


?6 


fontra-j 

Caivinum, 

cujus  ver- 

addu- 
mntur. 


CAPUT  TERTIUM 

Chrifti  locum  hunc  interpretemur ,  qui  mortis  illius  fru&ttm 
verhis  difereis  explicat,  peccatorum  Jltlicct  rcmifionem/  vel 
quid  aliud  per  fculpturam  intelligi  poterit ,  jiyulnera  inteU 
hgere  nefas  ef^  f  Idem  ergo  ku  dicit  per  ^acJjariam  T>eus% 
quodin deferto per  typum  petrae  adittum  %iof;s  apcrta  fuitad* 
umhratum,  &  qnod  reipja  implctum  fmffe  cjohannes  teftatur, 
quando  ex  Chnftl  Utere  Perfojfo  fanguis  &  aaua  manaViU 
Et  non  temere  Deus  ipfe  Je  yulnera  illa  inflixiffe  dicit,  quia 
jamantea  ita  pcr  Judajcs  fieri  decrew  jrf8.+,27.28.  Ha* 
Benus  Gualtherus ,  &  ut  puto,  hem  ,  sontra  CahinunLJ9 
quem  maVe  &  fupercilicse  ipft  nohjcum  prohatam  Jintentiam 
rejicientem  perftringit.  Verba  hujus ,  ut  videas  yiri  fuper* 
hiam,  iUafunt:  Argutia  iila  futulis  ef£  ,  quod  Dcus  fculpfit 
fulpturaSi  uhiperfojjum  fuit  latus  Chrifti,uhi  tranfixafue* 
runt  ejus  manus  ac pedes :  ioc  ef£  ludcrc ,  nonfcrib  interpreta- 
rt  fcripturam,fed propheta per fculpturam  intelligit pretiofam 
dr  eximiam  ffeciem  kujus  lapidis ,  quafi diceret :  Erit  iapis  in- 
ftgnis  omni praftantia :  Deus  enim.illum  mirahilihm  fculptu* 
risexpoliet.  Etporrb  ^dteuno,  notat  repente.  Et  tantum 
de  loco  iot  fatis  ohfcuro, 


Verf.  io.*)  Videamus  jam  porro  >  quisxam  horum  li» 
$uh  $hraft\n€fi.ctorum  Cbrifti  cffeblus  pracipuus  ad  pivs  rcdundans, 
folitic*~3  $uicf£pax  confcienttx,  Ecclefta^  fatietas ,  qu*e  ftmiiitudi* 
res  jpiri-  ne  dulcis  famtliaiitatis ,  tempore  pacis  polttica  ufttata*  i. 
turiis  po-  y^eg.  4>,  2*a  dcpingitur.  Ut  enim  tum  amici  in  fuis  tortit 
mittttuu  ac  vlyitM  amcenis  fuh  arhore  frondcfa  Jecuri  ccnftdent,  & 
jucundaagitant  conyiyia,  quum  quiiihet  fuis  lonis  quiete  ac 
fecure  a  ncmine  interturhatus  fruitur ,  tmb  ad  eorundenLs 
homtum  fruitioncm  aiios  quoque  invitare  audet  &  tutS 

pott*X* 


'ZACHARm 
fpote^  ita  itiam pij  dieihfide^  N.  T.  tempon  (utphra 
fis  illa  fitpi  accipitur')  quando  ptr  Chrifii  fculpturam  fani 
tas>  per  mortemvita,  per  cafiigationem pax  e££  pijs  reftttu 
ta,  tranquille  degent ,  omnium^  rerum  perfruentur  alun- 
dantia3  quatamen  omnia fpiritualiter  de  tran^uiUitate  anu 
mi  ac  honis  fpiritualihus  accipienda  funt  >  ftcut  Efa.274-.s* 
Hof.2,  i$.  i$.  21.22.  &j4>     6.  /.  Joet.j,  iS.  dmos9,i2.  /4.  /y. 
%lich.  &  inprimis  %lichte  4>^4  uhi  hic  tocus  latius 

tffcexplicatus.    Senfus  autem  ef£  :  Tojlquam  Chriftus  jatn 
pajftone  ac  morte  jua  patrem  placayit  ac  peccatcrihus  re- 
conciliayit  (yuod fit  in  unoquo^  homine>  quando  fide  ejm 
meritum  fihiapplicat')  die  illo  >  to%  tempore  diftum  cf£ 
Jehovae  Domini  Exercituum,  agetis  vos  ches  EcclefaA 
qui  templum  ac  urhem  Vomini  provirili  adificatis  acornatis,  Vocarefuh 
snpace,  nonfecus ,  <i<7?vocaretis  quisque  amicum  fuum \™um 
fub  vitem  &  fub  ficum  vefiram,  ut  in  congrejfihus  Pcum-*' 
igtis  vos  praheatis  hilares.    EJ^tnim piis  tranquillus  ac  U- 
tus  animus  ( qui  ipfis  erit  in  Chrifio  T^om.  y,  1,  unico  illo 
tnundi  ihapjeJu  Tfyffi.f,  2;.)  velut  juge  conyhium ,  ut  dz^> 
Utitia  ac  hilaritate  politica  dicehat  Salomu  Troyerh.  if. 
?/.  Confcr  autem  cum  h.  /•  Efa>  2^  6.  7*  8.  %4atth.  22, 
LuCn  14%  17. 

Loci  CoMMilNEfr. 

Bxverfus.] 

I    Audi  jam  jehofua  )  herum  Jehofuee  faccrdvti  ma- 
ximo  potiffimum  koc  proporntur  ,   quod  ad  totum  ffella- 
hat  populum ,  ut  inteHigamus ,   id  unia\  incumhcre  yerhi 
di^int  mmiftris^  ut,  qukcjuid  re*»chnta  3eo  per  verhum^ '  faunt 
fitunt,  auditoribtPs fuisfidetitcr '  inftilien t  %latth.  10,27.  fup. 


'Mlnifiri 
verbi  do-r 
cexnt  qu£ 


ver  .  1 


SWtffA*. 
trcs  iru* 
0rift9.. 


SACerdfr- 
ttsV.Ti 
typi  cbri- 


Cbfiftum 


Chfiftus 
gratii  44' 
tns, 

dd  TldS  vc- 


L.£ 


CAPUT  TERTIUM 
verfuL.  C.z.  Soph,  $.  vcrfi+.L.C.  2.  Hag%  1.  vtrff.\ 

XX    Tu  &  amici  tuij  Omnesyerbi dhini  miniflrifunr 
rationc  officij  velut  fratres  in  Chrifto  >  quippe  quibus  omr.u 
lu4  par  data  e$£potefta4,  videlicct  in  verbi  pradication^ 
Sacramentorum  adminiftratione 9  clayiumfa  legitima  ufur** 
patione%latth. 18,  18.19.  foban.  20,  23,    Damnamus  igitur- 
tyrannidem  pontificiam  illam,  qua  certi  quidam  cajus  rcfet» 
vanturveljoli  pontifici ,  vcl folit  Cardinalibw  &  Epifcopm 
itcm?  qua  certos  ordincs  Jacerdctum,  diaconorum*  ofiiario* 
rum  inftituunt.    Interim  nontoUimusardincm  >  quo  Superiw 
tcndentes prafunt  atiic  ad yitandam  kr&&{9<not»  ,qua  dc  re,qufc 
yoler, pfura  legatapud  Dn*  Chtmn.p.  2.  Ex  conciL.  Trid*  L^ 
di  Sacramento  ordtnis, 

III.  Oftemo  funt )  Quodfacerdotcs  V.  T.  typi  Chri^ 
ftiinmultis fuerinti  qucmadmodum  idipfum  dcjummo  faccr*- 
dotc  epiftdla  ad  bebraos  c.    expiicat ,  binc docemur. 

IV.  Addudturus  fum  fervum  mcum  GERMEN); 
Hic  autcmin finc  yerfus  in  promiffionc  dc  complemcnto  typo~- 
rum  ,  multa  nobit  proponuntur  >  qu*  omnia  prolixius  per+* 
fequi  pro  rationc  inftituti  noftfinon  ticet  rindicafic  ea,  crc* 
do  ,  fufficit.  Trimum  iltd  attentionkparticula7  ECCE9  no*  ■ 
tat9  ut  diligentcr  ubi%  Cbriftum  quaramu* 9tam  in  Teft.V. < 
typis  j  quam  N.  Tcft.  hiftorijsfoh.  s> *7.  utibipromifi 
fum,  htc  exhibitum  &:  miffum  vidcamus  Joban.  4>  25.  26.. 
Vidc  pr&fdtionem  in  fcd  cdit. ,  Exercitationum  *Bihiica^ 
rurn^.  Sccundo  vocabulum  emphaticum-  EGO  indicaV 
mere  gratuitum  dcnum  Dei  ejfe9  quod  filium  rniferit  i  qui: 
nos falyaret  Johan^t  16,  T{om%u  U-  Tertia  quando  addi^ 
tur9  J  D  D  tf  C^Mi.audimu*,  qmi  Cbriftua  ad  nosvc- 

nttit» 


99 


ZACHARI^. 
ttt ,  ctmnosad eum  ac paerem  venirrnon  pottramus.  Quar 
ro,  Chriftuscumdicitur  &ivi\sT)ci,  dc  ftatu  cxinanttionis \fuitp^ 
poftri  caufatantum  fufcepto  adtempus  loquitur  \  is  verb  cum  \pttr  nos 
jampridemdefierit ,  blafphtmiaef^  L>  Damei,  fuando  adhuc  ferrus 
tum  noftrum  confervum  inftatu  exaltationis  nominat.  Quin- 
to  cum  apptliatur  G  E  7{%1  E  Tslnatura  ejushumana  indtca- 
tur>  ejuf^inftatutxinanitionis  ccntemta  jfctcics  imtuitur ,  de 
fuibus  omnibus  alibijrrolixius. 

Ex  verfu  9,  ] 

I.  Eccc  lapis  ille  eft]  Quando  Chriftus  lapps  dici- 
tur  j  proponitur  nobii  &  inftrutlio ,  ne  in  eum  incurramus,  fu- 
turum  enim  ut  iHofaho  nos  collidamur  &  comminua* 
tnur  %latth.  tt,  44.  in  malit ereclio  &  confolatio,  nt  dejpc- 
remus ,  juando  *vari*  calamitates  telut  fluUus  maris  Ecclc- 
fi*  n^yiculam  aUuunt.  pttratnim  iUa  ac  Mi  fupera-difica- 
ta  Ealcfia  firmiter  in  aternum  perftabit  %latt.  7,  *+.  *ft 

I I.  Apponcns  lapidi  unico  oculos  feptenu] 
Chrifto  homini  communicata  ejfe propria  divina  (jnter  qu*  ef£ 
omnifcientia  rerum  omnium  gubernatio  )  vtl  binc  dtfcimits, 
ttiam  quorundam  advtrfariorum  teftimonijs ,  qu<e fupra  addu- 
tsimut,  conftrmati.  Confercum  h.L  Col.  1,  *$.  &  2,3-  9-  &3?  r*. 
^ohan.  it}  $0.  &  ih  17»  &  2$  2$.  %iarc.  2,  s. 

IIL     Ego  fculpturus  fum  fculpturam  ejus]  /«- 
fignecf^  <Pthec*9e<*7nc*4  Vei  patris  argumcntum  ^  quodipfeob 
noftram  falutem  proprio  filio  nonptpercit,  T^om.s^z.  z+.ftd\  fHr  1 
tum  contrivit  &  vulneravity  uz  nosfanaremur  Efa.  # .  cum-»  . non  ?e?€ 
morti  tradidit,  ut  nosviveremuf  Joh.  io}  iq%  %om. h 


non  esl 

confervm 

mfter. 


Chriftw 
eft  lapify 
ne incur* 
ramusy 
iUi  conft- 
damus. 


Chriftoh* 
minidrvi- 
na  proprix 
commurit- 
CAta. 


Deus  filit 
fuo  pr<r- 
nos 

cit. 


O  z 


!V#Amo- 


I 


fti  cx 
remel  \ 
fatufctU^ 


Wttl: 

'ufi  jicato- 
iaitu: 


^  d  f  CAPUT  QUARTUM 

chiftw,  r      IV:,     Amoturusjniquitatem  die  uno]  Chrtjlm 
pra  omni- \f€mel  paffus  ef£,  &  unicaohlationeinperpetuum  confummavir 
eos9  quifanBificantur  7$om*67?<  $00.19,30.  Hehr.  9,  2f.&  io%t 

Tetr.j,  18.  quorfum  igitur  pontificiorum  fupervacantt 
additamenta  meritoChri/ii  affuta^,} 

Exverft  10.  ] 

Die  illo  vocabitisquifqi  amicum  fuum  ]  Jujlificai 
fide pacem  bahent  apud  Deum  per  Dominum  nofirum  Jtfm 
Cbrifium  T^om.  Nonenim  effcregnum  Dei  cihm.aut p\ 
tws  (  quorum  tamen  fuh  imagtne  gaudium  ^rdulcedo  ittiuf  at 
umhratur  %/latt/j.Sy  tto  Apoc.z>  17.) fidfujlitia,  & pax&gai 
dium  in  Spiritu  Sanffo  T^om.  17»  Ef^enimopusjufiitu 
pax  y  ejfeUut  >  inquam  ,  jujiitia  tranquittitas  &  fecuritt 
Wfy  in  feculum.Efa  $2>  17.  1$.  confer  Jerem.  23,  sh  l6>  &s 
Calvinum  l\h.  5»  In/Ut.  t>  /j.  feSfe?*  &  U 

CAPUT  QXIARTUM. 

Argumentum.. 

i  Umma  hufus  yifionk  ef£9  quee  Verf.6.  diferte panitur^ 
Ecclefiam  Q  cujus  typus  erat  templum  &.  urhs  lerofbm 
\lymorum  >  &  quo\omnia  tandem  velut  ad antitypum-* 
rtferuntur>  ficut  etiam  Ztruhhabel '/,  in  hoc  capiee ,  ut 
Ielofua  facerdos.  maximus  cap.  pr<eced.\  ef^  typus  venturi 
%Ufi  <z  y   quernadmodum  declatatum  ef£  Haggai  cap.  2. 
yerf.  ulti  &  proinde  qucecunqw  hfs  aut.  de.  hit  dieuntur  >  po- 
tifiimum^  in  Chrifio  Jlium-  habent:  complementum  )  no/t^ 
'ipnMiit  1  neque  vnhernari ,  ncqne  fufiintari  ordinarijs  natu+° 
^mmcdifs^  aiit.hminumi.Qnfu^  virt  rtj 


TypiChri-- 

m 


s 


ZACHARITE. 
ac-jpiritu  :  Idco£  ne%  tum  de  rcflaurationc  urbis  &  templip 
arg  ttlio  tcmpore  de  Ecclefie fuftentatione  ,  aut  de promifiio- 
numy  qu<ebuicfattafuntyimpletionedeJpcrandumc$l^>  fcd 
optima  yua%>  etiam  in  rebm '  coram vmundo  dejberatis ,  expc^ 
Uanda  funt.  Id  enim  vifio  hcec  adumbraty  quapartim  T)ei 
providentia  commendatur  r  partimauxilium  promittitur ,  ut 
intelligat populue  ludaicus  >-  negotium  adificationis  optime  cffe 
fuctcjfiirum  fuh  manu*  r  quantumvis  id  hofles  impedire  ftu~ 
dcant ,  &  pf  omnium.  temporum  difianty  fore  ut  impleatur, 
ijubd  Deu6  promifit  Ecclefia ,  auippcquam  ipfefupeme  illumi- 
Keti  ditet)  roboret  yprotegat  acferyet» 

Facejfat  ergo  puerile  Iefuitx  7$ibera>commentum,  agi 
in  hoc  capite  tantim  de  gentium  Ecclefia  Chrifto  adjunUa->> 
ejmque  gratia  &  thcc \  deque  ludaorum  conyerfionein  fint^ 
tnundi pcr  Enocbutn  &  Eliam  ex •  ccclo  dcmijfos  futura  :  contra 
quod quia pluftbu* alibi egimu* incomparatione  nempetrium 
EccUjia  botlorum  Elia: >)  lohannis  eBaptifta?&  Eutherf,  ku 
tadcm  reponere fuperfedemus,  tantumbrevieerm  ipjbcontextu 
ojienfuri ,  fentcntia  noftrat  probabititatem,  qu#  fcriptura  ana» 
Ugia  &  yifionunr  harum fcopo  nititur ,  &  Iefuit#  abfurdita- 
Hkm9  qu*  undiquafayifitur^ 

Antequam  yero  progrediar  (he%  enim  retVe  potesl^tradi 
hujus  capitis  kv^K^my  antequamconftet,  de  qua  re  agatur^ar- 
gumenta  eju<s}  qu<e  extant  num.  p.&$z.  quibut^probare  cona- 
tur ,  yerba  hujw  capitisxletemfloIeroJplymitanQ  non pojfc  in- 
-telligi,  brevitcr  perlujhabimu*. , 

L  llla  explicatio  dc  templc ,  ut  Hieronymuf  docet, 
yeteribus  hebrais  &  Eccleftarummagiftris  adyerfatut.  i. 
Vtterum  hebrmrum  omnia  commentaria  in  b<  l.  mihi  yi-\ 

0   |  dcrel 


RiberA ' 
commen*- 
tum* 


Ejm argw- 
mentx  re~- 
fatantuu» 


V 


tv 


CAPUT  QllARTUM 

dcte  non  licuit ,  credo  nec  T^ibera,  cum  ipfe  ad  Hierony 
fentcntiam  provoctt.     Qute  autem  tx  titis  xitat  Hierony* 
mns ,  nonfuntpro  T^ibera  magis  ,  quampro  nobis.  *Addf^g 
quod  Hicronymi  autoritate  fola  nobis  ftandum  haud  puti 
mtts  4  quando  rationibus  idoncis  deftituitur  ,  imb  nec  ke* 
hrtorum  commentaria   tnagni  ponderis  efifc  folent  apui 
J^ibcram,  ncqus  apud  nos?  ubifcripturd  nonnituntur.  I 
Si  per  Ecclcfia  tnagiftros  Ribcra  intelligit  patres,  facile  L 
gior7  multis  illorum  allegoricam  potius  ,  quam  b\ft*ricai 
expofttionem  more  ipforum  plactrc  ,  nec  pojfe  eos  defenfugi 
nuino  multorum  V*  7*.  locorum  dextre  judtcare  ,  *uu\ 
iinguam  fanUam  >  in  qttd  i!le  a  DEO  rtvclatm ,  ncfciai 
Interim  fcimus  multos  alios  iuterpretes  hanc  nojtram  af- 
ferretSr  probare  fententiam,  quee  num  fit  proba>  porrd  yi* 
debimm  ,  de  qua  l  1.  fic  ait  T^ibcra  :  Si  ipfa  per  fe  excutia* 
fjtr  ,  minus  habtt  probabilitatPS  >  quam  prmo  afj>eUuvide* 
tur  ;  nam  &  falfa  ajfumit-,  &  qucedam  relinjuit,  qua  con+ 
venicntcr  explicare  mn  potef£.    SyUogfmo  rem  propone* 
mus  :  Qua>  expofitio  &  falfa  ajfumit ,  &  quxdam  prtteriu 
nonef£probabilif.    Hxccf^tatis.  E.  %iinor probatur >  pri- 
mum  dc  fatfis  >  quia  dicatur  hoc  candetabrum  in  vifione  ob+ 
latum  fimile  cjfc  Mi  ,  quod  fuit  in  tabcrnaculo  Exod.  2f* 
Sed     ^tberam  falfum  hicajfumcre*  cum  pleriqueintcrprc- 
tes9  quos  fequimur  ,  difcrte  fcribant^^  in  quibufdam  tliui 
ifli  non  rejftondert.    quid  ergo  opus  tot  wborum  macbi* 
n*s  contrd  inanem  fui  wgcnij  larvam  dirigerc  ?  ncqutetiam 
opus  esl£  ,  ft  dicamus  >  quatentts  hoc  candelabrum  ojfertut 
in  yifiont%  ftri  reficBum  ad  tllud>  qmd  erat  in  tahtrnacu- 
9*7*^0?    ^  »  ue  m  omnibus  b*c  duo  candelabra  fint  fimilia.  Secundi 
\probart  yult  T^ibera ,  de  ijs  qu*  in  bac  explicationt  rtlin* 

i 


Talfum 
jtjfumkdit 

X.  neg. 


tmtttun- 
tur. 


ZACHARUE.  \ 
quunrur.  I.  quia  non  exponitur ,  quid  ftgnificent  feptem~» 
%nfuforiaaiieduoroftra.[ed%ef)>.  negatiyt.  ut  poliea  patebit, 
quando  noflra  explicatio  iUa  explanabit.  1/.  de  fepeem  o~ 
tuiis*  qui  a  Tiibcra  fententia  difcedunt  >  nequeunt  ad  prcpo- 
fttum  fuum  accommodare.  T^efft.  longe  mehm  fecundums 
friptura anahgiam ,  quam  ipfe  Ts^bera,  ut  deinceps  cunt^ 
Deodcclarabitur  I//4  (  quod  efj*  valde  ridiculum  ;  Z$roba- 
hel,  injuity  nunqmm  habuit  iapidem  ftanneum.  'Rcff>>  ne^ 
idin  tcxtu  hebrao  dicitur,  fed  tanthm,  quod  lapidcm  per- 

do 


>uan 


pendiculi  habuerie,  cui  optime  hiftoria  rejfrondet 
$$  adtficare.templum  lcgitur,  IF.  T>u<t  ohya  dicuntur  ft- 
gnificare  regnum  &  facerdotium  ,  cum  tamen  Z^ruhbabel 
nonfueritrex.  %ef)>.  nuga  maxima.  Etfl  non  fuerit  rex 
unSlm  y  tamcn^erat  regis  loco,  dux  populi  ,  quod  tantum 
innui  dicimm  V.  "Monsmagnm  J^erubabhcli  ifti  non  obfti- 
tit.  T^e/fc.  neg.  quia  multi  hofles.  conabantur  impedire  adift- 
eationcm»  Ex  quibm  omnibm  futilitas Jcfuit* '  apparet  >  qui 
ob  argumenta  nuUim  momenti  a  vera  explicatione  ad  plane 
abfurdam  abirevoluit.. 

Jamveroyidcbimm hujm capitis  kvahvffiv»    Bhidi  id 
popularitcr potefgin  t.partes ,  quarum  /  ef^parafceye adty^ 
pj  propofetionem  verfi.  /L  ipfe  typm  yerft  2.  34  /U.  intcr^ 
prctatio partis primipalis  typt       IV.  interpretatio  alterim 
partis  yiftonis'  y.  u. 

Nos  TrcmcUij  &  Jun?j  duftum  fcquentes  in  tres  partes] 
hoccaput  diftribuemm  :  Earum  /.  erit  ^P^mt(fjv}  feu  p?#-  ltres  j 
jparatieverf.  i.  II.  typi  ipftmper  duas  partes  enarratio 
lychnucho  aureo  ejmq^  ornatu  yerft  2.  de  duabm  oleis fuppe- 
ditantibm  utrinq^  olsttm  verft  j»  /I/.  ejufdem  interprctatio 
tfo  ratiom  typi  bipartiti  bimtmhris*    Tnmo  enirn,  quid 


1. 

neg: 

Er 

in. 


V. 


Pepnlariu. 


aVu 


IL 


IW. 


C 


£04 


JStupent 
.quandoq^ 
ptj  magif 
quam  cre- 
dunt. 


CAPUT  Qll  ARTUM 
lychnuchuf  rde  quo  yerfi  2.  denotet ,  indicatur.  Ejut  snm 
interpretationem  propheta  poftuUtverf^.  &  ad eam  accipienm 
damtpfium  angei&s excitat verfif.  ac  porrb  y&i>  a^mv  #(# 
<nv  expiicat hanc  ingenereverfi.  6.  in  fttcie  verfi 7.  deni%  ccn« 
firmat  ex  Dei  reyelatione  ycrf  $.  a  rei  expcrientia  yerf.9.  # 
Dei  proyidentiav.  10.  Secundd  rqutd  duaole<e,de  quibu*  fiup% 
v.  z.fignificent \,  exponitur ,  id  quod  prophetarogat  vetfi  it.vt, 
&  angeltx  fieu  Chriftu*  ipfieprajiat  verfiiz.  i+.quemadmodum 
inplerts^vifionihus  ^te^©*  inter  prophetam  &  Chriftum 
infiituitur. 

PARS  PRIxMA. 

Verfit.')  Toftquam  propheta  nomine  Dei  jam  aliquot 
infignes  promiftioncs  typii  adumbratas  expofiuitf  qua  nam-j 
fit  carnvs  imbeciiiitas ,  fiuo  oftendtt  exemplo ,  dum  fiuperio- 
rum  promi/fionum  admiratione  ftupehat  potius  ,  quanu 
eas  credehae  y(confier  Luc.  2,31  &  24,  4/.  uhi  exempla  pio« 
rum  fimilia  )  idecqfifacile  colligere  cf£7  quidreliquos  cjui 
auditores fcctffs putandum  fit.    Sic  autem  jcrihit  :  Deinde, 
cum  jam  de ftatu  Ecclefiaftico ,  ijsque  >  qux  huc  pertinent ,  4- 
Bum  efifiet  in  fiuperiore  vijioney  reverfus  angelus  ille  ,  qui 
loquebatur  in  me  >  hoc  ef£,  Cbriftusfup.  c*p.  t.  9.  a  Jeho* 
fiua  conysrfiws ,  &  mecum  fermonem  habens  ,  a  vifione  pratt* 
rita  attonitum  ac  ftupentem^  dum  clarum  veritatis  lume\Lj% 
vtderenon  poteram  &  qutfi  obdormifceham  3  excitavicme, 
ut  virum ,  qui excuacur  a  fomno  fuo ,  expergefecit  *»o> 
utad ea ,  quae  tn  vifione porrd  offiercbantur ,  attenderem,ficut 
&  Danieit  quo^  condgit  cap.  g}  17*  27.  &  cap  ios  4*.  Et  h*Cff£ 
praparatiot 

Loci 


ZACHAXIifi. 
LOCI  COMMUNES, 

Ex  vei C  i  ] 

Angdus  excitavic  rnc )  Noftr*  carnis praVitatc ,  iiaA 
loli^fuggeftione  id  fit  >  ut  quando  Deits  maxhne  nobificum\ \QtUn^ 
«tgit ,  nobis  fubinde  fiopor  atque  yctitnus  obrepat ,  quemad  j  Dens  m„ 
modum  videmus  in  dificipulis  Chrifti,  quando  pater  de  ceslis  biftuma- 
cumipfis  loquebatur,  &  filiws  coram  ipfis  transformabatur,\gitdor?ni 
ipfi  erant  gravati  fomno  Luc%    2?.  $zt      merito  igitur  fem*\tamMS* 
per  id  inclamet  verbi pr&co :  Excitare ,  qui  dormis,  &exfiur-\ 
ge  ex  mortuis ,  &  illucefcat  tibi  Chriftus  Ephefi '  f,i+.  hicenim 
ctiam  tum  fro  immenja  ftia  mifiericordia  nos  excitat,  &  ro- 
gatus  illujlrat  oculos  noftros ,  ut  non  dorniiamus  dormitionem 
tnortis  Tfalmt  i$?%4\.    KLos  yerb  in  N.  Teft.  qui  viyimm, 
Jemper  in  memoriam  id nobis  reyoccmus ,  quod  T^om.  t$,  //.  12. 
fcribit  jfpojfolus  >  horaadeffc,  ut  cxcitemur  a  fomno ,fiomno> 
inquam  iinficiti#&  nequiti* ,  quemadmodum  ibidcm pluribus 
Jcdaratur. 

PARS  SECUNDA. 

Verfi  2  )  Scquitur  typi  ipfius  dcclaratio ,  ubi  in  initio 
fropheta,  quafi  adhuc  nondum  fiatis  yigilans ,  interrogatio- 
ne  angeli  magti  excitatur,  ac  monetur ,  nc  obiter  aut  pcr- 
funttorie  tantam  fidei  confirmationem  a  Dco  fibi  propofi- 
tam  transrnittcret ,  aut  leyiter  falcem  Qquat  hominum  ne- 
gligentia,  infirmitas  ac  ftupor  cjfic  fiolct)  'admitteret  ,  fed 
ufyideat  attentius ,  cxplicamncm^  petat  trdentius.  Sic 
nutemXacharias  defeipfo ;  Et  dixit  mihi  ilie  angelus  > poft- 
quam  me  cxfiuficitaycrat ,  cccc  vifium  dhinitus  Matum,  tu 
autem  non  fatis  videris  adycrterc,  agc  quid  tu  vides  i  cui 
dixi,  video>  quod  ecce  cbfieryctur  mihi  candelabrumfiy*^> 

?  lych-, 


Jc6  f  CAPUT  QUARTUM 

Typuslycb-ilychnuchtts  aureus  totw^cujus  UcythvA  (vulgo UntttulanL* 
nuciuaw   cum  Hieronymo  dicunt,  hebrai*  yero  a  7{ad. 

reu  id  ef£,  vohih  in  Miphalfluit^proptereaquodindecUunLs 
ejftuat,  diciturygenus  fuoddam  yafis  rotundiy  inftar  pbia* 
/tf,fuprafammitatem  c]9  lychnuchicd^  feptemlucernae 
ejus  in  eo,  feptemq*  infundibula  feptem  iJJis  lucernis, 
qu*e  m  fummitate  iiiius funt.  Hac ef^prtor  ytfionis parr, 
quasdexnctps  y.J.  7.  st  10.  explicatur,  qua  tamen  ut  ftt  tanti 
dulcidior^  fummamejus  ac  fcriptura  analogiam  Inc  ftatim-» 
hbet  fubijcert,  ut  yel  indc  ^tfuita*  H^iber*  appareat  teme~ 


In  V  .  T. 

tewpus 
Wobrdfum 

Lychnu- 

thil!  au- 

nwquid 
notdvem, 

w  n*  r. 

fiXpliCAtU, 


rttas. 

Trimum  Vdud  hic  tenendum  ,  quod  in  V.  T.  quippz^» 
quando  erat  nox.  ac  tempus  umbrarum  7{om.  ij>  tz.  Col.  2,. 
jt%>  Heh.  u  multa  ohfcurius  in  templi  Jerofblymitani  va- 
fts  ac  injhumentPS  ftnt  propofita ,  at%  inter  ea  lychnuchus 
ille  aureus  cum fuoornatu  reliquo  {de  quo  Exod.  z$.  yerf. 
& 7*? ?•  V-i  m  &  *f«  Num.  SP  4.  fua  ftgnificatione  noiL±- 
caruerit  Hebr,  q?  1.  z.  .8>  Quanam  vero  hac,  tumin  V.  Teft. 
per  traditionem  Veut.  6, 7;  mtumfuitf  in  N.autcm  Tcft.ali* 
quotiesfatis  diferti  ef£  explicatum  °Kiattb. /4.  if.  16.  Luc.  j. 

ii,si.ii;ii  Apocal.  ty .12.10.  &  ;/,  4.  nempe  fuit  typus 
ipftm  EccUfta  coram  Qeo  pretioftffimte ,  id  quod  lychnu* 
chi  hujus  &  materia  & formadenotant -f  quarum  ilia  ef£val*> 
di  preciopt*  hat  admodum  fj>eeiofa  f  illa  aurum  purums, 
metauum  optimum  ,  h*c  conftftehat  in  ornatu  egregip  & 
ccelaniYA  juxta  artificium  maximum,  Secundo  ohfcryan* 
Templum Idstm,  ftzod  hoc  loco  hac  viftone  depingatur  &  tcmplum-* 
Jergjolf-  \  Jercfolymitahum  in  typo  ,  non  tantum  auod  ftt  fatis  ma« 
mitanum  gnificum  &  ornatum  adifichtm  futurum  f  fed  etiam  ivpri* 
m# r  q*iod l  in  eo  Chriftus  tandem  per  Eyangelij  pradicatic- 


l 


ZACHARIJE.  I  jo7 

aem  ,  apoflohrttmque  tletlionem  ac  miflionem  {ques  ve~ 
Itit  luctrnas  ardsnees  fuper  iliud  candelabrum  pojuit  )  /«• 
cem  docirin*  accenfunts  fit  7  &  Ecclejia  omninm  tcmpo- 
rum  fequentium  tn  antitypo,  quod  ipjaluceverbi  divini ,  & 
altjs  donif  nunqitam  fit  caritura  ,  quippe  cui  erunt  feptemS 
iucernay  hicci\3  multi  Ecciefia  dofttrcs  Jvban.  f>  ma- 
gnee  doBriwe  lux  ac  fflendor.  2.  Tetr.  /,  19.  ac  feptem  infun-  ^1" 
dtbula  f  boc  ef£ ,  muha  Spiritus  S.  dona ,  quibus  i!li  injlr-ucli,  t4**'~ ^ 
tantum  fojfint  rize  fubirc  officium  /,  Corintb.  12.  unde  ctiatn-*  *  j9n^ 
propter  donorum  iflorum  multipltcium  largitionem  una~> 
Spiritus  SanSi  pcrfonafeptem  Spiritws  dicuntur  Apocal.  /,*, 
quatenus  communicatione  virtutis  fux  operumque  divinv- 
rum  dtmonjlratione  in  feptem  illas  Eccleflas  (  quarum* 
tbidem  &  cap.  .2,  ac  3.  fitmentio)  ita  fe  perfeSe  aperit  ,  utji 
totidem  effent  Jpit  ittts  perfeSe  in  Jita  quifque  Ecclefia  ope- 
Definat  autem  hic  inepeire pater  T^ibera ,  quod  per 


rantes. 


b*£7*  infundibula  inteUigantur  7.  facramenta  in  JsZbv.  Tcfl, 
Nos  cnim  prater  duo ,  JlriSi *Jic  ditla ,  nulla  in  W.  T.facra- 
tnenta  agnofcimus  >  nec  ille  eadem  ex  fcriptura  demonflrare^j 
foterit ,  qua  de  re  alius  cf£  dicendi  locus.  Oslune  paucis pra- 
ttrea  dijftciemus ,  cur  Veus  fub  candihbri  ffecie ,  &quidem 
aurei ,  bac  revelaverit,  Siiie  dttbio  illa  potiffimum  in  boc 
typo  notantur  oifcure ,  qua  alibi  fcriptura  dtlucide  pofuit. 
Trimitm  fuut  candelabri  htc  proprim  ufus  ef£  l  ut  in  tene- 
bris  ipfi  lucerna  impofita  ardeaty  lucemque  prabeat  ad  obe» 
unda  necejjaria  negotia  ,  fine  offenfione  aut  laflone  corpo- 
rtf ,  &  retle  confictenda  opera  ,  circa  qux  verfamur  ;  Ita^ 
etiarn  minifterij  yerbi  f  binc  enim  jynecdocbice  toti  Ec- 
clejia  boc  nomen  competit  in  locis  fnpra  aUegatis  )  prt- 
prium  officium  ef£  ,  ut  ejtts  praconts  in  fuggefto  >  &  yelutiverbi  &h 
in  fublimi  conflieuti  Jint  tucernce  ardentes  ,  qui  auditoribws  \  ccrn^  ax- 


non  7,  fx* 
crament&i 


CandeU- 
hro  cm  ad, 
umhrctwt 
Ecclefta* 


Trxcones 


tene* 


dentes% 


fofc  CAPUT   QU ARTUM 

tenebris  mentcm  obfcuratam  habentibm  vcrbi  dWtni  facuUm 
attuceant*  ns  in  credendis  aut  faciendis  cftsndant ,  fed  rk$ 
illa  prafient  r  qua  fummus  ilie  paterfamilias  in  magna  Jita 
domo  feu:  Ecclefia  quemque  peragere  voluir ,  qncmadmodum^ 
facile  hujus  comparamnis  fingula  mtmbra  ex  fcriptura-* 
probare  poffemu*  y  nifi  alio  properantts  private  cujufque  hoe 
relinqucumus  'tnduftrice.     Deinde.ficut  aurum  inter  omnia^ 
metalla  ef^ pmftantifiimum >  fvepreciumjfeUeSy  fhe  incor* 
\ruptihilitatem quce  nec  igne yiolari >  nec  rubigine  exedi 
Bci  ver*  j potef£  :  Sic  im  his  terris  Ecclefia  rjt  verbo  Dei  (unde  illiur 
bum  atiYO)  i pr^fiantiaoritury  quod  fiepe  in  Tfalmisu.  19. n?.  &  alias  au~ 
**j  ro  quoque comparatur )  nihil ef^melius ,  Veoquecarins^  quip* 
pe  iila  ef^  ejm  peculium  y  quod  filij  fui  fanguine  pretiose  rcde- 
mit ,  quodque  teternum  etiam  pof£  hanc  yitam  durat,  nec* 
quicquam  crucis  igne  corrumpi  3  nec  yitiorum  rubigine ,  fi: 
modo  agatur  pcenitcntia  *  &ltgis  fcopis  expeccatomm  exver^ 
ris  pcrtrahatur  ,  denarim  pcrditus  Luar,  $.  plane  abolerl. 
potef^  y  quce,  coHationis  membra  etiam  credo  ^  ab  unoqueque^j 
fcripturarum perito  facile pojfe  ex  ijs  deduciacftabilirh  Ter* 
tio  ne^  illudficco pede  hlc prtetereundum>  quodfub  ieiythi  feu^ 
ut  alij yocane dijci  ac  lcnticulie  fupra  candeUbro  impofitar9 
figura  Chriftus  adumbretur  >  quippe  (  ut k  paucijfimis  hxt* 
omniacompleUamur)  filusEcclefi^fu^caputef^i  fupcromniv 
eminet  y  &  ex  cujit* plenitudwe  omncs  accipimus ,  qu*omnia-> 
k£  AsTzfc?  inloco  de  officio  Chrifii,  &ldcode Ecclefiee capite^,* 
quia  filent  explicari  yhic  indice  digito  tantum  monfirari  de~ 
ImrUn? , ' que  inde porro '  petenda  ejfe  arbitramur.    Ee  tan- 
tum  de prtoi  i  hujm  yifionis parte :  fequitur  pzfterior  v<  3.  con^ 
tsnta  >  quicjh  habeti , 


Qhtiftus 
JZcclefix 
tepur*. 


ZACHARLH 
VcrCj.]  Et      duneoleceerantadillum  Iychnu- 
chum  (  /V  omnino  hte  accipiendum ,  ue  alias fape  pro 

fuxtayelfecundumutinf.  yerf.i**  lob.  i,  /4,  Exod.  2,  //,  Tfkl. 
i$7,i.Gin%i**6,  &2?>  2.  Lnc.4,29.)  unde perpeeuum  oleum^ 
iUicandsUbroejusjj  infundibulis  fuppetat  diyinitue,fiquidem 
h.  I.  nonftt  mentio  uliius,  qui  oleum  exprefferit,  &utinteU 
ligamiX)  nulla  cx  parte  id  defuturum ,  ftant  illce  dua  ole* 
utrinjj  adnat*  ac  yirentes  femper^  oleum  fundentes  >  una-> 
i(!cxiraiccythi,  &  akeraad  finiftram  ejus,  Chriftijuf 
fum  (jnnt  emm  per  lecytbum  intelligi ,  fupra ofendimus)  utro- 
ti^expedientes.    Et  quia  bac  omnia  infra  funt  exponenda^ 
frolixius,  eo  reliqua^  qu<s  hic  dicendafuerant ,  refervabimut> 
vifuri  interea,  quomodo  ncfiro  prophette  ipfi  ab  angeloprior 
ytfiwis  parscxpliceeur.. 

LOCI    COMMUNE  Si 

ExverC  3 

I.  Ecce  lychnuchus ]  Ubi  ef£yera  Ecclefia,  ibi  cf£ 
lux  &  luterna,  &  candelabrumvcreaureum,  hocef^  verbum 
J>ei ,  quod  ef£  lux  Troverb.  6,  2$.  Tfalm.  ig,  <&  tifi  w^.  2. 
Tetr.  /,  19.  verbi  divini  pratco^  quief^  lucernaardens  hhan. 
Utf*  &  ^erbi  minifterium ,  quod  ef£  Velut  candelabrum  7  cui 
illce  lucernee  a patrefamilias  >  hoc  ef^,  Dcoyel  immediate ,  yel 
msdiate,  per  Ecciefiam  vocante  5  imponuntur^  ut  ommbus 
qui  funt  in  domo  T>ei  feu  Ecclefia  1.  Timotb.z,  //,  Eph  2, 19. 
luceane  ,  &  non  fub  bumana  rationk  coUocentur  modiunu» 
%L>trh.  Typu*  quidam  hujus  rei  &  yeiut  imnga  ef£, 

juando  in  AZgypto ,  qua  hujm  mundi  naturam  reprxfenta: 
Idpocu..  8.  erant  tenebra  plufquam  Cimmerix ,  cum  tamor^ 
iti  terra  Gofen ,  ubi  babnabant  Ifratlitx ,  quifant  fefi  fi~ 

?   j  dcUs 


i.e.juxta* 


Ih  tccle* 
fi(t  esl  lux, 


MO 


Seftem 
j/aftires. 

Divinhm 
frxtenes 
yerbi  tllu- 
Wtnmur. 


SiOfus  Vi- 
ftmis. 


Rej}onde> 
rt. 


|  CAPUT  QUARTUM 

j  dales  >  erat  lux  Exod.  ia,  zl.  zz.  2$.    Confer  £fa.    1.  z.  &  6** 

I I.  Septero  lucernae]  Dtvsfuz  Ecclefi*  dattot  mi~ 
niftros,  quot  tijujficere  pojjunt.    yide  qute  ditlafunt  %licfa 

I I I.  Septem  infuhdibulay.  ?Ris  Tucernis  ]  Ho 
mines  tx  Jimn  pbffuni  indomo  Vci  lucere  >  nifi  divmitm  ek 
dona  cGncedantur  2.  Cor.2}i6.  quomodo  prnedicabunt  f  puta^ 
cumfrutlu  &  dt  jure  ^om,  10 ,  ij.yidt  etiam fupr.  2. ;>  Jertm. 
i9,Efa.t>7*Jtr.i}  9. 

Ex  verfus.] 

Duae  olearad  illum]  Eccle/iafuperneiHufiratur&fa 
ftentaeur,  quttnadmodum  fupra  aliquoties  fuit  dtclaratu 
tr  infra  idtm  probandum  ef£. 

PARS  TERTIA/ 

Verf.  4.")  Ejttt  fcopusel^,  candslabrum  tam  tgregit 
txornatum  pulchrtque  injlruUum  jignificart  ,  adificandum 
tjft  ttmplum  ac  perficiendum  >  ut  tn  eo  ittrum  reponi  pofi 
\fit  candelabrum  aureum  ,  qualt  priu*  in  to  trat »  &  porrh 
gloriam  hujus  templi  Chrtjto  exkibito  fore  magnam  Hag. 
2)  7.  qutmadmodum  ttiam  Ecclefia  ab  tvdem  jemper  dcco* 
rt  &  honort  coronatur.    lAntequam  autem  illa  interpreta^ 
tio  tradatur  ,  'sr^ccncdCff  quadam  pramittitur  infiituta  pet 
dialogifmum ,  ut  magts  &  tunc  propheta,  yidens  tfia  in  tc« 
Jiaji  ,   atttndtrtt  ,  &  nos  ipfi  quoqut  ta  Itgentts  excitemut 
|  melius.  Tum  entm ,  quum  tlla  mih\  reyelata  erant ,  reipon- 
[di >  hoc  tf£>  jcriptura fijlo,  quafieptm \  ab initiofententtte ita 
l/jac  yoct  utitur,  capi  verbafactrt,  &;  locutus  fum  ad  Ange- 
J  lun?, 


I 


ttns  inter- 

r&gabat 

alterutrul 


ZACHARIiE.  \  zn 

[um>  qxii  loquebatur  in  me  dicendo*  quid  ifta>  fHajyidi, 
fibi  yolunt>Dommc  mhegoenim  rerum  tantarum  Jphndort^, 
gbftupefcens  hareo>  &-  quid  inde  coUigam,  nefcio* 

ffyrfc  ?.  ]  Tumxofpondcns  angelus  qui  loquebatur  in 
nie  dixitraihi,c«f»  quotidte  candtlabrum  aureum  quondanu  I 
fuerit  in  templo^  &  fiias,  illa  omniafmffe  umbras^  de  quvlnV.  T.H 
ins  unus,  quid  notent  ,  interroget  aherum  Exod.  iz ,  26. 
&  ij,  /*.  Deut.  6>  2c.  zit  Jer.  31.  34.  an  tu  nefcis,  quid  fibi  ye- 
littcifla?  Cui  dixi  ego,  igttoranttam  meam  non  diffimulans> 
non  novi  Domine  mu  &  proinde  te  rogo,  edtjfere,  quid yi/io 
iUa  portendar. 

Verf  6.  ]  Refponderis  itaqyjifcemeis precihus  impuL 
fk*7  allocutuseft  me  dicendo  :  Ecce  tibi,  utyidifti  hunc 
lyxhnuchum  cum  totofuo  ornaeu  dhinitu* poni  ac  necejfarijs \  Ecctejfj- 
tebusinftrui ,  ita  fcias  Ecclefiam  'Deifoiius  confilijs  acyirtw  Deivirtt&* 
te  fuflcntari,  defendi,  regi  y  &  nunc  hoc  opm  adtficationis  tefuftcn-- 
go  duce  &  aufpice  perfeUum  iri.    Id  quod  Tremellius  &  tAtur. 
Juniws  in  notis  ad  L  i  ira  efferunt  ;  Quemadmodum  lych-  '  Treme%$ 
nuchoiUi '  &  inftrumentis  iilis  ftye  faciendis  &  cor.ftituendis 
fivecurandis  9  nuUa  ars  humana,  nuila^  vircs  adhibentur-, 
ftd  Veus  jftiritu  fuo  fecir  &  fuperne  curat  per  eundem  ffirL 
tum  ,  ita  etiam  ^opulus  meus  &  Ecclefia  mea  nulio  confilio 
*ut  humanis  viribus  reftiruta  cji  >  curabitur^  porro  con- 
feryabitur  >  ne  fua  quidcm  &  ducum  fuorum  opera,  fed 
unica  yirtute ffiritm  mei.  Hoc  eft  verbiim  Jehov^  adum* 
bratum  hujus  yifionis  typo  ad  Zerubbabe!  popuUducem^,  ' zcmhU- 
dicendo  ad  eum \  potiffimum ,  tum  quia  if)Je  ChrijTt  aterni  belem  cur 
rcgis  typus  ef£  Hag.  2,  ult.  tum  yel  inprtmis,  ut  ipfe  hinc  e-  AUoqua* 
rigarur  ac  confirmetur,  fiquidem  iUe  potijfimum  boc  optts  fur- 
wrare  debet,  ne^frangi  externif  ohfiacultf ,  quia  esi  prin- 

tipuyul 


MdxhtiA 
tentatio 
fudaoru 
tcducum. 


m   ]  CAPUT  QURATUM 

[cipum  ingenio-,  hoc  fi^5  conjiantia  Jeu  timiditate  populm 
pendetfiepijfime%    Scit  enim Veus  koceffi  primum  ac  pr<tci+ 
puum  jpdfrum ,  quod  nos  in  opsrcccspto  impsdiat,  yuando  iu 
rationesvobifcum  dcputatis  :  tnandatur  nobis ttt  templi  ac 
urbis adificationem  aggrediamur  *  magnum  ccrte  optts  moli* 
mur ,  &fumus  imbeHes  ac  impotentes :  contra  nojlri  bojlesfunt 
validi  ac pztentes ,  frujlrh  ergo  laboramus.    Sed  auditequte* 
fo ,  quul dicat  Domintt* ,  is  cnim  ita  cenfit :  Externis preeftdin 
opusnone^  nbi  mtus fyWitus  ef£,  nonenim  opus  bocejficie* 
tur  virtute  externa  neq^  vi  humana,  fed  fpiritu  meo, 
id eF£ ,  virtute  diyina ,  ut  vox  Jbiritm  accipitur  Efa.  //, 
*  Zt  Tbejfal.  2,  S.pro  Deipotentia ,  qute  merito  a  yobk 
jD^fV^  U  \fi>laopp°ni  debetomnt ,  quicquidmundus  aut  iomines  babent 
forte ,  robujittm^  numercfum,  jhlcndidum,   aic  Jehovaj 
Dominus  Exercituum,  idqfionge firmius  ac  verius  ef£f  quam 
iUud quodcaro  diUitat ;  idq3  ut  tantb  diligentius  notaretur, 
eigrayijTima  bac  ajjeyeratio  ac  confirmatio  in  boc  unico  yerjk 
adjebla  e(£. 

Verj.7^  Atifc  btec  quidcm  diccnda  funt  Eccleft*  tiyu 
lus  ccnjiematis  ac  timidis  :  qua:  yero  fequuntur ',  referen* 
icclefia  da  funt  ejmdem  hojlibus  rerum  fucceffu  elatis  ac  tumidit% 
boftes  qtt*  up  animos  eorum  tanto  magis  ajficiant,  per  apofiro- 
Deus  atto-  phen  proponuntur ,  q.  dt  vos  pra  ^erubbabelis  Judao* 
quttur.  rumjj  tenuitate  tnontes  magni  vobis  videmini  :  yerum,  a* 
giee ,  mox  mutatio  fiet ,  nonejiis  yejirijuris  ac  arbitrij ,  fcd 
jub  manu  ac  pote/late  Dei ,  qui  ita  horribili  yoce  intonat; 
Mom  ma~  Tu  yero  quis  es,  6  incnsmagne,  coram  Zerubbabe* 
gnus.  ]e ,  cui  te  opponif ,  (qucmodo  hocfaSum  Efd*  c.  $  4. legere^j 
fis  carnalium  bominum  judicio  mons  excelfus,  quivi* 
dearismagnm^inyiUm ,  mox  deijcieris,  nam  jam  jam  nu 


iplanitiem  es>  ut  iu  omnia  J^erubbabeli  virtute  mei JJ>iritus 
te  humiliantPS  fint  plana  ac  facilia,  Jiquidem  ipje  non  modb 
fundamenta  jaciet  cum  lneta  vidcntium  gratulatione  ,  ve 
tiim  etiam  totum  abfohet  adificium,  &  vel  vobis  5  o  ho- 
Jies  invidi ,  invitis ,  videntibus  ae  pereuntibus  ipje  lapidem 
fummum  extremam^  manum  huic  imponet  operi,  nam_> 
illeidem  proferct  lapidem  fummum  cum  fragofis  ac- 
claniatiombus JJeUatorum  gaudtntiumjicentium  acidenti- 
dem  ingcminantium :  gratia  gratia  ei  domui ,  au<s  nunc  ad 
fummumeduUaef^fafiigium^tiy  imb  nobisper  eam  mult<L-> 
ac  magna  (  id  quod  geminatio  apud  bcbraos  notat  jBuxt. 
th.  /.  2.  c.  2.  p.  $20.  $2i,  Vide  in  Tfalm.  3,  s^gratia  obtingat^ 
clementia  omnipotentis  ajjirtt  labori  ac  ceepto  butc,  ut  indt 
emntf  generis  bona  in  nvs  rtdundtnt :  at%  ita  Jud#i  opta- 
hunt  hac  formula,  aua  tamtn  \etiam  ijdem  h$c  pr#dica~ 
lunt:  gratia  Vci  h«c  domus  perfeUa  tffcprater  ommum-* 
opiniontm,  non  merito  aut  virtutt  nojlra,  fed  gratia  Vti 
nobis  adfuit  *  ea%  ut  porrb  adejfe  dignetur,  fapplicibus  vo- 
tis  oramus,  ut  ita  gratia  antecedat  ac  confeauatur  ,  nos^ 
qui  hanc  domum  frtautntabimps  >  circummuniat ,  confer 

Vcrf.g.)  At^hanctjfementem  horum  verborum  in  feqq. 
nprrteindicatur >ubi propheta fic fcribit :  fuitenim  vcrbum 
JehoV<eadme  diccndo}ncfuisputet,mepro  meo  in  ^erub- 
iabelemfavoreijtam  fup.v.7.  injiruijfe  particulam,  quodis 
non  tantitm  incepturus ,  fedetiam  perfttlurus  fitkoc  adifica- 
tionis  negotium. 

r*r/.^)ManusZerubbabelis  fundaverunt  domum 
iftam,  &  manus  lllius  ipfius  perfe&urae funt  in  veflris  0- 
utagnofcasj  quispts  cs ,  qui  hac  dtrt  adhuc  dnhtas, 

Jehovam 


ZeruhVa. 
bel  opm  a- 
dificatio  - 
nis  perfi* 
ciet. 

(Germinfr 
tio  vocis-) 


Adeven- 
tumproyv 
cjt  pro- 
pheta-** 


nerno  im 
pedit. , 


menogt- 

tk  negat, 


114  |  CAPUT  QAIARTUM 

Jshovam  Vominum  exercituum>  mififle  mead  vos.  con* 
fer  fup.  c.  2,  i$<  §ic  vos  quondam  probabitis  hujus  vaticinijj 
veritatem  experientia  &  ex  eyentu certijfimo. 

V erfi  10,  )  Interea  yero  ego  eandem  firmo  i  T)eiproyi~ 
yidentia >  qua cum  hanc  remcnret ,  quis  eam  interyertat ,  aut- 
QHodDeus  .  jpfr  invjto  imtediat  ?  cum  ipft r  ca.  delcbletur  .quis (hernatf 
•  [J ,     .      r«   r     7      -         1         •  ,  r     /r  2j        •  •  •• 
nec^emm  et£,  qnod  quus  nunc  paryps  hijce  ojfendatur  tmttjs* 

quiapaulo xpoti^futurum  ef£7  ut  ex  leetijfimo eyeneu  ingent 
cxoriaturUtitia.    Quis  igitur nifi  */*rof»,fpreyerit  diem1 
parvorum  acunuiumhorum  principiorum  ,  quajaminex* 
ftruenda.domo  dublafiunt  f  nemo  >  inquam ,  nifiqui  plane  im±~ 
pius  aut  infianus  >  (fic  enim  ifta  interrogaeio  ex  ufu  fcriptur** 
vehementer  ntgat )  &;  merito :  nam  laetantur ,  ac  paulb pofjfc 
g^udehunt  ex animo adfpicientes  adlapidem,  &  adper- 
pendicu!um>  qua fkntin  mznxx\*dificantis  Zerubbabe- 
li$  i  quando  jamfiere  ad  finem  perduBum  ef£  adificium ,  fw 
premaq^  manus  tantitm  imponenda.rejlat.  Quis  autem,  inquiat 
aliquisj  prafiahit hoc  ?  Septem  illi  dico  >  quinamfeptemil*- 
li?  oculi,  inquam  Johovae,  de  quibus  fiup.  cap.     verfi  9, 
inf.c.sJO'6. 4poc.s,6.  illiipfi peragrantesfiffi  totam  terram,, 
tum  pracipue  in  Ecclefiam  clementer  ac  in  bonum  inttntiy, 
qmmadmonum  fuper  boftesejus.  in  malum  ac  ad  puniendumi 
Juntdiretli.  Vide  Amos  9,4.8. . 

Verfi  ii.  )  Hatlsnw  prioris  partis  vifi  \  quatverfiz.  inter*- 
pretatio  :  fiequitur  pofterior  r  iu  qua  noya  <&r^o<,<rx.ejjr} 
j  Ks^Kfj ,  ut  fiup.  verfi.  *>     6.    Sic  autem .  inciptt  propheta  :  * 
\p<jft£>uam  hac ,  quaverf.  2.  erane  vifia  ,  Jatis  exponente  angelo- 
,.p  fU!.-(.  ptneperam ,  c£  nunx porro  etiam  verfius  tertij  explicationemi 
1:0   fi.ire avebam •>  ampiius  pergens  loqui  (hoc  ef£,  intextuhz* 
'  ■      j  k*$h  rc/pondcnS|»r fiupra y*  4,  diUum  tf£>& ita hoc  verlim 
_  uj]*rz 


Septem  0 
(uUJeho- 


Vifio  de 


ZACHARim 
itfurfatftr  Jrfattl.  n,  2f.  %/Larc.        &  alibl)  dixi  ei  aHgeh* 
hquentiin  me  quid  iibi  volunt  duae  oleae  \&x,qudrum  una 
*/£ad  dcxtram  lychnuchi  >  &  alterazd  finiftram  ipfius. 

Vcrf  12, 3  Et  cum  rem  diTigerftius  confiderarem ,  admo» 
dumfc  mirarer  ,  boc  unum  omnibus  fieptem  luccrnn  pcrpe- 
tuum  fiubfiditcm,  quod  nulia  arre  aut  operahumana prabeba- 
tur pergens  loqui  fieu  refpondens  denub  dixi ,  &angeloirL* 
me,  ac mibi roganti >  loquenti9  accuratius  &  minutatim  fici- 
fcitans  daijs ,  qtmcnondum  ex  yerf  $.erant  explicata ,  dequi- 
bm  fatis  bene  innotis  fiuis  Tremelliips  ac  Junius  b.  m.  utrin% 
•tdftabant  lycbnucbo  crc8*  olecc ,  quarum  rami  ad  tecytbum'^^^0 
lychnucbo  impendentem  fyeftabant  :  fupra  tycbnucbum  erant 
duo  tubi  aurei  >  quorum  os  infcrius  lecytbo  oleum  infiundcbat, 
fuperius  v.  (quod  jpacij  majoris  crat*)  accipiebat  ex  olearum 
kaccis ,  qux  memorantur  boc  ycrfiu.   Hac  illi ,  quit  magnam 
buic  texttti  lucem  inferunt.  Sicenim  quarit  prepbeta  :  quid 
duae  baccae  olivarum ,  quae  funt  in  fpacio  duoriim  tu-; 
borum  auri  effundentium  ex  fe  aureum  liqttorertu , 
nullo  homine  admtnijiro  fempcr  ftiUantium  oleumy  quod  ex 
auro  in  aurum  defluevs  &  ipfum  aurcum  videhatur  >  quippc 
pcliucidum. 

Vertij.  ]  Quum  autem  ille  angclus  alloquutus  eflet 
me  dicendo,annefcis/quidifta/z^iWwf  z3  dixiego^- 
»«o  meam  profirens  ignorantiam^  non,  Domine  mi  fiup.  v.j. 
Jiio,  quid ifta fignificenr>  ideo^te  rogo,  itlud mc  edoceas. 

Vcrf  14.]  Itaq;  dixit  a  me  rogatus.  hxfunt  duo  filij  o- 
lei,  hoc  ef£ ,  dux  oleofic  feu  ote<z  oleaginofic  ,  uberes ,  pingutjfi- 
rn<t ,  ficaturiginem  quandam  olci  babentes  >  idcfc  indefincnter 
fnbmimftrantcs ,  conjiftentts  ac  perrnanentes  apud       1  (bSV*. 

(L,  *  Miaftri. 


Quid  bdt 
notcnK 


M  CAPUT  QITARTUM 

idct^,  apud\fupr.  verfii  Bominum  tocius  tcXt£>  quomod* 
hocreffionfo  hrtyi  angelus  fatis  habuit  demonflrajfe  interprc* 
tationis  viam,  quum  priorem  tantum  quteflionem,  qua  ha* 
betur  verfi  n.  cxplicat  ->  ad  pofleriorem  yerby  qua  expriori 
dependebat  ,  expofltionem  inde  colligendam  relinquit.  Hi 
$Sent.tte-  ^ero  yalde  variant  tnterpretes*  quaenam  fitit  h& >  dua  oleofle 
braorum,  •  flu  fiifolei  ,  &  quid  notent.    Hebrmpro  rationt  iUius  tern 
notari '  ze-\ports ,  quo  vifio  hac  prophetae  oblataeffc,  ajunt  intelligi 
tuWakeU-  YMahetm  populi  ducem ,  de  quohoc  capite,  &  Jehofuam 


aerdotes 


lh  VVigan 
di  cS%  o~ 
mne$  gu- 


I  I L  Dtto 
inftrumen 
tabiblio- 
rum. 

IV.Ribe-- 


Wetk 


facerdotem  maximum  >  de  quo  cap.  prnecedenti  9  qui  pro 
pterea  ,  quod  folebant  in  F.  T.  ungi  i.  7%eg.  to,  /.  dr  24, 7 
Exod.  2$,  29.  &  s°i  3°»  Lev.  s>  12.  dicantur  filij  olei&.flen 
apud  Dominum  totiti*  terra ,  hoc  ef£  9  in  ejus  mimjieri 
jint  fideles.    Hinc  jam  aiij  interpretes  >  nempe  Wigandi 
GuahheruA  &  praterea  mnnutti  in  hanc  abeuntfententiam-jy 
quia  non  tantum  hac  viflo  de  typo  ,  fed  etiam  de  antypo, 
hoc  e»f£,  non  tantitm  detemplo&  politia  Judaica  ^  fedetiarn, 
dc  Ecclefia  omnium  temporum  agit  ,.  defignari  Jynecdo- 
chice  omnes  pios  gubernatores  in  flatu  Eccleflaflico  &  poli. 
tico  ,  qui  religionem  fedulo  propagant ,  Dominoque  Juo  fi* 
deliter  inferviunt ,  ut  ita  fiat  tranfitus  ab  individuo  adffie* 
ciem ,  in  ijs ,  ubi  de jure  qu&ritur.    Torro  quidam  9  referen* 
te  ^ibera ,  ^Beda  &  Tychonius  exiflimant  denotari  duo  Ja* 
crorum  'Btbliorum  infirumenta  ,   qute  vulgd  tefiamenta^, 
dicuntur  9  ehquodinde  Ecclejia  fuamlucem  hauriat.  IpfL*» 
tari  \  m^gra  wb-cum  quibufdam  alijs ,  pracipue  patribusy  duos 
Z-ietfmm  '  prophetas  Enochum  &  Eliam  Thesbiten  in  fuit  corpori- 
&  0am  Hns  paulo  ante  mundi  finem  rediturosy  ac  Judteorum  gen* 
j  tem \  converfuros ,  intetligi ,  mordicus  ,  fed  frufira  it  dtfen- 
\fkm  %  nlxm  potijfimum  alio  male  ab  ipfo  accepto  loco  <A- 
1     "  '   '  '  poc 


DeL 


AptC.  Ity 


ZACHARI^  ^  l  f  117 

fic      i*       trror  uterque  curn  jam  antiaame  fitrefutaA 
tm ,  in  coll.itione  trium  ElUrum ,  eb  me  brevitatis  ergo  jam  \ 
refero.    "Brigthmannws  Com.  in  jipoc.  cap,  u*  cxift'm*t w-^^f^ 
teliigi  ytrbura  Dei7  ex  quo  ,  tanquam  olea  fundatur ,  quod  wibvm- 
nutriat  lampades  Eceieji* ,  &  duas  ejfe,  quia  funt  duo  Tc- 
ftawenta  V*  &      feu  lex  &  Eyangelium.  qua  quidem  vera 
"funt ,  hic  tamen  adumbrari  non  puto,  quia  fcriptura  ana- 
logiaeum  deflituit;.  inqualex  cum  oleo  non  compara/ur ,  nec 
Vct,  Tefi.  tempore  J^acharia  poterat  adumbrari,  quippt^j 
guodjam  reyera  erat^    Sed  dejino  his  immorari ,  ubi  illud 
paucis  P  de  loco  modb  ex  *Apocalypji  allegato  ,  adjecero  I. 
osnnitib  Johannem ad  yerf  z\  &  12.  hujtts  capitis  rcjficcre^j. 
1 1.  boc  veile  ,  quemadmodum  hic  a  propheta  declaratur 
tx  vijtone  ipfi  revelatagr  explicata  ,  Deum  confervare,  do- 
nisque  necejjarijs  ornare  fuam  Eccleftam  >  fic  etiam  tum  his 
jlatu  EcclejiteN.  TJuBuofofuturum,  ut  a  Veo  fujfentetur, 
minijlris  verbi  donetur  t  &  ncccjfarijs  rebu*  injtruatur,  //- 
cet  nunc  in  capite  hoc  u.  fwt  duo  candelahra  feu  Ecclefia 
particulares ,  dr pauci  minijlri,  cum  antea  cap,  1.  2.  3.  ipft 
ofienderentur  feptem  candelabra  ,  &  tnulti  yerbi  prxcones, 
ut  facile  intelligas ,  utrobique  valde  imminutum  effe  numeA 
rum.    Sed  redeamus  ad  hunc  propbttai  nofiri  locum.    £go  ^1^1^ 
yerb  cum  fcopum  bujus  yiftonis  ,  ejujque  cobcercntiam  ,  ac  myJu~ 
fcripture  analogiam  diligentius  conjidero  ,.  accedo  potitis 
ad  fententiam  Cahini  &  Junij  ,  quorum  hic  in  netis  hac 
habet  :  du<c  ijl<e  arbores  figurant  omnimoda  Spiritw  San- 
Ri  dona  a  T>  E  0  in  aternum  ad  Ecclefiam  obventura  per 
Chrijlum*  duae  autem  bacce  &  tubi  jignificant  demenfstm^ 
Spiritws  abundans  ,  &  in  Ecclejiam  a  plenitudine  Cbrifci 
fuii '  m?dis  ?  tanquam  tubulis  >  indejinenter  dejiuens,  duin~*\ 


VLCdlvl 
ni  6 
mj> 

Slgnif.cM 
Spintus 
S,  clond.* 


gbrifim 


CAPUT  QUAilTUltf 

itla  dona  penes  Chrtflum  ,  quippe  a  quo  una  cum  Tatrc2 
Spiritut  S.  procedit  &  datur  ,  fmt ,  ts  pcrillum  Ecclefiam 
henediSionibiM  titernti  perfundunt.    Atque  h*c  cum  pra- 
cedsntibus  optime  conveniunt ,  quando  vcrfi  $.  b*  ohte  ai 
dextram&  flniflram,  hocef^,  abomni  parte  lecyebi ,  quiu 
\fummitate  candelabri  aurei  erat ,  Chriflum^  ipfum  denotam 
hatfupr.  verf  2.  fuxjfe  dicuntu^r ,  fiquidem  in  manu  bujuseffa 
dare  Spiritus  Santti  dona*  cui  &  quantum  vult*  Etquai 
vpsille  quotidie  fu#  Ectlefite  multa  elargiatur,  tamen  nibii 
minus  babet  7  fed  ea permancnt  apud  illum  femper  y.  ult.  Tn 
oleas  enitn  pctius  quam  per  alias  res  adumbratur  hxc  donorm 
effufio ,  tum  quia  tpfe  Chriflus ,  quod  oleo  Utiti*  fupra  modui 
unftutfit,  nomen  Mejfia  obtinet  Tfalm.  4/,  8.  &  S9,  zi.Efa 
6hu  Dan*  9,  24-.  Luc.4)i$.  Jclor.*,  27.  &  /c,#.  Hebr.i^ 
tum  quia  Spiritus  S.  ipfe  ratione  donorum  effuforum  in  Eccle* 
fiam,  (quomodo  de  eo  b.  I.  agitur}  untlio  u  Joban.  2>  2$.  27. 
fumpta  metaphora  a  confuetudine  unBorum  ,  qua  in  /<gO 
7vmx,Z>c  ufiurpari  folebant.   vidt  Exod.  29,  &$o.  cap.  &  con- 
fer  ea  ,  qua*  de  ff  irituali  piorum  unblione  loquuntur  2.  Corinth. 
/,  21.  22.  Cuntici)  3.  &  4-.10.  &  quomodo  hiduo  filij  olei,b.e.  oleo 
indefinenter  fluente  pradtti  adfint  hkju*  Jpiritualit candela* 
bri  lecytboy  boc        Ecclcli*  capiti  Chrtflo  ,  meUus  inteU 
liges. 

JLOCI  COMMUNES, 

Ex  vetfu  4.  ] 

Quid  ifta  fibi  volun t>  ]  Kojirum      femper  adniti,  ut 
mns  Oei    '  fiamu*  intelligentes,  qua  namfit  vUuntas  Domtm  Epbefif, 
volnntate.  [videfupra  c,  2*  y*  *,  L.  C.i.  &  v.  6.  U  C  u 

& 


Mepx  no- 
men. 


S]>»  S.  di 
jchur  utt- 

Mt9. 


ZACHAkm  r 
ExverCf.J  I 
Annefcis,  quidifta?  &dixi,  non)  Agnofcmus hic  ^ntum- 
in  propbcta ,  quanta  fit  mentis  nofirae  in  rebui fjiritualibui  ob~\ftra  coect" 
fcuruasu  Ccr.2,  /4.  2.  Cor.3,4.  Ablor.  26,18.  Ephef^  17.  t8.U 
i?.&f>8. 

Ex  verfu  et.J 

L  Refpondens  allocutus  elt  me)  Qma  Veus  noslptfemt* 
^ttlt  docere  aded  libenter ,  nojlrum  ef£  dijiere  diligenter  Tfizl.  \  dtligenterl 
4#,  2.  $.  4.  Csr  /o,  t.  2.  4.  &  qnia  idem  typos  t*m  dilucide  curat 
txflicandos.quomodofuumverbumvelit  effi  obfcurum?  qucm- 
admodum  Chriftus  ipje  etiam ,  ft  quidper par^bolas  obfcuriws 
propofucrat  Jlatitn  pojlea  fatis  perjfiicue  exponit  %latth.  13. 
$oh.*,&io. 

IT.  Non  virtute.  ncq*  vi)  Ecclefia  externis prtefidiis 
non  defendieur ,  fed  folius  Dei  vireute  conferyatur  Tjal.  46. 
fST  4£.  A8t  s>  tf- Cor.  4,  r*  8. 9*  Cor.t7  26,  quippe  qua  tn  in- 
firmiutc  perficitur  2.  Cor.  12,  <?» 

Exverf  7.  J 

L    Qui.s  es ,  6  monsniagne  ?  )  Contra  montem  Sion, 
hocef£,  Ecclefiam femper  alij  magni  montes  excitantur  a 
Dlabolo,  qui  fint  montis  illius  perditores  Jerem.      2;.  ta- 
UsfueruntCain,  Nephilim  anttdiiuyium,  Tharao,  Cana- 
nxt  y  Ajfyrij  y  Babylonij ,  Samaritani,  Terfie,  Antiocbut* 
Herodes,  T^omani ,  qui  omnes  ei  vircs  intcnderunt Jltas ,  ut 
Ecclefiamfunditus exfcinderent \ \  verumfrujlra  ,  cum  cmnes 
in  planiticm  rcdafti  fint  ,  &  mifere  ex  juo  delapfi  fafiigio,  \jH  pUniS- 
id  quod  fola  fides  pojfit  iftos  omnts  montes  transferre  acl  tiemrcdi** 
in  martdeijcert  %latth.  17,  20.  huc  etiam  jaxum  fine  mani-  \gnntun  • 
bu*  a  monte  revulfum,  omma%  mundi  rcgna  comminuensl 

2)*n.  \ 


Ecclefitji 
ab  bomt~ 
nibusnon* 
defendi* 
tur. 


Mentes  ■ 
Diaboli) 


$20 


ZcclefiiZ 
hsftcs  pe- 
reunt. 


Cum  Deo 
omnia  be- 
ne  fucce- 
dunn 


Vbi  chri- 
Jius ,  ibi 
grdtia. 


ln  Ecch- 
fia  fonet 
vox  Chri 
fih 


ChriflHS 


CAPUT  QUATllRM^ 

Dan  $*•  +f*  &  cum  L.  L  co^fer  finem  verjus  fextihujuf 
capitis 9  fiquidem  hi  duo  loch  in  ajferenda  fibi  luce  mutuas 
tradunt  operas. 

II.     In  pianitiem  cs  ]  Deu*  porentes  ecclefi*  hoftes 
deprimit  Luc.  iy  $z.nota  fant  itlatragica  Tyrannorum  mife 
re  pereuntium  exemfila  ,  ■veluti  Tbaraonis  »  Sennaderifa 
Holoftrnis. 

III.  Proferet  lapidem  fummum  cum  acclamatio 
bus]  Deo  henedicente;  omnia  fatis  feliciter fucceduntLev.  25, 
Deut.  ti>  g.  Tfal.  ttf,  i%  TfaL  3.  v.  9.  ut  teflantur  exempla pa+ 
triarcharum  ,  Alrahami*,  Ifaaci,  Jacobi.  Jofephu  yuis  enim 
execraretur,  ubi  Jehova  non  execratur  i  quis  dsteftaretur^ 
ubi  ille  non  deteftatur  f  °Mum.  z$,  s. 

IV.  Gratiagratiaei]  Ubx '  Chriflu*  eft,ibi plurimum 
gratiie  eft  fohan*  i>  /4.  16.  17*  Ttym.  1,  7.  unde  in  omnibus 
fuis  Epiftolps  gratiam  per  Chriftum  fuis  auditoribn  optat 
Jpoftoltrtt 

Exvcrfu  8.3 

Fuit  cnim  verbum  Jehova?  ad  me  diccndo]  Quis  quvs 
ublice  in  Ecclefia  Je  audiri  expetit ,  loquatur  ut  cLoquia-* 
Tet.  4,  //.  ut  vere  in  verbidivini  miniftros  quadretil 


'P 
Dei  1. 


lud  Chrifli  Luc.  ioy  16.  Qui  vos  audit:&  ut  ipfi auditores 
certi  fint9  quod  acceptum  de  Deo  fermonem ,  quem  au* 
diunt  ex  fuis  do3oribus  y  excipiant,  non  ut  fermonem  ho+ 
minum*  fed9flcut  reyera  ef£,  ut  Dei  fermonem^  qui  efficax 
ef£  in  illis^ui  credunt  /.  Theff.z,  j£ 

Ex  verf.  p.] 

ManusZerubbabelisFundaveruntdomumiflam,& 
mamjs  cjus  pcrfc&wae  (untliVeu^fingulariteril/oscuraf, 


ZACHARI7E.  j  ,  m 

quifinguUrm  in  ejtts  domo  adificanda  curam  adbibznt  Hcgg. ' 
2y  2$.  jup  cap.  2>  u.  Quia  autcm  Zerubbabel  in  tcto  huc  nt- 
gotio  tjpus  Chrifti  ef£,  ut  in  loco  Haggai  tnodb  citato  o- 
flcnfumef^,  idnotatur^  Ecclefiam  in  Ckrifto  fiundatanu* 
godem  atttors perfici  %latth%  i6y  ig.  Ephefi  z>  20,  21.  22.  quia^, 
ipfie  ef£  a  &      principium  &  fint*  ApocaL  h      &  2h 

Ex  verfjo.] 

I.  Quis  fpre  verit  diem  parvorum? )  T>eus  parya,  »A  ^ 
tontemta humilia  &  abjeUa  in  hoc  mundo  eligit  1  Cor.  /,  27.  f  'mit-.u.^t 
18.  Lttc.  /,  *8. 52.  /.  Sam.  2>  8*  Tfidlm.  //j,  <V  7.  quibus  tamen^\  Ecdefia 
ipfi  placet  olim  darc  regnum  Luc*  12,  12.  &  fi  $ut*  non ft?er-\mdgna* 
nit  htc  abje&us  effic  cum  Vavide  Tfialm.  84,  u*  2*  Sam.  6*  22, 
iile  tandem  audiet :  Euge  fierye  bonc  &  fidelis  9  in  parvo  fiui» 
fti  fidelis  9  fiuper  multa  tc  conftituam  ,  ingrcdere  in  gau~ 
dium  Dominitui  %latth.  2f,  21.  23.    IUc  enim  ordo  a  Z>EO 
fervatur  infuis ,  ut per  angufta  ad augufta  %latth.  7,  14.  pcr 
ajflittionem  ad refeUtoncm  Apocal.  ?i  14.  Luc,  16,  2ff  Apocal. 
24-,  /j.  a partisad  magna9ab  humiltbus  ad  cxcelfia>  ex  laio- 
re  ac  dolorc  ad  honorem  perveniant.    Et  hanc  fortunam^ 
ipfa  Ecclefia  fiepe  cxperta  ef£  in  V*  Tefl.  temporc  Caini>  Noa- 
tkiy  Abrahae  ,  facobi,  %Ioifis,  in  2\£  Teft.  temport  Johannis 
0Bapttfla>  Chrifli,  ejus%  ^Apoftolorum  ac  poftea  martyrum: 
ttempi  a  paryis  initiis  in  innumeram  excrevit  multitudi- 
ncni->. 

II.  Laetantur  adlpicientes  )  7)ei  leneficcntia  ef£  ce-  'f^°"J~ 
lebranda  ,  grato^  jubilo  depradtcanda  >  ut  fiuo  exemplo  Plj^Yetur 
binc  inde  carmina  svXct^/^K^  Dto  concinentes  beni  pra-\ 
euntin  V.  Teft.  %/Lofies  Exod.  i1.  Deut.32.  Debora  &  jBara^ 
Jud.  /.  Hanna  1.  Sam,  M  David cum  hinc  indc  in pfialterto7tum 

3^  z.Satn. 


Dedfoli 
tonfiden- 


T>emt- 

fftnU  n  :r 
%it. 


\  CAPUT  QITARTUM 

2.  Sam,  22.  Toiia4  c  ij.Judtth.  eap.  16.  Jbct;  Vanieln  in  e.  j£ 
adjeclionibws  ad  Dan.  in  2S£  T.  %l *ria & ^acharias  Luc.  tt 

I  I I.  Septem  ifti  OCull  )  /n pericuits  omnium  optiml 
ac firmifjiml folatur  Dei  proyidhntia  Ef.4$>  u  fui Jups  ef£mu» 
rui  ignewsfup.  c.  2,  ^fiuyifn  Efa.  $u  **•  propugnaiulum,  arx%, 
petra  Tfal.  ig,  3.  yuoeirca  ,  quKqun  cum  maiis  confliclarus%  dt* 
yohefuperjjehoyam  viam  tnam ,  tp/i^  confidtto,  &  fic  is  fa~ 
ciet  Tfal.  37>f,  &  2$.  Troy^  16,  r.  Tet. 7.  quem  imiterui\ 
Dayidem  tibi propone  >  TJal.6i%  &  cumillo  Deum  Jic  alloaut^ 
re  ;tuvides  TfaU  10,  Y4i 

IV.    Peragrantes  terram)  In/erviat  hoc  (auod oculi 
Jehoyte  dicantur  peragrare  terram  )  adpxorum  conjolationem^ 
ne  dejferent  ;  Gr  ad  impiorum  wjlrucliontm ,  ne  fe  impu— 
ne  ita  nequiter  vitam  traducere  JJerent ,  qma  tn  omni  /a- 
(0  funt  oculi  Jcboy*  Jfeculantes  bonos  <sr  malos  Troverbm 
ijt  l-  ittQi  in  bonum  ,  bos  in  malum^  illcs  muniendo,  bos 
puniendo  :  iUos  pramijs  ornando,   hos  fccnis  onerando;: 
iilos  eripitndo  >  hos  dtripiendo  ;  illos  Jahando ,  hos  dam^ 
nandd. 

Exverdi.] 

ln  ftetate        AmpKus  dixi )  In  via cognitionis  Dei ejue^  voluntatit; 
fiojtiias.    femp£r  ef£progrediendum  Ephef  3,  18. 19*  <dpoc  1,  7. 10.  ig.  z%. 
&h$>  Quemadmodum  enim  Lunaftmptrerefctt aut  decrefcie, 
&  diu  iu  eadem  facie  conjijlere  nefcit ,  fic  Cbrtjiianut  in  ftto 
■  atrju  aut progredttur ,  aut  regreditm * ,  nec diu  in  todem JiatQ. 
.  permanere  reUe  crtditur. 

|  Exverfu] 

®*tfa  \  Du^baccaeolivarum )  Dem  mnltayiml  infmita  $k 
ZfmtwS.  S.dorta  habet,  %uibu*  yelut  0U0  myjiico  ptos  ptrfundit  >  id 

L  tuod' 


TO? 


Z  ACHARIJE. 
juoJ  olim  in  unUione  regum,  facerdotum  ac  prophetarutfij, 
jua  in  ipfirum  inauguratione  adhibebatur  ,  fiuit  fignifica- 
tum,  eos  jam  boc  tpjb  ritu  idoneos  a  Deo  ad  hocmunus^  cuil 
praficiebantur ,  effici  ,  dum  extM  oleo  &  intus  Spiritus  S. 
donis  inungerentur.  Confer  Tfalm.  ;.  &  4;,  s.  Efa.  //,  z. 
u  Cor.  12, 4*  8.  p.  //.  10.  exempla  unSfionis  tn  V.  T.  ufitata  paf 
fim  fiunt  obviai  Vide  tamen3  filibet  >  bac  loca  i.  Sam.  io7 i.  & 
i6,  u  iz.  /j ,  Exod.  20)  7.  &  30,30.  u  7$eg.  ?f3 16. 

Ex  yerfu  13.  ] 
Quia  flane  cum  quinto  fiupra  explicatoconytnit  ,fccu~ 
liari  declaratione  tiic  nonindiget. 

Ex  verfu  14.  ] 
K  Hi  funt  duo  filij  olei  ]  Quia  h.  l.  fit  mentio 
**H?^  >  filiorum  olei ,  &notws  ef£  iUe  hebraifmut,  quofa- 
pe\2Lm  inutro^numero  (ficut&^ip  inlingua  Syriaca,  utno- 
tat  TrcmellitPS  in  aUa  iApoflolorum  cap.  /?-  verfs  )  /ignifi- 
€*t,praditum  ejfeabalio,  ut  Deut.3,  1$.  ^Vl  1  id ef£, pra* 
diti  robore ,  &  Jud.  zz,  10.  1.  Sam.  /4, ;-?.  \^  VJS}  filij  fuper- 
bitey  id ef£(  praditi fiuperbia  lob.  4/,  *;.  n"VD"~[21  filiw.fxcunda, 
%d      fertilttate  praditus  Gen.  40>z 

oleo  praditus  Efa.  ;,  /.  difcimus ,  &  dona  Spiritut  S.  effc  -  Dona  sft. 
mere  gratuita,  dari^  hominibus  >  non  ut  mercenarijs  autjir»''  ritus  s. 

,  fedutfiltjs ;  dr  ejfe  fontis  inexhaujii  divina  gratia  yuofi  gratuita, 
damvelut  rrvules,  qui  tamen  non  exarefcunt ,  quamdiutlU, 
quibu*  fiaturiunt ,  fifij  ejfe  non  definunt;  &tandem,  quia-> 
iieo  loUbantinungi athUta ,  ut  tanto  ejjent  fortiores.  inpugna,  f1** 
fiiamvs  illa  Spmtus  S.donaejfe  velui  tjtlenta^  quibw  bent )'  ut  yene 
utamur>  velut tatentps  concrcditis  Matth.z^.  er  vclut  arma7  utmur. 
juibui  muniamur  in  pugna3qua  nobis  cum  dialolo  dtfugnanda 

R  3  IlTerJ 


fubftantt- 
vo  conftru- 
clum  figni 
ficat  pra- 

\\qf^fli^7hoc  - ditm  ejr'- 


124 


1  CAPUT  QUINTAIM 

1 1.  Permanent  apud  Dominurn  totras  terrxj 
Omne  bo-\  ®mns  bonum  donum  &  perfettum  ef£a  Deo  patrc  luminum-» 
num  efl  a.\  Jacobi  i,  /7.  hinc  igitur  qui  indiget ,  «r,  quo  caret ,  petat  Luc> 
11,  ffr  %latth>  7>  7»  Etiam  iiiud  notatur  his  yerbis  ultimis,  Ec-> 
clefite  lutcm  nunquam  cxftingut^  cum  cam feryct  Domintu  Efiti 
iD}  17.  Tfal.  27, 1. 


$umma. 


G4p.  1. 

2< 


-f 

5- 

Gbjeelh, 


1 


CAPUT  QUINTUM- 
Argumentum. 

2s? vifionibus ,  Z*charite  divinitus  chlatps ,  agitur  poti^ 
ftmumde  conftiijs  Dei ,  quibus  utatur  in  adminijtration 
fute  proytdentits ,  qua  curat  Ecclefiam  ,  idque  tam  in  g 
1  ere-,  &  ubique  ,  ojiendendo  ,  quam  follicitc  y  quibujqu 
'  mcd  js  ac  minijiris  id  prcejlet  cap  u  cam  iiberando,  ejufqut^j, 
hcjies  perdendo  cap.  2.  quam  in  fbecic ,  &  in  ipfa  terra fanSa^. 
\ jftu  'judtca  >  ubi  peculiariter fuam  ajjerit  gloriam ,  duobus po^ 
tifiimum  modif ,  nempe  bcuefcijs  >  quibws  fuos  pios  clemen* 
ter  afficit  >  tum  eorum  caput  cap.  3.  tum  totum  corptts  feu 
Ecclejtam  cap.4.  ac  Judicijs-,  quibus  impiosvebtmenter  con^ 
ficit ,  hoe  capite  quinto.    Declaratur  cnim  hic,  quifiat,  quum 
|  Deus  veraafiime  fape  promifcrit  per  Haggtum  ac  Zach** 
Ter^pre-  \rl*m  >  fore  >  ut  omnibm  remotis  objtaculis  >  qutc  a  DtaboU 


mijfa. 


ac  hojlibtvs  cxtcrnis  obijciebantur ,  tcmplum  &  urbs  fancla^ 
rejiaurentur  ,  ibiq}  cultws  Dei  confervetur  ufijue  ad  tempuf 
correBionis  >  quando  °Mefii*>s  reipfa  prajiiturus  erat,  qute 
jam  fub  typorum  involucro  adumbrarentur  ,  h&Uenus  ta* 

[men  illa  promijfa  diyina  plani  non -appartant  %  imo  boftikjm 
hEcciefiaj  ifxpjjque  iiiis  ludais  ,  qui  in  'Babyionia  reman- 
iferant  9  lovgc  ftliaus  omnia7  quam  hjce  pijs  ludart  rcduci^ 


ZACHARIyE  |  12; 

ius  fub  manws  fuccedant ,  yideiicet  quod  fuerit  internumiJi 
juoddam  ah  hts  iffis  objetlum  impedimentum ,  muitorurrur  ^  \mpe^ 
Qtlicet  inter  eos  degzntium  impictas ,  cui  tamen  Deu*  jam-*\ta$  imfe- 
randem  cttam  fit  allaturu*  remcdium,  cum  eos,  qui  plane^,  dtt. 
funt  tmmorigeri,  prafntfti  &  obfiinati,  fit  ex  Ecclefia  ejc- 
Sturus.     Attfo  ita  fuperioribus  duoh/ts  Capitihus  jam  diVini- 
tus  conflituta  Eccle/ia  ,  nunc  porro  hic  docemur  ,  quid  Detua 
Ciyibus  ejus  requiratj  nempe  ut JanSte  juftequeyhant,  alio- 
juin  futurum,  ut  fcelcrum  tpforum  acerrimus  fit  vindex, 
qua  de  causa  propheta  hic  primum  juftitiam  Dei  afferit ,  do- 
cens  hunc  non  potuijfe  non  pumre  ludeeorum  improborumfcc- 
lcra ,  quib/ts  ilii  maledittionem  in  legc  dsnunciatam  provoca- 
rint.    Deindc  oftendit  infiare  tempws  gratia,  quoimpietati 
frcnum  inijciat ,  eamque  a  rcliquo  Ecciefiae  corporc  Jegregctj 
dtadeos  ablcgctquiin  'Babylonc  lihcrationis  oblat*  beneficium 
fupcrhe  contempferant ,  quemadmodum  fatis  hcnc  hacedijfe- 
runt  h.  L  Gualtherus  &  lunius  >  cum  alij plcrique  interprc- 
tcslongius  a  vcrofenfu  abeant ,  ut  7^ibcray  quideiila  ludxo- 
rum  cxcacationc  htc  agi  cxifiimaty  quafint  Sabylone  aliquan- 
do  Antiocbum  recepturi,  &  VVigandus,  qui  cum  multis  alijs 
idftgnificari  arbitratur ,  fore  ut  propter  iwquajudicia  acfal- 
fam  doUrinam  regnum  Tftabylonia  eVertatur ,  quorum  iilavi- 
fione  yoluminis,  hxc  Ephce  dcnotctur.     Sedvideanms potius 
capitis  eui\vaw  ac  cohtercntiam  ,  quam  ut  piurihm  oftenda- 
mus  y  aliorum  non pojfe  fubftfterefententiam. 

Ut  autem  tres  hic  proponuntuf  yifiones,  ita  etiam  caJ^^fi** 
fut  ipfum  fatis  bcne  in  trespartes potef^dividi.    In  earum  Panes 
/.  babztur  fub  tjpo  yoluminis  volantis  yer/l  i.  inglovgitudi-  * 
nem  fe  cxplicantis  yerfz*  decrttaac  jam  fcripta  tn  iwprccs 

\  3  mati- 


mS   1  CAPU  i  QUINTUM 

\maleditlio  Verfi$.  ac  hujt&vii  ac  petentia  verfi.4-.in  ll.fiu 
imagine  progredtentis  Verj\  Efh*  verf  6.  ac  wuHerif  tlti 
injcflx,  ffl^jf^  pliimbifiipprcjfie  improbitatis ,  qux  maltditlu 
nem  promeruxx  >  &  fentcntia  in  banc  latte  deficriptioverfiy. 
8.  in  11  /.  contineturfub jjscie  duarum  muherum  Ephamtjiai 
celeriter  defierentium  yerf  9,  &  io.  ftnientia  iiliui  dtvinm 
procurata  executio  v.  iu 


! 


P  A  R  S   P  R  I  M  A. 

Verfu  I.  ]  Tracedentes  promifflones  nomine  Dei  fa* 
ffas  quando  audiehant  ^udeei ,  cum  Gidtone  diccre  pott 
rant  ;  Si  ^ehova  ita  ef£  nobificum ,  qtiSfre  obvenit  noha  to» 
tum  hoc  i  Judic.  6y  vtrf,  q.  hunc  tgicur  jcrupulum  nunc  u 
exemtum  T>eus  >  quando  hacfieptima  vijione  ojiendit ,  quifa 
Bum  y  ut  ba&enus  earum   ccmplernentu-m  nondum  appa* 
ruerit  >  nempe  quod  ipfi  nefiarie  contra  legis  divina  utramque 
tabulam  pcccajjent.     Nam  ddnde  mrfus  pif^praeedentem 
vifionem>  inqua  harebam  mtdnabundus ,  cum  fuftuliffcriL* 
OClllosmeos,  vidij  ccelitws  mihi  f  -tlarcveUtione ,  quod 
ecce  volumen  coram  me  volarec,  liber  fiormtdabilis  inufita* 
ta  &  antea  inaudita  magnitudinis  celerrime  profirretur>  erat- 
qtceTmmm \\yQ>  idcf£>  talis  membrana  jlu  chartamagna ,  que 
alias  ,  cum  non  legitur ,  circa  lignum  morevetcrum  convol- 
vebatur,  eademque  quando  erat  Uger.da ,  fcVolvebatur  >  un- 
de  apudhebraos  a  ~h\>  id  ef£t  Volvie,  ut  volumen  apudla- 
tinos  a  volvendo  d  clsur.     £x  qua  obfrvatione  inteiligei 
hac  duo  loca  E^ech.  2,  10.  Luc.*,  17.29.     <Aquila  &  Thee* 
dotio  fiatis  eleganter  grace  vertunt  JipSefjt  ,  fiqmdem  hae 
ef^peliis  feu  membrana»  in  qua  fabulantnr  Vetera  lovem-* 

omnium 


4 


ZACHA.?vry-E. 

tmnium  lominum  pncata  confignare  (  vid> }roverlium9  A 
tiquiora  diphtbera  loquerts  )  &  proptcrea  boc  /ot*  magnum 
yolumtn  vifitur ,  quta  multas  maleditliontsin  lege  Deut.  t,7~ 
&  /iriptas  continebat ,  td^volare  cernitur  ,  tum  quodma- 
lediliio  effict  ctto adytentura ,  tum  quod ad multosredundatura> 
dut  notat  Chryfojlomtu^volatta  veloajfimum  ultionpftncur- 
jum  jigmftcat  y&  tx  ccelo  (qurppequo  oculos  erigebat  prophe- 
ta)cum  dimittitur,  ex  f.iperno  tribunaliferrt  fententiam-* 
atitmadyertimuf.  Is  qui  autor  cf£  verjionis  greeca  ,  qu*e  vul- 
gh  LXX  attribuitur ,  hic  mnrc fuo  fine  puntlis ,  atmlegit, 
froT^^O  yidie  h&C  qisando  vertit,  f*lx  volars ,  quod 
tantum  mdicajfe ,  cjf£  refutajje  vel Cbnti anitentem  }  eumq}  er- 
rorem  excafantem  cR^btram. 

Vcrf. '  z>)  Hsc  cf£  ipja  vifio  ;  fiequitur  exbortatio,  fUa 
tngeUtt  monet  prophetam9  ut  ddigenur eam  contemplttur. 
Tum  enim  dixit  nrhi  angelm  tUe  ,  qui  loquebatur  in~s 
tne  f  me%  fidelutr  erudicbat ,  qmd  tu  vides  l  an  etiani  a- 
nimadvertit,  quidtibt  offeratm  ?  EgoVero  rejfiondi  ac  dixi, 
video  volumenvofans^  tdg/atisgrande ,  videlicet  lon- 
gitudincviginucubuorum,  &  latitudine  decem  cubi- 
torum  ,  in  quoinnumerapeccataat  infinita  malediclio  conti- 
netur,actam  ampla  forma  admajeftatem  Dti fignificandarru* 
exbibetur^  quemadmodum  yutgo  yidemm  jieri,  ut  magna^ 
fint  rtgia  aut  txfarea  diplomata ,  ediUa^  abilli$ puhlicata^ 
Utijl:mps  amphjlimtsque  membranis  proponantur  &  ajfi 
gantur. 

ffcrfi$.)  Hac  ef^Vtfienarratio  ifubijeitur  ejuf  expUca*  j 
tioy  quxfic  hdbet  .  Tum  dixit  mihu#?  angtlm  tonfiliorumA 
7)/i  bene  confiius ,  utpote  etiam  Detti,  boc  ^olumcn  ma- 
{pummlaliudef^jwfthxczxscrmo  ac  mdlediUio  inuitiJx 

flex)\ 


IXX.  er+ 
rant* 


Longitudo 
&  Utitu- 
de  velumi* 


12$ 


ifrdclitfi 
iit  gentes 
fe  peccajfe 
negant. 


9em  td  e. 

vincit. 


CATUT  QUINTUM 

plex\  quam  *~  *cgz  olirn  Diws  cf£  comminatut ,  LeVit.  z$t 
Deu^  27*  &  ubiex  juflitid  omnes  illcs  malidiUos  ac  pceni 
dignos  pronunxidt ,  qut  Dei  iramadyerfus fe  proyocant,  legem 
nefarte  transgredientes  ,eaq},  quiapeccata  multa  acmagna^ 
intotabac  terra*  etiam  inter  faxBum  Dei populum  regnant^ 
proccflura*r pcrvafura  ef£  omnei  in  fuperficie  bujm  to- 
tius  terne  ,  non  qutdcm  unherps  ,  fed  Ifraelitica ,  Jiquidem 
m  hac  tantum  in  notnine  veri  Deijurahatur,  ut  etiam  hic  vt* 
rum  itiud  ejfe  vide&s  7  aliquid  mali  propteryicinum  m*lum% 
quoniam  vere 

Jurlne  verb  an  injuria  hac fcntentia  a  Deo  feratur ,  hinc  fcu 
ripotef£:<\xx\2L,  quisquis  furatur  exhoc,  fctlicet  Deipo* 
pulo,  utilla  reliqua  improborumin  terra  acregionegenttum 
degens  celluyics ,  fe  innocentem  allerit,  &  quisquis  jurat 
falsb  ex  hoc populo ,  ut  illa  impiorum  turla profana  ,  le  in- 
nocehtem  aflerit,  faUum^fuum pejjimum  excufat ,  &  *qui 
ac  alite  gcntes  ,impudensef£  inflagitio  fuo  defendendo ,  haud 
fecus  ac  Ji  nunquam  Deum  novijfet,  &  dumin  criminihus  o* 
mni%  injujlitia  vhit ,  nihilominus  jujitti*  alicujus  fpcciein- 
nocentem fe  effe  confirmat,  qui  cum  in fecundam  tum  in  primam 
decalogi  tahulam  reus  ef£,  (id  quod  Sjnecdochice  hifce  duaius 
peccatcrum JJeciebus  denotatur)  non  jum  operatus  malum,mo- 
realicuju*  fcortifrontispcrfriU*  Troy.$o,  zo.  impudentijflmi 
audet  affererz^j. 

Prerf.       Verumenimycrb ,  quamdiu  hi  pcjflmi  mci 
abutcntur  clementiai  cum  putent ,  fua  flagitia  mthi  ^lani 
ejje  incognita,  age  cjlendam ,  falfts  ccs  hic  ejfe ,  effciarrui 
utquod  myijione  cognovtjli ,  tlli  reipfa  expcrtantur,  Exi* 
ftimcnt  fane  mtAs  comminationcs  effe  otiofas  ac  prorfut 

ddi" 


•    ZACHARIJE.  j  I59 

ielttefcerejtt  rts  ipfa  tefiis ,  Ego  fdi&um  boc  ef£  Jehovae 
Domini  exercituum  )  banc  maleditlionem ,  qux  batlenws 
vifanonci^inlucem  profero,  &  velut  exercttum  in  cam*\TurU£. 
pumproduco ;  ut  invadat  domum  furis,  &  domum  ^Uerfuzia 
rantis  per  nomen  meum  falso,  qux  duo  v:aia,quia plerumfa  j  ^njuncta, 
conjunfta funt9  (fiquidem  quiftaudulcntus ,  manutfa  tagaces,  » 
antmumjj  bahendi  cupiditate  deyinttum  bahet,  ettam  itbenter\ 
&  crehrb per  nomen  Veipejerat  Troy,  $o,  8.  Sirach.  27>  2.)  bic 
quoj}  conjunUim  reprebenduntur.    Et  reyera  ferme  nullum 
peccatum       quod non  ad bacpojfit  referri9  2slon  autem  ita 
venietmaledtSiioy  ut  citd  tranjiat  >  fed  diueos  fures  ac  per- 
juros affliget ,  quandoquidem  commorans  confumeteam 
prorfusi  at%itat  ut  etiam  &  ligna  &  lapides  ejus  confi- 
€iatrquomodoexcidium  borrendum  &  totale  indicatur,  jao  '^; 
totaadesitaperduntur,  utnequidem  fuperfint  uila  vejligia^  dumexci* 
-quo,  qutcnnq,  tantos  viderit  ruinas ,  admoneatur ;  quantum  dium* 
Qeut  peccata  oderit,  quam^Jiyere  puniat  corrigi  neJcios7 
nempe  nonfecus  >  quamfoletfieriinbocmundo,  Jiquiscrimen 
UJ<e  majeftatis  commi/erit,  ut  domus  ejtts  diruatur  ^Jlatua^ 
ejus  locoerigatur ,  cui  deyoti  ncmen  &  noxainfcripta  extent 
ad  pofieros,    Conftr  Leyit.  z6,  }z,  Veut.z^  $0*  %lattb.  Z4>z.  \  ^ecer°nt^ 
Luc.  i9y  44.    tAt^  ita  tria  potiffimum  boc  verfu  continentur  j  tur  Yeo  CYi 
1,  quis  eam  pcenatnjeu  malediBionemJtt  cxccuturus,  z.  contra  \  ptinu  Ufa 
qttOS.  $.  quantam. 


I. 


LOCI  COMMUNES. 

Ex  verf.  l  ] 

Volumen)  Semperfit  illud  nohis  in  recenti  memo- 


tttajejtatff. 


Omnia  no* 


ria>  omnia  nojlra  dtcla&fafta  cqnfcrihi  in  lihris  Dei,  boc^ra 


f?0 

fantur  in 
lihris  Dei* 


tia  cito 
(xptdiun- 

tUY. 


Deijudi- 
UA  dili* 


\  CAPUT  QUINTUM 

efi^Deumomniaasque  nojffe ,  ac  jnniibro  jtngula  haleret  ae« 
curattjjime  confignata  ittti  autem  tn  exxrtmo  judtcxo  apertert' 
tury  &  qutsqm '  tum  non  fuerit fcriptus  inltbro  vita  Tfalt 

69,  29,  TblL  4>      ApOCal.  i<  f  >  &/7>  l  efc  20,  12.  1$.  &22,  16.  llli 

juxta  diEfantc  faftafuaex  iilti  librk  judicabitur  Dan.7,o.i 
Apoc.2o,t2.  %latth  / 2,37.  quontam  ejus  nomen  non  ef^Jcri 
ptumtncoelis  Luc.  10,  20  jedtnterta  futt  exaratrum ,  qutpp 
cutadheefet  lerem.  i/y  t$i>  Iok  81  6k 

1 1.  Volabat)  Cum  omnia  alia  Deivtrha  acmandc 
ta  "veloattr  curruntac  cU6,expediuntur  Tfai  &  t4S> 
/47)  tum  inprimk  maledi&io  *k  vjndicla,  quam  immttti 
peccatoribus  cum  in  hacvita  T>eut.27>  //♦  16.  &  z&rts.  16.  tu 
pof^eam  in  extremojudtcio ,  uhi  dtftum  facjjtm.  latajententi 
executioni  mandabitur  %latti.  2s>  41 1  46», 

Exvexil  2.  J 

I.    Qui.d  tu  vides  ))  T>ei  judicia  non  funt  negVtgmtt 

ajficiendaHabac.  /,  f.  6.  Amos  4>  6.7.  fedopus  Jeboy*  dtltgen^ 


ftdemtda  ■ ter  %ntucn^um  h  ac  f*ttum  manuum  ejus,  confederandum  Efa^ 
12.  qui  Tfal.  46>  q.  per  prophetam  regium  ipfedicit\>  agitevh 
deu '  opera  Jehoyai& ottofos  tnforo  hujus  mundi  fiantes grati*' 
terobjurgat  %latth.2ot  6i    Stcigieur  altj  altos  &  nos  ipjl* 
jemper  hortemur  cum  quacun^funtfufra,injra  ,tnera ,  circa^ 
nos  adfpictamm ,  quid  tu  vides  ?' 

II.  Longitudo&  latitudo)  In  freccatts,  &  qutiU 
fequuntur*  fuppitcijs  meritjoconjider^ndaej^  longteudo  &  lati* 
tudo.  In  ijs  emmef£  longitudo>  cum  quis  diu  ih  ittjk  t  ncn  aUi 
pcemeentta,perfejiit yvocattps kT>eo  animum juumobdurat:in 
'  his>cnm  juppluia  /ecuturi  feculi  diiuntur&.junt  aterna  In  tliis 
item  ti^Jatitudo>auando  ad pluresjxtendunturiin  hti>quando 
L  muhot 


feccato- 

min  &- 
pcwdjum? 
longitndo 

&  imtuct 


TZACHARI3B. 

muhos  ittdem  concernunt  ,  quoniam  alia  flagitia  &  fuppli* 
cia  funt  privata,  alia  publica.  qua  tamen  prolixius  perfe- 
yui  non  ef£  hujtts  loci,  2\[os  cayeamus,  ne  multis  nos  poU 
luamus  peccatis  *  ne  nobis  ipfis  cumuUmus  pcenas  T^oman. 

Ex  verfu3.] 

I.  Hsec  execratio  proceffura]  7)eus  ex juflitia  m  » 
iefatloribut obftmatis  cogitur  maledicere fupr.  y.i.  L.  C  2.J1- 
€ut  teftantur  exempla  Genef.  /,  /*.  17.  &  4,  u.  Thrtn.  2,  7. 
%latth.  23.  &  'h  f  • 

I L  Quifquis  furatur,  fe  innocentem  aflerit  ]  //- 
tud demum  * f£  peccatum  maximum ,  quando  quis  Diaboli  mo- 
rsillnd  it  excufatum-)  aut  Ji  pro  innocenteVcnditat  Eflt,  3,  9. 
Troverb.  30,  zo.  nos potius  cum peccavimws  ,  confiteamur  2)eo, 
qui  tum  remittet  u  Iohan.  1,  8.  9  fecuti  exemflum  Davidts 

III.     Quifquis  furatur  &  quifquis  jurat  ]  Adfur- 
Zum  pleraque  fnuuda  decalogi  tabuU peccata  referri  poj/unr, 
fcut  ad  perjuriim  tlla  >  qute  contra  primam  tabulam  legis 
€t>mmittuntur.    Etenim  tila  Charitatem  proximb  debitam 
unite  inculcat  >  hac  cultum  Veo  debitum  pracipue  flagitat. 
Jam  ergb  qui  aliquod  proximo  ex  legis  mandato  debitums 
denegat  officium  >furatur,  ut  qui  parentibus  aut  thajcribjts 
honorem  non  exhibet :  qui  altj  yel  yitam  auferty  membrum 
mutilat,  vel  damnum  dat  incorpore9  atque  itavaletudinem 
tripit  :   qui  virgines  pudiciti*  dono  jfoltat ,  aut  fidem  con- 
jitgalcm  fallie.  qui  fibtipfi  Juum  non  feryat  yas  purum  :  qui 
tluujus  famamlcedit ,  aut  alias  prayis  cupiditatibm  animum 
habet  devinclum.    Qutstjuis  "verb  tultum  ,  quem  Deo  fe  ex- 
hibiiurum  jurayit  in  baptifmo,  nonprajtat ,  perjurij  notam 

1  fcm- 


De  jujti» 
tia. 


Peccatum 
non  esl  ex 
cut 


Referutur 
adfurtum 
peccata 
z.  tabula, 


ad  perja* 
rium  u 


fcent  eft 
4  Deo, 


Corrigi 
tiafiij  pe; 
dumur. 


Bew>m** 
las  iom- 

fffot* 


CAPUT  QUINTUM 
femper  incurrit.  Qui  yolumus  igitur  hic  denunciatam  vi±. 
tare  pcenam ,  caveamus  ertam  admittere  eandemhic  expro- 
bratam  culpam  ,  tncmores  illius  >  quod  ad  %lartyres  jcribit; 
Tcrtullianus :  facatt  fumut  ad hanc  militiam  Deivivi,  janu 
tunc  ihm  in  facramentiyerba  rejjtondimus..  eonfer. 
h 

Exverf^.]} 

Tf      Hancprofero]  Dcus  ipfe  prcpter  pcccataomniis 
genei 0 mala pcena immittit -_,  at%  ita  rev$ra,nu!lum  malutm 
i  cf£  tntivitate _  quodnon  fecerit  ttominus,  Amos&  6.  Efa.  4ft, 
7.  Ecclefy^  14,  °Mith,  h  i2,  Jerem.sz*  429, 

1 1..  Ut  pervadat &  ccnfum^t]  Exposnagravita^ 
tedfcamus  judicarede  peccati^  quo  illa provocatur  ,Jadttate;. 
nam  jehova  jufiu*  non  facit  tniqunatem  Scpkon.  Sn  f»  t.pccca*- 
toresl>cri  prafraHos  &  corrigi  nejcios  tandem perdit  Tfal. 
nt  er  //, 6. 7,  exemplum  ef£  inTharaone^  Acbab,  ThariJ^, 
&  homimbiK  dntediluvianis  ac  Sbdomitisi 

PARS  S.E.CUNDA.. 

Vcxf.f.J  Neveranimif  confiemarentun  quotquot  ad~ 
huc  erant  pietatis  amantes,  cum  audiimt%  Deum  tam  jtvcm. 
rum  ejfe  Judicem  >  nun*  porro  propbeta}y  &:  itiis ,  in.vifto^ 
nibm  jequentibus  duabm  declaratur  >  quam  clemens  patetr 
idemjii quando  docetur  ,  Deum  cernere fcelera  ,  quan.. 
tumyis  latentia*  &nc>J/e,  kqutbus  illa  perpetrentur •-,  & pro*. 
ftndcy  ne  omnia  perrumpant  ac  ptrvadant >  futurum  >  ut  ab 
eo  compefcantur  ,  modmque  ac  Ucw  de/ignetur,  quomo- 
do  cum  illis  agatur  ,  &  tbi  hac  libtrius  grafjentur fiqui-- 
dtm  omncs  improbi  ex  Judceis  ,  providentta  Dei  in  unum~*> 
aceryum  comp?rtabuntur7/&  grayfmo  inciuclabiltque  c- 

1  ]M> 


zacitarle;  ] 

jp&Jecreto  ohfgnahuntur.  Poftea  progreflus  angelus ,  qui 
Jbquabatur  Ul  me ,  tanquam  ad  yidendum  ,  ut  ita  Tropheta 
ij>/e  etiam  txcitarctur  &  admoneretur\  magnum  quid  effe ,  ob 
quodcognofcendum  ipfe  angclus>  tamfollicite  laboraret  ,  dixit 
mihi  actolle  jam ,  fupertori  vfo  qucsdejecijii  pr*  moejlitia, 
oculos  cuos,&  vide.,  quidyfr  hoc,  quodprocedit. 

Ver£  6.]  Et  dicenti  mihr,  cum  nondum  famhene 
oculis  id  ufurparem ,  aut  mentem  ad  cogitandum  de  tanto  yifo 
injiitusnm,  quid  eft?  dixic  ille  angelt*r>  eltEpha,quse 
piogiedicur  ,  genns  m,enfura artddrum apud  hebraos ,  ca« 
picnsdscem  Homer,  Exod.  i6y  Levit. /,  //»  &  m  \6.  Deut.z$, 
i+.  u  Sam>  /7,  17.  Ttycb,  2,  17.  jimos8>i.  &tresfeas,  quarum 
jingulx  captebant  jex  cabos %  cab/u quatuor  logos  ,  logus  fex^ 
communia.oyagallinacea%utannotat  TremeUitts  tn  Gencf. 
18,  6.  &  1.  j\eg.  4,  22.  &  idem  in  i.J^eg.  7>26.fcribit ,  quod 
iatbu*  menfura  liquiddrum  ejwdem  cum  Epba capacitatis 
jii..  Hoc  yeroin  loco  improprie  acccpta  illa  yox  tantum  id 
dcnotafj.  hanc  ejfe  menfuram  iniquitatW: ,.  quam  ut  imple- 
rent  mali  ludati ,  pati&r  permittere  yoluerit  Vominws ,  cer- 
tum^  bunc  illorum  tmpietati prajtgere terminum  ,  id  quod 
fcquentibjt*  yxrbtt  apertius  declarat  angeltts  >  quando  dixit 
hic  eft  oculus  ipforum  in  totahac  terra,  h*t  ef£cognitio 
illa  vmjSima*  quam  Dew  babet  tn  Ecclefta  fuade  totofcele» 
ratorum  corpore  ,  quemadmodum  alias:  apud  nojirum  pro- 
pbetam  per  o<ulum  vel:  oculos  T>ei  dpfttatut r'  providentia^ 
rerumque  adminijiratio  fupr,  g.  &  4>  10.  tfrinfra  0  1.  Et 
quia  bunc  locum  neryose  expiicat '  Gualtberus ' ,  placet  huc 
ejus  verba  tranfribere.  j°otef£,  inquit,  ex  bxfenjM  talis » 
colitgi :  Grajfata  eft^  quidem  bucmj^  impietas  in  terray  qua\ 
mtbi  (n*in  in  perjona  Dei  hxc  dicuntur  )  confecrata  cjjisl 

S    s  debt-\ 


13? 


Majfa 
flumbi. 


Mulier 
folitica. 


Compard- 
tio  mulie- 
rif  ac  fec- 

CAtt. 

u 


i  CAPUT  QUINTUM 

^Jebelat,  &  idso  infelices  fuifips  ac  mijeri.  <At  non  me  in~> 
ijiio  hoc  faBum  ef£,  cujus  oculi  totum  crbem  perlujlrant  & 
I  occultifiima  quccqu?  injpiciunt.  Et  nunc  tempw  injiat ,  ut 
impiet-as  intra  fines  fos  conclufa  a  vobis  tranferatur  :  nee 
deerunt  mihi  minijhi ,  qui  illam  in  jBabylonif  regionem  de- 
ferant,  ut  maledttlio  &  vindttla  in  eos  redundet ,  aui  fuam 
crudelitatem  in  vos  immodice  nimis  exereuerunt ,  yel  vobit 
in  meo  operc  laborantihus ,  in  Habylone  fuo  otio  &  fecuritati 
confulunt. 

Verf  7.  ]  Sic  autem  in  bac  vifione  Deus  agit  cum  pro* 
pheta,  ut  primum  e  longinquo  cernat  (imul  omnta,  deindc^ 
verb  jfeae  propius  appropinquante  difcernat  ftngula  ac 
tres  iliius  partes ,  qu#  Vcrf.  7.  ponuntur  &  verf.8,  exponun* 
tur^  utjamjequitur :  Ecce  autem  maffaplumbi  affereba* 
tur ,  &  cum  ea  mulier  una ,  quse  fedic  in  medio  illius  E- 
phse ,  ubi  maffa plumbi  typus  frmitatis  &  immueMitatis  in 
decreto  divino  adyerfus  ludaos  ef£,  ut  Jit  quafi  repagulum  fir* 
mtjfimum  ,  quod  improborum  tmpetus  ac  furores firmiter  coer» 
ceat:  mulier  autem  ,  utahas  fiepe  infcriptura  {vtdc  dmos 
2,  Efa.  iz,  9.  Vtde  Exerc.  btblic.  Su  Ecclefia  fepe  confertur 
cum  multere  ibi  in  loco  Jerem.  $t.  Ecclefia  piorum  Apocal.  izm 
imphrum  ^ipoc  17,  )  corpm  accoUuviem  impiorum  Judao- 
rum  figurat  &  b.  I.  praterea  id  notat ,  quando  improbitas  mu- 
lieris  typo  proponitur,  quod  primum  ut  mulicris  malainge- 
niumef^  yalde  fubdolum  ac  multorum  malorutn  caufa  Troy. 

\Z,l6.  17.  &  hi***  &  7>S'6'  7.&9>*3-  '4.  &  22,14-.  EccUf.7,27* 

!  &  tamen  placet  juis  amatoribu* :  tta  nequitia  fubdole fe  in-* 
'  mentes  bominum  tnfinuare  noyie  valdeque  abblandttury  quan- 
tumyix  magnas  pcenas  attrahat:  deinde  ut  mulier  natura  c{£ 
yas  infirmum  /.  Tetr.^7*  &  voluptati  plerum^  magisdedt- 

ta~>> 


Improbt* 


ZACHARI^.  \  iff 

ra,quam  vir ,  unde  &  ipja  primum  feduUa  ef£i.  Cor.  Hi$ 
Genef^  6%  i.  Tim.  z,  i+.  ita  omnc  peccatum  Vet  infirmitati^ 
tumana  prolabentc  ,  Vel  voluptatc  trabente  &  ailuiente  com  • 
mutitur. 

Verf  £.)  Atq^  itaipfe  angelws  explicat  ,  quando  dixit, 
hxcmulicr  tnjidens  Epha-  f/£lpfa  improbltas,  qua  fc^&J^cf  * 
nus  quxdem permijfa  Dei  libcre  w pajjim  vagata       ,  at  nunc  j^^J 
eompicto  tmquitatus  curriculo  certis  terminif  incluft  yifi- 
tur ,  quiaprojeciceam  Deu*>m  medium  Ephae  depref- 
fu  &  incurV*7)it  y  ne  demceps  caput  impune  exjlrcret  ,  uz  ha- 
Henus  faclum  crat  quam  ob  caufam  etiam  in  vijione  bac  pri- 
mum  ita  ferehatur  in  Epha,  ut  pars  corporis  fuperior  una 
cum  capitc  exjiaret  ac  yideri  cognofci^  ipfa  pojjet  verf  7. 
ft unc  autem  ita  tUa  Epha.  conditur  ac  plumbo  Juper  impofi- 
$0  obtegitur,  ut  tota  mtus  lateat  ■>  qu#  antea  ex  partc  pate- 
iat,  «^mO^projecKmairam  iliam  plurnbi,  qmjigil-  plumbofu" 
Utim  acfeorfim  anteaferebatur  m  os  iplius  Epba  juper  fce-  Perw^9 
ntinam  illam  jam  intus  rcclufam,  ut  jentaretur^elut  firmo  &ravatur* 
carcerc  hgatA  ydonec  judicium ,  quod  m jequentibus  adumbra* 
turefficeretur. 

LOCI  COMMUNES. 

Ex  verf.j.  X 

I    Progrefllis  angelus.  )  Si  ipfi fanUi  angeli  reytra  De;mfa 
cupiunt  introjficere  in  myfleria  Dei ,  eaq>  cognojiere  1.  Tet.  ria[eduli 
U      quomodo  etiam  ipfis  tn  Ecclefiam  collata  muitis  mo-  cognofun* 
dis  varia  gratia  &  Japientia  Dei  nota  fit  infupercosleftibm  da~*. 
Ephefi,  io,  &fih.  l.filtm  Dei,  qui  tamen  cf^omnifcius ,  in^. 
Mxtmplum  >  quod  imitcmur  9.  tnquiren  videtur  3  quidni 

KG4 


:Hofttr  ftur 
pr. 


Mdos 
Deus  tan- 
dem  coer> 
ctu 


tit  \  CAPUT  QUINTUM 

nos  eum  %lofe  accedamus  >  vifuri  T>ei  vifones  magmu% 
Exod.3,3. 

II.  Attolle  oculos  &  vide)  Vcrum,  proh  dolor* 
pof£  lapjum  v  ef£  nojler  Jlupor  ,ut  ,nifi  a  Veo  moneamur, 
moyeamur,  excitemur^,  ejus  opera>  quantumyis  ob  oculos 
verjantia  non  admodum  attendamus.  vide  fup%  verf.  i.inL* 
C  c,  ut  meritb  fit  d  prxcone  verbi  illud  pfalmift*  iricuU 
candum  quotidie,  *dgice  ,  videte  opera  Jeboy*  Tfalm.  46,-9* 
'  Venite  &  yidete  opera  Dei,  reyerendus  et^aclionc  ergafu 
lios  hominum  Tfal.66>  /,  6t  nam  magna funtopera  ^ehoya,  ex+ 
poftia  omnibus ,  aui  deletlant.ur  illis  Tfalm.  2.  cui  manda* 
to  exadyerfo  refpondebit pius ,  ctltbro  te ,  0  Vetts ,  &quodJit« 
fbiciendis  operibus  tuis  in  admirationem  traducor  ,  celcbro 
mirabilia  opera  tua  5  quam  maxime  noyit  animus  mtm 
Tfalm.  139,  *+•  Contra  impij  hujus  mundi  deliciis  immerji 
optts  Jehoyanon  intuentur ^  &  faclum  manuum  ejusnon  cow 
ftderant  Ef$}  iz» 

Exver££.] 

I.  EftEpha)  Deit*  longaninips  diu  permittit  homines 
irt  in  yijs  fuis  AB.  14,  16.  ad  tempora  ignorantia  conniyens 
Aft.  i7>  30,  tandem  vero  cum  merjuram  imquitatis  fua  im- 
pleverunt  Genef.  if,  16 %  nec  pcenitentiam  egerunt  >  pcenis  gra* 
vifiimis  eos  compefcit ,  certtique  limitibus  nequitiam  cir- 
cumfcribiti.  Sam.23,  26,  Genef  igy  iu  2.  T^-g.  6,  18.  ac  plagis 
tandem  aquipoUentibus  affcit  Tfalm.  12%,  3.  %latth.  21,  32. 
Luc.  22,  fi.  Johan.  /«?>,  8.  ^Apccal.  18,  7.  vide  etiam  in  jimos 
Joel.3,13.  Ut  enim  cDew  ipfius  diaboli  furoribusmctanL» 
ponitjob.  /,  iz.  &  2,6.  \latth.  8,  26.31.  ita  ttiam  dtabolifi* 
lios^hocel^j  malcs  homines  inhibere  facile  poteffc  Genef.3^ 
*4%  zf.  &  tf>  10.    Unufauis%  autm  vidtat ,  ne  longami- 

tatm 


'ZACHARIyE, 

tiaiem  Bei  contemnens  menfuramfue  ■iniquitatHs  ahfohat,  & 
tcternum  pereat  cumdivite  epulone  Luc,  16,2^  vtde  initium 
icapit.  /j.  Luc. 

II.  Hic  eft  oculus  ipfortim)  Deiuvidet  omnem  ini- 
<quhatem>  &  contra  eos>  qui  malt  funt ,  ponit fuos  oculos  Troy. 
% 3-  Tfal.34.t  i7. Heh.  +,  13.  fercm.  21,10.  Sir.z3>2$.yide  in  A- 

mOS  ?,  4.  t.  &  fep.  C,  4,  V.  10. 

Exvcrf.7?) 

I.  MafTam  plumbi,  mulierem  &  Epham)  Hicef^ 
■fnodtw,  quo  Deut  in  hominihus  ijluminandis  utitur  >  ut  a  par- 
yit  inittjs  ad  majora  progrediatur  •  ficut  typus  altquis  hujut 
reiextaf  %lart.  8>  24.  2f.  uhi  Lutherusyalde  neryose  in  mar- 

rginey  2l!fo  iff  aucfc  mifer  2fnfar?8  (Zfyiflum  iu  crfcnncn 
f#H>acl)  /  floirD  attt  jmmcr  flcrcF  cr  vt\b  Qtmfftt  /&  reyera  to- 

tum  iterjujiorum  fimile  ef£  lucijj?lcndidte>pergentilucere,adeb 
uteorum  quifyfit  fiahilts  die  Troy.z,f$. 

II.  Maflaplumbi)  Deorumjoccos  ejfelaneos  ,Jed fma* 
'Hus  plumheas,  hoc  e  f£  f  tarde  fuidem  procedere  illos  ad  iram> 
fed  longas  mora*  grayitate  pcena  compenfare^  fciyerunt  &  di- 
xerunt  etiam  Etbnici :  idem  verb  h  L  myifione  indicatur  >  uhi 
plumhimajfa  nilaliudnotat >  quam  manum  Dei  fortem^  qute 
tandemimpiorum  conat^s  cohihet  acreprimit.  fi  enim  Davidi 
fuitmanm  Veigrayts  Tf*lm*$z>  4.  &  33,3.  quantbgravior  e- 
rit  illpSi  fuos  in  xrd  inyeniet  Tfal  2t>  g. 

Ex  ver£  8.] 

Quum  projicereteam  in  mediitm  EphseJ  T>eus  im- 
frolitatemvinctt  ac  concludit  ^  ne  impune pro  lihitu grajfetur 
^Apocal  ?>  4.  &  z2y  2.  jtfi  fienim  Jehva  exercituum  reli- 
$uos  nohis  faceret  fuperfiites  >  utcun^  paucos  >  velut  Sodo- 
ma  Gomorrha  omnes  ahfumfti  Efa%  10,  ?.  Tfym-  9*  *h 
r  ^  T  "  '  Threrw 


DCl  OtUM 

intnaluw. 


Modus  iU 
luminMt- 


beintanm 
flumbea* 


j  Deus  m- 
pobitati 

1  pon/t  me* 
tas. 


i  CAPUT  QtHNTUf.f 

\Thren.$si.  Tfal.  izy    y:dc  Luthen  bibiia  7\om.  p  if. 


hu'wvi- 


adde  ca 


ibihahet  in  margwt^>. 

PARS  TERTIA. 

Veif.g^')  Tertia  yifio  eontinet  Jententia  a  7)eo  lat& 


hxccutioncm  >  in  qua  duo:  prim  ■>  impietatis  eyitlos  ac  in^ 
\psccatu '  fui*  conjiritlos  extra  Ecclefiam  deportari  :  pofie* 
irittf  >  eofdem  ex  Judaa  in.^Babyioniam  reiegart  >  bocef^,  im«~ 
piicatum  iri  eo  judicio,  quod  manebat  chn  cnideles  &  pro~ 
fanos  'Babylonios >  tum  infideles  &  malos  Judaos  >  qui  irLa 
r£abylonia  rcmanferant.    Tum  enim  attollens  oculos. 
meos  vidi,  quodeccc,  duae  mulieres,  in  fe  infirmiorac 
yoluntattf  diyin*  exequenda  infirumenta  >  prodirent  ha- 
bentes  ventum  inalis  {\x\s>  ita  celeriter  ac  velociter  pro«- 
grediebantur  >  illis  erant  aise  fimiles  a!is  ciconice,  qua  iSi 
excelfo  nidificat  &  volat  >fupremum%  aera petit  Job  39, 16.  Tfi. 
io4, 17.  ferem.x,  7.  quoniam  ®Lhxipfiemulieres  efferebantil- 
lgLmEpham>qu*priusapauc*fvidebatur,  inter  terramSC 
coelum  paiam,  pubiica  fententia  &  extcutione  iUius  (licue 
quain  aercm  ejfcruntur ,  oculh  omnium  txponuntur  J  ut  it4* 
ab  omnibus  agnofcatur: 

Cur  h.  L  du*  conjungantur  mulieres ,  non  una  #* 
mnium  intcrpretum  effcfcntentia  :  mihi  Je  maxime  probat- 
illa>  qua ef£  lunij  :  nempe  quia  fere  cum  muliere  compara- 
]ui.gaiiti4r.  ^  Ecciefia ,  Acfignari  Ecclefiam  duorum  temporum  cito  i 
defienatur  tnalU  repurgatam  >  unam,  quam  Efdras  cxTSabyloniain  Iu« 
injtrefar*  dteam  miff&i  Ecclefiam  ludaicam  con/lituit>    &  ab  mpijs% 
wtthnes.  quibtps  commaculata  erat  9  quam  celerrime  ficri  potuit  ^  re+ 
ipurgayit  Efd<  9,  inprimisv >  s.alteram >  quando  Nehemia 
*     I  adkibmo  Jacerdotum  confilio  idem  ftcit  Nef/em.  i;  jni  dui ' 
|/  ^nfcir* 


mrh:  L 
du<z  mu- 
lieres  con 


Z  ACUAKim. 


I  *9 


&difictt& 
domttm  k 


faformatores  tn  f*  fatps,er*nt  imbecills$<>  &  umin  Dei  banc 
Wmnuntiam  forttter  exeyttebantur* 

Verf.io.]  Sicigitur  mali  fgurantur  extra  Eccle/iam 
Vjffti  :  quorfum  Vero  funt  deferendi  ,  dtcat  qni/btam  f  hoc 
forro  declaratur  a  Zacbaria ,  quandofcrihit  :  meautemdi- 
.cence  ilii  angelo,  quiloquebaturinme,  quoifbemu- 
lieres  dua  deferunt  JEpham  hanc  defedefua  amotam  ac  in 
AcrafublatamJ 

Verf.  II.  ]  Dixit  ac  refj)ondit  tUe  mihi  >  relegat  eam  im- 
probitatem  y&  quotquot  illi  obfiinate  adharent-,  extra  Eccle- 
fiam  relegationeperpetuaut  aediiketfibi  domumin  tcnkl1^™ 
Sinharisj  boc      ipfa  Babylonia  Genefio}  w.  &  u, ubi  fta- 1 
biiiatur  &  collocetur,  ut  ibi  diu  refideat  *  imo  perpeeub 
iabitet  ac  commeretur  ,  id quod  domus  tedificatione  felet  figu- 
rari  Jerem.  29,  p  2$-       nos proverbialittr  dicimuc,  XOit  WOk 
UllbaUitt  J0&U$  bawtl  I  hoc       «0« diu  ibi  commorabimur^ 
wtiocetttrvero  in  bafiftia  feufedeilla»  ubijam  anteafundati 
tSr  radicati  corruptifiimos  fuos  mores  bauferunt,  &  ubifratres 
tpjhrum  negleUis  Vei  beneficijs  fedes  fuas  fixerunt  1.  Cbron. 

LOCl  COMMUNES* 

Ex  verf  9.3 

Dua?  muFieres]  *D§u*  etiam  per  res  coneempta*  fua~> 
fotcf^  exequi  judicia  >  ficut  vel  jlla  plaga  /Egyptiomm  dc-\ parva  ^ 
tnonflranr.  confer  librum  Sapientia  cap.  1/.  i4. 17.  &  difcas  tu '  cit  tnagn* 
mere  hujits  regts  manum ,  cui  omnis  creatura  ef^  exercitmy' judhia* 
qui  rantA  Tharaonem  ,  muribut  Hattonem  ,  pediculvs  H<$A 
fodem  &ct  jtunire  potuit.     Quod  vero  hae  rnulieres  hahsnt\ 

T   z  ve{rt*in\ 


finem,. 


CAPUT  QUIN.TUM; 
ventum  \nal*s<>  notat  celeriter  executionimandari  Dti  decrti. 
ta.  yide  fupr.  v,  i.Z»  C.z^ 

Exverfu  toJl 

Qup  deferunt  Epham  ]  Semper  ef£  cogitandunu 
quistandcm  fink kfuturus  fitimprobitatis  /.  Tctry+>  18.&  qui 
muiiercs  h(c  >  hoc  ef£  >  /Dci  miniflri  acfatcllitesi  deferanthat 
Epham  t$  menfuram.iniquitatis,  completam ,  nempe  intene* 
hras  exteriorcs.  %latth.  8,  iz.&  t$,  4/,  dr  zz^  iz.namextra 
rofolymam.  tcelejlem  eiunp  canes ,  &.yenefici>  &fcortatorcs„ 
&  homicidx*  C£  idololatra: :. ,  &  quisquis.amat ac  committie 
mendacium  Apocali  zz^        Trecemur  cum  Dayide  %  dums> 
fttmus  in  hac  ad  yitam  yia    Dews  fortis^  yide ,  an  cgoin*>~ 
gredjar  yla  molefia.tibii  fitod  tamen  fi fiat r  ju  pro  tua  cUm. 
mentia  reduc  me \cx  errorhdiyerticulo ,  &  deduc  mevia  <ztcr~ 
na  Tfalm*  139, 2/.  z^jteq^in.  xtewum.  me  afacie  tua  abijciatr 
Tfalm.  fh  ty. 

Ex  verf  uj] 

1:     Ih  terraSinharis  a?dificet  fiBi  dbmum  ]  QkitL 
quis fe non  gerit dignum  ayitate  Vet ,  cx  illa  merito  eij^itur^ 
&  in  terram  Schinharis ,  id ef£,  dentium  excuffionis  deporta— 
1V2V)  \  tur(^\V^  enimex  pjfo  id.ef£-9  dens^  &  ycrbo^Vl,  idcffy 
excufjit ,  comppnitur )  hoc  ef£ \  in  infernum  tandcm  ditrudU  • 
tur7  ubi  ef^  dentium  flridor  perpctuus  %latth.  8,  iz.  &  13*  42.  & 
22,  i].  nam Dews  improhorumdentes confringit  Tjalm.^U^ 
dentes  eorum  in  ore  ipforum  defiruit ,  molares^  crudelium  de- 
|  r/iolttur  TJalm^s>  7.  &'  olim  ,  quando.cornu  pij  eleyatur  bo* 
\  nore  in  ccelk ,  improbus  yidcns mdignatur dcntibus fuitfren*- 
dens  contabefcit  >  at  defiderium  cjmperit  Tfalm*  uzj  ft  confet> 
Sapient*  ufr  M£ 

1L  Cok 


MdU  a, 
Deo  abji- 
Stuntur, . 


&dentc$ 
eorttm  co 
fxingun- 


zacharite; 

fli  Colloceturinbaiifua] 

Tum  yere  impietaa  grajfatur  libera,  paffim 
omnia  plena  malis> 

Quum penes  injufios  jus  ef£ ,  &jujfa  malorum 
junt  metuenda  bonis  TfaL  11^9» 

CAPUT  SEXTUM. 
Argumentum. 

Jgnifcatur  typo  quatuor  curruum  >  minifierio  fanUo* 
rum  angelorum  a  Deo  cunrin Judaa^tum  etiamirt^ 
ipfa  'Babjlonia  multos  adbuc  quidem  barentes  >  fed 


! 

ilxUrum 
imferwt» 


Summt* 


paulo  pof£  ferojblymam  venturos %  feque  fuaque  De* 
tonfecraturos ,  in gratiam receptum ac falvatum  iri. .  Dein- 
de  repetit  promifionem  de  'S/Jefiia^,  qui  boc  templo  ac  po- 
iiria  duranee  venturus}  omniaque  impleturm fit ,  quae  ibiba- 
ilcnus'  erant  adumbrata  regno  ac  facerdotio  Juo  fideliter 
perfungens..  Tandem  publicum  ejus  rei  monumcntunL* 
in  Ecclefia  fiatuit ,  adnmbratum  coronis  fujfienfis  ,  &  com- 
pletum  pradicatione  univerfali  Evangelijyf  ubi  etiam ,  quod- 
narn  fideles  bujfH  regts  cultores  maneat  pramium  ,  indica- 
tur.  Scio  alios  longe  aliter  vifionem  banc  interpretari :  fed\  V&tx  f** 
quod  fcripturte  analogU  ,  fcopo  propbefa*  ac  cob(srentU^icatto~ 
Jhujus ^aticinijquam  maxime  congruit ,  id  fequi  mibi  *vi- 
fum  ef£  fine  cujusquam  injuria..  llt  tamen  tanto  meliws 
€onferri  pofiint  aliorum  explicationes  placet  paucijfimts 
illds  nonnullas  indicare,*  VVigandm  ita  babet Iterumfo- 
latur  Iud*os  ,  ne  metu  potcntta  vicinarum  gentium  adifi- 
tationem  templi  intermittant :  nam  Deum  ejfe  per  angeks 
repreffurum  bojies  ,  ac  paccm  largiturum.    Vcrum  bi  an- 

T   $  gelt 


nes., 


dt. 


Quid  hfc* 


1 

£t$dcre- 


~j 


]  CAPUT  SEXTUM 

geti  non  Hcuntur  tv:rfum  ire  ,  fed  tranquillattm  Ttalylu 
^niam  >  W  propbeta  d&  hcjlibws  non  tam  in  tra  domandis% 
\auhmad  .regnum  Chrtjii  ex  gratia  adyvcan~dis  agit  >  3r 
flirltuali  pace  prophetat.      Eundem  in  modum  fere  T)a* 
nxus  ,  quando  fcribit.     Hcec  funt  fuperius  commemertta* 
rnm  primifjionum  c^nfirmatio  dt  inflaurandd  D*i  Ecdc* 
fia  ,  &  de  cvtrtendis  ejm  hofiihus  ,  fUi  tum  maxme  era) 
Cbaidtei  ac  'Bahylonf     T^hera  ita  jentit  :    De  4-.  monar* 
chiarum  fucceffione  vatidnatur  ,  cni  conjintt  in  genere  Gu* 
althtru* ,  regnay  inquit  9  hujus  mundi  a  Dei  providentia pen* 
dere }  iliud^  tantum  jieri}  quod  ipfe  decrevit9  docetur,  Sed 
fnotandum  ,  /.  quod  fcriptura  per  currus  rtgna  non  deno* 
ut ,  quee  apud  DanieUm  per  partes  corporis  ac  ^nimdlia^* 
qudtuor  indicantur  ,  /  /,  qnod  Mc  n$n  dechretur,  quia 
Vencrit,  eventurum^  fit  in\regnis  politicis ,  fed potiu*  jjiri* 
tuali  tllo  Ckrifli  ,  qui  propterea  \n  fine  capitis  tam  exaftt 
defcrthitur   111,  qitod  angeli  inttrprctatio  aliudinnu** •> 
quibuf  omnihus  in  prrgr7jfu  plurihws.      ISiunc  vtdedmui 
capitis  hujus  partcs:  Ea> ,  fi  qvis  pcpulariter  illud  vclit 
plicart,  ejfe  pojjent  tres  :  vxdeluet  1.  Vifaris  hujus  ndrra- 
tio,  1 1.  ejus  Int  erpret4.no    111.   de  %lejjiu  tjutq^  offici$ 
ac  regno  infignis  przdicCm.     Cum  Jmiio  aliquanto  accura* 
tius  dtfpejcueris  in partes  duas  >  ita  ut  in  priort  fit ,  quod  Dews 
fuis  propojitis  perjiciendis  adhthct  conjHium        dd  verj.  ?m 
in  pofleriori  ,  quo  Deius  Ecclefiam  de  retonciliatione ,  gra* 
UL  PArtes  tia  &  cura  fua  promtjfionihutque  in  Chrifto  implendts  con* 
tres,       ' firmet  yfinguldre  jymbolum  Verfi7.  &  feqq.     Kos  partes  fa- 
Vijlonu  ciemw  tres :  Earum  L  erit  yifiunis  revelatio ,  in  quaofferun* 
reyeUtm  tur  conjunUim  quatuor.     Currus  ,  qui  ex  duohus  montibu* 
lchalybeis  progredinntur  verf  t^  jeparatim  docetur*  aqm- 
J  hut 


}.  Kibene. 


4.  Gtul- 
theri. 
Refutan* 
tnr. 

i. 
& 


Antiyfts. 
I.  FArtes 
tres 

t. 

z. 

/ 1.  PArtes 
dua 

i. 


i.txpUcd* 
$44i 


ZACHATRiE.  f 

fu+eauii  fmguUcurrm  trahantur,  yidtlicet  prtmm '  a$  equti 
r.ujis  .  jhundws  a  nigris  verf.  i.  tertiws  ab  albis ,  quartu* 4 
grtndine  guttatisvsrfi,  IL  ef£y  jiont*  psr  angelum  faila 
$xplicatiorubtes%  & prcpbeta  qttajlioy.    &  dngeli  refpon* 
foverfy  inqua  ittdem  eruditur  ^acharia^  de  curribtts  con~ 
jpnUim  verffi*  &  deequis  feparattm  yerfe.  Jpeciatimvero* 
I  jc-iUif ,  a  qjtibus  quanus  turrm  trabebatur ,  ubi  illorum Jlu- 
,  Jium  y  &  D?i  *d  bos  mandatum  verf  7.  &  adprophetam  infti- 
tuta  bortatioyerf  8  ad  il/o-s,  ut  quody&lebanr,  ejfcerent :  ad 
hunc  yut  quidab  illis  fallum  ejft  titrn  in  Judaa  yerf.  7.  titm^ 
%n  <Babjlonia  yerf diUgenter  attenderet  UI%  par}^  ^li.apfiic^ 
fmjionts  applicatio  ,  %n  qna  deciaratur  ejfeftttf  adminifratio- 
%isgratioffe  illiui  >  qu*  ex  mandato  T)et  perangelos  in  cBaby> 
Ibnia  peratta         r<jj>i£tu  cum  deportatcrum ,  &  tn  cxilii> 
tdhitc  harentium  >  qut  reltgiose  munws  Deo  Ifraelvs  affe- 
rwtvtrf  opera ypropberx  (  quem  Deus peculiari  mandx- 
to  bic  injlruxerat  ItcrfgJ  in  ufum  publicum  tonferunt  yerfu% 
tum  redMciorum  &  %n  Eulejia  vtyentium ,  quibus  promijfio» 
nesdantur  de  %Uf\^  in  carnem  vtnturo  9  Ecclefam  ampli- 
ftiaturovcrfii,  %n  eadem  regnaturo ,  eam  redemturo  ac  pro 
§a  intcrcefjuro  verf  tj.  quarum  memoriale  pubhcum  intem- 
plo  fujpenditur  verjl  t+>  tum  deniq^  longinquorum  fsu  adhuc 
extra  EccUJiam  degentium7fedcert6advecandorum$  ttmpo- 
rtlsl.  T.yerfif. 

PARS  PRIMA. 

Verf.i.}  "Harranurm  prophctayifioneffi  ntyam  more^j 
fa>>  &e/u*  authoritatem  ,&fuam  ipfius  alacritatem  indicat, 
fquidem  c&lftus  reyelawr ,  &  Jiudiose  a  J^acharia  obferya- 
wr ,  quiitafcribit :  Deindcrurfus  pf^  vifiones  juperiores 


*44 


i&tYYUS 

iwUtAres* 


^xplicdth 
y-Vigandi 

<&  Junij 
■reliquit 
■frtefertur. 
Currus, 

montes 
.cbalybei, 

tfui, 


1  CAPUT  :SEXTUM 

\propofitas  &  expofitas  attollens  ego  tn  ccekm  oculos  mcos 
1  Deo  mirabiliter.revelante  vicii >  quod  ecce  quatuor  currus 
militares  puta ,  qualcs  olim  in  ufu  in  veteri  militia  Exod.r+p 

17.  2%  &  lfj  4.  *}ud.  l>  lp,  &  4,  J.  2>  $4W.  S>  4.  &  I03  l8.  I.  Ifyg. <10% 

26.  Efa.  2i7  7,&..22>  6.  E^ech.  23,  24.  Conferjoel.  2,  °Mich^ 
io.  Nah.23;>      2.  /f^.-2,22.  )prodibant  emedio  duo* 
rum  moncium ,  qui  montes  e^rant  toiichalybei.  Farii 
quidem  hac  a  varijs  explicantur ;  nchisyero  fe  quam  maximt 
probantea>  qua  habet  Wigandm  (qui  haBenus  rtUe  fentit) 
per  currm  inteliigi  angelosy  fedid  male ,  quod propterta  tof 
yenire putat  >  ut  regna  tytrtant ;  &  faniw ,  cujw  etiam  vtr* 
ha  hic  libet  afpmtrt  :  Sunt  quatuor  currm ,  acies  vel  co~ 
miratns  angeiorum  ex  mandato  Dei  diligtntiffime  omnet 
orhis  partes  obeuntium ,  &  capefjentium  jufifa  i&iut  ,  monm 
tes  duo  chalybei  funt  figna  potentiffim*  &  impcrveftigabi* 
lis  Dsi  proyidentia  >  ex  cujw  abdito  firmifjlma  &  incluQa- 
hilia  cenjilia  prodeunt  X  equi  celeritatem  ftgnificant.  Itafa 
fumma  ef£  :  Deum  quidem  tum  ad  fuperiora ,  tum  ttiam-* 
adcaterafua  confilia  jtraftanda  &  perficienda  (quainrtctfi 
fu  providtntix  tjus  latint)  ahundare  adminijlrvs,  per  quos 
omnia  cognofcat  ^eriffime      perficiat  jufiijfime  ac  fidelif* 
fime  :  quemadmvdum  Chrifto  aterno  Dei  patris  filio  in* 
eandem  fententiam  equi  aitrihuti  funt  fup.  i>  8.  quia  Chri* 
Jlu4  ef£  fapientia  &  potentia  Dei  ;  Verum  in  hoc  fingulari 
negotio  angelis  plactt  utiy  tanquam  falutis  bonorum  ad~ 
mmiftris  >  ad  ptos  in  media  Bahylonia  regendos  ,  reconci- 
liandos  fibi  &  adducendos  ad  cultum  fuum9  ne  forte  omnest 
quiextra  Judaam  erant,  excidiffe  a  falute  Vei  putarentur9 

Iaue  ipfi  in  defferationem  cor.jicerentur.  Hae  ille,  quibus 
adde*  qutfuprainc.  u  v.  $t  dtHafunti  &>  juQdaliasrn  firu 


7M  t 


Non  \ntcU 


ZACHAIUJE.  |  t4< 

pturaminifterium  angelorum  currus  nomine  denotetnr  *Pfah  Atigeli  e» 
//.  &  68>  i$.  confer  Tfalm.io^.  4  quomodoetiam  Elias  cur-  f*f  ™mi- 
ruigneo&equis  ignets  in  ccelum  vetlus  rapitur  z.  fygfp**?? Yrdn^nr'* 
Jacobo  item  occurrunt  exercitm  angelorum  >  in  quibu*  &  cur- I  Mo}{S  *^ 
rus  Genef  32,  it  2.&  montis  nominefirmitas  fignificetur  TfaL  tatfirm>. 
12 1.  2.  &s6,7>    Quodverb  quatuor  currus  cernuntur >  id de-^tatef/l^t 
wotatur,  quodin  omnes  quatuormundi  plagas  angeli  egredi&  Cur  +  cur 
arcumquafypaccm  tueri  ?  diaboloque  ac  mundo  debebant  re- 
fiftere.    Quod  autem  T)ns,  IFigandus  exiftimat  >  quando 
duorum  montium  h.  l.fit  mcntiv?  denotari  Jerofolymaw-j>  t 
quippe  in  qua  erant  montes  duo  Sion  &  %dori/a ,  idj3  eb  magis,  '■  ^f™™J 
<quodangclifint  Ecclefia  (cuju*  typus  &  fedes  quadam  erat  montd$j 
^erofolyma}  cuftodes>  alienum  efije  videtur >  tum  quod  cce-  jeri) 
l\tw  faBafithnec  rcyelatio>  tum  quodnon  dicantur  reliqua^  folymti. 
frodijjje  Jerofolyma  ncc  ullo  modo  angeli  debuerint  cx  Jero- 
Jolyma  egredi ,  fed  potius  eam  ingredi>  ut  eam  cuftodiant. 
Taceo  quod  h<ec  male  cum  toto  Verju     &  cum  fine  verf.  6 
eohcereant  ,  nec  reliquis  partihus  vifionis  hene  rejfton 
■icant. 

Verfi  2.*)  Qm  porrb  dc  cquis  yerf  2.  &  3.  fuhijciuntur 
tnaximam  partem  fupra  funt  cxplicata  cap.  /,  7. 8.  Summa 
autem  ef£  ,  quod  oculus  Dei  ac  proyidentia  celeriter  cunSla 
peryadat  in fuis  angelis>  ficut  equus  ef£  animal  velocijfimumy 
varijt/j  &  dtyerfi  colores  diycrjbs  proyidentiti  diyinte  notant 
cJftUus ,  ntger  triftes ,  albut  latos ,  rufus  fanguincos>varim 
tnixtos  j  mcurru  primo  erantequi  rufi,  &incurru  fe- 
cundoequinigri. 

Vtrfii )  In  curru  auttm  tertio  equi  albi ,  &  in  curru 
quarto,equi  grandine  guttati  &  confamaihdiyinitM  ro* 
<lorati)&  adfipgularc  opus ,  quo  accingebantur }  yirtutt  Dei 

V  exor^ 


1. 
z. 

4>. 


In  provi- 


cognefcen- 
da^ 


146  f  CAPUT  SFXTUM 

exornati.  id  enim  potim notat  h.  L  participium  hebneuw-j* 
fiPSC.CN    paul  EZD^pN-  quamfmpliciter  robujhs aut  vaUdos ,  idftto£% 
r  babitum  <  figntfieat ,  &  aliasbebrai  taies  dtcvMur  tD^QNk: 
J  W.Ca^iaS ,  grproinde  melim  exprimzs  vim  yocis  hebr^<e9, 
Sitrntficd-  \figerm*Me  vertM  i  gf  ffcrcfitt  l  al*fta?£i  Dioft*.     Omne  e 
tto  Paul.   I  n?m  borum  robur  non  tam  inipjis^  $uam  in  Deo  ef£ ,  &  tali 
GaL        \perpaul.  notatur paJJio,qufradbuc  duret  \Pfal>$2}i,^lD3 
\&  ftc hebrtei  dijferre  dicunt^TO  ">2D  &  3£P^>  0^3 

LOCI  COMMUNES. 

Exverf.i.I 

1.    Attollens oculos  nieos  vidi )  In pro^UentU di« 
dentia  Dei  \  titne  negotio  CJicut  in  omnibm  alijs  rebm  ,  quce  funt  Jfiritm 
Dei  /.  Cor.  Zfi+i)  tum  natura  Jimus  c&ti ,  nec  quicquam  de  ea~j 
intelligamm  9  Japientes  carnaliter,  utI0b.cap.2s.  multis 
probatur?  &  exemplis  etiam  piorutn  aliqiuindiu  ex  carnis  im* 
becillitate fiuUuantium patet  Iob.  cap.  21,  7.    ^Afapbi  Tjal* 
?$tin  initio.  leremiaecap.tz.Verfi.Jiyelimm  verumcognofcerea, 
non  inbaerendum  carnisvel  mundi  cogitationibm ,  Jedtn  ccelunt 
MtQlleMlf  fitntcumpropbetaaetolIendiQCuli»  &cum  Afaphoin  divina* 
nub.        rumfcrtpturarum penetrandum  ef£  facrarium  Tfal.  73,  v.  17.- 
more  Vavidvs  TJal.37.    Ibienim  mera  a,&£Uin  mundo  ejji 
videbitur,  cum  nos  ex  camis  inftintJu  malis  bene\&  bonis  mali  i 
ejfe  judicahim-m  ,  &  cum  Ciaudiano  ex  lih.  1.  in  Ttyjfinumex*- 
cUmabimMy 

Sape  mibi  dubiam  traxit fententia  mentenL* 
icurarentjuperi  terra<s,  an  nullm  inejfet. 

fieZtor 


'ZACKARIyE. 

fyctor,  &  tncerte  fiuerent  mortaliacafu. 


H7 


Angeli 
multi  & 
fortes* 


Hic  vero  quan- 

Wc  Verbi  divini  pralncee  facula ,  diffarentc  caliginosa  men- 
*tis  noftrte  nuhecula>  liquidb  apparebit>  quod  Vei  provider* 
*ia  gubernct  omnia  Sap.  14*  3.  quodque  brtam  fapiens ,  ue 
*tiam  de  malo  pofiit  dfligeneibuf  fe  benefacere  %om.  87  2$.  dr 
fummee  fit  patientia  ,  potenti*  ,  fapientia ,  mifericordia  a< 
fuftitite^  quodmala  aliquamdiu  toleree3  ac  ad  bonos fines  di- 
rigat  dum  bonos  ets  in  bac  vita  exercet  & probat.  vide  *Aug< 
4ib.  t.de  C,  T>.  c.8.  &  9.  adde  bifioriamjofepbi^  Vayidn ,  Jo- 
ii,  paffionis  Cbriflu 

II.      Quatuor  currus  ex  montibus  chalybeis] 
%lultifuntfancli  Angelt}qui  Deo  minifirant  in  omnibut  mun- 
dipartibws  T)an.7yii.  Tfaim.^t}  tt.  Hebr.i^i^.illiq^funt^aU 
de  fortet  Tfalm.  103,  20.  2.  Tbef]]i}7.  id  quod  etiampatet  ex 
operibttf  ab  ittit  perfeclis ,  rebusq^  praclare  gefiif ,  quatenu* 
Ecclefiam  & pios  defenderunt  2.  ^eg  6, 17*  Tfalm.%*}  8.  Van. 
g,  1$.  to.  fupr.  1, 12.  ac  malos  punierunt  2.  Sam.  24,     2.  T^eg* 
f;>     unde  etiam  dicuntur  tobufiifiimi  TfaL  78}  2.5.    Ex  tota 
autem  hac  yifione  probatur  ,  quod  Deu4  minifierio  angelo* 
rimtueatur  Ecclefiam ,  qua  de  refupr.  capt  u  plaribus ,  que m- 
adtnodum  etiam  de  ijs ,  qu<e  ex  verf  2.     j.  hic  de  equis  notari 
foterant  ,    tbidem  explicata  funt  prolixius  ,  prgterquam 
'  quodinfine  huju6  quidam  dicuntur  confirmari.     Hac  enim 
occaftone  petef^  aliquid  dici >  tum  de  eo>  quod  angeli  etiam~* 
fanBi  omnia  a  Veo  babeant,  ab  eo%  dependeant ,  tam  quod  ypt-aDeo* 
ad  effe^  quam  quod  ad  oferari inde  fapiws  dicuntur  angelij 
DEJ}  angeli  T>om\ni}  tum  potifiimum  de  tonfirmatione  &  fatifti 
fanBorum    argelorum   in   lona   concreato  ,   ne  deinceps  funtinbo* 
iabi  queant.     HSlon  enim  hoc  habent  proprietate  naturee  roconfir- 
lobt  4j  18 •  &  tj,  t$.fedexfrgulari  T)ei  btncficio  ac  gratia 


AngeUc- 
mnix  ha- 


nmt, 


v 


14? 


frobatui; 
h 


[quomodo 
d%gdi  ele* 
gantUYy. 
tion  ut  boj 


4*. 


h  CAPUT  SEXTUM 

quomodo  jam  proprie  peculiari  ratione \hunc  nomints  hono* 
rem  obtinent  >  ut.yocentur  angeli  fanSiit  angeiiboniy  angeli 
Iucps>  Dominm '  Chemnitm ntahoc probat  /.  quod  chajma 
inter  beatorum  calitumfelicitatem  }  &  damnatoruminfer^ 
nalium  cruciatm  fit  confirmatnm  itaut  nemo pofiitvel  inde^ 
huc ,  yei  hinc  iih$  tranfire  Lnc.  i6%  26 .   I  /,  quod  fint  clctti 

1.  Timoth. 21,  hi  autem  finaliter  excidere  a  falute  nequeant: 
%/latth.  24-}  24.  ubi  tamen.no tandum  aliter  ehgi  angelos» 
hoc  ex  mera  gr atia  in  bono  >  inquo  Juntcreatt  >  confir~~ 
mari  ad beaiitudmu *  fempiterng  fruitionem^  utfit  in  vocabu*. 
h  eligendi  m  etalepfis  ^  quatenm  cx  antecedente.  confequens: 
intelligttur.  ©T  aliter  eligi  homines  ,  yidelicet  in  Chrifioy, 
quatenmts  pro  illts  IDei  jujiiti*  fattsfecit eorumque  peccattu>, 
cxpiavit  5,  certoque  fafoabit  finaliter  in  fide  perfeVerantes,. 
qua  in  angelps  fanHps.nuUa  >  unde  hi  etiam proprie  eUUiitL*, 
Chrifto  dici^nequeunt >  ut  Vult  TSiicanm  &  alij  nonnulii  Cal- 
viniani ,  ftquidemXhriftm  efj^mediator  hominum  1.  Timot/u 

2,  /.  &.hi  tantum  funt.  cum  Chrifto  mortui  T^oman.  6^  8.  &  bfc 
tantum  Chrifti  meritum  per  yerbum  ac  facramenta  ojfertur- 
ac  (onfertur,    Stlij  1 1  /,  aliquantb  firmim  adhuc idem pro»* 
bant)  quod faciant  voluntatem  Dei  %/latth.  6yio.  nobts£velu?- 
exemplar  tuto  fequendum  proponantur  l V^.  quod  yideantfa* 
ciem  patris  cceleftts        mwnq  9  idef^,  fimper  in  cmnem  xter*  ♦ 
nitatem  %lattb.  rS7 10.  F«  quia  nos  3  qui  /umm  futuri  tncor* 
ruptibiles ,  perfetli  ,  immaculati  in  vita  aterna  ,  ftmm  fur- 
1  i  hxyystei  %4atth.22y\o.  Luc.  zo^-^6^  Tireyitcr  nota  contros 
eos  i  qui  tonttyrium  ftatuunt :  Quxcquid  angelis  deef^ex  na»- 
turas proprietate ,  idhabentex  Dei  benignitate ,  qui  bn  dicun^ 
ty.r  ejfe  in  Jlabihtat^j* .  , 


PARS 


H9> 


Reftamlei 
i.  e.  allo^ 
quor. 


t;achakim,. 
pars  secunda; 

VcxC  4.  ]  H<cc  ef£  vifionis  narratio:  Sequitut  ejutin- 
mpretatio ,  quam  impetrat  propbcta  indificenda  Deiyolun* 
tate  aliquantbobficurim fibi patefaSla  valde  diligens ,  quando 
intcrrogat  angehwn ,  feu potim angelorum  Dominum  ,  &qui- 
dem  am fumma fiubj  ettione  ac  rewentia  ,  quum  eum ,  qui  cum 
loquitur,  agnofcit  &  vocat  fuum  Dbminum.  Itaq$,  cuftu 
ijla  viderem ,  re(pondens ,  boc  efg,  ftripturce ftylo> proloqui 
incipiens ,  (vide  Job.  38  /a  Dan.4,  27.  %iattb.  17,4.  <7  22y  /; 
&2S,f.  %"Urc.  u>  14.  Luc.j,  14.  &  t<f>  3>  &  i7)  t7.  Joban.  z>  18. 
Jpoc.7,  i$>qua  babet  Em.  Sa.)  dixiangelo  iBi^  qui  loque- 
batur  inme,  quid  hxcfibi  volunt  Domine  mi  > quamibi 
jam  oftenfia  fiunt  fiuperioria  yifia  mibi  explicuifti  fidehter  ac  di- 
lucide  >  age  etiam  in  boc  me  refifice,  &  quid notet ,  cum  ego  ne- 
fciam>  edtffere^,. 

Verf.  j.]  Tum  refpondens  ifte  angelus,  dixitmi- 
Ui,  hi  qratuor  currmfiunt fianfii  angeli,  Deiq^  rninijhi  ac fia- 
teUites ,  quiinomnibm  quatuor  mundi  cardimhm  ac  partibm 
tam  citofiaciIeq}  Dei j ufifa excquuntur,ac fii effient  venti  coelo- 
rum  ( ipf}  cnim  pro  admiranda  fiua potentia  fiacit  angelosfiuos  Angei 
ventos  y  &  miniftros  fiuos  ignem  flammantem r,  tamque  cojn-  \fimt  ut 
tnode  lilis  voluntatvs  fiute  nuncijs  ac  judiciorum  adminiftrvs  ventk 
utitur,  ut  ventis  &  igneutifilet  TJalm.  104,  4.  quibujlums 
confer  E^ecb.  /,  8. 10.  23.  24.  Hebr.  1,  7.  14.  }  a  Deo v  emiffi  Ve- 
niunt  >  %7  ad  eundem  cxpcditis  rebm  dcmandacis  redeunt, 
ac Je  jummo  ijli  Imperatori  Jiftunt ,  fi  quid  porrb  velit  injun- 
gere  (ficutetiam  de  malis  angelts  legimm  1.  J^g  2it2g.  job. 
i>  o. )  ita  procedlme  ipfF,  inde  ubi  conftiterant ,    dctri-\  \ 
terum  Dei  fiuerunt  executores  £  ftare  enim  blc  Jxpe  fgn\fi-\  stares 
cat  miniftrare  fuprt    /.  &  4, 14.)  quippc  qui fiemper  paruti  ac\ 

F  i  prom^ 


Bqat  rufi 

&  ntgri 
quid  m* 
tent. 


aIVi 


Teru  me~ 
ridtana 
h.  I  fan~ 


CAPUT  SEXTUM 
frompti  Domim  fuo  ac  apud  dominatorefn  totius  terrc 
conp.fiunt  ,  nutum  eju*  obferyantes  ac  juffum  txjpdiantts 
jvlatth.  i$y  10»  Qan.  ?,  10. 

Verf  <5.  ]  fixc  in  genere  fcias  dt  vifons  tibi  conjun. 
ctim  oblata^  de  qua  yerj.u  nttnc  in  Jjtecie  sttadam  accipt  dc* 
tquis  figiUatim  ofienfis ,  (  utjupra  yerjl  2.  fuit  diUum  )  quippt 
qui  figurant  >  quidex  Dei  dscreto  ilios  populos  ?  qubmutun- 
tur ,  maneat.    Nam  equi  illi  rufi ,  quifupra  verf  2,  funt  prU 
mum  nominati,  &  hic  quafi digito  monfirantur  ,  nempe  ifi\?  qui 
funt  inillocurru primoy  &  equiilii nigri  egrediuntur  in 
terram  aquilonarem  fsu  Babyloniam,  qua  refieftu  terrt 
fantla  verfm  aquilonem  fita  es\  fupr.  cap.  z,  10,  portendentes 
bella^  multas  tlades  >  ac  trifiem  ejus  regni  fiatum-,  quodad 
plerosq}  incolas  malos 4fietlat ,  yerum  &  albi  illiegrediun- 
turpofteos,  eodem  tendentes,  &notant,  pijs  in  eahxren-* 
tibm  tandem  altquando  latiorem  obventurum  fiatumj9 
cum&illi  a  Deo  cttrentur:  atque  hi  funt  tres  priores  currus, 
dequartotandcm  fquente,  fcito,  quod  ineo  grandinegut- 
tati  equi  &vari/,  yariumq}  fiatum  notantes ,  egrediantur 
in  terram  meridianam  jeu  Judajam  ,  qux  rejf>eUu  ChaU 
daa  p  cujm  paulb  antefatia  e££  mentio ,  &cui  hac  nuncoppo- 
nitur ,  f/£  ad  meridiem  fna.    Ita  tnim  potius  ob  fcopum-j 
buju*  vifionis  &  verfws  jequentis  txplicationem,  hanc  parti* 
culam  explicamws  de  terra  fancla  ,  quam  cum  alijs  de 
gypto  >  Jdumaa  aut  Arabia,  fiquidem  h.  l.  non  fine  cauja^* 
detxZthus  appellatur  hxc  terra,  puta  in  quaverjabatur  pro- 
pheta  cumjuif  audttoribus  :  &  angeli  fantli  hJ.non  fine^j 
caufa  pro  ta  inttrcedert  leguntur  ,  fiquidcm  Ecclefiam  cu- 
rant. 

Verf  7.]Confirmati  itaqs  ilhgrandineguttati  equiJU 

vini* 


ZACHARI^E  u  iyt 

vinitmjj  antmm  ac  armati  (  de  qiiibus  in  fine  c.  fupfa)  C- 
gXQtiifeupotiu*  libenter  egreffuriad capeffenda  Det  mandata 
quaerebant  zwndofibipiorum  amore  ultrb  Judcene  procura- 
iionem  a  'Deo  depojcebant ,  acjibi  boc  demandan  rogabant,  ut- 
obambularenr  cerram  hanc  fantlam ,  atq.  m  ea  pios  juy*- 
r*nt&  defendercnt.    fcapropcer  motm  mjertcordia  juaac  ^  , 

precxbu* -angelorumfianttorum  princeps ,  dixic,  agitcy  ite  ob  awbnlHr& 
ambulate  terram  hanc,  &  fiacitc,  quod  juffi  ejiis,  ac  ipfi  terram 
$olui/ttt.    Quod  Dei  mandatum  cum  audtffent  angeli  y.  di-  fanctam, 
Bumfattumfinemora,  ad  Kcclefiam  Judaorum  adyoUnt,  &' 
tam  cito  obierunt  ifta  fua  miniflrorum  munta ,  atqffoient  equce 
veloctjjima  in  nuncijs  cclerrimis ,  iic  inquam  obambttlarunt 
terram  ut  equne praproperte,  quamjmtlitudinem  genus  fccmi- 
nuniverbi  hebrat  inuit. 

V  rfi  s.}  Hifceautem  ita  in  ludza  Indaorumq}  falut^ 
jfromovenda  accupatis  >  dereUquvs  me  ita  pecultariter  moncbat 
Chrtfttu.  nam  accerfens  me  allocucus  eft  me  dicendo: 
Vide ,  hi  qui  egrefsi  funt  in  terram  aquilonarem  jup.  v. 
6,  pracipue  iliicqui  albi ■  >  Uriq^  nuncij  tranquillarunc  fpiri- 
tum &iram  meam in  terra  aqmlonari,  videitcct  muitos 
homincs  in  Ttabylonia  harcntes  ad  rcjipifcentiam  pxetatemq^ 
minijicrio  fuo  adducendo >>  aliosfi,  in  qmbusea  nondum  pror- 
Jus  refrtxerat,  in  eH  contincndo ,  effecerunt',  ut  ijlos  omnes 
non  omninb  a  mea  adhucdum  excludam  gratia  ^Jed  etiam^ 
num  illis  clementia*  patcfaciam  januam  >  ut  paulo  pdf£  quo- 
rundamex  itia  terrk  Htcrofolymam ,  pietatis  crgo  detlaran^ 
d<e ,  cum  muneribus  venientium  cxemplo  probabitm •>  ut 
itayelinde  ,  quisyifionnfuperiorpifcopusfit  7  luculenter  ap- 
pareat. 

Verfiy.)  Tojiquam  enim iila fuit oblata&  ^xpUcata^, 

tum, 


352 


•I 


Inquir4~ 
mm. 


Angeloru 
celeritas* 


AngeliDeo 
/tjlant. 


GATUT  SEXTira 
tumfuit  Verbum  Jehova?,  volentus  typum  prtecedentem^ 

j  dilucidius  declarare,  edicendo  mihi  ipfius propbette ,  ut  dum 
illud  mandatum  ejus  expedirem  >  jnehiis ,  qute  videram  & 
audieram  batlenus  >  intcUigerem  ,  nempt  non  omties  cxtru 
Judaam  degentes  prorjus  exclufihs  e/fie  a  Rei  gratia>  quan- 
doquidem  &  iam  in  media  "Babylonia  multi  pij  Jcryentur  in»  I 
cegri,  &  olim  ad  regnum  Cbnfii  venturi  Jint  ionginqui  feu  \ 
jentes ,  Cbrifti ,  inquam  >  cujus  typut  erat  hfiua  fiacerdcs  m**  \ 
:imu4 ,  &  qui  jam  bac  ipja  occafione  denub  promittitur  ^  ut 
tafequens  biftoriafit  &fiuperiorts  dotlrinae  ds  templo  non  tan^ 
iiim  eedificando  >  verum  etiam  ornando  Hagg.  zy  7.fhp.  2,  m 
confirmatio ,  &  Iudaorum  nondum  in  terram  fiantlam  regrefi^ 
fiorum  (qub  tamen  omninb  afiirabant,  ac  propediem  ventu- 
ri  erant  )  &  gentinm  tandm  folenniter  adyccandnrum  con^ 
folatio. 

LOCI  COMMUNES. 

Exverf^.] 

Dixi  angelo  )  Quando propbeta  adeb  ftudiose  volunta* 
tem  Veiinquirit ,  quid  nos  reliquos  fiacere  conyenit  /  deejuo 
jamfaepe  in fiupcrioribu*, 

Ex  verf  j.  ] 

I.  Hi  quatuor  currus  funt  venti  coelorum  )  An~ 
gelifianBiyUtpote  Jfiritus ex  uno  mv  ad  alterum  fine  mora 
temporus  tranfieunt  expeditiffime  *AU.  10.  &  f>  19.  &  /2,7.  8.9* 
ex  ceelo  in  terram  mittuntur ,  eoq^  celerrime  rcdeunt  Luc.  /,  /?. 
26.  &  2,  /j.  /4.  i$.fup.  /,  10.  unde  quia  yentut  ef£  raptdifpmus^ 
meritb  buic  conferuntur  Tfial.  io47  4. 

II.  Inde  ubi  conftiterant)  Angeli fanfti  Vco  aftant^ 
\ei%  infiryiunty  ut  regi  terreno  Jatellites*  u  ^eg.  zz}  /9. 

lok 


ZACHARI^. 

Jok'  h  &  2,  u&  38*  7.  Tfalm.  !4$>  2.  Jpoc.  7>  &  &  ?]  irt  U. 
7)an.  7>  Efa.  6.  3,  %4attb.  iS>  io.  Deut.  Jj,  z.  ubi  non  neg/i- 
gendaef^  verbi  bebr<ei^%*Wn  ,  fuodbic  occurritin  tcxtu, 
ffityctw,  fiquidem proprie  notat  aliauem  ad fenatumfeu  tribu- 
nal  comparare  intrepide  >  utvelfuam  yel  alterius  caufam  a- 
gat.  vidc  in  Tfalm.  2, 2.  &f,  6.  ut  vel  inde  difcas  Deipro  tri- 
\4tunalifedentP5  angelorum^  corona  quafi  circumdati  majcfia- 
tem,  borum%incapefifendts  Hliut jujfts promptitudinem  >  unde 
ifcimus. 

III.  Apud  dominatorem  totius  terrse]  quodillefo- 
lw  fit totim terrx  dominator  Dews  mtv%K^rao^2.  Cor.6?  it.A- 
;fOC.  h  8.  &  4,  8.  &  ih  17*  &  if>  3-  '&  l6>  7*  *#-  &  &  6-  *?•  &  *h  ^2. 
ctfipleri^futant ,omnia  vel  cafufieri  >vel  confilijs  bumanis 
untum  regi.  Si  autem  Deus Jolus  ef£  Dominator  totim  orbn, 
tum  colamus*  ci  confidamusunici. 

E  x  veriu  6] 

I.  Egrediunturin  terram  aquilonarem.)  Singults 
jprGvincijs  ac  regnps peculiares  fuos  attributos  ejfe  angelos>non- 
nuUiprcbabiliter  colhgunt  ex  Dan.io?  1$.  &  j4cl.i6y  9.  yuic- 
quid autem fit ,  certum  ejl ,  cum  ex  boc  nofiri  prcpbeta  >  tum  ex 
alijs  fcriptura  locis ,  angelos  fanUosy  quocun^  mittantur  a 
De$y  promptos  feeo  conferre,  &,  quod  jujfifunt>  expedu 
re.  num  vero  i/dem  angcli.fempsr  eidem  prafint  proyincia, 
Dem  noVtty  &  nos  fatius  ac  tutius  effe  ducimus  cum  fcriptu 
ra  tacenxetacere9  auam nonnullis  certi  quid \  ajjerentibus  te- 
tnere  ajfentiri, 

lh    Jn  terram  aquilonarem  &  meridionalem^) 
Deus pios  ,  ubicun^  locorum fint>per  angelos  cufiodit  ac  pro- 
**git>  ut  multa  piorum  hinc  inde  percgrinantiumcxempl*-> 
itftuntur,    facobo  in  itinere  ,  Danieli  in  'Babylonia^  Jo- 
"    X    "  fepio 


ffl 


DEUS 


Angeliju[-> 
fa  Dei  fa- 
ciunt. 


ithifa  /0- 

ctrunu. 


t  CAPUT  SEXTUM 

\fepho  in  &gyf>to9  ^ohanni  EyangeUJU  %n  Tatmo  apptrut? 
angeluf* 


rrcmw. 


Exverf?7.] 

*,  ,  j      I.    Qiyerebanteundo)  ^Angeli  fanUi  lihenter  ma~ 

^atem^ro  gnt'%c''m  pro^bto  pietatem  promoyent  Dan.Xi  AB.io^,  \ 
mlttnt°  \v*  h  +*&W  *S:  7  Epb.  h  to.  u  Pet.  /,  iz. 

|       I  I    Dixir  ?  i  te  )  Chriflm  angelorum printeps  acDomU, 
Angt  om  s  ^  mandata »  qtite  cxp^dtant  T/ai.  p/,  //.  hunc  igitur^ 

\jivolumm  ejfe  tutifanUorum  angelorum  pratfidio  quotidte  ma-\  \ 
neacvejjert  rogemm^  tum  Janclm angelm  rne  cujiodiat  5  m  I 
diabolm  ullum  jm  in  me  ohtineat. 

Ex  verfs,] 

Tranquillarunt  fpiruum  raeum  )  Angth  fancli  pie^ 
tatijjludium  promoVzntes  ,  Dei  iram Jedant  :  tUi  yero  quiajfr- 
Deo  mittuntur>  quod  huic  omnia  Jtnt  accepta  ferenda,  fa~- 
cile  ef^coUigere.  yidejup.  cap.  i,  <sr  hic  verf.f,  L.  C  z..  verf.  L+. 
C.  u  <sr  2  . 

Exverfc?.] 

Tumfuitvcrbum  jehova?,ediccndomihi)  Nutfd 
propbetia  aliata  et£  libitu  bominum*  jed  atli  a  Spiritu  S.  lo- 
quutt  funt  fantli  Vei  homtnes  z.  ¥et.i>  zi.  qucmadmodunus 
Dayid  propheta  regim  4e  je  exprefle  fatetur  tt  Sam  z^  z+ 
ffitritm  Jeboya  loquutm  ef^in  me ,  & fermo  ejm per  linguatn, 
meanu. 

PARS  TEHTIA. 

Verf  io*  )  Trimum  cxponttur  Dei  mandantis  dic7u?fu> 
$uwwa-j>  verfio.  & pofj^Jubijcitur propbeta  idexequuturi  fatlum  v.  uk 
In  ilio  tria  junt  notanda  ].  perfona,  adquos  ablegatur  3  qui 
fmt.viri  hdtei  7  qui recem iix Babjlonia  leroJiiymam,ve~ 
£ '  neranfy 


frtfhetU. 

tsl.a.D.?*.. 


}-u)m  fxr 
tu  &  re- 


Z  ACHARI^E. 
nerant\  dc  dona  a  ftalijsfa  ludatsintemplum  7)eiconferen- 
Ja<«ferebant  ,  ojlcndentts  pittatii  fua  profcjfionem  publi- 
cam.  II.  Locmm  qucm  tr$  juJbctur  prophcta.  II 1  tempM> 
yidclicct  eodem  dic,  quoyijiofupcriorfuit  oblataac  declara* 
ta,  quoniam  confolattone  celcri  tndigebat  populws.    Ica  au.  \ 
temdixitmihi  lehova  ;  Accipe  a  deporcatis  acnonduntj  leg4t*Je* 
gx  captiyitate  bufcum  familta  regrcjjis ,  a  Cheldajo  (jui  ^ 
idem  ef£  Chelem  verf  i+.  infr. )  &  a  Tobija ,  &  a  Jcdahia_> 
itiiib)  ubi  eonvcnitmS  quomodo  ab  iliis  accipiam  ?  dtco,poJi» 
auam  venerts  tu  eodem  die,  poflquam  veneris ,  inquam, 
domum  Jofchijae,  filij  Tzephanjae  (  qui  infra  vcrfi*. 
itiam  Chen  appeilatur  )  qui  non  tta pridcm  venerunt ,  imb  jam 
VeniunteBabylonia,  rcligiose  oblationem  faUuri  fuo  Do- 
mino ,  quem  etiam  colunt  a  templo  hoc  remoti  >  quodvosjam 
txjlruitii. 

Verf.  ir.  ]  Egovero  quod  mihi  eratinjunUum  >  itaex- 

pedire  debur  juxta  tenorem  ac  prajcriptum  hujws  fcqucntis 

inflrutlionis  divina ,  &  tu  Z*ch&ria  accipiens  argentum 

ac  aurum,  quodtHi  tibt  DcoconfscratumtraditurijUnt,  fa«  ^rm^ 

cies  inde  coronas,  ad  aurificem  cum  detnleris  ar?entum&  m1H)1Ju*m 
j     c    -    j  17  r  -     %  /  ■  tur  facer* 

aurum  ruae,  Jactenaas »  &  expHiendas  curavtf  coronas ,  ecti^  \j9t\m4a^ 

jam  ajfabre  futtM  &exorti*ra*  imponcs  capittfev  p'tiu4  «-|w<7, 

dari,  quamjupra  imponi  vidifli  ejws  capict  c.     y.  5.  /upcr 

impones ac  circumdabu')  Jehofuce  filij  J-hotzadak;  Ucvt- 

docis  maximi,  ut/tt&  teflimonium fumtni  orna:us,gUrtz, 

filendoris  ac  majejiatis ,  qu#  non  tantum  in Jacerdotio ,  yerum 

etiam  in  toto  templo  hocfuturafunt*  &  induium,  quanto  deco* ; 

teju  exurnandm  ille  Iofua,feu  CbrifliPS,  qui  hujm  e££  futurtps  \  ^Jf9 

mtitypv/s,  facerdos  2V".  T.  unicws. 

VGxLl2.]Horfum  enim  quod  fpcUenthec  potijflmum 

X  i  etiam 


wen 


u  CAPUT  SEXTUM 

etiam  indicalis  fiatim  ?  &wum  ifios  ritus  adbibuerisinjum». 
mofacerdote  exornandc ;  ipfamalloqueris  dicendo, &^uid 
coronatio  ilia  vcluerit ,  quod$}  fit  ej  ws  fundamentum  acfinti 
ultimus  *>  expiicando.  Sic  ait  Jehova  dominus  exerci- 
tuum  dicendo :  ecce  jam  egrsgie  a  me  bifce  coronis  impofi-. 
tis  ornatus  es ,  verum  %Uae  tibi  non  propter  te  imponuntur ,  fed 
ut  figuramac  typum  Cbrifti  regisac  fiacerdotis geras  ,ecce  VI- 
rum?  nontamte,  quam  eum,  cujutes  typut  ,  rejpue >  illum^ 
l? eJlGer-jyirum  cogita >  cujus  nomen^?  G  £  7{%£E  N fupr.  cap^  i 
3.  verfis.  qui  merito  boc  nomen  obeinet,quia  fuo  tempore  ex  fua»  i 
loco  germinabit  >  ex propriagente  r  tribu  Juda^  ac fide  det . 
filnata-y  &  jam  in  lucem  editws  fuccrefccs  acvirefcet  >  *velut: 
I furculus  irriguus  de  radice  Jeffiz  Efin,  1.  &  in  urbe  ISLv^aretb* 
nk3     ille,  ^3  apparebit&Ltt.  2,23  &  aedificabi ktemplum  Jeho^ 
Vxfbiritualefiu  Ecclefiam  >  uttu  jam  promoyes  hujwexterni; 
templi  ftruBuram, . 

'  Verf  i$.]ltaajo:  hdemum  ^dificaturus  eft  pradi** 
catione  Evangelij  templum  Jehov;e  $x  bomwibus ,  quod: 
multh  gratiut  erit^eboyee ,  quam  quodnuns  $dificatur  ex  la- 
propheU;  pidibus ,  dum  ccetum  piorum  Deo  cofliget fua  doblrina ■■>  quan*- 
do  &  ille  demum  erii  gloriofm  miraculk  ,  totoq,  redemptio* 
nis  opere  mtrabilis^  ex  vtrgine  natm ,  ex  mortuis  excitattps-,  in  I 
ceelumfublat&s  >  omni^gloria  divinadonatussfiquidem  ilie  re-i- 
portaturus  eft  decorem  >  quatenus  fedebit.  ac,  dominabi- 
cur  in  folio  fuo  quod ef^  Ecclefia  Luc.  t>  32.  33.  %iicb.  4, 7.  c2r  * 
fdceydos  *   ^elut,  rex  fibi  populum peculiarem  coiliget  ac  contra  hoftesi 
potenter  defendet.  fimul.vero  etiam  eric  iacerdos  in  folio^ 
ifuo  fieipfu-m  /viSiimam  patri  gratifiimam  in  pafiione  ac  arkl 
crucis  ofivrens ,  ut  fic  per  ejm  fangninem  fltfubUtatnimici*' 
tia_9  conliiium  pacis  incer  uerosque,  eos  qui  injudaa^ 
2   -  fiunt 


rex 


tnter  u* 


ZACHARIJE,  I  i^, 

funt propinqui,  &eos  quiinter  gentcs fiunt ,  at^adhuc  ab  Ec 
clefid  longxnqui  Efia.     $.  Ephefi.z,  t&  i+.  is*  i6<  Colofi  z,  14 
Ita  enim  malumus  h*c  ultima  yerbaob cohtrcntiam  textm,\ 
numerum  pluralem  &  fnem  redemptionistotius^  Chrifii  cjfi- 
tij ,  exphcare,  quamcum  alijs  eadem  acdptre,  vel  deutro-  quidkl 
que  regimine  fieu  dignitate  regid  ac  Ecclefiaftica ,  yel  de  muU 
tisierbi  miniflris,  qucrum  inpracedcntibm '  nonfit  exprejjk^ 
tnentio,  fted  Chriftus  hic  deficribttur,  tum  quod  ad perjonam 
<vsrfi  iz.  tum  quod ad tripiex  propbet* ,  re^is  ac jaccrdctis  ofi- 
ficium,  qux  omnia  denique  huc  conjfiirant,  ut  ex  ^udeeis  ae 
gentibm  fiahentur  quamplitrimi  >  quando  proh  dolor  ,  longe 
j?luresfiua  culpa  (qui  &ipfi a.Chriftd  non  abfiolute  funtexclu» 
fi )  pereunti 

Ver£  I4f  ]  Quod cum  ita fit  >  videlicet  quod  ex  capite^ 
itto,  Cbriflo  Jefiu,  in  reliqua omnia  yiva Ecclefiae  membra^ 
fitredunddtura  gloria,  ut  etiam  hujm rei  fit  quoddam  tcfiimo- 
nium^  idcMQOjam  coronas  illas,  de quibm  fiup.yerfi  iu  capiti 
Tbntificps  detrahe^  &  legatis  impone,  itaut  illarumcoro- 
narum  quaeq^ nna^xo  Chelemoi,  &  altera  pro  To 
bija;  &  tcrtizpro  ledahja  &  quarta  deni%pxo  Chene ,  filio ( 
Sophoniar,  denturfa fingulis  .fingula*  > ,  (idquod in  textu  he-  ! ' 
hfao  conftruUio  ipfit  innuit  ,  quando  nomini  plurali  verbum 
fingulare  adjunttum~difiributionemnQtatTPT\$\  rODy.H  Hux. 
tb.  l.z.c.io. p.$S9.  y  ut  bocmonumento  confirmtntur ptj  longin- 
qui  3  quales  hi  quaeuor  erant  adhuc  in  'BabyUnia  hceremes ,  je 
7)eo  acceptos fiore ,  &  inteUigantpropinquijeu  inludaa  degen- 
tesjus  illii  longinquisejfe  cum  ipfis adDeum  accedendi ,  qui% 
ttiam  olim  in  ccelis  una *  cum  reliquispijs  fintcoronandt  *  id» 
que  ne  tradatur  obliyioni ,  in  memoriale  ,  pofieaquam^ 
herum  fiunt  dempta  b#  coronae  de  capitibxs  horum  pi°m 

X  $  rum 


SinguluU* 
gatis  hn- 
ponitur 


ji'8  I 


CAPUT  SEXTUM 


mnneat. 


tongtnqm 
in  N  T. 

ddvQC4)l~ 

tur. 


rum  profelytorum  ,  in  tempio  Jehovte  jujfendantur  qub  tn* 
ferviant  pojterorum  &  conjolationi ,  tertb  inde  conduden- 
$ium>  yenturum  %/lepam ,  qui  ifiis coronarum  antitypis  fett 
donisjuper  ccslfithm  & gloriaornetur  Tjaim.8>  z.  6.  &  tnjiru* 
clioni,  utrslijui  Ecclefiae  ciyss  etiam  ad  liheralitatem  fimi* 
liter  exercendam  accendantur  .  quando  has  coronas  &  ava* 
Hh&(&  facra  yident  >  &  ampli/jimum  nfiare  ojferentihu* 
praemium  audiunt  ,  ataue  ex  hic  defiripta  bifioria  inteUi 
gunt. 

Verf  15.]  Sicigitur  declaratum  ef£  typice\  omnes  Ec> 
ciejine  veros  lives  hahituros  ejfe  m  Chrijto  jacerdote  N*  T*. 
unico  laudem  ac  gloriam  perpetuam  :  porro  indicatur^ 
auod  & popult  ionginquxin  initio  2V,  T.  fe  iliis  fint  adjun 
cluri  y  ut  una  templum  jjtrituaie  $d  ficent  ,  quemadmo- 
dum  tn  gentium  vocatione  fattum  ef£>  quam  ut  yertfitma 
ejje  credant ,  &>  ita  ut  prteditlum  ef£,  eventuramad  rei  e- 
yentumiterum  proy»cat  propheta>  ut  jupr%tap.  z>  vtrj.iy  i 
quod  etiam  ad  exatandos  Judaos  facit    Cur  erum  hide /»i$ 
dijfiderent  fiudijs,  ctim  ahcmgtuas  in  Jlcietatem  eorum  ven« 
turos  audtehant  ?  pudeat  yero  ikisfucs  'gnavta  >  fi  ipji>  g^n- 
tihus  accurrentilus ,  «0«  advsntant.    i\am  longinqui,  boc 
ef£>  gentiies ,  Tauio  interprete  Ephefz,  m  N.  T.  ad 

Ecclejiam  advenient  (compiementum  hahes  protixe  defcri* 
ptum  inatlis  ^Apojhlorum  >  Tautinis^  Lpifiotn )  &  aedifi- 
cabunt  in  templo  Jehovce  Jfmcuaii  >jtu  Etdefia* je  tpjos 
ojferentes proyivis  lapidthu*  Ephef,  2}  19.  20.  idc^  lumjattunt 
fuerit  apud  vefiros  0  ludai ,  qm  jam  vtvitis>  ptfieros9  ita_» 
cognofcetisT^x  ex  ijs ,  Jehovam  Vomimm,  exercituum 
m  liifTe  me  ad  vos.  atq,  hoc  qutdtm  futurum  ell per  mwi* 
fterium  verhiJmerea  vero  vefirueff  .tjSrfKx  haiienm  a  me  di~ 


ZACHARI7E.  f  O 

8a  funt>  attcndere,  &  temptum  engere,  urlem  munht^» 
ac  %cmpub,  conjlituere^  in  quibw  olim  yiyat  aliquandiu 
&  moriacur  promifftw  ilie  (Mej]ias.  Nam  quurii  fic  O- 
mninoaufculcaveritis  voci  JehovaeDei  veftri,  pcf£  il- 
lud>  inquam^  tmpws  bocregnum  Cbrifli ,  de  quo  dixi  jam 
fepius  >  venturumef£-9ne%  ef£,quodde  promijjionum  diyina- 
rum  complemento  vei  tantillum  dubitetvs.  Tslam  jcbcva  di~ 
Xtt  ,& fallafurit. 

LOCI  COMMUNES, 

Ex  verfu  10.  ] 

Accipe  a  deportatis)  Vens  ntminem  ad  fe  venientem 
repeilit  job.  6^  37.  qui  omnes  a  fe  abeuntes  adfe  venire  compel- 
lit  Luc.  14-3  23,  amice^inyitat  ffa^sf>  *.  ^lattb.  11  >  28.  quem 
twUiw  interitw  deletiat  E^ecb.  i8->32.& 33.  u.  Inprimts  yero 
l.  L  videmus  >  quomodo  Veutctiam  munera  externa  pio  ani- 
mooblata  babeatvaldegrata  ,  quod  nos  omnes  ad  liberalita- 
tem  pro  facuitate  exercendam  erga  minijienum  &  pauperes{ 
merito  excitare  debct  Luc.  u,  /,  2. 3.  %lattb,  2;,  40.     Cor<  9, 


!  Detts  mh 
lurejicit* 


Simus  li- 


ycrj  4  7.  8<  9.  !o.  Rom.  iz>  *  Tbil  4, 10.  //.  16.  vide  exemblum  ^exm" 
regss  Sodomorum  Genefi  2/.  Ifiaclitarum  Exod,  36^ 3$,  YHtfL^ 
Z/Dayidit  2.  Sam.S.iu  1.  Chron.  ig,  9.  &  26,  26.  Salomonii 
u  7{eg,  cap.  ;;  6.  7.8.  Cyu  Efd  /,  7.  &  6,3.4.. Ef.44,  23.  Va- 
rij  Ejd.  69  s.  9  Zach&i  Luc.  19, 6  $.  piarum  muliercularum^ 
Luc  8,  2.  viduapauptrcuU  Lut  21,3. 4.  Lydia  AU.  t6>  i$,  bar- 
barorum  &  TubLj  c*p.  2§y  2,  qnib&s  adde  nojhorvm  majo* 
rum  ^slum  in  largiendo  nimium ,  quamyis  ille  tion  ejjetj^ecun- 
dumfcitntiam  ,  dum  templa  magnifica  erexertint .  ahana^ 
dotarunt&dttarunt,  ijs^  qui  bpsjeryxebant  ,ftiptndia  am- 
fiU  conflttuerunt* 


Bene*  utA- 
mur  ofi- 
bw> 

ut  corone- 


mhtifiYQ' 
rum  verbi 


sio  \  'CAPUT  SEXTUltf 

Exverfai.] 

L  Accipies  argentum  facies  coronas \)  VeusiH 
quoddatur  adipftus peragendum  cultum  9  jibi  ipji  refert  ace&* 
ptum ,  ac  multum  idcommendat  %latth.  26, 7. 13.  Videamus 
tgitur  >  itautamar  mammone  %  injujle  plerumjj  parto,  utin^ 
aterna  recipiamur  tabernacula  Luc.  16  %g .  & glorite  ibidemdo* 
nemur  corona  2.  Timotb.4, 2>  facob.  i3  n.  i.Tct.  r,4.  dpoc.z, 
io.  Sap.  Si  illt  tantum  obtingit  7$ui  bene  ^urrens  ad W 

tam  peryenie  1.  Cor.  gyi*.  2?. 

IX  Imponescapitifacerdotis  maximi)  Olim  fic- 
cerdosmaximus ,  quia  erattypus  Chrifti  regif prcpbeta  ac fa« 
cerdotis ,  geftabat  coronamin/acr^aJuacUari  >  quia  tempuse~ 
ratumbrarumin  V.  T.quts cum  jam  diffaruerint  advenientt 
ipfo  corpore ,  qutenamerit  corona facerdotum  ?  hac fcilicet ,  ut 
pro  virxbm  curent  omnes  verbi  miniftri ,  ut  auditores  digne  E* 
vangelioviyentesfint  ipforum  corona  &  gloria  Tbil.  4,  /.  u 
Theff.2,  if.  quibus  fapientia  diyina  tradat  coronam  ornatiffi- 
mam  Troyt  4,  9.  2.  Tim.  4.8.&r*yerentiajDominief£coron* 
exultationis  Sir<  it  io.  18. 

111.  Quando  h.  1.  corona  imponuntur  capiti  Chel- 
Jaij  feu  Chelem-)  Tobija,  Jedahja  &  Jofchijie  alias  dicli 
AtconwiQ-\£benPS  >  &  in  memoriale  eorundem  in  temploreponuntur 
iath  no-  ) j*eu  fuftenduntur^  ex  horum  nominum propriorum  explicatione 
l*aomn'  ana^°£*cai  $ua  €X  bebrtarum  vocum  etymologia  nafcitur% 
docemur  >  quibus  in  hac  tniUtante  ac poft  in  triumphante  Ec- 
clefta  a  Veoftmmoirabeuta^coronagloriaimponaturl.^^n^ 
uj  ditto  a  iSn ,  id  tempus,  mundus  ceffans  inftabilis  &  tran- 
temlwbe-  fms>  iu*  novtt  ^tes fuos €Jfe taimaresi  boc  tempus  effe3 ut  ni- 
nexolto-    hil  coram  Veo  Tfalm,}^  6.  &  proindeauia  fcitboc  efti  con. 

m*  traftum 


n 

qui  omnia 


vnam  a- 


HraUum  t.Cor.  11,29.  bsnitb  utitur  ibid.  yerfi  $t.  &  fingulos 
dies  numerat  Tfialm.  ph  i2.animadyerteris  viJi  integz*,  faan- 
do  Veiuftvsnuirtuadfc  ffalm.  ta*9  2.  adde  Ecclef  n,8  Sir. 
7,  40.  ille  demum  ef^bonatl^in  feufomniaear  a  7$.  CZ^ri  s 
id  ef£,  fiomniayit ,  unde  Oialdave.fomnium  Qin  dicitur, 
fuifbmnia  illa  in  V.  Tefi,  diyinitus  immijfa  (  nam  dc  tahbus  Vfura  ob 
potijfimum  boc  verbum  tfurpatur  in  bac  figr;ification^  fiivat. 
vide  foeL  2,  *$./)  ddigenier  obfiryat,  atque  ita per  fommnin^  j 
idud  ?f  fomnum  mortis  pia  bene  rccanyaleficit  (qua  ef£  al-\&  m  forit- 
ttra  hujus  verbl  ksbrtei  fignifi '  atio  Efa.38,  16.)  &  nitid\or\nomfr 
rneiior  ac  firmior ex  eo  prodit  fob.  12,  24.  /»  Corintb,  //,)#.  42, ;  ^ 
II.  7\*Z\~2 ,  iili,  qm  bonus  ef£  fehoya ,  ftu  pii  viyit  Tfalm,  ^v^q 
jj,  26  27.  &  73,'i.vide  Luth.  pr&fat.  Germ.in  librum  Tobija 
&iupspcr  Tobijamint  Higipzfiit  yficies,  a  7^.  ^0,'id  ef£, 
hnits  >  £7  rV  nominv  diymc  contrafto  / 1  /.  H^yi^ ,  iffi ,  qui .  ^Sy^ 
Uoyit  Dsum  >  a     Vl^ ,  idef^>  noyW>  <j  toamine  diyino^ 
nam  hac  efj^  vita  aterna,  nt  xugnojtant  te  fiolum  verum~> 
Deum  y  &  auem  mfifii  jf,  C  Johan.  17*     nam  cognofi ere^j 
E ,  0  Deu*  5  dlfoluPa  e7£  jufittta  >  &  nofie  potentiam  tuam~* 
radix  immortalitatvs  $op,       conf.  Efa.  ft}  u  Luc.  /,  77. 
(otrf.  /,  9,  to.t.hhan.  £:$.  4..     IV.    m^K*>  diUo,  T^VX, 
idef^,  ignis  &      ,  cui  litera  formatiya  propriorum  ub  ini- 
m  *  ef^  prtefixa,  illifiilicet  >  qni  ef^ignvanatur&y  non  fri* 
get  in  bono  7\om.  12,  m  &  fiurjum  tendit  Cclloffi^  2.  quique^j 
jiipfum  Deo  facrificat  F^om.  12,  1.  &  lujus  oratio  ef£  ut fiuf- 
Htus  coram  Deo ,  elatiof  ue  manuum  ut  munus  yefiperti- 
num  Tfialm.  i*t7  2,  q  d.  cum  Hieronymo  hoc  nomenexplt- 
cans,  incenjum  Vomtni ,  fiacrifitium  hhoya  >  qui  idem  ef£ 
]n  a  >  id tffcygratidiri  fecitjlli  fuigratiam  apud  Deum  ]  |ft 

ifiyenit  Luc.i,  30.  in  Cbrifia  fcilicet  EpLfi  iy  6.  fohan.  /,  idA 

°t  L.onA 


i67t 

Quihus  n$ 
tmfonan- 
tur  coro- 


Deftriptio 
Chifti 


CAPUT  SEXTUM 

Econtrario  jam  fiacilequiiq}  coliiget,  quibmnon  imponentur 
olim  corona  ,  nempe  fiecurps  Epicuraps  >  verbij}  divini  contem^ 
ptonbfts  malit  >  Dei  ignarts » in  pictate  firigidts  ,  qui^gratiam 

j  Deiperfua  flagitia  acjcelera  amfirunt ,  &  per  fyenitentiatn. 

\firiamnon  receperunt. 

Exverfu] 

I.  Ecce  vimm)  Hxbemws  bicinfignem  Cbrijli ,  ejut- 
que  offlcij  dejcriptionem  >  fiquidem  primo  dumvocaturVvc^ 


qui  csl  ve 

rus  homo.  bommem  Verum  eum  ejje  >  avcetur  ytae  Jup.  cap.  /.  Verfi  $.  L«. 

C.  i.  unde  refiutantur  %/larcionitai  %lanicb*i>  Falentiniani, 
Anabaptifla.    Secundb ,  quando  appellatur  idem  Germenj- 
in  frjtu  e- .      v;j^  ac  contempta  cjm  coram  mundo  origo  indicatw 
jup.  b  8*  &  quod  eundem  propbeta  btc  denotet  ,  de  quo  an- 
te  captivitatem  Efiaias  pradixerat  cap.  4,  /.  &  u>  i.  &  quem 
Jeremias  eodem  ornayerat  titulo  cap>  z$}  /,  &      //.  Tertio* 
cum  de  fub  fe  >  fieu  e locofuo  proprio  germinaturus  pronun* 
ciatur ,  id quo^innuitur ,  quod&fiue  vtrili  fimtne  fit  nafii^ 
turws  >  &regnum  fiuum  propria  virtute  confiiturM.  Quar~ 
to  quando  de  ipfio  pradtcat  Z^acbariaSy  is  aedificabit  t;em- 
p!um  jehovae  >  rnonemur ,  quod in  ipfio  fiolo  t6tum  xdificium* 
EcclefiiC  coagmentatum  crejcar ,  ut  fit  templum  fiantlum  Da- 
mino  Epbejli)  zi.zz.    Quintb  quumy  reportare  eum  de- 
corem,  additur,  id potijjimum  dejignari  credimut '•>  quodin^ 
finitpsac  dhinis fit  fiutttrum ut  ornetur  dontsvide  Tfialm.  8>  z,. 
6.  Van.  7>  i§*  m-.  Job.  i7> Sexto  fefTurum  ac  dominatu- 
rum  eum  m  folio  fpirituaH  cum  audimm  7  regem  Eccleflcr 


xinamtio 


tiafi  iturm 
zx  virgine 

Zichfea 
uput  AC 
funrfrmm- 
tSi  divinis 
donis  orna 

tm 
r.ex 


facei 


\es 


C(tyjun$es 


rC  l 


ttum  cjfe  unicum  inte!ligimus  Tfitlm.  zs  6.  Jerem.  z^  & 
infira  9  ,9.     Septimo  facerd  os  quodfitfuturtit  diferte  bic  ex 


5  \primuur  confier.  Heb.pSS  lo.cap,  Ollayb  deniq3  quodfifludaos; 


Jmgos  U\acoentei  JimiilyQcatnrui  adEcclefia  confirtium9jignificatur: 
3-  t  ^uanao 


\ 


m 


Germinat 


ZACHARI^ 
quandofubycitur,  esrsonfiliiuii  paciserit  interutrosq^  vi- 

4e  Joban.  10^  iC.  Epb.  2,  i$.  & i.  6, 

II.    Germinabic  j  Lbnftus  non  tantumgerminat  fibi, 
quatenM  ex  %lanayirgi  e  mirabiltternatu*  ef^.fed  ettam^  fcf€ 
hoc  re/fieclu  germen  reUe  d>citur >  quod  in  ipjo  omnes planta\dijs. 
imleftcsgerminent  ac  vireant.  job.     z.  Epb.  3, 16. 17.  iS. 


Ex  vcrfu  iy  ] 
fte*  notari  poterant,fw>ra  in  L.  C.  v.  u.jtr iUim  Cuntindi- 
tata,  &  ex  L.  de  perfona  a:  ojffao  Cbriftiidtius  poffant de- 
ducu 


Corwt 


Ex  verfu  14.  ] 

Illarum  coronarum  qua?que  efto  pro  <  helemo] 
fuotquot  incultu  2)et  apudalios  propagafido  ji  leiem  navant  phemiw 
tpcram,  auteum  faltem  «mplecluntur  tpfi,  ampiijfimum  rc~ 
portant  4  t)eopramium7  in  bac  yita  confacntta  tranqutllita- 
tem ,  &  pof£  eam  *tern*  bcatitudints  felicitatem ,  qua  duo 
toronii  btc  mdumtur ,  confer  qute  ditlajunt  jup.  y.  u.  L.  C. 

Exverf.  iy.J 

I.  Longinqutadvenient]£7«w  binc  Vei  miferkor-  G€Httum 

iia  y  qui  genres  profanas  ac  omnino  perditas  ad  jilij  fui  re~  ,  vOCatl0* 

gnum  yocat  T^om.  /j,  y.  q  10.  u.  tz.  dc  qua  vocatione  quodfspiui  ! 

tn  T.  y.fit  praditla.  alibt  eif  probatum  prolixius.  '  ,v 

t  t      A  >      r    l  t  1         ^  Ptomfi*. 

II.  Quum  omnino  aulcultavericis  voci  jenova?]  nes  con(i^ 

Tromi/siones  Dei  junt plerum^  conditionales,  Gr  ttlis  complen  tionales. 
tur,  qut  toridittonem  adjttlam  pre/iiterint ,  id  quod concra^» 
Calyinianorum  decretum    abjolutum    dedunmu*  ubenut. 
tiunc  ut  vela  bic  tontrabamus ,  abfolutts  Zacharue  noftri 

¥  z  vi/toni* 


Ipftitutie- 

nfs.bujm, 
popu.lii. 


@&Cajio,>m 
Qgafiio.\ 


CAPUT  SEPTIMOM 

viftonihm i   Gmnind  npidetfir  confultum  :.  reliqud  qu* 
declarari  poterant  plenius,  in.tcmpm:  commodim  referva*. 

bjmm., 

CAPUT  SEPTIMUM.. 
Argumentum.. 

~W '  AElenut  in  fecundd  hujw  propbetia.  parte  >  qtta  adi 

— 1  templi  tnJlaura6onem^  urbts.readificanonem  ^  & po^ 
%}puli  reducis,  in  utrafue  laboramis  per  vifiones  dt~- 
vinitui  otUzras  exiitatipntm  ac  lonfcrmationem  ne** 
ccjptriam-pertinecar:-  ?  vjdimm  :  Segmtm  mncut  Injiitim 
tiones  ejuidem pcpidi  iam  ftietiw  u>. i t>xeps. babentis:  cr.  'Jeran— 
W)  accedamm..   Qma  enm  num  fttH  t  o  >:?ujat.  de^pat t  :->J- 
'Dei  erga  bunc  pofy&lum    i    #ro  1 1    nia  ,  ci  m  ex  vtjiuntbus; 
novtm  ba&enm.  Accl&ttitH  r      x    .  expenentjd»  quatwufa 
tcmplum  ac  Urhs  %  quorum  adificdffd  £\  ied fapiut  futi  tntc$> 
rupta3& fdpediuperhoftesxr,^^;  td ,  maximaex partc  erant 
rijlaurata ,  quando  utrtm^  repar^no  benefub  manm  fuctede- 
kat.i     defuturo  complemento  i;4\  v.  -.promtjfo  bonajfes  Ju- 
daos  fovehat;>  merito  Deus.vicijftm  t?ro  tjio  fuo  multipltci  bene- 
ficto  pppulumper  prophetam  ervdi/  de  jfbi  prajiando  offao  >  %A~ 
que  occajione^  baz  fatii. commodal.    Q^nm  vtdebant,  Judnei  re+ 
\ipfa edobli  omnia  jam  per  Vei  gratiam  apudje  ejfe  latiora^y 
i  quam  ^el.olimm  exilio  %jyel  paulo  ahte>;ill6  foluto  etiams) 
confulunt  peculiari  quadam U   .  t ione jacerdutes  & prophctat, , 
num  Jit  deinceps  eodem.modo  &  ten nppre jrjuntum  publtcutn-*, 
injiituendum  }.ut  tempore  ^capthitatii  dr  infelicitatis  pri-o* 
j  ris faffumfutrati fi#c ef^^ucejiio.  ita  autem  a  Deo per prophe- 
il  tatm 


zacharije:  (  r<s$ 

%tm formatur  refjonfio^  ut  doceat  prius  in  gencte1  ,  omnia^  Rejponfa 
yma- effe  jejunia ,  quacum  vera  pietatis  fludio  nonfintcon- 
juvMa,  qualia  funt  eorum>  qui  mandata  Dci  inlege  morali 
prxjcripta  fufq3  deq}  hahent ,  inter  quos  &  Judteorum  majo> 
res  &  ipfi  pojleri  meritb  numcrantur,  atque  ut  bi  prajentes 
ccrngantur  majorum  juorum  exemplo  cautiores redditi ,  ex- 
ponuntur  mandata  illfr pratjiripta  &  nefarie  yiolata ,  atque 
idcirco  in  quas  pcenas  inciderint  /uiijtitur9  eum  in  finem  ,  ut 
fi  hi  cupiant  eyitare,  eadem  jupfitcia,  ab  yfdem  abflineant 
j^gitijs. 

ilfus  ita%  hujus  totim  capitis  efPy  ut  difcant  verbi  mini-  yr^  ■ 
firi,  quomodo  fint  objurpandi  illi .  qm  de  traditiombu*  buma-  { 
nvs  potiits  ,  quam  de  p<  xceptis  divmis  inqmrunt ,  &  deex- 
urnis  magvs  cercmontjsy  quamintemaanimi  pietate  junt foU 
liciti  ,  cujut far-ina)  homnum  quxhbetatas  gregem  projert 
waximurn,  q  v,  umverfiim  p  iet*iis  rationem , *  ac  cultus  divini 
proram  ac pubpm.in  jupirjVnujnihwsineptii  ejfe fomniant.  Con- 
ira  idos  mim  hti  futtt  egre^e  oftendiiur  ^  quibu*  ojficijs  Deu* 
yere.colt ,  & pax, ycra  con/iry  ■  ri fhfiiti* 

'  Tartes  bujm.  capitispojfunt-  conflitui  tres  :  L  Exor- 
diiim  >  in  quo  pr&ter  autortm  horum  jcqusnttum  documento- 
rumtam  primarium  quhm  fecundarlum ,  temporis  ef£exa&a 
notatio  yerfii.  II.  ef£  a  fbfjulb per  legatos  de jujunio  faUa^> 
quaflioy  in  qua  duo  notanda  prlm '  iircum/iantiarum pr<e- 
cipuarum^  ohfieryatio  9.  nempe  i.  quis  hgayerit..  2;  quo.  5. 
fUGSi  4.  cur.  $.adquos*verf.  zi  <&  initio  tertif  pofleriw  ipja 
quafiionisinformatioin  finevcrf.  $. .  II L  <i£  a  Dco per pro- 
phetam reddtta  refponfio  ytrfi*.  Zr  feqq. .  Sunt  quidem  elm 
(xquippe  qux  /equens  totum  caput  etiam  compleclttur ) 
d&o  prcecifjuaimembra  >  unum,  ttfefis  generalts  de  pictati^, 

r   3  Veo 


Analyjis 
Partes 
tres 

1.  ExordiH 

2.  OuxfttQ 

|i  Ugaik 
j  propofita* r 
£.  Rejpon<*  - 


i66 


€)W  hic 

memha 

duo 


gutio 


z>  exorna- 

U9* 


Sfllogifmo 
k&c  inclu- 


Aqujhts 

bxc  l?g*~ 
tio  mfjfa. 


f  CAPUT  SEPTIMUM 

Deo  prolanda }  atterum  hypothefis ,  £r  ad  queftionem  fupi* 
\tiorem  peculiariter  apphcatum  rejfonfum  ,  quemadmodum 
etiam  jupra  in  feptimo  ftuewv  membro  futt  often- 

fum-y  vsrum  m  hoc  capitt  parr-6  duo  hac  tantum  haben^ 
tur,  &  pr&Mdentvs  horum  Judaorum  ex  capttvttate  redu* 
Borum  dottrinte  &  yit&  redargutio ,  quatenus  jejunia  ugyla 
in  Dei  laudsm  <*r  obfequium  v.  $.  Jed  fuum  commodu 
lv.  6.  majorumque  pravum  exempium  y.  7.  inftttuerunt 
jdr  per  brevem  majorum  hiftoriam  ,  conjirmans  ilia  exor 
natio ,  in  qua  exaggeratur  per  prophetam  v.  $.  majoru 
a  Deo  fatts  edoclorum  y.  9.  &  10,  inohedientia  ac  men 
ohftinata  y.  m  12.  w  Det  a  ^udteis  valde  lafi  excandefcenn 
ib.  implacabtlitas  y»  13.  ac  manus  aggravatay.  /4.  utrobtqu 
vero  gradws  quidam  ponuntur ,  ibi  nequitne ,  hicine^  ibi 
defcribitur  populi  contemnentis  maleficium  ,   hic  Dei  tn* 
fur.ore  Juo  cum  ipfo  contendentis  judtcium*     Si  quvs  yelitt 
poteffcea,  qua  ayerf.  8>  habentur  in  textu  >  fatis  bene /yUogifi 
mo  hutc  ittcludere  :  Qut  'Dei  mandata  yiolant  dum  homtnum 
pracepta  ac  traditiones  jeryant ,  Dei  iram  graytfiimaminjk 
fe  provocant.    Sedmajores  veftri  (cr  vos  cum  ipfis)  tdfe* 
ceruut  E.  JvJajor  quidem  diferte  nonponitur ,  fed ejut  piofyU 
logifmus  ac  probatio  ,  dum  yerf  $,  <st  10,  qutenam  fint  veri 
diyina  juffa>  exponitur ,  &  de  quibw  quarendum ,  ac fecuu* 
dum  quic  erat  yiyendum ,  innuttur.  %4inor  exprefie  habe- 
turyerfi       12.  ficut  &  conclufio  ibidem  dr feqq .  duobus  ver» 
fibws. 

PARS  PRIMA, 

Trimitm  omnium  hic  videndum ,  J qutbus  legatio ,  ^eJ 
\qua  in  fequentibm  agitur  >  mifja  ,  er  a  quibut  quatftto,  qu* 
i  dcda~ 


ZACHARI/R 

declaratur  ,fuerit  propofita?  nifi  enimdehoc  certi  quid  con- 
jhterit,  reliquaomnia  erunt  quoq^  ambigua  &  dubia.  Tle- 
ri^omnes  tnterpretts  in  eafunt  jententia ,  quodij  ,  qui  15a- 
hylone  remanferant ,  quofdam  ablegarint  lero/blymam ,■  qui 
quarerent,  quando  jam  audirent  ipfi fuis  fratribm  in  ter- 
rarn  patriam  reyeftfs  ,  c*r  haUenm  fatis  male  per  hofies  ad- 
yerfariosfi  -fuoi\  ajfiiclltf  jam  tandem  opm  adificationis 
templi  &  urhis  procedere ,  num  etiam  deinceps  ipfis  in  exi- 
lio  adhucdum  commorantibm  fit  lugendum  oh  templt  de- 
folationem  ,  fut%  duiis  Gcdoli<e  interfetlionem.  jpojtsos 
rgitur  hac  hjpotbefe  porrb  objurgationem totam,  qu#  fe- 
quitur  ,  ad  ludaos  nondum  ex  capthitate  reyerfos  nec  g- 
pm  refiaurationps  juyantes  tantum  jpcblare  concludunt9 
quafi  illi  ob  juam  reprehendantur  negligentiam  ,  quce  fatis 
vnde  eyincatur  ,  quod  rebm ■  fuis  tantum  conjulant  *  de  tra- 
ditionibm  humants  qu^erant ,  &  legem  Dei  nefarie  violent. 
TremeUim  &  lunim  contra  cenfent  a  populo  ipfo  redui-Z^, 
&  in  Iudaa  verfante  hanc  legationem  veniffe^  idq3  ita  pro- 
hant  ip/i tum  quodalias  fuerit  morts  in  terra  fanUi  per  le~ 
gatos  ipiros  honejhjfimos  cum  facerdotibm  ac  propketis 
dgsre  (exempla  qitadam  vide  i.  Tfyg.  2.  & 2-2,9.  z*  %$*g* 
3,  n.  VS-i  8.  V  22,  ij<  fcf.  Ierem.42, 1.  2.  E^eck.$,i.  &!<*■>  h&  20, 
1.  Hagg.  2y  11.  %lal.  2,  7.)  tum  quod  hac  quaejlio  d$ jcjunio 
propter  templi  reftaurationem  bene  cceptam  ac  propeditW-* 
fjerfrciendam  magis  ad  Iudeeos  in  terri  fanUa  degentes ,  $0- 
jmjj  beneficij  mzgis  participes,  quam idos ,  qui  tn  Habylo- 
nia  defidebant ,  pertinebat.  Tojfunt  autem  eidem  jinten- 
m+  /irmandof  h<ec  quoq3  fubijci ,  primo  po^  tOtllSpopulus 
potim  dicatur  dt  xlivs  ,  qui  in  terra  jua  fuis  quodammodo 
+h,ebant  legibm  *  quam  de  ijs,  qui  difyerji  alieno-  adhuc 

part^ 


l  ab  ijs 
1  qui  in  B»  - 


Cudtheri 
conjeclur* 
rejicitur. 


1  CAPUT  SEPTIMOM 

perelant imperio  confer  yerj.  z.  &  j.    Secundb  qnodidefYL» 
verf^.  yalde  emphatice  dicatur  popuim  hujus  terrae5  puta 
faricla  7\  qmmodo  Jkpe  dcWliKoos  denotatut cap.  s.  verfiig.  yo* 
catur  domus  ^ehudce.  tertio Jivenifjent  hilegati  ex  Babyhnia 
Spiritus  S.fmedubio  hoc  adjecijfec ,  utjup*  cap.  6.  yerf.m.fa 
ftum  meminiffius.    Qmdautem  Gualtberu<s_jxiflimat,  lega 
tionem  quidcm  adyenfjs  ex  Babylonia ,  qua  quajlionem  pro 
pojuit ,  fedrtffonfum  ejfe  dirslium  ad  populum  tn terra  fiin 
fitd  degentem ,  conjeclura  ef£,-  ea%  non  admodum  probtbi 
Its ,  cum  illi  fileat  rcjjondtri  qut  quafivit,  Concludimiu 
igitur ,  auod  d  terrae  janttee  tncUvs  Jit  quajitum ,  iliisfy  re" 
jponjum>  &  proindeita  omniajmt  expluanda ,  ut  hus  qua* 
drarepofjint. 

Verj]  i.  )  Ita  axtem  hibcr pr  efatio.  Poft:a,  cum  qu% 
battenut  prcpbetx  dvyimtui  ojhnjk  Vijones  dedaratte,  & po~ 
pultps  inadificatio^is  negotio  .iiairior  er  ;,c  reddu9 per  annos  du~ 
hxcficltt.  os  &  ultra  (Ji^mdm  anno  jecundo  ^urjmenfi  undecimo  per* 
rexitjup.  h  at:h  lt4  rswf"  fij  ^tara  urhis^  auifiaa  h* 
nam  partemet  :Kt  £  royiv{a3  Utio.-  ^^es  de  ultima  manupro* 
pedum  imponenda  <ifjulgebat  ,  txxiz  anno  quarto  Darij  re- 
gis  (quis  tllevidefup.  c.  /,  i.)  ut  eftet  verbum  jehovae  ad 
Z,achar;am  >  ittud  mmirum  quodinfra  y.  ^.expomtur ,  priiit 
autem  hUc&uja prophetia  gr  occafio  vzrbi  injeritur,  idfa  quar- 
to  die,  menfisnoni,  quinomine proprio  Chaldaico  dicitut 
vCisleu>  &  ef£  annifacri  nonus ,  maximaj}  ex  parte  nojin 
jS[oyembri  refpondet  yidefiup.  /,  7. 

LOCI  COMMUNES. 

Ex  verC  1,  ] 

Pofteaannoquarto  Darij  die  quarto  menfis  noni 

Cis- 


OUjtndo 


ZACHARIJE.  |  l69 

^islevi)  Tr*tcrilla>  quaejupra  aliquottes  funt  indicata dc  OmmcL^ 
prophena  autoritatc  &  ufu  >  hiccxacia  tcmporis  notatio  mo~  tewpontm 
net  i  jingutM  tcmporum  momcntis  ddtgenter  anobis  effe  objer-  ^iamf(r4 
yandurn,  quodnam  Jit  Det  ad  nos  d\Hv.m  ,  quodnam  in  mundo  fcrvaa^ 
fatlum.    Summaentm  Deifapientta  ZrjiliM  Dci  ipfi  %/latth. 
it>  19.  t.  Cormtb.  h  24-.  quottdie per  omncs  orbts  &  urbts  angu- 
los  inclamat  Tfalm.  $o>  /.  2.  Trovcrb.  \,  20  21.  &  8,  /.  2.  dr  Dei 
potentia  cx operc creationis elucet  %om.  1,  20.  21.  &  providen- 
tia  adhuc  omniagubernat  Sap.  **,    non  reltncjuic  je  expertem 
tcjlimonij  %Aft.  i+>  17*  &  17*  2.6.  27.  2$  vtdc  Tfalm.  102.  ig*.  iof. 
106  107.  uh  ?l  44-.  addeea  quce  fupra  ditla  junt  cap.  2.  vcrfi  2. 
L.  C  u'&  verf.6,  L.  C.  /.  &  cap. /.  verj.  2.  L.  C.  /.  er  verf  £ 
L.  Ct  2. 

PARS  SECUNDA. 

Verf.z.)  Temparus  circumjlantta  expltcata  adjicitur 
%$iote}i>cL>  cur  Deus  propheta  no^um  injiintlum  dederity 
dejumpta  cx  ret  gejl*  occafionc  ,  qua  h<ec  ef£.  Contgit 
iac,  quum  m\\hffztfilicetpopulus  ^fupple  exverf  5. 
datctt»  videns fejuafie  jamnon  ampltus  deludi ,  fdjam  fir- 
mtter  prtifumens ,  completum  iri ,  qua  Deut  per  Haggaum 
ac  2^ac bariam  promififfet  t &jam  cauja  lutlm  publui  jubla 
§a\  anille  nthtlomintps  durare  debeat .  ambgens,  abhgajfet 
W/f/^domumDei,  hebraice  'TNr^n*?  <ippellative  no*i->  -\^a^m 
^roprie  accepto  vocabulo  compoftto  ,  hoc  ef^  ,   templtwi^   .  " 
Jercfolymitanum  ,  in  quo  Dews  coit  vxoluit ,    ut  tta  Iocua 
ipje  >   quid  fatlo  opus  ejfet ,  moneret  prophetam  ac  jacerdo 
iis.     Quia  autem  propter  ordtnem  &   ho^tjimem  eonye- 
niebat  a  ceetu  magno  certos  homines   capiendis  confihjs  (27 
tebit4  ^erendis  delegari ,  miferunt  viros  auo/dam  magni  nvnti- 

ws  Scharctzcrum  &  Regem  melechunu  ac  viros  /r« 

^  tomU 


170  | 


Scbaret", 
Z&uRegem 
melech. 
Caufj  le- 
gtfionis 
Juplex  1,  '. 


Summa 


Tletu*  ; 
qitid  m* 
se. 


CAPUT  SEPTIMUTvT 

cotnites  ac  minijlros  ejus  utrltte^  >  quoiMm  nomina  ipfic# 
quandam  md/efiatem  pr^  feferunt  >  &  bcnum  omen  portcii^ 
diint-,  fiquidem^H^  #/£  cantdns  ob  thsfaurum,  &  So.-O^ 
ad c&tum  regis  ptrtinens.  Caufa  yerb  legationis  trat  duplex^ 
una.zd  deprecandum  faciem  jehovae ,  ob  peccatdhdtte* 
nm  admijja ,  ec%  mmine  per  humius.preces  totiws  Eceleji*: 
nomint  fufas  placandur/L^. 

^rf-3<)  Altera  ,  ad  quarendum  de  eo^  quod  erat  de+- 
tnceps futurum ,  ns  quid  in  co  porrp  peccarent  ,  ad  alloqucn- 
dumfacerdoces,  quorum  erat  de  lege  corifulenubm  rejhon*. 
dere  (videqu*  diximm  Hagg.  2,//.)  qui  aderant  dornuii 
jehovae  Vbminx  exercicuum  <sr  Jhnul  prophetas  Hag? 
g&um  ac  Zachariam  9  tam  ordinarios  }  quani  extraorditia,- 
rios  dwinee  voluntatit  interpretts  >  tam  mediate  quam  imme* 
diate^Qcatos  Ecclefig  mintfiros ,  dicendo  :  Summa poftula^ 
ti  ef^ ,  %An  etiamnum  ,tit  antea  reJups  affliBifiiniisfeci ,  jeju* 
nare  ,  me%  affligere  debeo  \jlqyidem.cum  opws  adificationis^ 
templi  ad  finem  properety  Utitia  potius  tempus  ejfe  vide*  ■ 
turquam  lu$uj7  hic  enim <ob templum  defqlatum  erat  in** 
\fiitutv*.9  quod nunc  videmu*  fupxa  dimidiam  partem  refii*- 
tutumj  An  ergo  fle  turus  fum  ddnceps  meafe  quinco ,  qui 
maximam  partem ,  refiondet  nofiro  Julio  Jiu  Quinttili,  c~ 

die  decijnoj  quo  ante  annos xomplures xiyitas  ac  tem« 
piiim.pl.4ne  defolaba/tur  iK,  *Reg%:i^  $,  Jerem.  12,  uSt  Synecdo* 
\chice--vno.  per  fietumju5fum,,publicumac  jejunium  cunut 
Uchry.^  ac  ploratu  conjun&um,  tntelligit  >  quemadmo- 
dum.cum  tx  alm  parallclis  firipturfi }ocis_  cjud.  zo^  26,  1.  Sa* 
muel^  T^  2.  $4%*%  b  l**&J**  Nehem.  1,  Joel.z^u.Tfalm. 
dp}n.  Eflh  4)3.  i.Sam.[7:S>  'Baruch. ./,./.  tum  ex  rejpwfiont 
&feqq*  tum  deni%  ex  tjs,  qm  hk  immcdiate  fiquuntur,  fa- 

dll 


1?! 


Z  ACHAR  I^E. 

>tile  poteff  deducl  :  Suhtjcitur  enim  an  fleturusfum  fepariri- 
tJo  mc  vnoremodo^  IsLafiraorum  ahfiincndo  aconjortio  ptirjo- 
tiarum  &  rerum  omnium  ufuyju<s  ad  l<ctitiam  faciunt ,  rd 
qvodverbum  hchr<eum  ITiin  Ll.notat,  quodjatx  hene  tyertit 
ChaldxtM ,  nttnc  ymd probiheho  animam  meam  h  deliaj;  ?plu- 
ra  ducem  qua  hlcde  Nafiraorutn  legih:ps  &  ritihus  erant  dicen- 
da>  vide  jamante,  quantum  protnfiituti  nojiri  rationefuffi- 
cit ,  fatis  explitata  locl.  z,  //.  ~Amos  zy  //.  iz,  confer.  'frlum.  6>  /. 
H#e  autem  poiifitmum  anfamdedtt  qu<ercndi ,  quod  necjeju- 
tiium  ifiud a  Deo  ejfet  mandatunh  ncc  uUa  jufia  dcinceps  lugen- 
dtcaufa  reftare  vtdehatur,  quapropter  merito  cx  orc  totius p&- 
pitli  legati  apponunt,  anfleturusfum  ita  dehinc  porrh  fepa- 
rando  continendo  mc  ab  omni  la>titia&  contra  fludiosimc 
icdendo  triftiti* y  quemadmodum  feci  jam  aliquoc  an- 
tlis ,  n itmerum  ipfum pracise  non  adjiciunt ,  auiacxtlium  fuc- 
rat  molefium  &  templi  urhnfa  vafiitasnon  nifi  magna  animi 
ium  perturhatione  potcrat  rcyocari  in  memoriam.  lunim 
167  computat ,  auemvidc.  Hatc  ef^alegatis  propofita  quee- 
ji<<>:  mdeamus  ettam,  auajnam  nomine  Dctferfrophetamfit 
4e  ea  cxpofita  rcjjionfia. 


LOCI  COMMUNES. 

Ex  verfu  2.  ] 

I.    Quym  millfTecpopulus  in  domum  Dei]/«  rchu*  mdubift 
^erp^xis ,  qua  religionem  cmccrnunt,  Jolu*  Deut  in  fuo  ver-  \  eft  Dcus 
io  ac  nimftris  ef£  conjuUndui  Exod.  zpy  4-2.43*  Deut.  ig.  //.  confukn* 
Tfl.  7*,  9.  Efa>8,  zo.  Hagg.  2  .  //.   Exemplo  %lofis,  Vayidts  ^ 
iic  enim  yterenda  "verit&s  &  nohis  jam  diUum  ef£  de  ftlio, 
iunc^uditc  %daitt?+i7,f* 

Z  t  lUch*- 


172 

Jionor  ver 
bo  Deiba-. 
bendus. 


Qjttndd* 
% 

2.. 
li 


CAPUT  septimum: 

1 1.    Scharetzerum  & regem  melech.  ]  Honor  verh* 
Dei  cjmq^  minifiris  es£  habendus.  yide  de  illo  exempla  va- 
)  ria  Gen.  47 >  $i.&  49}  33.  Num.  2j>  zz.  Jud.  $>  20.  2..  T^eg.  23, 
2.  2.  Cbron,  j4y  31.  2\lehem.  8  >  6,  &  de  boc  jaltem  htec  prte- 
cepta  1.  Corinrb.3,  4.  /.  Theff  /•  lh  r+  Timotk.  1,17.  Hebr% 
,  /7.  Ubicunq^  igitur  yerbum  Dei 'nobis annunciatur ,  //- 
cet  konorem  externum  quoq^  ei  exhibere,  qui  fit  index  in- 
teriorff.  dev°tionis,  quod.fi,  ita.  ef£,  quid noirident  Calvu 
nianiy  quando  caput.  aperimus  in  templo7.  quando  canitui 
vjrbum  Dei legitur  r  nom.cn*  J*fu  appellatur  9i  ad  hoc  genu. 
incuryatur  3  ficut y  etiamab,      qui  adfacramjynaxin  accc~~ 
dunt      facrofanBum   Domini  corpu*  edunt  >  fanguinem^ 
fabuuty  Gjlendentes  fevenientlfub  oris  cordis '  fui  teHuniA- 
Donnno^    wedianttbus   Jymbolis  7  merito  honorem.  debe\ 
re.     Si  verbi  mw/lri  babendi  junt  in  precio   quifit,  quod 
muhi  cx  magijfratu.  aut  patronii  illvsvix  dignantur,  qmbu*< 
mittant  calonem  feu  caculam     mediafiinum  3  ent.ijfiriumy, 
jlabularium ,  agafonem  ,  mulionem  7quando  eos  ad  jeyom, 
candoscurant. 

III;.  Ad  deprecandum  facicm  Jehovae]  Vocemur 
4!r>  quomodo  ad„  Deum  accedendum  e2T  precandum  ,  nempt) 
I  bimiliter  acreverenter>  txemplo  Davidis  Tjalu.  Danie** 
Iti  c.  o.  publicaniLuc  ,i8>  II  pie  ac.confidentery.fiquidem 
in  domum  Deihi  legativeniunt  III. patienter  ac  conftan- 
ter ,  ftquideni  quandoaudiunt.  graviffimam  Dei  reprehen- 
fionem  ,    non.  abeunt ,  qu*  pleraq3  folius ,  yerbi  hebrai' 
TT^^Jj/Ltf  ^oig:  denotat.  figmficat  enim  proprie  ardenter 
pfecan  more<  alicujw*  infirmi  &  agroti ,  qui  mortem  ma— 
^ocumfiudiodeprecatur  /.  7{eg.iS:  6. 

\  Ex: 


ZACHARI^E.  173 
Ex  veifu3  J 

I.    An  fleturus  fum  ]  Ex qutftione bac difcimm,  ww-j^^j 
ttratum  j  <tm  ejfe  in  Ecclcjia  Det  malum,  quod  bomines  pb-  \ nes  pottus 
%ius  circayuajtiones inuiiles  infaniant ,  quam  cle  vera  pie- 
tate  eDeo&  caritatc  proximo  probanda.    Id  enim  tempore  bu 
jusnoftri  propbetce ,  tempsre  Chrifti  4  &  pracipue  Tauliapo- 
Jioli  obtinuit  /.  Ttmotb*  i9  4. /.  6,  &  6;  j.  4.  2,  Timoth,  z,  //.  zit 
zz.  zp  Tit.  3,  8  9<  quid  igitur  mirum,  fi  bo&e  idem  ^ideamus 


traclan* 
tur  quam 
pietaf. 


No 


s  bcec 


pjcrumjjfieri  ab  itis ,  qui  Thcologae  dant  operam 
legcntes  poftideamm  in  patientia  animum  ,  objirmantes  nos} 
nc  .juid nohf-s Jit  novum  aut  infolitum  ,  quia  eadem  fempbragi- 
tur  in  mundo  fahula  3  &  bodie  ftepe  deminus  fubtilibus  diftm- 
Rionibus  Verhorum  amputfis  &  phaleris,  ntmis  anxie  conqui- 
fjcis  inntilibws  cxornationibus  ,  futiltbut  allegationibus  ty~ 
jjjorum ,  qui  ne  uftiam  etiamfunt  aut  fuerunt ,  nugaciftimis 
explicattonibuf  plm  laboratur ,  quam  depietate  bominibus  in- 
Jfillanda-», 

I L      Separando  rne ] puhlicis  malis  Dcofuppli  Publka 
candum  ef£  puhlice  in  jejunio  ac  lacbrymti,  qtta  de  re  diclum  Precat 
effcfoel.  ty  /3.  /4.  &  2>  12, 13.  /;.\ 

PARS  TERTIA.. 

Verf  4.  ]  Quandoquidcm  enim  jam  caafa  Ugationts  & 
fumma  qutifttonPS ef^interpojita,  repetitnunc prophwa  >  quod 
fupra  yerf  n  dicere  ccepcrat ,  ficut  ficri  jolet  pos\  longtorem' 
wnpvitm :  Fuit  igiturad inftantiam  lcgatorum  dtvinttus  dji-  soDzxchx 
tumrcfhonfum  >  drverbum  Jehova?  Domini  exercituum  ria  reyeU 
foli  mihi  Zacharia?  edicendo,/*Vff  omncsjaccrdotcs  jcpro-  w  refto-u 
fibeta*  legatifuijfent  allocuti. .  fum* 
Verf  >.]  Al!oquere/«  meonomine  totum  populum  hu-  \ 


0$  '  CAPUT  SSPTJMUM 

{US  terrse  >  r&/W  cr  tonjenjii  legati  ijit  me  tovfuhv.mi 
venerunt , &  liniui  rcliqxos  facerdotes,  utipjideincepsea* 
deminculcont  fuis  auditoribus >  dicendo:  A^Jw  queeritit  de^j 
jejum§  a  vobii  ha&enw  ebfervato  ex  traduionc  bumana,  iU 
ItMfa  commemoratio  eji  y.tltit  tacita  quxdam  exprobratio^quafi 
in  me  mulittm  inde  commodi  redundayerit,  Jed  i  infulfi  in> 
ftjfientes  t  jejunia  hnec  ego  Dem  yejler  non  tmpsrayi ,  cumjc* 
jimatis  ,  nihil  mihi  decedit?  vidcte  potxws  ,  ut  /hea  cibo 
fotu  abftineatis  7  jive  eurn  ajfumatis  ,  femper  ex  prtefcnpt* 
iegif  mex ,  dccumentorum^ ,  qu<z  prifii  propheta  patnbm  tra* 
diderunt ,  vitam  inftttuatis  3  quia  hvc  ego  delsUor  *  nwver* 
iUo  veftro  eleUitio&  fitlttio  cultu.  Sive  tgitur  cditis  >five  bi+ 
bitis  y  jive  aliudqutppiam  facitis  7  omma  ad ghrxam  Detfa*»] 
citt  i.  Corinth.  io>  31.  quicurat  diem7  Domino  curee7  qut  non 
curat  diem ,  Domino  non  curety  qui  edit  >  Domino  edat>  &  qui 
non  edit >  Domino  non  edat >  uterq}  aueem  Deo fuogratias  agat 
7$om.  i4>  6.jam>  qucefo7  dijfiicitote  & judicate  yos  tpfi.  QUUIB 
jejunacis  &  plangitis  ,  externo^geftuveftram  tejlatamfa* 
citis  trtftittam  qute  ef^verbi  hebrat  130  i^accnc  videjoel* 
i,i}.tlfo  quintoydeguo  qucefitis  v.^addam  *g<>;&iepcimo  m »- 
fe  i  quandopropter  interfeElum  Gedoljam  patrum  quorundam. 
yejirorum  ducem  jejunium  indixijlis  z,  j\eg.2j,zs.  &  Jerem- 
4i7  cap.  quandoettam  menfe  decimo  infra  cap.8.  verj.19  quefll- 
Jejunium  \  admodum  illis  fepcuaginca  annis,  qutbusinipjacapetvi* 
tatefuiftk  detcnti ,  yide  fupr.  i>J2.  &porroabilio  tempore^, 
bucMqjt  ancum  ullopadomihu  pyhi  inquampropter  me 
vel  ob  meum  mandatum ,  yel  in  meum  honorem  jejunatis? 
nequaquam  0  perverfi  ludm  >  hdnc  emm  negativam  relpon^, 
fionem  talismnuie  ajfirmatha  interrogatio ,  ut  jam  fiepe  yi 


VcrC 


bvpocriti- 
cum  non 
jii  De$, 


ZACHARIyE. 

Verf.  6. )  Ouid  igitur  necejfe  ef£  rejponders  de  jejunio 
ve/lro )  ficttif  ?pjt>  qutdfatlo  opu* fit ,  fim  Vosfiaitem  defcen* 
ditis  7  aut  legem  incam  confuiitis.     Si  enim  jejunare  pergi- 
tts  y  ut  haHenus,  nolo  vejlrum  jejunium  ,  quippc  hypocri- 
ticum  >  quod  fatlum  vobis  >  non  mihi  ,    nempe  propterea^ 
{nftitutum  ,  ut  aut  religiofi  videremini  %  aut  ut  fumptibus 
farcerctis  ;  ji  verb  miht  jejunafifetis  ,  fcitis  jampridcm~!> 
-auid  ego  yriim  objeryari ,  dr  quale  cupiam  jejunium  infti* 
tai  7neinpe  illud y  in  quo  a  peccatis ,  quibws  ejii/s dedisi  j  .aVaw 
rula ,   luxuna^  abjlineatis  ,   quemadmodum  longe  ante 
<vd'is  ex  meo  decreto prceiamavit  EJaias  cap.  tS.  verj.3.4.  ni* 
ffiirum  finepietate  tntsmi  nulia  mibi  placent  opcra  cxtsrna^. 
Eacile  igitur  hanc  conjeBuram  potefiis  capere,  quaiem mihi 
in  vcftro  jtjunio  exhibucritis  cuhum ,  Nam  quum  comedi 
tis,  auc  quum  b  \hitt§  ,  jejunio  vejlro  aljbiuto  iionne  yos 
comeiiicis  &  vosbibitis  vobis  tantum  &  veftro  commcdoy 
faltem  idjjsttatis  ,  nan  quomodo  miln  obfiquamini  ^Jidtantum 
quomodo  vejlro  morcm geratis  anijno.  Ita  certe  0  Judai  dolofi, 
quiaeontra  ajfirmatham  refionfiomm  talis  negatiDa  interro 
gatio importat.    Sicigitur yobifcum  eolitgite  :  Efica  nos  nonl 
commendat  Deo ,  ne^  enim ,  Jtcdamm,  amplius  iti  pietate 
,  habemtM,  neqjt  nonedamus,  minus  in  eadcm  pojjumw  u  G- 
rinth  8>  8-  J  autem  ejia  non  commendat  Deo^  ntque  fcju- 
nium  per  Je conimsndabit  >  fiquidem  turumg3  ef£  ccty&Cp 
\&v  >  &  corporalis exercitatio  ad paucautilis  eslfc  /.  Timoth,  4, 
8.  &  quamvisi  fi '  refle  ufiurpetur ,  illa  cxtsrna  yitx  $njL  ritas-> 
aliquem  ufum  htbcat  ,tamen  nulio  modo  cum  pietats  inter- 
n$  ef£  confcrenda  j  quipfe  quec  habct  promijjionem  pra 
: Ji  itts  &  fiutura  vitee.    Frujira  igitur  me  colitis  ob/eryantes 
doSrina*  &  mandata  homnum  Efa.  19,  /j,  %lattb»  /f,  ,v  9. 


vjcd  pon 
commen^ 
dat  Deo. 


&fan% 


l7S  CAPUT  SEPTIMUM 

&  fane  beBe  aboietis  mandatum  Dei ,  ut  traditionemveflr4m 
xfervetis  %larc.  7, 
MafnUtd  |       Verj.7%  )  Qaid,  malurn  >  multum  quaritis  de  talibm 
bominum  \jejunijs  >  quibut  yosfrujtra  affltgitis  %  potm*  de  iliis  Jitis  foU 
fervantes  \jJCHJ  y  qU(g  \n  [f^e        fe^ere  mandata  ,   qu*q,  fecurl 
xu         ~  inegltgutt  !  jion  ef^  hac  noya  mea  querela>  fed  jam  oUitlj 
^per  prophetas  coepta  ,  yos  mafcrum  tradittonthus  oaupa* 
tos  mmium  legem  Deiy  qtsantum  in  vobis  cf£  ,  aboiere  at 
nafarii  yiotare^,.     Nonne  tandtm  aliquando  jdfaniorenui 
mentem  rcdthicis  5  mihtj^  aufcultantcs  fatietis  fecundum* 
verbailla,  quae  proclSmavic/*//*.  /,  4.  non  m  anguloclam 
injufurrayit ,  jed propalavit  magna  cum  tontentione  &  afftm 
duttate  pcr  manum  Hag.  /,  i.smmum  prophetarum  pio* 
rum  ettam  tum  temporis  fape ,  quum  nondum  maium  a  Deo 
denunciaeum  eyeniffet  vejlris  majorilu*,  ur  futurum  exi- 
tium  cayerent  >  lor>ge  ante  amice  pramonent  quam  peen* 
ingruerenty  quum  eracadhuc  urbs  Jerofolyma  injlotx^ 
acvigorefue,  defes  ac  rranquilla^  hojiibws  nondum  valie 
afjlicta,  opprejja,  occupata ,itr>o  quum  adhuc  civitaccs  vici- 
na  tfHwomcircumftantes  eam  ,  fui  juris  erant ,  &  nondum 
inbojiiummanM  dtvenerant ,  quum  etiam  auflralem  lo- 
cum  &humilem  regtonem  ettam Juie  muris yarcttus  acmn* 
nittonibu*  populus  inhabicabat  ,  newpe  ante  capttyttatem 
7$abylontcam  y  quum  jlabat  rtgnumjuda ,  cujm  pcjfejfo  iml* 
his  tcrrajanbla phgis  yerfhutur  mtxitie  ut  Jcf.ti.iap.  ic- 
gere  ef£.     Cum  hoc  autcm  loco  confer  ea}  qua  ditla  junt 
Jmos6>i4.  Obadj.  verf  19  <?qutdb.  t,per2Z:  &n^Vnoea- 
re  voluertt  prcpheta ,    bene fcics.     Quemadmodum  yero 
tlli  wajorcs  Vejfri  non  aujcultarunt  bene  mcncnti  ac  prm- 
apicmi  Jehoya,  Jed  ab  co  ,  cum  trant  plane  ajlmatt^ 

g~<«yi* 


ZACHAXI2E. 

jrdViter funt  puniti ,  fic  etiam  vos ,  nifi  refipueritis ,  ntanda- 
tis  Dei  tx  antmo parueritis ,  ac  nugas  bumanas  reliqueritiSyfi- 
mlUs  pccna  vel  etiam  grayiores  manent. 

Ferf.s.)  2\fr  verojam  qutrerent  Judai ,  qttanamfunt 
illa  DEimandata,  quanon  feryamus ,  quanam  fuit  illa  no- 
ftrorum  majorum  peryicacia ,  quanam  ilUsfuit  imm>ffa  pce- 
tiaj)  omnia  tria  diferte  ex  mandato  7)EI fubtjciuntur  a  Tro- 
pheta,frtecepta  Dei  fiervanda  v  p.  &  10.  obfttnatio  patrum 
non  tmitanda  v.  n.  &  u,  &  pcenafiubeunda  v.  13, 14.  qutbus  0- 
tnnibus ,  ex  inftinBu  diyino  btec proloqui  J^acbariam  ,  prapo* 
niturt  id^autboritatif gratiay  ut fciant  audttores  ,nil  eum  ex 
fuo fingere  cerebro .,  fedomniaex  DEl proferre  arbitrio.  Sic 
tnim  fuit  verbum  Jehovae  ad  Zachariam,  ut  diccret,  & 
fopulo  more  Trophetarumfrtorum  proclamaret ,  fiuam  quoq^ 
voccm  attollens  ut  buccina  Efif8> 

prerfp. )  Quid  vero  dtxte  Deus  propbette,  &  quidnam 
is  retulit  ad populumf  hoc fcilicet ;  Sic  loquut us  eit  J eho va 
Z)owr«^Exercituum  edicendo,  etiam  nunc  repetens ,  ut 
elim  cur<tvit  dhulgandajua  mandata,  cum  prtma,  tum  fiecun» 
dcc  tabuU :  ex  bac  autem  hic  qucedam  dtfierte  Jubijcit,  quia~> 
illa  funt  notiorx-j.    Deu*  entm  non  colitur  externis  cere 
tnontjs  ^  fied  fierio  cordis  motu>non  corjporis  fjjonte  fujcep- 
4Pi&  hypocritice  toUeratis  afflicltoatbfts ,  fed  veris  verafidei 
ejfetitf ,  quaiia  fiunt  heec*  qua*  jam  fro  temports  ratione  & 
re  nata  mculcari  volutt,  nempe  yos  qui  eftis  in  politicoma 
giftratu  conj}ituti%  Dei%  vtcarij  fatli  jus  veritatis fine  ulla  J^'f^t 
&  7^<rto7nA>]^4  &  £(*>&<pa,24#,  cliClte  Deut.t>i6. 17  Exod.i$. 
2i,  Tfalm.  Sz.  Vidtplura  in  hanc  fententtarn  fupra  aliquoites 
hjlata  ^Amos^  7.  &  6, 12.  %itch.    /.  9.  u.  Saph.      vos  vero  &  fubdi- 
4evulgQ}  <St  quieftiijubditiftmo  emntsomnino  quiyultts  o-ltos. 


Dei  mdh- 
data. 


ad  mdgU 


Ja 


178 


1 


crom 


Malum  ne 
cpgiiate 


CAPtlT  SEPTIMUM 

jritfTteogratumprafiare)  benignitatem ,  quayis  Charita^ 
tts  ojficia  in  proximum  conferte ,  &  non  ex  hypocrifi  "histth, 
67i.j^ditaHtmi(cxicoxdhm  exerceatisaker  inalcerum* 
memores  quod fitis  fratres  ,  wu,7m$et<x*chrijlianam  declarate% 
qwbufcMUfcrebus  pQtefii*  >  &  ex  intimo  cordis  affeUu  diltgite, 
id quodnomen  bebraum  XZ^DTTifup.  C.  i. 16.  Amos  i,  u.  Ha* 
bac.  i.  explicatum  indUat.  H*c  ef£ %n$ ,  &  quid  Deus  ab 
iHis  fieriyeiit ,  ubiex  tribusAcharitatis  non  fucata  jfecieluk 
reliquabona  opera  colligenda  relinquunrurftquituragnciquid 
'Dtu*  nolit. 

Verfito.)  Contra  viduam  aut  pupillum ,  peregrimml  j 
aut  pauperem  ,  qui  maxime  omnium,  eo  fuodnon  fintipjii 
<vmdii.es ,  injurijs  aliorum funt  expofiti ,  ne  vi  opprimitote 
per  fraudem  >  injuriam  aut  violentiam  eorum  bona  rapien- 
tes  ac  ufurpantes,  qu<e  ef^yerbi  hebrai  pU?JJ  l^ctni ,  quatn 
fatis  bene  exprimit  gracus  interpres ,       ^^wuafsCfjn.  . 
Confer  UeW.    21.  2$.  &tpy  zj.  Seut.  z*>  i+.  E^ech.     18.  fjT 
12,7.12.29.  Amos$>9.  %iich.  2,  2.  imd  malum  alte- 

rius  ne  cogitate  quidemcum  animo  veftf  o,  ut  aut  vosalijt  * 
tdinftratk>aut  abalijs  vobis  iUatum  nememineritis  quidem^ 
Ephef  4, 26.    Si  autem  malum  non  cf£  cogitandum  >  quanth  • 
minus  fdciendum  l  Aiq^  hac  ef£  Vei  fententia  de  ilik,  qute  cuplt 
a pijs  exerceri,qmnam  autem  ef£  hominum  obedientia  ?  ea jci^ 
licet,  qu&majorum  refralariorum  >  quorum  exemplum  num 
adducitur.    Id tamen  htc  notandum  prius,  iiias  virtutes  enu* 
msratas hicpotiffimum  exigi ,  quia  contra  vlas  maxime  tunti 
temporis  inpcpulo  fudaico  peccabatur  TSLeb.m.fr  $.  +. ;  quand§j 
boc  a propketa  illi  proponebatur. 

Verf.u.}  Sic  autC^unc  pergit  Trophetd  inperfond^' 
T)li:  quando  igitur  per  profibetas  priores  >,  7«  b«c  fietatia 

doca* 


Climax. 


^ZACHARI^ 

iocumcntd  ^perf  9.  &  10.  enumerata  curabam  majortlirt  ve- 
Jiris  proclamanda^  tantumabfuit ,  utiibenteriUaauribusac- 
ciperentf  in  animos  demitterent ,  yitAque  &  faclis  (quodil- 
los  decuit)  cxprimerent,  ut  nequidem  ad  ea  attendcrint,  id 
quod  per  climacen  fatis  elcgantem ,  cujus  funt  quatuor  gra- 
dus  ,  manifeftum  verbi  divini  contemtum  deciarantcs  ,  de- 
\  f  ingitur^    Jpforum  enim  fucrat  me  diccnte?  dufultarc ,  fed 
jtrtmum  renuerunt  attendere  ( id  quod  fupra  cap.  /,  j. 
Mtiam  iilis  cf£  exprobratum')  imb  fccundb,  quod  atrociusfce> 
lus  ef£ ,  quandojugum  legis  &  onus  crucis  illis  eram  impojitu- 
rusTfdi.2,2.  <4£lor.  ifyi*.  %/Latth.  //,  zg.  29.30.  Thren.^27. 
28. 2?*  ut  yelut  indomitos  boves  cicurarem,  ilii  excujfo  omnimco 
imperio  praebuerum  mihi  humerum  refra&arium ,  &beun 
sesterga  mihi  obyerterunt 5  meam%  difciplinam  fafcipere no*]. 
lutrunt  ,  metapbora  ab  iUis  bajulis  duft*  ,  %ui  non  Ubcnter 
■cnu4  impofitum  fufcipiunt  9  &  proinde  humerum ,  quo  fer- 
re  illud  debebant ,  fubducunt  &  illud  rccufant  atq^  abijciunt9 
ficjtt  &  feroces  taurijugum  folent  cxcnterc.     Confer  Nehcm. 
igf  29.  &  Sopbcn.  3,  9.  ubi  contrarium  declaratum  tnvenies. 
Tcrtib  ,  quando  eos  revocabam  in  yerbo  meo  ab  hac  pervt^ 
caciavelut  afpisfurda  obthurabant  aures  fuas  Tfal.  f.imb 
tas  vclut  pondere  fupcr  impofito  obftruebant ,  &  aggrava-  Aures  dg* 
,bant,  ne  ullo  modo  audirent  hebr.  quemmodum^  gravam 

Jcquendi  pluribus  explicaturnvide  Jon.  4,3.  aggrayariverb\ 
proprie  id  dicitur  ,  quod  pondere  magno  fuperurgetur ,  im- 
peditur  ac  tenctur  )  improprie  ycrb  &  per  inftgnem  mcta- 
phoram  aggrayari  dicuntur  aures ,  quando  ad  verba  dicen- 
tis  non  patent^  cor  ,  quando  non  obtemperat  bene  monenti, 
jquiautrobitjtper peccatagrayia  Gcn.  i8>  20.  Tfal.zS,  5.  Efa.  24, 
20.  ydut  fondera  magna  via  pracluditur ,  &  ipfamcmbra^ 

Aa    z  depri* 


Vrczhere 
humerum 
refratta- 
rtum. 


CAPUT  SEPTIMUM' 

deprmuntur^    'De  Thrafi  ij>fa  conjulc  bxcloca  Exo3.  7,  t£ 
&jiti.Efa.6>  10.  <Gr<j9>L 

Verf.  11.]  Quartb  fecuta  ef£ hinc obftinaxa  mens&in*- 
\yeterata  corrtglq}  nefcia  peccandi  confuettfdo  feu  induratitiA 
\  Nam  ipfi pro jua  malitia  cor  fuum  difpofuerunt ,  ut  iapit  \ 
dem  perdiuturnum  qualts  ef^adamoA  ?  qui  alia  omniafaci-.  j 
le frangit ,  ipfi  non  facilc  confringitur  9  unde  etiam  apudgra*. 
co£ ,  qaod  ju  indomitus  >  ab  gl  &;  Jocjtiu.  nomenhabet  >  ab  he^ 
\  braut ,  TEtf*  a  \        id ef£3  cuftodhit    tonfervaytt  nomi** 
ne  generali&  jjeciet  certee.applicato  dicitur  hic  &  Jer.  17, 1.  &  • 
E%j<,h.  j^.  vide  itcm  Jun^  m  locum  Jcr.  adduBum,  & quoil 
ad  remipjam  confer  etiam  E^ech.ir^  ig.  &z6, 16.  ita autemj^x 
fuurn  cor  ipfi  in  modum  lapidts  obdurarunt  >  ne  audirent  Ie«- 
gem  ipfam3  &verbaquaemittebat  jehova  Dominu*Ex-~ 
erciamm  Spirituiuo/<ztf#d;  qut  praef^mtnifterioverhi  %  &; 
per  iliudmundum  dt  peccatk  arguit  Job.  16,  s*  dicenda per  pro— 
phetas  illos  priores. non  gregarios  &  yulgares  quofdam  mU  ~ 
nijlros  >  fed  Jelctlifiimos,  quinon  nova  ajfcrebantfjed  legis  jami 
pridcm  lata  erant  explanatores  at%  intcrprctcs. .    VcrurfL*  • 
proh  dolor:ficut  adamas  feu  lapts  nonfacile  ccdit  malleo  ferreo9  \ 
fic  nec  ifti  malleo  legts  lcrem.  23,  29.  &frujira  tUa  omnia  Deu*  i 
illii  mollicndis  data  adhibuit,  remcdia  v  fiqutdcm  impceni* 
tentes  femper  permanfere     doncc  tandem  .  tnijere  perirent 
per  Det  juflitiamy  qui  jahari  nolebant  pcr  oblatam ab  ipji  > 
•gratiam.  fiquidem  cx  ifto  maximo  ycrbi  fui  contemptu  fa^  • 
tlum  f/g,  ut  in  iram  juftifiimam  exarferit  ,  quonxam  quum  1 
\contumaciii  populi  ejjet   ingens.  inde  fuit  fervor  bebr. . 
*m$  fipr.  lyZ.  ir#  magnus  a  Jehova  Domino  Exercituum, 
ut  jupra  quoq}  c,  i,  6,  ditturn  ef£.    Ve  adamante  qux  dixi  >  jere 
1 ' -o: tomnes  yetercs  Tbcologi  ac  xnterpretes  habcnt  :  fed  tamen 


18* 


Alia  oppo- 


ZACHARm 

Sbdii  alttcr  fentiunt  Tbilofopbi  &  alij { dofti,  yidendi  autem 
funt  hac  ds  re  Conimbricenfes  in  appendicc problemat.fecl.  tra- 
Qationis  de  4.  clementis  fub  finem  cxplic.  lib.  ^ArtJi.  de  Ccelo 
p  7  t,  14$:  lllud  liauet ,  adamantem  >  cum  alia  corpora  cxfacili 

1  cav~t  >  nullo  tameny  quantumlibet  duro >  cavari  aut  fulcari 
lineispojfe^  nc^cxpoltriaut  fculpi>-nifi  fuis-ramcntis  aut  aU 
tcrtus  ajfriftu  &c. 

Verf  13.  ]  H<ec  autem  pcenanunc porrb  itadefcribitur, 
utpriori  accufittioni  in gradatione  fcrnic  rejfondeat ,  *Jt£df*\fitdtfa 
pUx  >  jjiritualis  rejetlionis verfi  13..  corporalis  exilij  ac  reje^ 
Bionis  yerf  uficu  fimalis  tres gradus  hU pofitos  evolvere>pr\- 
mum  in  fuis  precibwsa  T3eo  non  funt  cxauditi.  2.  yeluttur- 
Ixne  funt  disjeUi  ac  dijperfi.  3.  terra  ipfa  ita  tff£  afflitla  ut pro 
defiderabili  j  qualis  crat ,  faHa  fit  yafta  ac  mutata  in  horren- 
iumdefiertum  >  quomodo  bic  ct^nv  &  %nv  deprehendimM.  Au- 
dtamus  vcri  ipjum  Deumita  intonantcm.  Fuit  enim  auan- 
dotandem  redtre  ad mt  ayerfi noluerunt ,  quemadmodurru 
clamantem iWum  fiuprryerfi?.  mcum jfriritumper prophctas 

fcbri  audiverunt  Iirctm  2;,  4. 2.  Chron.36,  /;.  ut  ita  juftma 
tne<s  regula  fitc  cxigcntc  clamantes  ipfos  auoqftn  afflitlioni- 
bus  nonaudirem,y^ fiurdum  agercm ,  ait  Jehova  Vominus 
Exercituum  >  quam  juris  fcyeritatcmutretle  expjtces  injfi- 
ce prater  alia plura ,  faltem  hac  loca  1.  Sam.  2,30.  Tfial.i8>  27. 
42.  &  $0, 16.  dr  109,  %  lob.  3f,  8*  (z;  Troy*  i9  287  <?,  Efa%  /, 
Cr }Qj  2.  &  $6,  i2i  loh.  9>  31. 

Verf.14  ]  Et  auos  mifcricordia  collegeram,  eos  turbinc 
velut  disjeci  Tfhzt ;  Amoshi*.  acfitfflavi inomnes gentes, 
quas  non  noverant >  hoc maxime  longinfuas,  tnjjnce  2. 
7$rg. .17,  6. 9. 13414.4  &2s.cap.  &  3fic  terra  hsec  fan&a  deU- 
Hi ac dilefta  defolabatur poftcos  deftituta  tranfeunce  ac 

Aa   3  xedeun- 


Veccxto'" 
res  Dew 
non  ex>M* 


XS2 

Tranfiens 
ac  rediens. 


Deus  di- 
firibuit 
fua  dona 
ut  vult. 


Sequamur 
Deiinfiin- 
ttum. 


Sacerdo- 
tum  pc- 
cata  ar- 
guenda. 


I  CAPUT  SEPTIMHM 

I  redeunte  >  boc  ef?,omni  yiatorc  ac  hommum  confortio  E^ctW 
li3>  3?>  7.  ita  difpofuerunt  hoftes  Ajfyrij  &Babytonij 
terram  iHarii  dcl\dcmbilctn:$ua?ftuebat  UUe&mcllc  Exod. 
3>  17.  Tfai.  87,  1.2.  in  defolarionem  yaftijfmam  Tjal.  79,  u 
2*  3.  Dan.  py  2.  7.  ubife  rcfert  ad  minas  mlege  propofttas  Le+ 
yit.  26.  Deut.  28.  qua*  yide<?  cum  boc  cventu  confcr* 

LOCI  COMMUNEi 

£x  verf  4.] 

Edicendo  mihi  ]  Cutn  omnes  faccrdotes  ac  propheti 
rogantur,  folu4  autem  Zacbarias  dhimtw  de  yoluntate  Dci 
bic  inftrmtur  ,  difctmm>  non  omnia  omnibus  >■  nec  fcmper 
Deum  dare  dona>  fcd  dftribuere  illa>  prout  vule  1.  Corinth* 
ii>  7. u.  7{om.  12,3.  Epbef.4, 7.  quando  autem  Deusnos  bodi§ 
ctiamnum  per  inftintlum  qucndam  fanclum  buc  yel  illuc  vo* 
cat  in  yerbi  fui  mcditationc >  ftatim  fequamur  yocantcm  Do- 
minum,  &  non  diu  communicemm  rem  cum  carne&fanguU 
ne  Galat.  i>  16.  Exemplum  Apoftolorum  zMattb.  4.  &  9.  imi* 
tati,  nec  ad  alios  rcjficiamu*  >  fed  quid  nobis  faiiendum>pii 
perpendamui.  Quando  fentit  yerbi  divini  minijler ,  hocvi* 
tiumcjfe  jam  taxandam  ,  ne  cogitet  >  amittes gratiam.  Sic 
Trofejfbr  Tbcologia.  " De us  enim  cdicit >  cuiji  non  cbedis>  y* 
tibi  >  Ji  non  evangeli^as. 

Ex  verfuf] 

I.  Alloquere  facerdotes]  Etiam facerdotes  &  yer* 
,bi  dhini pracones ,  cum peccant,  arguendifunt.  ita  TMojes  Aa- 
ronem  Exod.z2>  21.  Samuel  Elii.  Sam.  2> 27.  Taulus  Tetrum 
Galat.  2>  /4.  Cbriftus  omnes facerdotes  &  jcribas  %iatth.  6.  & 
2\.  reprehendit  fatis  grayitcr,  Vide  etiam  1.  J^eg.  i}>  21.  Ier.  r 
18,  Malacb.  2>  1. 
T      -:  II.  Quum 


fide  Deo 
mn  pla* 
cent. 


ZACHARIvR  I  ig5 

IL    Quum  jcjunatis  Ceremonia exeerna  fola  fine  in-\ 

itma  cordus  dcvotionc  non  placent ,  ficutnec  uUafacrificia^y\^xteina' 

guidereyide  quse  ditlafunt  Amos  ty2z.  confer  Tfalm.  ^aftne 

Efa.  i,  12.  &66y$.  Jercm.6,2.  Hofi6y6.  i.  Sam.  i$>  22.  addeHag. 

2,12.  L.C.i.inprimis  Eja.shfr*  %latth.6>i6.  Jcrem.it>  12. 

confuU  y  qune  de  bypocritico  agunt  jejunio  quod  bic  rejicitur. 
f  De  talibus  enim  valet  Mud,  fruflramc  colunt  mandatvs  bo- 
'  tninum  %latth.  is>S.   Eadem  doblrina  ex  verf.6.  obferyanda 

tf^praterca  quts  fupra  in  explicatione  textm  funt  bic  alie- 

gat4->, 

£xver£  j.J 

I.  Secundum  verbaqua?  proclamavit  Jehova_0 
2)eus prtedicit  mala  ventura :  ,  ut  bominesea  cayeant  Amas^ 
&  7.  quomodo  igiturveHet  abfolute  eorum  interitum  3  quos  tam 
fiudiose  monet,  ut  iHum  pie  vHendo eyitent ?  z.Tetr. 
fr  9  - 

II.  Quum  populus  habitaret  %  Ui  regna  firmatptt- 
tas  fup;  cap.  1.  verfi  16.  L.  C.  2.  &  cap.  2.  yerfs.  L,  C.fic  eadim 
nyafiat  impietas  ,  ut  jkpe  jam  anteafuit  declaratum  Joel.  2, 3, 
&  3, 4.  *Amos  h  i.  &  2,i.  &    if,&4.iotii.&f,2.  &  ?3 1>  Obadj; 

Ex  ver£  8.] 

Fuitverbum  Jehovaeut  diceret)  Qkxtunfa  DewsU- 
fuitur }  per  ejws  miniflros  ad populum  junt  referenda  1,  7\eg. 
22, 14-.  &ipfis,  fifuo prohe  voluntfmgi  munere,  nihil  ef^fup 


Prtfdicun* 

turmaia 

ut  cavean* 

tur. 
< 

Kegna  fir* 
mat  fie- 
tas. 


Verba  Dei 
referenda 


,  ..~^,r/.„t  7;<         "Tr  \funtad 

prtmcndum  eorum,  qux  auduorwm  conducunt ,  auo  mmw  V^h^ 
ta  annunctent<&  doceant  cos  publ'ce  ac  domattm.  ^lttor.  2oy 
27.  ut  fmt  putri  afanguine  omnium  ik  verfi  26,  Confer  E^ecb. 


I 


CAPUT  SEPTIMUM 

£x  verfu  9.J 
Jus  Veritatis  dicite  )  Deus  opera  moraltain  legc  pr*+ 
fcriptamaxmere^uiritficfemperloquens,  ne  addite  ad  yeu 
iumillud,  quodcgo pracipio  vobif.  nt^  dc  trahiteJeco,  ut  fer. 
Vetis  pracepta  'j-choya  Dci  Ve/lri,  quce  ego  prtcipio  yobis 
Dcut.  4, 2.  &J2, 32 <  Contrafifit  7fic  ait,  y<zvobis  bypocritx,, 
qui percolatis  cttlicem  &  camelum  deglutitis ,  quafunt grayio* 
ra  legif  >  yidelicctjudmum,  mifericordiam  x&fidem  omittitit 
%latth.  2$)  23.  24.  &Jermonem  T>ei  traditione  veflra  irritum 
facitis  %iarc.  7,  /^.  Ea  igitur  demum  verefunt  bona  opera, 
quaex  Deimandatoin  fidefiunr  ad  DEI  honoremy  proximi 
utilitatem.  Siquiscnim  dicit,  Diligo  DEUls/l  &  fratrcm 
fuum  odit)  mendaxcf£  1.  Joban.+^oau 

Exverf.io.l 

%  Viduam  &  pupillum ne  opprimitote  )  Fons  %• 
mnium  yirtutum fiecundac  dccalogi  tabula  et£>  Diliges proxi* 
mumtuumficuttcipfum  ^dattb.z^,^.  Leyie.  2{om.  t& 
$.  Gal.  f>i4. 

II.  Ex  hoc  & prtcedentiterfu  utiliffimam  juxta  ac  ne- 
ceffariam  tommonefablionem ,  qua  ad  omnes  fideles  verbt 
miniflros  maxime  fJcUat,  &  omnium  mintme  4  nonnullvs 
hodie  obferyatur,  defumamns ,  illam  jcihccC)  omnia  ad  adi* 
ficationcm  Eccle/ia  dirigenda  ejfc  1.  Cormth.  14, 1.  &proindi 
prorc  nata  illas  virtutes  maxime  inculcandas  cjfe,  qu*  pr9 
tempore frigent,  ut h.l.  verfip.  &  iilavitia acerrimc junt exa« 
gitanda ,  qua plurimum  yigent ,  ut  hoc  y.  10  fiacit  J^cbanas, 
quemadmodum  ttiam  prophetas  Chriflum  &  jipoflolos  fc* 
ciffc  legimus.  Contra  vero  hodie  potius  audias  dchacchari 
multos  fruftra  in  harefes  jampridcm  abolttas  }  in  abfcntes 

inychi 


ZACHARia*.  } 

inyebiaut  dembrtuos>  vivoram  autem  & prxfentium  vitdwu 
wroemendart.  Cui  tnim  bono ,  fi  quit  apud  germanos ,  prte- 
gipue  laicos  ,  qui  nunquam  fubfole  alio  calentes  regiones  vidc- 
runt9  Italorumfuperjiiriones,  Gallorum  luxuriam,  3?e/g<*rum 
4Hmtambabcndi  cupiditatem>%lofcoDtt4rum  crudt!itattm(^uaf 
in  multis  eorum  rtgnartdicitur^)  exagitet,  &  fuorumaudito- 
rum  ulctra  tangere  non  audtati  -6  reyera  Qqui  talesfant)foris 
Jjnces ,domitalpa>\  qui germanos  docert  debebant  utiltdt  & 
<orrigcre  auditorumjuorum  yitia^4 

Uxverfji.] 

I.    Sedrenueruntattendere)  Sunt  certi  impietatis 
jgradtts  >  &  ex  uno peccatofacile  inaltcrum  qups  delabjtur,  ut 
multit  txtmplis  plane  defferatorum  potef^  probari.  *Mam 
temo  repentefuit  turpifiimu* ,  ut  Toeta  inyuit.  yide  Saulem 
ttgem  a  Cap.  //.  prioris  libri  Samuelis  uf%  ad finem^. 

1L  Qmnto  neyuitia  &  iniferia>  fons  ac  origo  ef£,  Dei 
'yerho  non  obedire.  *Abs%i  kacface  &  luce  enim  qui  ambulai, 
vfftndit i  fne  ulloftbo,  qut  tf£,  tjurit  s  abs£  illo  fpirituali 
^giad-o  qui  tf£ ,  inermis  cadit ;  abs^  illo  igne  qut  ef£ ,  frigef(i*y 
+hs%  iUo  rort  <?  gluVia  %ui  *f£,  txarefctt9  %ua  de  realias 
fluribui. 

Exverfu  12.] 

I.   JPofuerunt  cor  uti  lapidem  )  Adamas  ( ex  opinjc-  ^ 
titaliorum  luquc.^jblo  fangmne  birci,  yui  tf£  animal  hbidi-  ; ^uls  v;tj^ 
ttojum  ,  moliejnt:  jic  tmpij  fola  fua  libidint  frangi  &  doma  [perit. 
rt  poffunt  >  ad  alia  auitm,  tnprimis  ad  verbi  diVtni  maU 
ieam  diufuntimmoti.  l/"tde  Cainum>  Tbaraonem  >  HeroderrK 
£adtmtamendotJrinatxijs7  %uce  fupra  venusfunt  allata-,, 

2b  sduci 


Impetath 
vjadus. 


VerhiDet 


Nil extrd 
idquod 
4'ixerunt 
Zropbett' 


Dew  Ze* 


jorum. 


Qeusim- 
yjos  non 


VafiHas 
ex  imfie 
utcj. 


CAPUT  SEPTIMUM 
educipotef£->  quod fukramentktcratur  adamas,  &fuis pecca* 
ttf  pereat  tmpius. 

II.  Per  prophetas  priores)  Quando  hodfe  pro  con* 
cione  argmntur  peccatores >  nil  aliudper  jidosverbi  dtvini  mtV 
niflros  dtcitur,  quam  quodolim  prophetae,  Chriflw  etiam  & 
poftoli  inculcarunt ,  idquodper  induflionem omnium  peccato* 
rum  decalogi  facile poteris probarejahemex  libeilis  Catecheei* 
cis  &.  Dn,  Chem.  ubi  agit  de  Lege^. 

III,  Unde  fervor)  Dsua es^fortu 'Zjotes ,  viftans  t 
niqmtatcm^Exod.  20,  /.  huc  il!a,  qucede  DEI  jnjtitia  agunn 

Ex  verf.  ij;  ] 

Fuit,  qucmadmodum  nonaudivcrunt)  Tcemcma*- 
jorum  junt  pofleris  sxemplum  /.  Cor.  iq,  6.  u.  Tf.7$.  *.f. 

II.    Ut  non audirent,fic  no  audirem)?Vfw  imprt» 
barum  Deusnon  exaudit  Dent>  i,4f.&3hi8*i.  Sam.^^.Tro^ 
if>  ^p.  &  21,  13.  Efa.  h  if*  Jeremt  7>  it,     //,  //./*,  E^ech.  $,  iti. 
%lick  j, 4.  Hebu  u>  17.  Jacok  4,  3- 

Exverf.14  ] 

Terra  defolaretur  )  Troptervcrbidfoinieontemptumi* 
alia^peccata  regnantia fequitur cfoitatum&regnorum  vajii» 
tas  %Iatth.  11,  21.        23, 34:3;. 38.  Confer  caput  2.& 3,Jpocali. 
&  eventum  iliorum  vaeiciniorum  confldera.,  Addequtejuprk, 
funt  difta.  v*  7.  L.  C.  2., 

CAPUT  OCTAVUM. 

Argumentuiru. 

D%$fentem  jeluitatem  Judaorum  &  fyturam  pmffe* 
K  -     rxtutem,  qnce  a  7)E0  plaeato  in  bi  :  n  /S  V  h 


ejw§jflco(ft  cr  jam 


tra  r 


"Z  A  CHAIUJE. 

ixaggeranf propheta,  ad vera pietatii  $pera  ah  iHis  viciffim  4%- 
rrcenda  graviter  hortatur etiam per  antitbefin  pvzteriti  tcm- 
forh  infelicixate  dcmonfirat*.  Tofiea  aholens jejunium  im- 
ferat  gaudium  oh  hominum  in  ?V£  jT.  ad  7)ei  ctdtum  futurum 
confiuxum,  & primo  auidem  adipfium  hoc  templum ,  auod  jam 
*dificant<>  in  quo  ut  ftrenue pergant ,  hoc  auo%  modo  animan* 
%ur  ,  detndeverb  ad  Ecclefiam  2\£  T*  cujus  ludaitsr  lerofioly. 
mitant  inprimts  velue  radix  rjr pars  qutdammagna  futurie- 
tant.  Stc  enim  hahendum  revera  de  toto  hoc  Capite  ( id  quod 
J^thera hic multts declarat  in  yefiihulo)  quod qu* promittan- 
lur  htc  leroflyma ,  quoad prxctpuum  &  uJtimum  complemen  - 
tvm ,  tnaxtmam  parttm  promtttantur  2V£  T.  Ecclefia>>  rton-z 
tantum ,  quia  illa  hujw  fuit  typus ,  fed potifiimum ,  quia  ejus 
ftadix  <?  p*rs  mon  ignobtlt*.  Ex  Stonenim prodijt dotlrin*-> 
ilia  Evangeltj  E/a  z<  %/lich*  4.  & ex  luda.tf  fialus  r/£  lohan*  47 
$2  Vide phra  7$om.  u,  x/,     ib\  /7.  tU 

Tartcs  hujtts  Capitis  poffunt  conftitui  tres  /t  declarat* 
yuid  Detu  Eeclefia fiute  &  hatlenus  per  aitquot  annos  fece- 
rit ,  &  adhuc  faciat  ,  nempe  quam  urhem  demoliendam  cu. 
ra^erat;  ei  rejlaurationem  filicem  concefiit  ,  dr  porrb  pro* 
tnktit ,  fe  ejm  iWtbtvs  fiua  affuturnm  gratia  utfy  adverfiiO. 
1 I.  ojlendity  quid  vicifitm  ipfis  ftt  faciendum  ,  nempe  vera 
ptetas  colenda  verfi  /6,  17.  nort  jejunia  ohfervanda  verfi  18.  19* 
1 1  L  Vaticivium  de  untverjalivocatione  &  adunatione gen* 
lium  ad Ecclefiam  continet  Vtrfi  20.  J\[os  caput  hoc  dividt  mm 
ttiam  in  partes  tres  Earuw  pr  ':ma  cnarratur ,  quae  fit  Deter- 
ga pnpulum  fudaicHSn  htftevoUnti  t7  verfii&r^  Sttupdivxplt- 
catur ,  qutecffe  1  ■  ai  putt  erga  Deum  obed  cntia  veffi  7* 
<$*rri£  datur  fpctialif  ad  fupra  prcpoftam  qvaftionem  re- 

2h    z  '  ffm- 


j  Qut  Ijfr 
!  promit- 
tunturle^ 
rofolyma 
pertinent 
ad  N.  T. 
Mccleftam» 


Analfjis 
\  Pdrtes 
i  tres. 

1. 


J  a\u 

Vmet 
I  tres. 


1. 
z. 


GAPUT  OCTAVTIMT 


tu  <*uo 


NtjflE 


4>fi  feW*  fponfio  >     f     exaggeratur  futma  Ecciefia  excellentla  ver} 
/8.  Trunx partn membra  ,pratter  Exordium  generale  dr  ujua^ 
tum  verf  i.funt  duo  yunum.  Deiinjuos affcblm &  prajeneia^^ 
declarata  tum^per  pracedeneium  temporum  VerJ.  z.  tumpr**. 
fentn  ftatus  &  felicttattt  exAggerationem verf 3.  alterum  M 
liut  ejfetlu*  &  maxima  commoda,  tam  infuturum  >  quam  pr^ 
Jens,    In  futurum  quidem  ita^ utalia  ineos,  qu$  yamfunt  im 
j  Judaa ,  redundent  y  quibus promittitur  yucelong&yitasytrf^ 
4.  &  populi  frequentiaverf    idq^  ne  6k  tm,  ctJwjcltm  ejfe^j, 
vtdeatur  ,  Judaorum impotentne,  opponitur?  Dei  ommpoten*^ 
ttaverf  6,  alios  eos  y  qui  extr&eam  adbucdum  degunt ,  beenr9i 
quo*,  Veitsfe  fervaturum  ac  reduUurum  fpondet  yerf  7.  & 
/n  prafensy/dum  firenueadificantibm  templum  verf  9t  feli*, 
cem  polliceturfuccejfum>  eumq.  per '  kvn!h<nv.  triplicem prace»- 
dentis  infelicitattt  illufirat^  penuriam  ac  beilum  vcrf  10.  cimi 
omnium  rerum.  copia  ac  travqtuliiiate.  yerf  n.  u- malediclio-. 
nem  cum  benediUione verf rnala  >  qmbm  privi  eos  <&  m*-~ 
jores  afflixerat  yerfi^  cunr  bonn ,  quibm  Jpfosrurjmaffetlu^ 
rmeffc  yerf  /j.  componensi .  Et  hatlenw  a  Djto,  pr^jiita  benc* - 
IL  Populi  ficia  :  3am  ln  fecunda  parte  a.popido  debita  offcia  nempts> 
yerita*  verf  i6%  &)cbariia*  verfiy^  /n  tertia  parte  rejjonjio  ad, 
quajiior.em  jupr.  cap.  7*  vtr f  $.  motam>  tanquam  bypotkejit; 
ad  Jupeno?  it„  capittt  §w»  accommodatur.  eeiam  per  cLVTiQinVy  , 
ubi  ufi<ri$  ,  nonejje jejunandum  ^  &%w>  fed  cx  decreto  DEli 
VirJ  i$t  Utanduw  verj.19.,  Hujm autem  Utitia?  adijcitur  qua-~ 
dc.tn  anrjilijiiatio  a  promif  ionibm  Evangelicit  de  regno  Cbri*- 
Jliex  Ipdavi  ac gentibm  adunando  j  defumpxa pot  flimum  a  nu~- 
mero  &  jljtdio  populorumJi.4dEccIeJi#  gremiumrecipientium* 
verj].2.Q<ZLjLii  2jv 

fars; 


ojficia. 
III.  Ad 
quceflione 
reftGnfiQj 


ZACHARIJE. 
PARS   P  R  ,1  M  A. 

Verfi.]  Quia>  qua  ditturws  erat propheta  7  homtnum 


miponik. 


tVbrurny  quibus  ea  proloquebatur  fidem  excedebant ,  fere  ad 
:  jtngula  Dei  nomen  &  verbuminculcat7utitajua  concioniau-\ 
\\  t^nttu  conctlietur in  tanta  rerum  frerturbatione  >  &  tam  trifti  Cur  toties 
m^puh  Vaftitate,  Jiquidem  non  facile  bomines  in  miferijs  con-  nomeDei 
I  Jlituti  vocem  Dei  audiunt ,  ut  patet  exemplo  Ijraelitarum  ^}nrePeZ' 
I  a  Tbaraone  prcjforum  Exod.  6f      Sic  yero  incipit..  Deinde; 
!  fxiitverbum  Jehova?  Domini  Exercittrftm  dicendo. 
Verf  2.  ]  Sic  ait  Jehova Dominus  exercituum ,  & ju~ 
bct,  utprimd  omnium  ,  qua  deinceps  fecutura  Junt  ac  comme* 
tnorabuntur  >  fundamentum  unicum  exponam >  quod  ef£  Jo-\  Fundame* 
laDsi  in  fuos  mifericordia&  Z^Jotypia  e\ '  gratuito  fcedert^j  tumpo- 
tfjirens '  &  yindwans  fuam  Ecclejiam.,   Hcec  autem  ef£fen> 
fantia  Dei  j  quam  per me.yoluit exponi >  cum  effet  Ecclejia^» 
^udcearum  ob  majorum  fuorum  peccata  >  ( de  quibm %  Jicut 
etiam  de  eorum  pcents  >  in  Capire  prxcedenti)  in  exilium-* 
ejeSfa ,  ego  Dem  ipforum7  qui  illam  m ibi  defponfavi  in  veru 
tatet  jujiitia  ac  fide ,  in  ira  tandem tnijericordie mea memor^ De;  m\^„ 
zelotypus  fui  pro  Sione  (id  enim  omninonotat hebraa^  rhordia. 
conjlrutlio  fV^b  ^riN^p^  qua  in  bonam partem  ex  fcriptura\ 
ufucommodiore  acciptendum  ejfe  [Tfalml  io6>  i6.in  malanL*  fura^eft 
partem  fumitur]  illud  yerbum  piw  demonftrat ,  utpluribm'  pzoiv^. 
dedaratum  ef£  JoeL  i>    )  zelotypia  magna ,  q ua  pcpuli\ 
Judaici)  ( tk  enim  in  facris  literti Jape  Sionts  nomme  intelii-  j  Zetotjfia: 
gttur)  mijirtm^ferre  amplim  non potui3  utilic>  qui  erat  meum  j 
peculium>  ab  hoftibm -  ulterim  ita  opprimeretur ,  fed  quem-  \ 
admodum  probm  maritm nil  quicquam  potef£  ftrre  >  quod 
in  ffta  conjugis  cedat  injunam  aut  ignominiam  ^  ita  &  ^j/O 

Bb   3.  excan- 


*9° 


3m  e!l 

reverfus 


€ur  T>eus 
eam  teli- 
querit. 


Obj.  R&c 
urbs  brevi 
eytrtetur. 


CAPtlT  OCTAVUM 
excandefcenna  magna  zelotypus  fui  proipsa-,  iunti 
omnia  procurarem ,  quce  ad  liherationem  tjm  acreduUionem 
fj?etlar*ntt  ±Ad vehementiam  autem  &  magnitudintm  hujwt 
Zdi  divtni  innuendam  non  tantum  confiruUio  itta  adhihetur% 
qua  nomen  conjugatum  ernphajls  caufa  yerho  Juofuhjungitm 
Buxt.  thef  lih.  z  c.  iz.  reg.  d  %>*rumttiam  Synonymofignifim 
cantiore  priu*  exponitur  ^y/p^Kotu 

Verf  3.]  Sic  tta%  ait porro  Jehova  c/ui antealn exilii 
iratw rtceffijfeyidehar  (yidt  Tfi  l.  7+*  &S°-  &Sf.~)  nuncpla* 
catn*  rcipja  proho ,  quod  reverfus  um  ad  Sioaem ,  ejust_ 
incolas  mea  ompletlar  hef^yolentij  ,  &  auod habirem  in  ms- 
dio  Jerofo!ymorum  utamnihi^y^rh  cfattu*  ijut  aqaep  m 
Jim  ;  ac  quem#dmqdum  tor  m  m  (LtuLiio  corparis  ornnes  c- 
jws partcs  ac  menbt  $  aqima  f,  (1  ega  auoqut  adjum  <?  hentdica 
co>pr>ri4  ha/fts.myflia/tiu  £c(lefi*  m$$nbris>  unde  Ecclefiaipfit 
magna%  loc  verfiu  >  cr  politia  celebris  evadit  vcrj] 4.  ut  mons 
Sion  fit  doUnnx  ctelcjlvi jcdes  ac  j\  hola  fit  ac  retie  vocetur 
urbs  Jcrofolymorum  civitas  veritaus,  &monsJeho- 
vae  Z)o»*/wiExercituum  jure  tptimodicatur  monsfandti- 
tatis,  tn  qud  Deus  yeritatem  verhi  fiai  revelat ,  &utantea 
in  minis ,  dum  exulahat ,  ita  nunc  maxime  ,  dum Junt  redufti, 
!  in  promifiionihm  eandem  txhibet  ac  praflat ,  &  porro  in  ea* 
\  dem  per  minifterium  vtrhi  ef£  efficax  ,  dum  eam  fanftijuat 
Johan.  17,  f7.  /juomodo  ohlifue  innuit ,  curtllos  pnus  relique- 
;  rit  &  ah  illts  in  ira  difccjferit ,  nempe  quod mendacijs  ac  omnis 
generis  injufiitia  fe  polluijfent  >  urbemj^  fanciam  turpiter pro* 
pbanaffent ,  nt  fupra  dtfette  ipfis  majoribm^  ip/crum  objecit 
propheta. 

Verf  4.  ]  Verum  enimysro  ohijccrt  hic  caro  poterat 
<juid  nos  multum  fattgami*s  incajfum  lahorando  f  Efiq* 

*difi« 


ZACHAKLE.  ] 

"tiificemtw  jam  urbem  ac  templum ,  quamdiu  autem  hac 
durabunt?  Jine  dubio,  qua  ef£  hojlium  in  nos  mahvolcn 
tia& potentia/ubito  omnta  rurfus  tyertcntur.  IUi  objcclio- 
ni  jam  occurrit  propbeta ,  &  urbk  recens  txjlrucla flatum-* 
diu  tranquiUum  fore  puHitetur ,  eum%  a  fignis  defcribtt, 
tpponunturque  hccc  ijs,  jtne  a  Deo  irato  regtoni  folent  im- 
mittt  Efa  verfi i.  z.  3.  /.  ij.  16 \  17.  &  qva>  in  bellps  folcnt 
accidere ,  fiqutdem  tum  ciy:tates  defolata  hahitatorum  defti- 
tuuntur  frtqaentia ,  &  juyenes  immatura  morte  prarepti 
tdduntante  diem.  Id  tamtn  inprimts  hic  notandum^  quod 
ad  promiffionps  fenfum  ,  cjiu^  tomplemcntum  ffcBat,  li^ 
€ct  bac  in  quibufdam  ,  tum  tjs  r  qui  tum  temporvs  viyebant, 
ut  Zcubbabele y  Efdra,  tifbcmia ,  JeboJtta&  alijs ,  tum  ijs? 
qui  poflea  quoq^  tn  Ecclefia  vixerunt  >  tcmporaluer  feu  cor 
fwaiiter fint  impltta  y  quando  in  multos  annos  erant  Jitper- 
fiites  y  tamen potifiimum  de  ffhiiuali  gratia,  qua  in  Chriflt 
regno  obtingit,  hxc  intclligenda  efje ,  Jictindum  JubjeHam^ 


l(Jt 

R.  ditt  ertt 
tr*(jfii&h< 


Comple* 

menrum 
"ummum 


materiam ,  prout  jiletfiert  in  i/s,  qute  infcriptura  enuncian-  ^eYtinet 
tur  comfio/jte,  Dracibue  vero  abud '  hrotobetas*  auando  dd^  adrecna 


quando  adregnum 
cbrtfti. 


tur  comfofite,  preectpue  vero 

felicitate  N.Ttfl.  vaitcinantur  rubi plcraquc fub  tjpo  rcrum 
eorporalium  adumbrant ,  qu#  tamcn  rcVera  funtjf  iritualia> 
quod  ad  fuum  potiffimum  complemcntum  y  vtde  JocL 
18.  Amos-  13.  i4*  Hohadj.  verf.19.zo.  %ii$h.  4,  /,  j.  4.  ut 
fitfenfa  9  quando  Ectlefi*  hcec  ef£  extcrnafacies,  ut  bomi- 
ttes  in  qttiete  viyant ,  in  utroq}fexu  multiad  grandem  fenc- 
Uam  peryeniuni &  magna  juniorum  cf£  frequentia,  cogi- 
tandum  ef£  de  pacc  antmarum  cum  T>eo,  de  vttaeetcma^ 
fjr»fec~lu  in  >ogvitione  Dei^  de  morum  caflitate  7  quod  mul- 
ti  fnt  in  ca  japjeHtia  fmtuali  fenes ,  malitia  autem  pueri^ 
fj.iund-.rju:J^r-  ffri  illo  tjpo  htec  mnia  anagogui  demon- 

firanm 


Anagogt9> 


Obj  Iloftes 
funt  po~ 
tentes. 


Dem  novtt 
modum 
pneftandi 
fromiflu. 


CATUT  OCTAVUM 

ftrantur.  Jed his pramiffis  redeam^ ad ipfum  textuto,  quiii 
habet:Sic  ait  Jehova l)ominu*t ExercKuum  ,nonct\quoi 
metuatis,  utbona  hac  ,  qmbusjamfruimini ,  fint proprta,aut 
Jlabilia.  premitto& praftabo ,  quadicam  ,  adhuc  fedeburit 
fenes  &  anus  in  placeis  Jerofolymorum ,  habens  quifq* 
fcipionem  fuum  in  manu  fua  pne  multirudine  dierum, 

Ferff.*)  Et  platese  civitatis  replebuntur  pueris  fic 
puellis  ludentibus  in  plateis  ejus ,  qua  omniafunt  certifU 
maTSKptje/c&pacts ,  dr  tranquillitatcm  ac  projjeritatem  chi~ 
tatis  loci^falubritatem{dequibu^yosjam  dubitaw,  numjim 
vobis  eyentura  )  indicant. 

Verft}  Sed  noyi ,  qua  fint  vcftra  fuper  hanc  promifr 
ftonem  cognationes  ,  nempe  ifta  ,  potcntijfimi  funt  noftri 
hoftes  TSabylonij,  alij ,  qui  nunquam  pajfuri  funt ,  utin 
quiete  hanc  urbcm  poffdeamm  3  nos  yero  fumm  omnium  ma~* 
xtme  imbelles,  &  minw  potentes ,  videtur  itaque  6k  ti$v  cl* 
Svuuoltm  ,  futurum  ,  ut  ad  tfiam  ,  qua  nobis promittitur,  am- 
plitudmem  peryeniamu*.  Hac  efj^fdei  remora ,  quod  mcxs 
omnipotentis  Vci  promiffones  ad  humana  rationis  veftrm 
calculum  rcvocetis ,  &  htnc  diffiditis  propter  exiguitatenu* 
veftram  ,  quam  ex prafcnti  rerum  ftatuntmis  anxie  mettmi* 
niyjed audtte  quafo,  Sic  ait  Jehova  Vomimps  Exercituumf 
quia  hoc  ,  quod dixifuturum , ^adeo  mirabile  vobis  ytdetur^ 
ut  id  impofftbile  flane  ejfe  cenfeatis ,  &  quia  hoc  abfurdum  efj£ 
in  oculis  reliquiarum  populi  hujusdiebushis,  ubt  ex 
paucitate  yeftra  &  impotentia  aftimMts  rei  complcmentum% 
.an  etiam  in  oculis  meis  mirabile  effet ,  ut  nejcium  ratto- 
nem  qua,qua  dixi>praftaremlc\\&LXxm  Jehova? Domini  Ex» 
ercituum  ,  nequaquam  ,  quam  rejj>onjionem  talis  interrogatt9 
afud  hjbraos  importat. 


■ZACHAXI3B.  1  m 

i    VerJ.  7.)  HaUenus  audifips ,  ^«/V  opponendum  fitvefira 
nmpotentice ,  ttawc fubjiciam ,       reponendum  fit  ad  alterum\  pami. 
fcandalum  9nempe quod  paucifitd,  &  praterea  adhuc  multi 
per  gentes  varias  ex  yobii  dijfterfi  9  cuititubanti  reliquiarum 
fidei  gratiosi  Deus  vefier  ita  projjitiam.    Sic  ait  Jehova  ^  ^m 
Dominu*  Excrcituum  :  Ecce ,  cum  vos  aut  alia  creatura^  ^rvabiu 
\>bic  nihil pojfitis >  ego creator ac  Dominut  rerum  omniumipfie 
fervaturusfumpopulum  meum  TfaU  126,  /.  2. 3.  &  w9  j. 
cx  omnibus  terrx  extremttatibus,  qub  eum  depuli  9  cum  ipfum 
in  quatuoryentos  ccelorum  dijpcrfifup.  c  z^io.  eterraorien- 
tis,  &  e  tcrra  occafus  folis. 

Verfi  Et  redu&urus  fum  eos , ut  habitent  Jero-  &redutet, 
folymis ,  qui  intergcntcs  crant  in  cxilio ,  eruntqs  mihi  de- 
inceps  populus ,  &  ego  ero  eis  Deus  in  veritate  ac  julti* 
tia,  fingulari  fayorc  cos  tuebor ,  propulfabo  injurias ,  &  orna 
ioipfos  bcneficijs^  inyeritatc  quidcm,  implcndo  promijfioncs 
tneis  cultoribus  fatlas ,  &  minas  contra  bofies prolatas  9jufiitia 
yerbin  pramijs  piorum  ccetui  tribuendtt,  &  pcenis  imptorum 
cohorti  inferendh. 

Verf  Q.ySic  igiturm  Jehova  7)ominus'2xcYcit\Xum9 
Cum  bac  ita  fint9  nihil^  vos  deficiat  9  fi modo  yos  ipfivobis 
vl  effi  non  Velit(i9  agite9  quia  ego  promitto  felicem  fuccef- 
Jum9  remfirenue  aggredimini9  confirmantor  manus  Veftrae 
qui  audiftis  diebus  his  verba  ifta  mca  ex  ore  propheta- 
Tum  ipforum  Haggcei  &^acbariat  Efdr. 2,  quorum  fides 
jamJj?ec~{ataef^9at^explorata  antecedentibus  prophetijs ,  & 
tyentis  iilarum  •>  nempeeo  diep  quo  fundataeft  domusje- 
liovae  Domint  Exerckuum,  quorum  fumma  erat9ttmplnm 
fac  jeboy*  aedificandum  fuijfe ,  in  ejus  exfiruUione  fedulb 


%xetmttac 
tenienti 


CAPUT  OCTAVUM 
ptrgtndum  fuifit,  cum  tamtn plerorum^  manus  nihilomintA 
trant  valde  fegnts* 

Ftrf.io.y  Stdquoipforum  cumcommodo,  nune  videhU 
mus>  &  ptr  antitbefin  enumerabimiA  mala>  qu*  ant**  im* 
morigerifunt  ptrptjffi,  &  bona,  quihus  nunc  fruuntur  obtditn*- 
/e/Nam  ante  dies  hos  ,  quando  nondum  totis  viribmin^ 
cumbtbatis  in  adtficationtm  ttmpli  Hagg.  t,  /•  6.  2. 9,&*> 
tx  comminationt  dhina  Tfalm.  us.  z.  Deut.  zs^  /J.  mei> 
ces  hominisnonefficiebacur,  &merces  jument/nuIU* 
CXZt>omneslaboresveJlrierantirriti,quoniam9  quemadmo* 
dum  non  operabamini pro  7)omino->  ita  mercedem per  prophst/ut, 
promtffam  tpfe  non  prafiabat,  ftd  &  rerum  omnium  penuria, 
domi  affif.iebamim \  &forisab  ho/le  vexabamini,  nam  ex> 
euntiacvenienti,  nullaerac  pax  ab  hofte.  /  quis  chi» 
tate  vel  egredi  vel  eam  ingrtdi  cupcrct  fttinera  trant  undie^  la- 
irombus  tnfefiay  ut  ntmini  tuto  profictjci  lictret  9  exterius  vos> 
affltgebant  horridc  beiia  >  intertui  ftditionts  &  ciyilia  di/fidiai, 
cum  txtra  urbem  &  communtontm  veftram  tratis,  bvllis  ac  ra+ 
pinis  finumarum  nationum  premtbamini  >  cum  domi  intra 
mceniaveftra  defidebatis  mire  animis  dififidcbatis ,  &  com- 
mittebam  omnes  homines  vefine  «r^runum  cumalte* 
ro  juxta  comminationis  mex  ttnorem  7)eut.  23,  ri.     coufer  z. 
Chron.  if> htec  trat  miftrabilis illius  temporit  ac  rtrumfacitSk> 
nunc  auttmmutatiofaSae^- 

Vtrf.  u.  y  Nuncverd  pofiquam  *n  ttmpU  *dificationemi 
incumbitiS)  non  fum  ego  dominw  Exercituum  ut  diebus; 
illisprioribusreliquijs  populihujus,  diftum  Jehova?,. 
'domini  ExercitUUm?  ubief^  antithejis  temporis ,  &  foni: 
hujus  tam  infgnis  mutationis  3  nam  fi iv.i  De/t*  ipfe  bcnedicit» 
^Jyipft  maledicat.  aut  faciat  ?  N*m..?h  8.  2.0.  ubi  notan^- 

da-> 


Semcnti 


Z  ACHARIJ& 

$la  ef£  rerutn  ipfarum  oppofitio  ,  priiis  lcRa>  nunc  pax: 
sntea  terrte  JierilitOs  ,  tiunc  uhcrt&s  >  olim  omnia  in  Va- 
num  colligebaneur ,  nec  diu  Jahari  potcrant  ,  nunc  autem 
foJfrdentuK 

Verf  12»  ]  Nam  ut  anteain  tumultibu*  bellicisomni* 
Vumultuaria  peragebantur  opera^  agri  vel piane  incuieijace- 
iant ,  vel  cum.  erant  tonjfti,  ab  hojiibus  vajiabantur  &  fru- 
meneum  enatumperdebatur,  ita  nunctn pactferent  ac  metent? 
&  fementis  pacis  cft,  vitis,  quatn  antea  hoftes  depopula- 
iantur,  jam  edit  copkse  fru&um  fiium,  &  terra ,  qu*  t*ii*> 
friits  nil proferebaf ,  edit  proventum  fuum ,  coeliq, ,  fui 
frius  erant  vtlut  esnti ,  nunc  edulit  rorem  fuurru, 
«r  fuibu*  antea  fua  bona  diripiebantur ,  facio  ut  reliquise 
populi  hujus  poffrdeam  bmnia  ifta  &  diu  proltbitu  ijs 
fruantur>  exfromifiione  mea  Leyit.  26,46.  Deut.  *h  t.  iu  12. 
Confer,  Tfal  6f>  10.  1F67,  7.  JoeL  2, 22. 

Verf  15.3  Et  quid  multis?  plurima pducvs  utcomple- 
Mar  v  futurum  eft ,  ut ,  qtiemadmodumfxir*  ZWfuiftis 
maledidioniingentibus,  odomus  jehudae,  &domus 
Ifraelis,  pando  miftri  affligtbamini*  ita  nunc  exomnibus 
tnijerijs  vos  eripiam  at^beem >  fervem  VOS  &  obfavorcm~» 
hunc  7>ti>  quiomnis generis  beneficijs vos ditabit ,  fitis  bene- 
<Hdlioni,  &  proind*  nc  timetote,  confirmantormanus 
Vcftxxfupr.  y>  q.  &  infr.  v.  hicenim  ef£ftofws,  yubpromtfi 
fiones  ha  tendunt >  {confer  Hagg.  2,  /p.)  yuemuttantofacp- 
lius  attingat,promifitonem  repetit. 

Verf  14.  ]  Sic  enim  ait  Jehova  Dominus  Exerci- 
tuum  nem  tla  >  qu<e  haBenuf  eftpt perpefti,  putew  efje  perpt- 
tua,  audite  bec ,  quemadmodum  cogitavi  &  decrevi  malo 
afficere  yos  ^uo^ue  pojleros  prava  majorum  vejlrorum  ye+ 

Cc    *  fii- 


Tcemtere 
auomodo 
Deum 
fofiit.. 


Fpoprk 


lf$  |  CAPUT  OGTAVUM 

ftigia  inftftcntes>quum  fervefecerunt  me patres  veftri,  ^VP»!?* 
(decujus  empbaft  fupr,  cap.i}2.  &7,i24*)  &  fua  nequttiaad. 
iram  maximam provocarunt  fupr.      +tf.&7>     ait  Jeho* 
va  dominus  Exercituunu  neque  poenituit  me,  nequt 
difjinxi  tnJeUumq^  reddtdi  3  quod femel  conjlitueram  >  fed pte+: 
nas  &  captivitatem denunctatam  induxi.,    Tanitere  enim~», 
Veum  dicitur  utfS^-^m^g.y  auando,  cum  illi ,  quibws  ali* 
quid condmonaliter  prcedixit ,  mutati  funt  >,  f#c^ 
ttntiam  mutaffe  videtur  9  Jiquidem  id  facit  y  quod  bomtncs* 
poenitentes  i  utcumvd  promijfa  konanmJdrgitur ,  vel  pee«< 
nas  denunciatas  revocat  r.  illud0  quia Jemper  jujiui  f &  jcve«- 
rm  in  corrigi  nefctos.y  bocy  quiamifericors&gratiojw  ergd^y 
non  paph\  p#nit?nees>  pYoprie  ergo  peum  non.pcenttet  Nurn*.  23, 

'  Sam..  if,  29.  fed  improprie  feu,  metaleptice  ib.Verj.  u.  %r  3^ 
Genef  .Oi  6.  vtde  Joel.  2y  13.  Amos.?* 3,  6.  Jon.  4*  2  quattnm: 
illajacit,  qua  bomines.y  quosrevera  pcenitet.  pulcbre  xAug^ 
ftvaut.lib,  17.  C.  D.c.  7>  qttando  legitur  ,quod  Deum pccniteat,, 
mutatio,  rerum  fgnifcaturhimmHt.abilt.  manente prajitenttf 
divtna^ 

Verf.  r^.  ]  Quemadmodum autem ratum  fuit ,  quod! 
minatus  eramy  ita  non potef^ effe  irritum,  quodjum poUicitM», 
&  ut  tcmpore  ir*  vos  ex  jujlitia  ajftixi:,  itenunc  >  dum  ef£ 
tempm  gratia  Tfal.,102^  2+..  converfos ad  Vosy  a  quibm  fa+- 
ciem  meam  avereeram  y  cogito.dieinis.his  bonoafficero> 
Jerofolymam,&  domum  Jphudae,  ne  timetote  >  quod fc-~ 
pje  repettt,  quiaalteinbarcbat prifttna iliim  Deiin  eosirxmc- 
moria,  cujm,  vefttgia  etiamtumextabanu. 


ut. 


LOCII 


ZACHARIJE.  ,?f 
lOCI  COMMUNES. 

Ex  verf.  i.] 

I,  Deinde  fuit]  Jehova  in  medio  Ecclcfiafutc uno-  Demar- 
Ipioquc  mane  jus  fuum  cdit  in  luccm  ,  non  dcef£rfed  nefcit  gmttec^ 
iriiquM  crubefcere  Sopb,  z,     ubi  plura  in  hanc  jentcntiam-*  1 
*pidc.  (  E/a.  ;e  quid  faccrc  ultra  dcbui?  Confer  Luc.  zj,  6. 
Amosi,  verjis.) 

I I.  Verbum  Jehovae  dicendo  ]  Quia  Deusfatii  j  Verhum 
fyrjfticue  de fua  yoiuntatc  0  ratkne  adipifccndec jalutis  atcrna  ]  Dei  per- 
homines  crudit >,  non  deietiatur  abfdlute  eorum  interku ,  quod  \§lcMm*; 
tffccontra  Calvinianos  notandum,  nec  fcriptura  cf£  objcura-> 
aut  ambigua,  quod T  ef£ contra  pontificios obJervandum9  yide 
ftncdittajunt  Habac.  z,zi. 

Fx  verfu  %.  \ 

ZelQtypus  fui  Sionis  ]  Quoamorc,  ccrte  majort  quam 
waritali ,  Dcus projequatur  Ecclcfiam,  anteafiepe  exfcriptu- 
<r&  locis parallelisvidtmus  foeL  z>  18,  Nafjum.j,  4.  %licb.  4,  6.  fiam*' 
fupr.  c.  i>  z4.  hincadeb  fit,  utinhojicsejus  iracxardefcat,  quia 
rcma fit  amataminjuriaajficiunt^ 

Ex  verfu  3.  T 

\     I.      Habito  in  medio  Jerofolymae]  Deuscumcon- 
jtritit &  timcntibus  verbum  cjus  babitat,  6ocef£,  fuagratia  contntk 
prafens  cf^tanquamin  domiciliofibi grato  Leyit.  z6,  n,  12.  Ef  b^itat.. 
j7,     lob.  i4-y  z$.  1.  Cor.j,  16.  &  6, 19.  z.  Cor.  6, 16..  Deut.  4>  7. 
Tfal.  4-6, 6.  Supi  z,  /4,  Tfal.  113,4. 

II.  .  Vocetur  urbs  Jerofolymae  civitas  veriutis]  Ctvi*fjg 
Tinis  civitatum  pracipuus  ef£  ,  utpura  de  Deodoclrina  inett  fi™>  d* 
'fropagari  & confervari pofiit ;  jicut poeta  canit ; 

Cc    S  Uifa 


Dei  amot' 


ceriy 


^ftii  ft  non 
sudttun 
venirdix- 
holus. 

Mdu  & 
impjs 
Dew  »0jj 
adefc 


ftdefa 
oilmns. 


Ttetdtu 
frxmium. 


Mulittu- 
do  homi- 
UHaDeo 


CAPUT  OCTAVUM 

ttt%  alios  alij  de  relligione  docerent, 

Contiguas  pietas  jufitt  bahere  domos 
Tfal.  3  4.  Sed hodie ,  prohdolor ,  quidam  in  magU 
ftrattt  politho  conftituti  cum  Achahovderunt prophetOAyera* 
ees  t.  7{eg.  22,  s.  &  proinde  ex  jufto  Veijudicit  ad  ipfos  venit 
fyiritm  mendacij  ihid.  yerf  22.  ytde  z.  Thef  z,  to.  tu  12.  quem* 
admodum  fupra  aliquottes  jam  ef^decUraeum.     Non  enim 

Vetts  Eeclefia  fux  prajens  ade^  ut felerihm  itlius patroci* 
netur^fed  potius,  ut  ah  omni  fcelere  expurgaeam  ftbiconfe* 
cret,  &  ciyitatem  yeritatis  faciat  eos,  qui priusvitijs  erant 
polluti  Ephef,  fy  2$.  26.  27,  licet  hujus  rei  complementum  ulti» 

mum  in  alteram  vitam  dijferatur.  Fruftra  igttur  Ectlt* 
fta  tieulo  gloriantur  >  qui  omnti generis  flagiti/sfe  inquinant* 

Sunt  enim  Ecclefia  ye/a  quadam  not#,  veritas  Jeu  doUrintt 
furitas,  &  juftitia  fcufanclitas  1.  Tim.3,  tf.  InJJice etiam  ea 

qu*  allata funt  in  L,  C.  2.  v.  17.  c.  $.  JoeL 

II.  Mons  Jehovse  mons  fan&itatis  ]  EccleftaJ 
ef£,  veluemons,  altaexcelfaq3&  ceelo  propior  quam  mundut9 
cujus  rei  typusfuit  templum  Salomonps,  quod  inmonte  erat 
adtfcatum.  Vidt%lich.4,u2. 

Ex  verf  4] 

Adhuc  fedebunt]  Tietas  hahet  hujui&futurtvite 
ipromifiionem  1.  Timoth.+t8.  &  fape  illius  quoddam prxmium 
ef£  longtvitas  Exod.zo,  12.  Tjalm.t2t>6.  Exemploef£  Ttntr 
has  &  ali/. 

Ex  verf  y.  ] 

I.  Vhtcx  civitatis  replebunturpueris,]  Hinccoar* 
gui  pojfunt  tlii,  qui  quando  vtdent  regiontm  aut  urhem  bo* 

mi- 


:  ZACHARIiB. 
minum  frequentia  abund*rc9  optant  ftatim  lucm  ant  iellum, 
ftquidem  qu*  ipforum  carnalis  ef£prudentia7  hac  rationt  optu 
mepojfe  mundo  tonjuli  txiftimant ,  nefcientes ,  quod  l)eu*  ex 
parvoplusfuperejjefacit.  Ef  fief£  Vei  donum  (uthtecpro- 
mijfioindtcat  )fuomodo  quis  potef£  fint  fctlerc  id  ahominari  i 
fuz  eos  homines  creayit  r  ctiam  noyerit,  quomodo  cofaem-* 
p^jfit  fuftentare9  qui  ntc  ayiculat  aut  vsrmkulos  jiriit  c- 
jurirt^j. 

1 L    Jd  Ecclcfiam  autem  h*c  &  prAcsdenti*  anago-  ■ 
gui  ita  luct  accommod^rc  ,  quod  &  iila  fimpcr  habtat 
f  ucriu  ac  putUas  infimplicitatt  /.  Corineh*  wy  zo.  in  c&nfi*  } 
aenitaac  humilitatt  Matth.  18,3.  in  Cafiitatt  1,  Corinth.u>t. 1 
ctiam  fcncs  dr  anus  ,  hoc  ef£  ptrftttos  as  fapientes ,  qut 
jctpionc  vcrhi  diyini  ft  fafiincnt,  u  Corintk  14,  20,  Epbefi  4, 
&?fal*h+. 

Exver£7.J 

An  ctiam  mirabilc  hoc  eilet  in  oculis  Jchovx) 
Hon  cxigamus  illa ,  qux prcmiftt,  ad noftr*  rationis  caiai  ar~ 
hitrium ,  quia  ,  quid pojfit  omnipotcns  >  non  potci^  cogitattcne 
affequi  homv  impotcns.  jipud eum  non  ef£  impofjibiU  uHum 
~verhum>  hoc  e /£,  tes  ah  ipjo prtmijfa  in  verb&  Lucj^r.  Sic  Mi* 
rtbileeratinoculis  %hfis  cthart carnihus populum  Ifracltti- 
j&my  &  camsn  2>eo  hoc  fmc  facilt.  Num.  u>  21. 22.  2$.  Sar*tt 
quiipfa pofiit  jam  naeu grandior  cum<dMi fcnc  filmm  gtgne- 
re>  non  capiehat :  id  tamm  Z>ewc  cjficiehat  Genefis^u»  12.  fg« 
r*.  Sic  JZacharias  fenior  eundem  errorem  crrahat  >  cui  Deus 
tamen  idem praftahat  Luc«  t,  1$.  trihunus  regis,  qui  in  maxi- 
tna  annona  caritate  ac  penurta  pofiit  fahuo  fieri  maxima^ 
tjus  vilitas  ac  copia,  non  i^tclligchat ?  &  umen  a  Deo 


qureot 
lero^. 


habet  fiue* 
ros  &  /  uct 
tiuctum 
fcrus 
4htU> 


Dei  poren» 

tiam  non 
intelligi* 
mus. 

ExempU* 


m 


m 


Dsm  fer~ 
vatpau- 
■m. 


20©  j  CAPUT  OCTAVUM 

koc  faSlum  videbat  z,  7^g.  7>  2.  17.  quomodo  Deus  Ifrae* 
lispojfet  ex  manu  regis  fAffyriae  feryare  Ifraelem,  3{abfit~ 
ke  nefciebat,  id  tamen  ex  promtffo  ejufdem  fiebat  Efa.  & 
37.  Cap.yideporro  &  expende ,  qute  habet  Jercm.  cap,  32,  verf 
17*  i§>  19.  20.27, 

Ex  verfu  7.] 

I.  Ego  ferVaturus  fum  )  Veus  ef£  fervator  omntum 
hominum ,  maxime  fidelium  1.  Tim.  4, 10. 

II.  Populummeum)  propterpaucitatem  nc  defyon* 
deamus  animum>  dummodo  fumus  Dei  populus  ,  fetya* 
bimur  Luc.  /2,  $2.  nam  multi  vocati ,  pauci  elelli  %latth 
20. 16.  unde  toties  in  prophetis fit  mentioreliauarum  ,  qua  de  r§ 
fiupra  aliquoties.  quod  a.  h<zc  nequeant  proprie  de  redu&iont 

De  reda-  fudaorum  corporah  inteUigi ,  indicio  ef£,  quodfuturumprce* 
clione  cor-  dicitur  ,  ut  e  terra  occafus fioiis  reducantur  &  feryentur ,  unde 
forali  hxc  qUi  ex  capthitate  'Babylonica  Jerofiolymam  funt  reycrfi^  n<m 
tofonant.  \vcncruntfup.  c.  i>  10. 

Ex  verf  8.] 

I.  Redu&urus  fum  eos ,  ut  habitent  Jerofol) 
QuiareduBio  Judaorum  tunc  temporis ,  quando  hacprofere* 
batprophcta9  jampridem  fa8afuit>  utfiupra  fiepius  proba* 
tumef£,  &fiacilecx  initio  hujws  prophetice  confiat ,  etiam-a 
hnec  de  ffiirituali  reduSlione  ad  Ecclefiam  intelligenda^ 
effe,  reUiffime  coUigimus ,  cujus  qui  funt  membra  yera->% 
reyera  funt  Dei  populus.  confer.  %Amos  tu  12.  ejusquc 
dttti  explicationcm ,  auae  habetur  A3,  16.  tMicb.i,$.So» 
fhon.Si  20. 

loedus  Dei  u,  Erunt  mihi  populus,&ego  ero  ipfis  Deus) Vm 
mtpocH.  \diligentts  fc  dihgit 9  &aui  ipfium  honorant  ^honorat  1.  S*m* 


ZACHARI^E. 

2,39.  nequt  alicui  tf£  propitius ,  nifi  qui  ex  cjtis  populo  at 
wltoribws  tf£.  fmdws  tnim  illud  tf£  reciprocum.  quvs 
^tutem  quem  pottf£  Dto  fuo  cnltum  exhibet ,  ille  jibi 
firmiter  polliceri  potef£  tjus  fayortm  ac  gratiam  <Aclor. 

10, 

Exverf  9.] 

I.    Confirmantor  manus  v£&rx)Etiam  tum}quan- 

ii 

tur 

idcoq3omncs fideles  Verbi  minifiri fibi diUum putent  ilIudEfia< 
J.  confirmatt  manus  rtmiffas  &  genua  labantia  fortifica- 
teverf  4.  dicite  inconfideratis  animo,  confirmamini ,  ne  ti- 
meatis  Hebr.  n,  iz.  yerum  non  tantiim  alijs  hoc  fuccinant ,  fed 
& fibiinmalis  infufurrtntipfi ,  necjure  in  ipfos  quadret  illud 
^obi*,?.  Ecce  trudiebas  multos,  &  manus  rtmijfas  con- 
firmabas  verf.  4.  labantem  confirmabant  fermones  tui>  & 
fortificabas  genua  fe  incuryantia  verfi  ;#  quum  autem  nunc 
loc  eyenir  tibi ,  dtfttifccris  i  medict  cura  te  ipfium  Luc. 

4, 


Confirmct 

'ojpirituspromptusef^y  caroinfirma  nos  tardat  &  remora-^wp* 
ur  °Matth.  26, 4i.  acproindt  quotidie  noyis  viribus  opus  ef£> ; ver** 


,  &  feif>ffS> 


cx  verU 


II.  Quj  audiftis  diebus  his  verba  ifta  ex  ore  pro 
phetarum )  Docemur >undeverum  fidei  robur,  videlicet  tx 
verbo  Dei,  ptrquod ut  datur  illa,fic  quo^  augetur  &  con- 
firmatur  7%om.  io,  17*  Tfalm*  ug9  92.  licut  hunc  ufum  verbi 
diyini  in  multts  calamitatibus  monjirat  in  h.  I.  GuaU 
theru*. 

III.  Ex  quodiefundataeflj  Deojubenteacfayen-  ^e\\c\tM% 
teomniafucceduntfubmanmfelicittr  Leyit.  26,3.  Deut.zh 

k  Hofi  2,21.22. 

Ex  verfu  10.  ] 
Ante  dieshosmercesnulIa)fowfr^Z)<(/iV^^/f«^ 


*02 


improha 


CAPUT  OCTAVUM 

quam  projpere  <*gnur  >  quemadmodum  widem  m  Levit.  i  yerjZ 
i+.  in  'Deut.  a  verf.      pluribm  deciaratur.  quanquam  vera. 


1 

trf. 


ex  rerum  terrenarum  abundantia  non  fen/pcr  probart  potef£ 
Dei  gratiofaprafentia  (flquidem  multis improbis  ad  tempu 
quandofe   |  jn      fafi  ef£       2h  ?t  <pjalm%  l?t  &  /J#  ferem.  iz.  qucrui 

portio  ef^  in  bac  vita ,  &  quorum  ventrem  Deus  implei 
thefaurojuo  abfcondito,  ita  ut  fatientur  filij  &  relinquant 
cxcellentiam  fuam  infantibrte  fuis  Tfalm.tf,  zo, )  nec  contrt 
ex  inopia  poftit  demonjlrari  Dei  ira  (fiqvidem  hic  fibi  dere* 
fijs  wdle.  \liquit  populum  pauperem  &  egenum  Sophon,  $,  u  exemplum- 
\  que  La^ari  epulonis^  diVitis  Luc.  t6*  abunde  comprobat )  ca> 
I  men  jape  etiam  pijs fuif  Veui  in  iflvs  fupfa  benedicit  7  qui  im 
\  agnofcunt  ejws  bcnitatcm ,  eawq^  depradtcant  Tfalm.  $6,  &  6$ 
0  i44*  circa  Jincm  ,  m '.vietsrc  elF  in  ^brahamo ,  Ifaaco ,  Jcfe- 
phc%  Davide^  Salomcne^  X<r  diyuics  funt  ac  manent  donun 
'Dei ,  quod iwprobis  ioncedit)  ut.inde  ad  jui  amorem  eos:  inci* 

tet  Aft.  I4>  if»  17*  C£  17 -j  24.  Z6.  Z7.  Z$,  z?,-. 


Btus  quo$ 
dmetaut: 
*dsrit* 


ExvcrCih] 

Nuncnon  fum  ut  diebus)  Quando gens  aliqua  cow 
Wtitur  k  thalo  f  uo,  contra  quam  locutus  erat  Jehoys  >  pce*- 
nitet  quofa  ipfum  ejus  malir  quod,  cogitalferat  factr<>  e% 
Jerem.  t8,7>  S.  unde  inteiiigimut  %  non  abfolute  Deum  quof*. 
dam  amare,  qucfdam  odijfe,  ftd  quatenus  funt  \n  Chri+- 
flo>  inque  eo  fruStum  ferunt  9vel  non  funt ,  nec  boniscpei" 
ribtt* fludentfup.  yerfs.  L.  C.  z.  Johan.  iy>z%  6  7.  inf  verf.17*. , 
hacfunt  >  qna  odi.    Ipft  autem  diffimulat  homhtum  peccata~>  \ 
(ad  tempus  )  ut  refipifcant •  ,   Jiquidem    nibil  abomina- 
tur  eorum7  qua  fecity  nec  comparaVw  quicquam  ,  qucdi 
haberet  cdic  Sap,  u?,z^  zf,  vita  antem  incorrupta  facic* 

L  m 


203 


In  De» 


BeEu.pax* 


ZAGHAHT^. 

Wtfimu*  propinqui  Veo  ibid ,  Cap.  6,  20.    ld  v^/i  'Jjfc  no- 
tandum,  qmd ,  cum  Deu*  dicat,  non  funi  ut  diebus  lllis 
prionbus  ,  hinc  tumen  nulia  in  ipfo  pofltt  probari tnutatio, 
(  ipfe  enim  non  mutat  nec  mutatur  \S/lalacb.      6.  )  fed 
extra  eumin  bominibus,  qutbus7  tum  antea  erant  improbi, '  nulia  n 
iratmex  juflitia  fua  perpetua,  nunc  cum  funt  pij ,  placatus[tatio 
ef£  ipfis  ex  fua  mijiricordia,  quifemper  cum  benigno  benignum 
fecxbibets  cum puro purum feprabet '%  at  cumperverfoeiutta- 
tur  TfaL  1$,  26  27.  eftqf  veiutcolumna  flabilis ,  quee  prcut  bo* 
tnines  circumeuntes  conliflunt ,  ita  ipfis  es^vel  dextra  vel fini-  \&imil£ 
flra,  quia  hi  funt  mflabiles  ac  mutantur ,  non  ij>fain  fe,  fed 
rejbcclu  horumalia, 

Ex  verf  12.  ] 

I.  Scmentis  pacis  eft)  Ut  bello  nuttafalus,  ejus£ 
tnaximafunt  incommoda  Supr.ycrfi  10.  ita  contra  pax  optima 
rerum  quas  bomini  noviffe  datum  infinita  funt  com* 
moda.y  ut  merito  oremus ,  0  Domine^  in  regione  noflra  beni- 
gnitas  &  fides  occurrant flbi ,  juftitia  &pax  ofculentur  fie ,  le~ 
■bovadet  ut  terra  noflra  cdat  proventum  fuum  TfaL  8f>  u.  ig, 
vtde  %Hcb.  6,  //.  &  *%}  4.  Iojl.  2,  22. 

II.  Coe!iq$  edunt  rorem)  Kon  ef^  forruitur?Lj9 
^uandoyel pluvia  cohjbctur^  yel  abunde  &  te?npe/iive  datur. 
Injfice  qute  in  hanc  jententiam  dttla  funt  in  loeL  2>  zj.  **A- 
tnos  4, 7. 

Ex  verf  13. 3 

I.     Erit  ut  fitis  benedi&ioni  >  ut  fuiftismaledi- 
ftioni)  AVeo funt  beneditlio&maiedhcito  Gen.^.z.  TJeut.  Utio,maU< 
^8 *  &3o.  1.  !p  20.  T.bren.z^j.tf.  &  cui  /eboya  benedicit ,  nemo[dicl;io. 
potef£  eimalediccre  Num.  23,  $t 

Dd   z  OVo 


Ptuvia& 


BenedU 


2^4   I  CAPUT  OCTAVUM 

ItiaifraeA  H.  O  Domus  Jehuda?  &  domas  Ifraclis]  ct 
hta  funt  jjnetur  hic  quo%  refutatio  eorum,  qui  dicunt ,  Ifiraelitte \  noi 
effie  ex  captivitate  fua  reduVios>  aut  faltem pamos  cum  Judait 
reyerfos  ejfe>  nempe  quijam  antea  in  tllud regnum  concejferant. 
Verum  dicuntur  domus ,  &  proinde  de paucts  rehquits  accipi 
nequit  >  &  quomodo  illorum  Ifraelitarum  paucifiimorum-k 
tribm  in  regno  fehttda  potuerune  difiingui  ?  id  quod  ta± 
men  fatlum  fuiffie  fiujtra  in  memhro  quarto  ^\iyt>i&f>M  vi* 
dimuf^ 

1 1 L  Ne  timetotc  ,  confirmantor  manus  va 
ftrae]  Tij  ntremutantmanu*  >  quandoalios  in  mundo  detinet 
camvs  fludium,      ipfi  ah  illn  habentur  odio ,  fiquidem  Vcut 


Vljfint 

cofifimes, 


Deiis  fuu 

'  i 
P 

CATlt. 

JudicU 
Dei  certa, 


ipfis  ade$£  >  quidfadat  itk  bomo  Tfal,  $6, dicant finguli  $e* 
h.ova perficiat pro  me  Tfial.  /^;;  £. 

Ex  verfu  14.  ] 

L     Cogitaveram  malo  afficerc  vos  ]  7)eu*  nejfu 
^cUlt  P°Pul°y  cnmpeccatnefarie ,  parcit  >  fiediniqmtatem  graViter 
vifitat ,  quia  fortis  ^elotes  c{£  Exodt20,  ^Xsrjudmum  a  dom* 
Beifizpifime  incipit  /.  ?etr.A>  i%l 

1 I.  Neqv  poenituit  me  ]  Judicia  T>e\ peccatorilus; 
denunciata  certa  fiunt  5  nej,  hac  ullo.  modo  ah  eo  revocantur, 
dum  homines  non  mutantur Ipfe  emm  dixit  &fatlafiunt)  nc% 
fcrtinacia  hominumyinci  autfiuperari  potef£'Ef*.  9> l2t  t7%  2U 
&*o>4..  vide  Cainum-y  homines  antidiluvianos  y  Tharacnem», 
Saulem  >  Julianum  apofiatam.  Ipfie  enim  omnium  fuprcmus* 
&  fortifiimm  cumperyerfio  (velut  certans.henignitate  benefi^ 
cij  ^om.  23  4.  &  fiveritate  judicij  TjaL  7,  l+* )  t^nc*cmi 
elutlatur  Tfial.  li^Zc- 

Ex 


20f 


Peeniten- 
tes  reci- 


ZACHARIiE. 

Exverfmj.] 

L  Ita  converfus  cogito  bono  afficere  Jerof  ] 
T&nitentes  libenter  in  gratiam  recipit  T)ens  Tfal.  ti&  8>  9.  io- 
iu  n.  13*  qt^madmodum  longe  optimein  tribus  parabolis  Luc*ytm[m  m 
ij,cap.  declaratis  explicatur.  Ipfe  toto  die  expandit fuas  ma-  [&ranam* 
iiws  ad populum  rebellem  Efa.6$}  2.  &  fumma  T>ei  fapienria-> 
quotidie  edit  vocem  fuam  Troverb.  /,  20*  21.  22.  2$,  dicens  >  re- 
verttmini  adme,  &  ego  revertar  advos  J^acb.  1,3.  yideetiam 

II.      Ne  timetote]  oftenditur  hicufu>s  promiftionum1 tfe  me- 
7)ei  amplifttmus  ,.  ne  eimeamus  eos  ,  qui  nos  ab  offtcio  no^  tyamm 
ftro,  in  quod  legitimea  Deofumus  conftitutt,  volunt  ayoca* 
re,  fed  con/ianter  JetJemur^ocationem  noftram  ,  certi ,  quod 
ille  nos.  poftit  tanxtem  eripere  ac  prtemia  largifiima  fidelibus 
fuif/eryis  largiri  T>an.  3, 17.  /«?..  2.  Tim.  4, 7.8.  sApocal.  2, 10. 
Idem  rogandus  ei^  ,  ut  nobis  det  illum  animum ,  quinon  metuat 
eos,  qtu  poffunt  corpus  occidere  %/Lattb.  10,  2}.  ut  ftatuamus 
cum  apoftolis,  Aftor, 29.  oportet Deomagis  obedire ,  quanu> 
kominibus+ 

PARS  SECUNDA. 

Vcrf.  i<5.  ]  Ne  yero  ,  quando  templum  &  urbem  re* 
ftaurarent  (  prout  folet  fibi  caro  noftra  in externis  blan- 
diri  )  omni  pietatis  ojftcio  fe  probe  perfunUos  effe  putarent, 
docet  porro  >  qualem  Deo  debeant  praftare  obedientiarn-*, 
nempe  in  decalogo  traditam.  quod fi  fecerint ,  hac  eritvia^, 
qua  tllum  Dei  faVorem  prxfentem  pofiint  fentireperpetuum. 
Hae  ,  inquit  .,  funt  res  ,  cjuas  fadhin  eftis  fupr.  7,  9. 
loquimini  veritatem  altefcum  altero>  quv.quK  etiatn-*%] 
ille  ftt  ,  candorem  veftrum  omnibus  probate  *  a  frau- 

2)4  $  & 


-§o5 
fafttu. 


Lex  Det 

fequsndd. 


Veritas  eH 
dicend,t. 


CATUT  OCTAVUM 

dibits  vero  &  dolis  cayete  >  vqs  qui  Judicia  cxercetii 'pullici^ 
vericatis  &  pacis  jus  dicite,  ne  patUmihi  ws  munenbus 
corrumpiy  quse  exccecant  etiam  fapientes ,  fine  tsQrcomTufi 
yiae,  fentcntiam  ferte^  neclitem  litc  jiratis  >  nec publtce bei 
lanon  mtejfaria  moveMtSy  &  hac  facite  in  portis  yeftri< 
publict  in  conjfeUu  omnium.  vide  qucc  diximtts  ^Amos 
verf ic.  12, 

V erf  17.  ]  Sed  ad  ipfam  radicem  horum  malcrum  ve 
■mamui  t  camqji  fieri  potef^,  gveHamttSy  yelfaltem  circui 
cidamM*  llla  autem  ef£  cor  ,  unde  oriuntur  ^l^^^r/jtA 
m?iz$t  %/latth.  /;>  /<?  fi  itdtj^  vultis  Vitare  peccata  >  fugitt^j 
omnes ;  qua  adea  ttndunt,  rnachinationes y  &  altermalunij 
alterius  ne  cogiteris  quidem  cumanimo  veftro  ,  vidrj* 
fupr.cap.?*  10.  &  juramentum  faifum  ne  amens,  fed  dc« 
tefieminiex  animofup.  cap.u).  L.  C3,  nam  omnia  haecfunt, 
prteter  alia  multa jimilia  in  lege  prohibita ,  qua  non  probo  9fed 
odl,  didtum  ef^jehoTxe ,  qui  mentiri  nequit.  Synecdochici 
vero  hic  in priori  membro  omnia  tharitatvs  chriftianx  officio-» 
proximo  debita  7  in  fccunda  legis  tabula prafcripta,  inpo* 
fteriori  culttts  Deo  exhihendus  ac  m  prima  dccalogi  tabula  dc+ 
mandattts  intelligitur. 

L  O  C  I   COMMU  NES. 

Ex  verfu  16.  ] 
L  Hae  funt  res  quas  fadturi  eftis  ]  Ecclefia  Dei  a& 
obedientiam  juxta  legem  Dei  praftandam  aliigataef^  Deutm 
iz,  $2.  E%cch.  20,  19.  quod  notandum  ef^  contra  Antim* 
mos  1  qui  legem  Dei  in  EccUfia  -nm  ejje  docendam  blajjhc^ 
mant. 

1 1«     Loquim jfli  veritatem]  Trteceptum  hoc  ef£ unu 

yerjale, 


ZACffARI*. 

verfale,  omnibm  Chnjiianvs prafnpzum  Eplef.4}  lf%  tnpri- 
mtf  vero  verbi  dhint  minijfri  Jihi  hoc  diSum  exiftimene  >  ut 
trnlo  dicant prorenata  ,  qutt  ipje  fie  r  & '  quid  eum  maneat>  &\$m*$l9 
tontra  pium Jolentur  ^  quia  ilktrj  Deus  odie ,  hunc  amat ,  </o 
ilio  dicie  f  excUma guzture ,  annuncia  peccata  Jua  pjpulomeo 
Efa.?8>    de  hoc  vero  mandavit  Efa.  40$t,  Confolamini >  con- 
wfolamini  popuium  memru,         antem  illit  ,  qui  pradicanf 
ypii&uras  ammas ,  qu*  ncn  funt  vifturee  y  &  qui  morie  ajfictunt 
\\aninite ,  qua  non  erant  moriturx  mentiendo  ap-ud  populum-* 
\T)ei,  qaj  aujcuitant  mendacio  E^ech.  i$>  ig.  quique  ingre- 
dientes  in  regnum  ccelorum  non permittunt  ingredi  %latth.  2$. 

isnere  autem  notandum  y  imo  depiorandum ,  quod 
nobiliffimum  in  homine  membrum  ac  pracipuum  donums  Mnguam 
pof^  animam  rationaiem ,  iingua  yideHcee,  Jeepiflime  fiat 
Diaboli  organum ,  cum  fit  ad  laudem  7)ei  fatJum  ,  quan~ 
do  pleriq%e  homines  Diaboli  Hettm  blaffhemanttt ,  proxi- 
mumq^e  calumniantis  >  jiunt  inlhumenta ,  ut  olim  ferpens  in 
Varadi/j,    ;  p,  [ 

III.  Veritatis&pacis  jusoicitc  inportis  veftris) 
'offnum  magfiratus ef?>  ui  rette  juditent  Tjulm.  lQ  *.  3.  4. 
fveulla  z?tpira.'72>'<^:  ,  l)c  *r.  i3,6.i7.  Quod  vero  maxime 
&  yerhi  mtmjircs  -,  G*  hcs  pcpuli  pohticos  magifircs  adveri- 
tatem  in  diclii  & j achs  feciandam  excitare  dehi ,  e££  hoc3  quod 
7)ominm  \pforum  jit  verax^  d?  mendacium  maxitne  oderinnf 
v.  17.  & proTdde  hos  malos jaosmimjiros  rejiciat  ^  cum  Diabo- 
loy  qui  ef£ pater  mendacij  Johan.  $,  44.  quocunq^  etiam  modo 
\Uudpallietur. 

Ex  verCi7.] 
L    Malum  altei  ius  >.  Vm  ,   qu%  ef£  cb&ritM 


^judues'  ^ 
recle  'jud**- 
itut. 

Ad  veri~- 
tatems 
qutdexci^- 
tet. 


Cbarita*, 


CQgitatk 
nes  mata> 


ferjuria. 


&em  non 
esl  peccati 
mor, 


C    PilT  OCTAVUM 
z,  Johan.  4>  16.     vere  diltftionem  proxmi  ftagitat  Leyiti 

II.  Ne  (  gitetis)  Vulgb  quidem  ohtinet  in  foro  po. 
litico,  ®iiamit\  jcpn  $cU  fr<p/  fed  apud  Deum  qui  ef£ 
K&jihoytaFig  non  item  >  apud  quem  prava  cogitationes 
etiam  funt  peccata  grandia  >  pcenamque  merentur  Genef 
<$>f.  6. 

III.  Juramentum  falfum  ne  ametis)  Terjurium\ 
7)ew5  valde  odft ,  ftquidem  in  emni  juramento  ipfe  inyocaturf 
ut fu  teftis  y  vera  dici ,  & ,  niftita  fe  res  haheat ,  inyocatur,  ut 
feyere puniat  mentientcs.  quade  re  infecundo  Decalogi  pra* 
cepto  folet  agi  plurihus. 

IV.  Omnia  haec  funt ,  quae  odi) 

Si  Z>eus  hac  odie  malacrimina,  criminU  autot 
Non  erit ,  dr  yitium  non>  quod ita  odit9amat 
vide  fup.  Amos  6,  §.  Hahacuc  i>  i$.  Sophon.  3, 

PARS  TERTIA. 

VerftiS.)  *At%  hallenu*  %<nc  &  generalts  pofuli  /«- 
ftruttio  :  fequitur  nunc  \ssri6soig  &  fteciatts  ad  quaftio^ 
nem  fupra  propofttam  reftonfto,  Quia  enim  nuncij 
quaftyerant ,  num  etiam  adhuc  jejunandum  >  nec  tunc 
illts  propheta  aperte  rejponderat  >  fed  arrepta  inde  ansa 
eorum  jejunia  reprehenderat ,  nunc  exprefte  dicit,  nctL* 
folum  illa  jejunia  ,  qua  doloris  caufa  fuftepta  crant ,  fq 
linquenda  effe  >  &  in  pradaras  feftiyitates  ac  conviyia-* 
effe  conyertenda  >  fed  etiam  aha  ftmUia  >  de  quihu*  ncn-> 
erat  quafttum,  abroganda  effe  demonftrat  ,  qua  cmma-> 
quod  ftnt  cx   DEI  dccrcto  ad  pcpulum  referenda^  per 


ZACHARI^.  I 
ttrdnjitidnem  ,quam  ponit  hot  verfu ,  indicat ,  quanao  ficprz-  j 
fatur:  fuit^gitur  ,poflquamvitam  grmorcs populi  tnfltuxc- 
ram,&  ilLi  tamenfihi  aliquidcertirejpondcripojiulahant,  ver- 
bum  Jehovae  Vomini  Exertituum ,  dicendo  mihi  jolt, 
xumtamenmecum  omnes.jacerdotes  ac  prophetce  pratfenies  ji- 
mulerantmterrogatifup.c.  7,3  *• 

Verf.19.ySic  autem  ait  Jehova  Dominus  Exercituum* 
ncnampltiM  durahit  tempus  lullm ,  &  omne  jejunium,  quod 
extraordinarteinexiliofuitindttlum,  ef^ahotendum ,  je ju- 
i  juumquartimenlis,  quando  perrupta  fuit  ciyitM  Jerojo- 
lymorum  Jerem. ; 2,  6. 7.  &  je junium  quinti ,  q  uo  tcmplum 
fuit  concrematum  y  &  jejunium  feptimi  propter  Gcdoijam 
interfettumfup,cap.7,  verf$.s.  jejuniumqs  decimi,  quo  c*>* 
ftaef^urbw  ohjtdio  Jercm.30,  t.?sr$z,  4.  videetiam  z.  1\eg.  *S. 
hocjejunium  omne  varium  &  multiptex ,  futurum '  jam  effj 
damuijehud<e gaudio&laetitiae,  &  in  folennkates  bo- 
lias,  hoceffc,  biiares ,  quemadmodumfepe  hchrmjucundum, 
fuaye&latum  Vocant  bonum,  utvidere  dtes  honos  cf£  ipjis 
fuayiterviyere  Tfalm.34, 13. 1.  Tetr.^to.  Hoc  qwdyosvo- 
ip$ promittere  non poteflis ,  cgo  de  me polliceor  Jup.  yerj.  6.  ea^ 
reyerapr<eJtabo , itos  tantim ,  qucc  vejlrijunt  muneris ,  &  qua 
ejtisjufi ,  facite,  veritatem  &pacem-amate/«/>.  cap.  7,9* 
tyhoc  cap,  verf  10.  dtltgite  veritatem  pactficam ,  & pac€ffl-> 
veram-i  qua  ad  normam  verhi  diymi*  quodeffc  venta£i  con- 
gruit. 

Verf  zc.)  Hc  qui  yero  inttr  ^udteosfpromiffione  hac 
ahutancur  ad  luxurtam  &  fecuritatern  carnalem  ,  talia 
fubjkit,  ex  quibu*  cvnjtet  (  id  quod  in  initio  hujt^s  capi- 
tts  drilum  fuit)  ad  Jerojolymam  bxc  perttnere?  non  tam~* 
fui,  avitas  effc  tn  ten«  ilia  jantla,  quam  %ua  Ecdefla:  ve- 

£e  r* 


Botius  u  e* 
Utw. 


Verhatem 
&  pacem 
drnatcj. 


1 


2t  f> 


.1 


CAPUT  OCTAVTIMF 

Jtrofoly-  \  ra  tum  temporis pubiita  fc-us  &  futura  mater,  ptatentts  rnei 
EttUr\r$tihf  riQ?^  a  poHicttaiionibm  E+- 

fafedi,*,  .yangclicis  de  regmr$brijti'cx  Iwdxkac  gentib,  omnibu*  tnn^ 
\dem  adunando.  Sic  enina  ak  jchova  clominus  Exer* 
•Cltuum?  AdhllC,  ii.et  jaft^/erofoiyma  mt/era  appareato 
'ftcies,  erit,quum  venient popiri  >  <Sc  habitatores  ctM 
.  vitatum  rnuharum  ,  initiQ  N.  Tijlamenti  cum  audterune? 
finum  Evangeiij  ,  ex  juis  ciyhatibw  adoraturi  in  ludaar/L^: 
\pergene  »  ac  lerofplyynam  venient?  pojlea  yero  ad  Eule* 
fiam  Je  recipknt.  Confer  ea  qu*  habentur  Tfalm.  102, 16^ 
2$>  &  qua  di&a  funt  %licb.  +>  ^6.  7.  &f,  7.  &  comple^ 
rnentum  ^uoddam  dcfrrptum  *uide  AB.or.  ^^    to.  w;  &$,  zM 

Verf  21/)  Sed  deimeps  eadem   Ecdtfia  propagati* 


quovetu- 
unt  <?en« 

Uh  ' 


tto  eievan- 
ter_ 


fvvpagar   \infigni   bypotypofi  y    projopopeja    jucundt/fima  ac  mt~. 
eiegan -  ,meji  elegantijjima    dtfribnur      ut  pene  eculis  coranLS^ 
1    -      cerni ,  ear  non- tantitm  cipud  prophttam  jam  legi  &  oiuKjt^ 
ab  c.o  dicla  yideatur  :  efique  in  ea  amplificatio  gcmina^,, 
una,,  quod  non  unw  p.,f£  alterum  fingult  &  fieorjim  >  f  d 
cateryatim  n.agno  in   coetu  yenturi  fint  ;  aitera  finem-*« 
expotut ,  cur  fint  ta*ito  fiudio  affuturi  ,  ncmpe  ad  prscan*. 
dum  ac  cjuarendum  Itbovam      quorum  illud  tnyocatio^ 
nem   ac  grattarum  allioncm  compleftitur       boc  ogni* 
tionem  Dei  ex ipfiusyeri>$  inntiit , .  fciiicct;  adlbunt  habica,- 
tores  unius  altei arn  chimtem  dicendo>  eamus  nos  omre$ 
iimul,  non  tantu/n  bac  un£  tyhe  ,  veruw  ind^finenter  %d 
jdeprecandum  fociem  Jebovaej  ut prms  nobis placetur,& 
'pvf£  ad  qiTxrendum  jchovarn  Dominum  Exercituum, 
ut  tpfius  efithtiam  &  vulmtatcm  cfgnofamm  ,  quud  ubi 

altj 


blij  fXtitatt 


gudiertxt  ,  ftatim  duent  ftnguh  >  tfite 
modci  properes9  ar  me  ttmmwefttif* -eam &$goqft6que; 

tcciuiu.  j 

Vsrf  22.]  Ita,  miraliliter  *Det>  proytdente^  vement 

popuh  muki  &  gcntes  nurnerosae  ad  quaerendum  Je-1 

liovam  Z)s/m««w.txercuuum  Jerofolymis,  ubipeculia- 

ri  modo  fe  olim  revslayit ,  pracipue  in  tcmpla  ad arcamfecde- 

ris ,      quando  hcec  deva/fata  ac  abohta  fune ,  %n  Ecclefiajeu 

Jbirituali  Ierofilyma  &ad  i^gj»  deprecandum  facieni-»! 

Jehovae. 

Verf  25  ]  Sic  ait  Jehova  Vominus  Exercituinn-» 
critdiebusiiiis  pot-fmum  Jkb  inittum  N.T.  quum  pre- 
Jiendent  decem,  boc  ef£,  multi  homines  ex  omnibus  lin- 
guis  gentium,  prehendent,  inquam,  alam  viri  Judaei 
•dicendo  ;  itnrifumus  vobilcum,  quiaaudimusDeum 
yerum  efTe  voblicuin  >  &  apud  vos  femagnifice  revelarel^, 
^ute  ratio  adjungitur ,  ne  ipfe  locus  yideatur  baberejantlita» 
tem  7  at^  ita  piorum  ex gentibus  ad  Ecclefam  convolantium 
fudium  defnbitur ,  fcut  Efz,  %Iicb.  4, 2.  Cum  autem  pre-  preheti- 
benjuri  aiam  yejhmenti  dicuntur,  parabolica  locuttone  idem  \dere  alii 
denotatur ,  Jic  enim  folent pueri  yel  etiam  alij  eorum  5  quos  re*  \  veftimen* 
tinere  cupiunt \  adkarere parentum pailtjs  aut  togis ,  quas  ar-  th 
ripiunt  p  dum  yel  una  irecontendunt ,  vel  eos faitem  manere^ 
*pud  fe  cxoptant,  a  ^uibut  nQn  facile  Je  ab/irabi  patiuraur 
yide  i,  $am,  ij,  27» 


LOCI  COMMUNES. 

7)e  ysrfis,  vide  fupra  tapt  7,  verfi*.  nam  y: 
Junt *adem->, 

Ee  3 


otnntno 


Ex 


iic  triftir- 
tia  CT,  Ifc 


?f<$  omjiiz 

ik  bmum^ 


Pptxpia.. 


gtntium.i 


CAPUT  OCTAVUWf 

Ex  veriu  ig.  ] 
%     Jejunium  ftuurumeft  gaudio  ]  T>e  *t>icif?itud?± 

\netr'tftiti<e  &  Utitw.inmundo  hu  monemur  >  utalibun  firU 
T^pturafepe  >  iicui *  anteaaiiquotits ojfenfumefj^Amos  ;>  20.  obam, 
di  /;,  L,  €.3*  nuncvide  Efi  27*         $4>  7.  8-  Tjalm.^,  <?. 
7h      &  i26t  ;f  6.,  Sap.    ;,  Joharu  i6>  /;.,  3^  w.    /*.  2,  Corwth* 
*s  tp 

I I.  ,  Domum  Jehuda?  ]  Tijs  unJem  &*~ex propoft^ 
Vei  vocatif  y  hocef£rjuxta„  ordinem  ab  tpfo  in ptadejtmatio^ 
ns  prajcriptum  fe  gerentibtts  >:  omnia  confaunt  in  boniu 
7\omdn.  8>  29,  quia.Dem '  hus.notam  facit  tn  Chrijtb  femitak 
3 Uify y  fatietatem gaudiorum  in,  conj^etlu-fao  amoenijlimorm 
TjaL  %  //., 

III.  .     Veritatcm  &  pdceni  amate]  Non  pavk 
pax  y  fcd.  fu#  cum  yeritate  reiigionps~y  &  fccundum  fcriptu* 
r am  Veo prob atur  >  amph&endaX?  toler artda  ef££  Conntb. 
i/h  ifi  i6t  eam  ob  canjam  Cbrijim  djupulis  dat  ftieim  paccm,, 

hon>  quemadmodum  mundhs  dat  Jphan..t4>  27,  Cr  Taulus 
orat  9  ut  pax  Vei  cujtodtat  corda  juorum  auditorum  ThiU. 
4>  ;v  quemadmodum  etiam  idem- '  gravuer monet  Ttyman*, 
i4>ip.  unde  jam  facile  eonjtat^  cur,  non  pcfiimm  Jaha  con~* 
fcientia  fraternrtatem  cum  CalviniantS' ,  quam  toties  nobii? 
ohtulerunt ,  inirv,  ut  ftnpta  nojiratiumad ipjlrum  etgvtKcU 
probanti* 

Ex  \'erfd  20.  Jj 
Etiampopulij;  Ve.yocatione  gentium  fubinitium  W.*. 
7~V  multi  Trophettf  funt vaticinath  vidpin  JoeLcapl  2,  z$t 
c .  3.     21,  L.  C  ti     ip/a  in  fs£: T.  ex  ommbui popults  fuit  col*> 
lefia ,  ficut.hinc  indc  tn  Ailh  JpojhUrum vidjreei^  <$,  Tatt«~ 
lutprobat  EjpM  *..Col,  it: 

l    '  Bx: 


Ex  verf  %%  ] 

-  F.      Dicendo,  eamusindelinenter]  Chrtjtt \populm 
tf£Jpontancus  TfaL  p,  i+.  &  no,  3.  T^om.  6,  n.  &  iz>  8.  2.  Cor. 
0  7.,  u  Tetr.  ;>  2.  Thil.  V.  **.  K 
II.      Ad  deprecandum  faciem  Jehovar,  &  ad 
!  quxrendum]  Duo  funt  praecipuaexfdeverapropuHulantia 
ptorum  officidi  nempe  orare ,  Gr  Deivoluntatemex  fcripeu- 
\  ra  inyefligare.  quocirca>  quisqutifs ,  Jittibi  crebraoratioyel 
hitio,ntinccum  Deo  loqueri^  nunc  Dem tecum: 

1 1 L.  '  Olim  in  VI  T.  peculiari prajentia  modo  co^gra- 
tiofo  ad  arcam  fccdcris  in  templo  collocatam  fe  affuturum  Dem 
promiferat*  O*  orantihus  adfuit Exodi  2?f  42.  43.  4*. 4/.  t.T^eg. 
$,29,30..  TfaL6y,fr 

Ek  Verfu22.]' 
Multi,  numerofae]  In  V.  T7unus&itemalterexgen- 
ttlitate  ad  Ecclepam  Judaicam accejTit ,  in  N*  autem  multi* 
tudo genttum  introijt^om.  u>  *f** 

Exverfu23]' 

CbmpreKendent  alam  unius  J  -drdor  &  JZ*Im  re- 
fuiritur  in  veris  Dei  cultotihus  T^cman.  12;  11.  quiatepidos 
tzomit  Apocal.  3,  ifi  16.  &  frigidos  afaiute  teterna  excludit 
%latth.  24-i  121  /£,-  id£  utindicaret  Spiritus  Sandm  in  igne  ad 
•Apojiolos  venit  \Attor*  2, 3.  id^  olim  in  V.  T.fuit  indicatum9 
regeneratos  a  Deo  id unice  curare  dehere,  ut  quam divini  amo» 
ris flammam  ccelitus  conceperunt  femel  \  Jludiose  conferyenti 
quando  pracipitur  ut  ignis quifemelcxlo erat  delap/hs  Leyit, 
9,  *4.  jugiter  alerttur iri  altari ,  neque  exjhngueretur  Leyit 


ChrijlUnT 
]Jpontane&~ 


Ora  &' 
lege%i 


ArCA 
deris* 


inv.t; 

pduci  geifo 
tiles  con^- 
verfi*. 

Ardor ' 

Ch?iftf4~^ 

norum, 


Ee  3 


CA- 


CAmT  KfONUM 


Suwm* 


Summx 
jeqaentiu. 


CAPUT  NONUM. 
Argumcntum. 

^  Inc  jam  incipit  quartd  huju*  prophetie  pars  9  itt* 
—  \  qua  derebm  futnrvs  Qetfopulus  crudttur>  quid  vi* 
^deLcet  jit  tHenturum  Ecdefi&  hvjhbu*  tSr  civibvt: 
tllii  yji  obfitnati  efje  p&rgant  ,  grayia  judiaa>  hvst 
fi  adharere  Chrijh  fuo  J\tdemptori  non  definant  ,  yaria^» 
beneficia,  quae  quidem  fimma  jiquentium  fix  tapitum  gtnim 
ralis  ef£  >  In  qatbus  ut  omnia  tanto  dituetdtus proponant'ir>fm 
gulorum  capitum  pro  more  nojiro,  &  nunc  quidem  hujm  no 
argumentum  dr  ivikvoi»  deinceps  videbmuf* 


5 


Trimum,  quia  finem  capitis  oUavi  averf.  iot  prophet4 
fufiiis  erat  explicaturus  ,  in  quo  ampUfiimas  deregno  Cknfti 
ex  Judxis  acgentibus  adunando  promijhones  fecerat ,  eafa  vtx 
prafiari  pcjji  v':debantur ,  jam  porrc  eas  confirmat^  anpli- 
tudinem^  regni  Chrijlt  pmdicat  ,  dum  gentihus  Ecclefiam 
infefiannbui  ,  quuindtu  tales  ejfe  noncejjant ,  pradicit fuppli- 
cia,  easjj  impietatis  ac  crudelitatis  Jua  daturas pxnas  Cbri~ 
Jio ,  qium  retiperc  noluerunt  ,  jignificat,  donec  ei  fe  fubji* 
ciant,  Eiciefiaj.  aggregent,  ubi  vtcinarum  ac  Judais  Jenu 
per  inftfiarum  gentium  tantumfit  mcntio-,  quia  &  nottores 
&  acerliores  erant ,  interim  tamen  &  rehqua  induduntur* 
Veinde  Chrijli  ad  fuos  adventum  infignem ,  regni  ejus  ad« 
minijlrationem  ,  ac  beneficta  ab  eo  conferenda  defcrtbit^ 
Tandem  ,  %mbws  trmis  id  regnum  proj>agetur  9  fubnc* 
tlir. 


Hint 


tres, 
U 

m 


tts 


l 


ZACHARI^.  f  2tf: 

FJlncntnmtHi  caput  boc  in  tres  partes  dhidtmt  I.  tf£  ^nahfiu 
'xMcioruw  Dii  vcncibus  im>nori?eris  tmmtnentium  declaratio 
ufqttc  ad  vcrf  g.    11.    clarijftma;  propheii*,  dt  %lejfix  ad- 
v?ntn,  patefitlwtZ?  betiefictjs  explicatio  ufque  ad  ver/.  /6. 
J II.  depropagdtiont  dotlrina  &  amplificattone  regni  Chnfti 
Waticinatio  v§rC  16,  17.     2)los  cum  ah/s  partes  tjus  conjli-  \aUj. 
\tuemus \duas ,  pro  dtyerftratc  ob/eHorum  dt  qutbit*  jirmo  fit9  ^urt 
fUfltcium ,  fiquidem  funt  vtl  Ecdefiae  bofles  mplejlt ,  vel  ches 
konclli.  ct  Mtf  ift  p*rte priori ,  de  bts  in  po/ieriort  agitur ,  T>c~ 
iTunciat  emm  ittvs  graVijjimas tninas  ac  peenas  in  genere  0- 
mnifrus  lud**victnvs ,  in  jjecie  Damajccnis  yerfi  1.  Cbama~ 
txtfy  7jrijs>  Sydontjs,  auilus  nec  jita  fapientia ,  nec  po~ 
ttnpa,  nec  opulentia  pottrit  auxiliari  verfi  2.^.4:  Tbili- 
fi&is  fecundum prte-cipuasfuas fatrapias  ytrj] y.  6.  ita  tamerijs9 
UtifS-i  quifc  conyertere  ad  Deum  volent  9  nOn  fit  prtcc!ufit^\ 
graaa  janua,  verf  7.  aut  negata  dfftnjio  verfis*  H:sverQ{ 
oboculos  ponit pertidyentum  Chrijii  ipfis  partam  pacem>fa~ 
lucemacgratiam ,  primiim  prohptice  &  breyiiis  verjl  10. 
Deindc  vero  exphcattus  & prolixius  7  iperfibus  feqp  ubt  u$<nc. 
feu  malorum  ablutw ,  tam  internorum  &  jjiritualium,  yidelu 
cet peccatorum  verf. 11,12  quam  externorum  Cr  corporaltum, 
ntmpe  omnis  pote/latis  advcr/antts  Deo,  ejuj^filtjs  vcrjl  13, 
i+>  /5.  &      feu  bomrum  cuttatio  3  nempe  ornnts  boni  cum  El- 
clejiagloriofa.CQmmunicatio.  16.  17;, 

PARS  FRIOR. 

Vcrf  /.  )  Ttopbttfr  ncyam  concicnem  cxcrjurii* 
Htort  ftio  peadiare  pr&mittit  txordium,  C5*  quia  ejvA  i- 
mtium  4  minis  tf^f^Hurm  NiBD  jivc  onus  7  boc  tsT,  pro- 

pbetum  [ 


1L 


t 


Sjra  vox 
cur  adht- 
heatur. 


Allorum 

compofitio 
nijcittdr. 


CAfUT  NONUM 

pbetiam  onerofam  Jynecdocbice  yocat  yide  Nabum  /, 
Habac.  /5  z.  gr  quidem  verbi  Jehov^e*  ue  ita  indicet ,  n 

jjeBu  gentium  'hanc  prophetiam  grayia  denunciare  ,  cu\ 

fgnificet,  fore  ut  earum,  quajam  -pratalehant  ,  frangi 
tur  potentta ,  neccffe  htec  ex  pehi  fulgura  feu  inania  terruu* 
lamentdj  fed  verba  illa  ,  quibu*  res  fubfuntj  tum  quia  e/jjj 

i"V??  {quee  vox  &  yerbum  &  rem  notat ,  ut  aiiii  fxpejam-» 
d:c  aratum  ^Amos  £,7.)  tum  quia  eij£  -i~ ^ai  rw^Li 
dtxit  3  fa&a  funt  Tfalm.  <?.  dr  /4& /f  quique  ut  tpfeafj* 
exijlity  ita.  omnia^  qux  vocat  falsem,  exifltrt  Jlatimfatit 

Trater  hoc  exordlum  ,  qm  ^utoritatem  fibi  ditlurm 
diyinituf  propheta  conciliat>  &  tn  quo ,  quid &  a  quo  /equentis 
proferat ,  aperit  9  duo  in  hoc  yerfu primo  continentur ;  unum, 
inquosy  alterum  propter  qutdtam grayiadenuncientur ,  nem« 
pe  m  gentes  Judais  yicinas  kac  dicuntur ,  in  terram  cir- 
cumftantem  te  >  0  fudaa  (quam  bis  yerbis  propbeta  allo* 
quitur^ut lit  ^HO  ycxcompo/itaSyra,  ex  ^T305,  idcf£9 
circumdare,  &  ajfixo  2  perfria ,  quaqf  yoce  prophetam  uti 
yolmffead  Syros ,  admodum  "veroftmile  fcribit  Juniws , 
hoc  in  alijs  fcriptura:  locis  non  jit  injolens  EJa  i4>  4.  Jerem.  ro, 
u.  &  2f.  26.     sh  4/.  ut  ex  eorum  lingua  qucedam  propbetM 
interferant ,  ad  qms  yerbum  Dcmini  dicunt.    *AUj  volunt^ 
ejfe  nomen  proprium  regionis  f  nonnulli  %Arnbia  ,  multi 
Syria  ,  quidam  Cceiejtrta ,  C5*  ex  duabu*s  yocibu*  belrais 
in,  ides£,  acutm*  &      >  i.e.mcllis  feutener^  conjiare^: 
fed  cum  nec  ratio   ccmpojtttcnps  hngaa  J^rHa  ,  nequt 
res  ipfa  jatis  bcne  juljeUza  matsria  rejforrdeat  ,  nonjil 
facile  illis  adjlipuim  pojjumm.    In  fjjeue  vao  quia^ 

Syr>* 


ZACHARIiE.  {  2T7 

Syrix  caput  ac  meiropolis  ef£  Damajats  Efa.  7>  %•  viat~>^Dama{w* 
tAmos  h  S-  *[>fa  inprimis  hoc  onere  opprimetur  ,  Jiquidem^  i 
Damafcus  erit  requxs  iWitli  oneris  puta  flu  ajfttthonit,\ 
tujws  antea  faSU  ef£  rnentio,  iUi  ciyitati  ac  regno  injide^ 
htac  vclut  fuperincnmbet  onus  hoc  vaticinio  denunciatum, 
ut  qui  in  re  aliqua  Jkayiter  conquiefcunt y  libenter  in  ea  ma- 
\nent,  & proinde  non  erit hocflagellum  inundans  accitbtran- 
fieni  ,  verum  erit  htc  flabilK  &  perpetua  fedes  judicij. 
Quare  autemtam  Jeyerum  in  eos  exercebitur  judicium?  ra-  Demvidef 
tio  patet,  quia  Jehovae  eft  oculus  Jfetlator  iflorum  ho-  omnia. 
minum ,  qut  ibi  degunt^  acflagitijsjuir  eum  jugiter  adiram  ' 
provocant,  ut  omnium  tribuum  Ifraelis?//*  agit  curam 
proyidam,  tam  bene  Dews  extra  Eccleflam  reliquos  homines 
cculo  fuo  perjficaciftimo  perluflrat7  quamaccurate  populum 
fuum  reflicit.     Genefl  t87 1$  &utxn  hoc ,  fic  $uc%  in  reiiqua 
hominum  multitudine  animadyertit  tandem  in  eos  exjua^» 
juftitia,  qui  contemnunt  mifericordia  viflera.    Fuerit  tta^ 
hattenws  vobis ,  6  ludai  intolerabilis  hofttum  yeflrorum  fi* 
rocia,  attamen  illa  yos  deinceps  minime  terreat ,  quia^» 
ad  illos  jam  jam  pertinget  onm  decreti  diyini,  quod  fwo 
contra  regem  pdtentiffimum  tx  fententia  Vei  prodama- 
re  auditps,  &  primb  quidem  in Jfezic  contra  -Damafcum^ 
urbem  vobis  nocam,  &  ,  ut  rcs  veflra  jam  fe  babsnt ,  prx 
vohis  beat^ 


Verft  2.)  Sed  &  aha  regiones  ac  urles  a  Deo  punien- 
iur ,  quietiam  Chamatham>  traftum  eum,  qui  ad  montis\ 
Libam  pedem  ef£  z,  J^eg.  i*,  2s.  2.  Cbron.       4.  quaq}  ab  1 
amplitudine,  maxima  dicitur  ^Amos  6,2.  termmabit  illa, 
hebrte*         hoc  ef£,  requic  onerofle  propbetia?  (idquod 


chawa* 


TffHS  & 


CAPUT  NONUM 
.genM  fcetn.  ad  nomen  f<zm.  FHFpjp  in  pracedenti  verfU 
ferefcnns  innuit^ terminos  jlli&s  rtgionis  de  integro  dijpo^ 
net  otulivs  ^jeioya^  edomabit^gj?  ad  Ecclefia  bonum  metas 
ei.pr&fcribendortge:.     Confercum  h.  I.  Jertm.  49,  1$.  14.  2;, 
E^ech.  +7>  16. 17.    Atq^  hi  junt  hoftes  veftri  acerrimi  ad  Je< 
ptentrionem  ^unde%fape  tnalum  vobis  ortum  ef^j)  ad  occu 
dentem  vero  d? x  latus  maritimum  fimn  Tyr&s  &  Sidon  y  a( 
Tkiliftirtorum  regio ,  videam&s  porro  quid  itiis  futurum  fit. 
Terminabit  illartfuie  onercfe  prophetU  Dominus  TyxuJ 
drSidonem  ,  qneejunt  duee  potentes ae  opulentiffimx  ciYita* 
tes,  maris^  dcmina  >  unde  etiam  ftcpi  in  ftriptura  conjun* 
guraur^yidejoeLz,*.  Amosh?.  Efa.  z^Jerem.A-l*  Ezeci 
i79&  2S.  cap.  quin&in  novo  Teftam.  pajfim  earum  fit  men 
tio  %/latth.  u>  21.  &     21.  )  &  fimul  ijjdem  cladibus  invol* 
vuntur primum  a  Terjh  ,  deinde  ab  *AUxandro  %lt  feugra* 
ciscaptat.  "O  ,  quamvis  (vide  exercit  bibi  pag.  66.  7$. )  w 
traque  (ficut  &  tota  Tbcenicia  apud  hiftoricos  afapientia  cele> 
bratur)  {\t  fapiens  valde,  &  confilium  domi  habtat  >  ut 
hodie  Venetorum  Vel  Amficldamenfis  7$ejp.  quomodo  objtttio~~ 
ni  iftitacita  a  propheta  occurritur ,  quod  fie  pro  fua  callidu- 
tate  malum  averjura^  dumrefjorJrt  cum  Salomcne  Troy^ 
21, 30.  nulia  fapientia     nullum  sonfilium  ef£  ex  advtrfp 
hova* 

Verf.$.)  Sed  ntc  prvpugnacula ,  net  thcfaurt  poteruntr 
eas  urbes  feryare  >  jiqnidem  aUlebitur  utraque  ,  quamyitf 
,  &  ^dificaveric  Tyrus  munidoneni  firwffimam  fibi  ( \k#x 
Gr^ocvs*  '  quibus  yerbis  in  textu  hehrxo-tff  &£yvot&ci<*.  elegantif-- 
f&oia*     fima^Fh  ^i-KO;HliS£  fSi^,  cuifimiles  phrcs  vidimus  Jmos 
ti  %liikirict  i4.  Sophi  Zy*.  ccacerraveritque  argenr^rrLj- 


21$ 

Utlutum 
fUtearu. 


leta. 


^ZACHARm 
<j.  pulvcrem  &  effoflum,  fcilicet  aurum*  q.  Iutum  platca- 
f  um  ,  q ua  byperbolice  multitudo  &  copia  maxima  dcnota* 
turyficut  &  fimiliter  u  T^eg.  io>  27.  2.  Cbron.  9,  27.  aurum 
tutem  n£>  tfyxlw  bic>  ut  &  Troverb.  j,  &  s>  19. 19.  3r 
*6, 16.  TJalm.  6S>  14.  VHH,  boc  es%>effoffum  dtcirur,  auia^ 
bocpr*  reliquis  metallis  diligenter inquiritur  ac  effoditur ,  in> 
quepretio  babttur.  Totens  igitm  ef^  urbs  utraque >  Tyrus 
tamen  inprimis ,  firma  ac  dtyts  >  veruntamen  nec perifta  con~ 
fervabitur^ 

VerC  4.  ]  Everfio  autem  illius  potentix  unde  }  re 
jfrcndee  Trepbeta  ab  cmnipotente  'Domim>  Bcce,  quo  afte- 
rifco  velut  in  rem  prafentem  ac  jam  faclam  ,  qjaz  pojiea  fu-  ^jYm  ^ 
tura  erat  {  auditores  deducit  2^acharias  3  Doniinus  expellet 
canT,&/^r  Terfas  ac  Gracos  percutiens  deturbabit  in  mare 
praemunitionem  ejus  ,  valla,  murcs>  propugnacuta,  ar- 
us>  &  ipfa  quamrvis  in  medio  mari  fita  fit>  igne  abfume 
tur, 

docutt  pof^  exitm  ingens9 
Delee  [Alexander  flammis  ultricibui  urbem* 
Curt.  L  4.  Viod.  Sicul/a  lib.  17. 

Verf  ]  Sed  erant  &  Thtifixi  jurati  judtorum  bo- 
fies  >  ad  hos  igitur  etiam  fe  conyertit  ,  fuppliciaq3  illis  in- 
terminatur  graviffima  >  nominatis  quatuor  pracipuft  e- 
jw fatrapijs>  yide  qua-  diximm  Amcs  i9  6.  7.1.  T^epb.  2,  & '  *fi& 
Videns  primo  Tyri  cxcidium>>  quoderit  tam  horrendum, 
ut  merito  yicinis  terrorem  wcuriat  >  Askelon  timebit  («- 
bi  iterum  in  textu  heb.  elegans  'Gr^tvofyivict,  in  verbis 
t^T^I  P*?P^  &  Ihnndo  Gaza  am  audicrit>&C 
ipfa  dolebit  valde,  cum  ejtx  dolor  fu  futurmfimilis  dolo* 
ri  parturifftitum  >  aui  §f£  maximw  >  infbice  qim  ht  hant 

Ff  z  fenten- 


rum 


fotra* 


Askelon^» 

(  Dolor 
ftrtus) 


220, 


jJchdofL 


iium  tm- 


CAPUT"  NONUM 

fententiam  ex  fcriptura ,  in  qua  batc  comparatio  crebro  oceur*- 
rit  ,  allata  futit  JoeL  2,  ch.  %Iicb.  45  10.  Nabum  2,  ub 
Habac.3,9.  tertio  etiam  Hekron dolore afpcieturgrayifi^ 
mo,  e6  quod  pudefecerit  ipfam  ac  turpiter  deceptam  rti* 
hore  fuffundat.cxfycdiZtio.  fua>  hebr.  FN?5P>  cumfcopttmy 
ad  quem  reffexit  >  non  aetigerit ,  ef£\cnim  a  7{*  E?P  oculH 
intentis  intuitus  ef£  ,  ac  velut  ad  metam  coliineav.it.  Vt^ 
rum  hi  Thiliftau.non  tam  alieno  Tyrt  ^Sidonk cruciabun* 
tur  mah,  quam fuo proprio  ,  quiacerto  pcxibit  (ia1  quod  c~ 
naUagc  temporum  indicat  dum  prarteritum  pro  futuro  po~ 
nitur )  rex  e  Gaza .  regnum  ejm  defotabitur  ac  deincepsfui* 
ahcrim  poteftatem  veniet ,  &  Askelon.non,fedebit ,  hoc 
>  fcripturaf  ftyfa,  ptrmanebit  talts ,  qualisjam  ef£,  yU 
delicct  incolarum  muititudine  fuperbiens:,  fiquidem  erit  dc~* 
ferta7  ut  al  nemine  eorum,  inhabitetur  >.  qui  cives  cjiu priuei 
[fuerant* 

j        Verf 6.  \%Quemadmodum  etiam  Afchdodihabita- 
Ibitnothus  fiye fburiw ,  non  futts  ac  legitimu*  hares  occupa» 
j  hit  eedes ,  hortos  atq^agros  patrios ,  fedmfamisextrancus,  it*i 

\utij>, 

I         Quorum  nemo  queat patriam  monflrare parentif  j 

Dicant ,  heec  mea funt  3  >  veteres.migrate  coloni. 
2)eni%9  ne  de  fngulis  prolixl dicereneceffe  fit  ,  compleBaf 
pauciffimis  omnia denique ,  cum  menfuram  fu#  imquita* 
tis  jam  compleyermt ,  exfcindam  faftum  Philiftaeorunij, 
fua potentia  &,  opulentia  cum peftime  abutantur  ^fibi^  omnia 
tribuani  fuperie ,  faciam  ut  ceffct  htec  gloriandi  ac fe jaUitan^ 
dii  materia* 

j  Verf  7.  j  Trima  igitur  caufd fuperiorum  cladium  el£ 
l  animi  elatio  9  fecundai  vero  esT  crudclitm^  &  tertia  Ido- 


t2l 


ZACHARI^. 

thlatria  >  ie  quibm  duabu*  pofterioribus  fic  loquitur  pro- 
fbeta,  ut  ftmal  iliis ,  qui  caUmitatibm  adduUt  fe  coram~> 
t>  E  0  fuo  humiliant ,  jfem  venia  faciat.    Quumque^ , 
iXvc/hifhnt  Jekoya )  amovero  ca^dcs  cujufque  ab  ore 
>jipfius  remifero  ipfts  pectata  pracedentia  >  &  interea  crude- 
\llitatem,  qua  parum  abfuit  quin  ipfts  urfis  ,  lupit ,  lconibus, 
alijs^  ferps  carnivorvs  fuerint  ftmiles  confer  Tfalm,  io,  9. 
&  //>     $>  ac  ore  cruorem  occiforum  bibermt  ,  quem  animo 
Jittebant  ac  manu  ejfmdebant ;  quum  etiam  amovero  dete- 
ftationes  ejus  e  dencibusejus,  quavoce  quidem  omnia-» 
flagitia  D  E  0  dijflicentia  pojfunt  intelligi  ,  yeritm  quo- 
niam  nil  magh T>  E  U S  detcjiatur ,  quam  ido!olatriam-j, 
ad  illam  potifiimum  rejhicere  prophetam  a  vero  non  ef£ 
tlienum.     Ubi  Ji  quts  quxrit  ,  quo  igttur  illud  ftt  refe- 
undum  ,   an  inter  dentes  ,  rejjondebo  ,  yel  proprie  ad 
idolothyta  r  quce  tpfi  fuis  Dcemonijs  immolata  comedebant 
u  Cerinth.  10,  19.  20*  28.  t.  Corinth.8,  \+\  T^oman.  /4, 2*3*  vel 
improprie  y  qmd  non  ampliws  debeant  ore  fuo  mcntionem-* 
idolorum  fuorum  facere  Tfalm*  i6t  4.  ftc  dij  alieni  dicun- 
tur  GS^lptf  /.  T^tg.  //,5.  7.  7$eg.  23,  13.  24.  2.  Chron.  i$>  Idotavo* 
$,  Jerem.  4, 1.  &  7,  30.  dr  16,  18.  &  32, 34.  E^ech.  7,  20.  &a- 
pud  hunc  pajfim  ?  &  cultus  eorum  Jerem.  13^  27,  M  non  Jit 
de  fcripturaj  analogia  hic  quicquam    dubitandum*  Sed\ 
in.  hac  ira  fua  2 \E  11 S  tamen  mifericordiam  exhibebit ^Scopm  fe+- 
quando  ita  eos  exfcindendos  effc  propheta  innuit  >  ut 
fuofdam  fahatum  iri  ftgnificet  y  quippe  fuperftites  Z)  E  0 
(onjicrahuntur  ,    nec  ignobilem  in  populo  D  E  l  Ucufn-* 
habsbunt*       TSLulla  emm  vel  locorum  dijlazpia  ,  vel  ci* 
vitatum  opulcmia  ,  vel  populorum  fcrccia  ohjlabit  ,  quo 
minu*  Chrijltti  ex  ommbus  terrx  partibm  fibi  aliquos 

Ff  %  ad\ 


cantur  de< 
teftatio- 


ncs. 


quentiunu 


3» 


Jebufei  in 
fopulo 


CAPUT  NONUM 

ad  regnum  fuum  conyertat ,  ac  intcr  eos  quoque  haleai^ 
qui  in  Ecclefia  poftca  duccs  ac  doSores  ejje  queant ,  quo* 
modo  ad  fequentem  partem  confolaticncs  Evangdicas propo* 
nentem  hoc  &  proximo  verfu  fit  tranfitus.       Sic  auttmai$ 
Jehova  9  quum  jteccata  ipforum  ipfis  non  iwputayero, 
Chrifti  juftitiam  per  fidcm  ex  verbo  conceptam  imputaycr% 
wnicuifa  eorum  TbiUftxorum  >  reKnquecur  &  ipfc  conyer* 
fws  Deo  noftro  ,  ut  ita  compleatnr ,  qmd  jup*.  cap.  8,  verfi 
£j.  pr&diUum        nempe  ut-ex  gentibiu  Jhventur  quadam 
reliqitUper  (Deigratiamy&  px  lit  canquam  Ql-x  in  Jchuda, 
altjsjj  in  pietate  deinceps pratire poj/ih  ut  ipfc  judaorum  optrl 
fuit  ad  Eccleftam  addu&us*  &  eodem  cum  ludseis  hab^tur  loco 
in  Ecclefia  N.  T,  quemadmodum  etiam  Hckron  ftu  Hekront 
oriundus  eritut  Jebufeus/*«  Ierojllymisanus ,  auandoauu 
demlerofolymaolimditlaeV^Iebu4>.  eju^a^  prifiini  incoU  ncrt 
funt  cum  reliquis  gentibut  prorjus  exterminatiy  fed  manfe- 
runt cum  ludsevsin  urbe  omnium  maxima&  nobihjfima  ,  b$« 
norabilem^  inter  eos  obtinuerunt  locum  Gen.  ic,  16.  lofute.  ifr 
8. 63.  &  i8>  28.  lud.  i,  8.  &  iq,  iit  2.  Sam. 6.  ut  z.  Sam.  it. 
18.  liauidh  conftat  de  Arauna, 

Verf  8.  ]  Atj}  ita  fe  Deus  geret  erga  hoftes  Ecclefi*l 
ex  quibvt  corrigi  nejcios perdet>  reftpifcenees  yerd  in  gratiam 
recipiet.  Quia  vero plcrum%  in  tantts  turbis. 

Tunc  tua  res  agieur  ,  paries  cum  proximus  ardetl 
&  ftepe  aliquid  mali  propter  yicinum  malum  ,  quae  tutrut 
erit  Ecclejite  facies  ,  quarat  qmjjiam  f  huic  in  pcrjona^» 
DEl  rejjondet  propheta  duo  ,  prittt  ponit  dcjcriptionern 
fecuritatn  Etclefia  ,  pojkrms  ejm  caujam  jubftcih  Z)o 


ZACHAMiE 


f 


22J 


Caftra 
Dei. 


\QnoUt 

remotit*- 


ratmm- 


ftoitahabettextus:  Bccaftra  habebo,  att  DominiM ,  per 
ngelos  mcos  Tfal  31,  s.  &  ur,j.  4  &  n*,  1.  2.  s.  ad  domum 
neam ,  quce  ef£  Eccleftj  /.  Timotb     tf„  eani  ab  omnibw  im* 
>refiionibtt4  ac  pertculta  hoftium  protegam  propcer  exer- 
;irum'  hoftium  fubinde  irrumpentium  *  ut  bofce  abigatrL* 
'jquidtm  fP  ita  quandofa  acapitur  ue  Tfklni.  12,  6.  Efa. 
kj,  Hobadzwf  /0.)     propcer  tranfeunces  &  redeun- 
:c5,  hucsf£>  tllos  qui  vivunt  in  Ecclefta,  &-yocationPS fu<z\nm* 
)jji:ia  oleunt  fup.  cap.  7,  /4.  &  Tftlm.h     ut  eos  defendam* 
iu  non  icrvadat  hos  amplius  exadior  ullws qui  opprimat^ 
asia  <  is  efQ  crudelis  tyrannu*  ,  qui fubditos  grayibtps  exattioni- 
hui  tremit  (talis  cnim  in  fcriptura  tPJj  vocatur  Exod. 
7.  &f,  &  h  l7.  Efa.  #v$.  dr./4,  2.  Dan,  //,  20.  inf  cap% 

/0,4.)  qua  omniafunt  dejjirituali  liberatione  intelligenda^j^ 
nempe  a  legts  rigore.     Cattfa  autem  huju*  mete  curte  ef£r 
quod  proindtmtiam  Ecclefue  gcram  fjecialem  ,   rei  cequi- 
tjte  adduclu4  hxc  faciam ,  quia  jam  vidi  hvs  oculis  meis, 1  Dt m  vh 
probcq^  cognitum  ac  perjpellutn  haheo  >  quomodo  Ecclefta^  detfuu- 
a  varijs  wfeftetur  koftibws ,  qyemadmodum  homo  oculis  yi-(mlk*. 
dens cognsfcit ,  qute  geruntur  ,  atqueita  ratione  effeUws  ctv-\ 
fyxynmS&g  Deo  &  yiftts  &  oculi   tribuuntur.  Confer 
Exod.  3,  7.  ^Aliou  79  *4«  &  facile  etiam  yidebis ,  cur  dicat, 
fe  jam  vidiffey  qux  tamen  nunquam  non  videf ,  quia  jam± 
facit ,  ut  alij  experianrar ,  cum  yidiffe  ,  quemadmodurn-* 
dicitur  recordcri ,  quando  hoc  alijs  manifeftat  per  operd^j  &recer* 
ut  non  ftt  propterca  neceffe  cum  Tremellio  vertere,  vifttm-*  dxtur*. 
ef^mibi,  idquod abfolvM  I)ei  decreto  faysre  aliquantum^ 
gpterat: 


LOCI 


Dlfcrimen 
legu  &  E- 
yangelij. 

L 


mxnet  fu- 
per  pecca- 
tnes. 


Bei  prevl- 
imi^Ut. 


CAPHT  NONUM 

LOCI  COMiMUNES. 

Ex  ver£i.] 

I.  Prophetia  onerofa)  Duplex  legis  &  Eyangelij 
difcrimen  hic  indicatur  :  unum>  quod fumitur  ab  effeUibws^ 
iliaaccufat>  hoc  per  Chriftum  excufat  i  lla  minatur ,  bocfo* 
latun  tUa  deprimit ,  hoc  erigit  z.  Corinth.^  6.  T^om.  za% 
Johan.  i>  17.  altfrum ,  quod oritur  ex  applicatione  ad  diyer- 
fa  objeUa.  itta  emm  tumidis ,  hoc  timidis  propenenduftLj  i9 
Timoth.  it  0.  Gal  5,  /7.  J^om.f,  19.  zo.  zz.  %latth.  //>  contri 
jui  facit)  lucem  yerhi  dhinijtonitfuh  letlum  %iarc.4?zu 

LUC.  Sy  l6* 

I L    In  terram  circumftantem )  Dei  ira fuper  smnetl 
qui  operantur  malum  Tfalm.?**  /7.  Exod.  14,  24.  Exod.  iz% 
10,  Deut.  9, 19.  Num.  //,  10.  %ui  es~£  fortis  ^ehtes  Excd*  zo, 
Num.  2fi  u. 

III.  Damafcus  requies  illius)  Quamdiu  hominet 
de  fuis  peccatts  non  agunt  pcenitentiam  ,  tamdiu  manus 
Dei  ef£  extenta  Efa.9,  iz.17.  zu  e&*  cap.  io}4.vide  lAmost, 
verf  6.  &  feqq.  J£ach>  f,  u>  nam  cum  -peryerfo  tandem  elu» 
tlatur  Tfalm,is>  27*  &iraejus  fupcr  imredulum  manee  J#l 
han.  &  $6. 

IV.  Jehovse  eft  oculus  )  Duopratcrea  hicdocentur$ 
prius ,  quod  prater  feecialem  Ecclefme  curam,  proyidentia^. 
Deigeneralisjit  cireaomnes  homines  TJalm.  n,  4.  /.  Timoth, 
4>io.  Tofteriu*9  quodDem  nonftt  t^o-^m^^s 7  qua  de  rt 
locL  z>  zs.  L.  C  4. 

Exver£  2.3 

I.  Qujetiam  Chamatam,  Tyrum&  Sidonenu) 
Null*  potcnna  contra  Dcum  fatis  tuta  t{£  vide  Amos  9,  j. 


ZACHARI^- 
Qlaiiverfs  L.  C.  2.  &verf.+.  &  yerf.9.  nam  poculum(fuo 
fape  in  firiprura  notantur  omnis  generis  mala  a  Veo  im- 
miffa,  quemadmodum  dedaratum  ef£  Obadi  verfid.)  iru> 
nianu  JeboV*,  &  vinum  turbidum  plenum  mixtion^ 
txquo  fudie  :  yerum  feces  ejus  bibene  omnes  improbi  terra 
Tfalm.jf.9. 

II.  Quamvis  fapiens  fit  valdc)  TfupUcps pracipue 
fapicnri*  in facris fie  mentto  ,  una  esl^ffiritualis  &  dtyina,cu- 
jm  initium  timor  Domini  >  Tfal.  m,  10.  Troy.  i,  7.  ea%  lauda- 
btlis  &  utilis  Job.  28,  28.  Jerem.  9,  2$.  u  Cor.  1,  21.  Epbef$,  /5 
Jac.  i, alia  carnalis  &  humana ,  eaq}  culpabilis  &futilis  in^ 
rebus  dlyinis  Troy.fr  7.  Jerem.  4,  22,  1.  Cor%  /,  ty.  20.  lac.  $.  i$ 
Confer  etiam  qute  difta funt  Obadi  v.  j>  &  8% 

Exverf3.] 

Quando  h\  /.  in  prtecipuis  duabus  urbibus  maritimis  re» 
frehenditur  ayarttia,    &  in  munitionibu*  collocata  fidu- 
cia,  videmus  qua  vitia  in  populofis  ac  negotiationi  deditis 
J^eluspubl.maxime  regnent  nsmpe  in  explebilis  auri  facra^ 
famesy 

qux  vitia  in  qucevit  mortalia peStora  cogit, 
1.  Timoth.  6,  to.  &  inaris  in  fuas  munitiones  confidentia  qute  i- 
dololatria ef^maxima lerem.  17,  s  Sir.  is,3o.Efa.  io}  13.  /4. 

Exverf43 

EcceDominus  expelleteam>  percutict  praemuni- 
tionem>  ipfa  igne  abfumetur)  TrimS  mutationes  7{e* 
rumpublicarumnonfunt  fortuita*,  feda Deo  ipfo  Van.  2,  21. 
&  qui  ita  ahos  yincunt ,  fmt  virga  irte  Dei  Efa.  /0,  & 
yuos  ipfe  mifit  9  hos  protegit  loel.  2,  q.  Secundo  etiam  ar- 
num  dcmolitiones  ipfo  jubente  fiunt  loel,  2,  Tertio 

Gg  ignis 


2Z$ 


Toculum 
Dei. 


Duplex 

fapientu 

divina, 

humuHA} 


In  urbibtl* 
maritimk 
plerumfe 
revnant 
avai  itia 


&fuper~ 
bia-». 


)T>ewmu- 
Uat  regna 

j 

deftruit 
.  arceSi 


226 

gnent*»., 


Thn&rfer- 
vslk.. 


Detis  non 

frangit 

fdem. 


Opum  va- 
nitas. 


Vuplex 
wputatio. 


CAPUT  NONUM 
xgnit  ab  ipfo  urbibus  &  domihus  immittitur  Amos      7.  til  ii* 


'Eleftl,  n- 
liquiie. 

inK.Teft. 
nullum  di- 
fcrimen-» 
goptthru. 


17 


1. 


Nah.$,  i/. 

Ex  verf^.] 

I.  Videns  Askelon  timebit,  &;  Haza  dolcbit 
Timor feryilis  affert  dolorem  >filialps  gaudium  7$om.8, 1} 
lohan.  4>  i8.  Troy.  i$>  2$.  &  10, 27. 

II.  QuodpudefeceritipfamexfpeAatiofuaJ  So« 
lu4  T>eus  fitem  & flem  noftramnon  fallit  Tfal.  ///,  7. 8.  reliqua 
creata  fepiffime  nos  fruftrantur ,  Tfal.  62, 10.  u.  proinde  in 
Deo  tantummodo  conquiefce  anima  mea ,  nam  abeo  cf^  cxpe- 
Qatio  meaibid.  y.  6.  Tfal.  39, 8. 

Exverf  6.] 

Ethabitabitnotus  Afchdodij  %lultiinvanum  per^ 
flrepunt,  congregant,  &  nefuunt,  quirecepturus fit  ea  Tf.$p,7- 

&^?>     17.  iS. 

Ex  verfu  7.J 

I.    Quumq;  zxx\ovsio)Injuftifcatmie  hominis  duplcx* 
efl  imputatio>altera  ^oYiltK^quapropriacondonantur peccatay, 
de  qua  h.L&  qutevulgo  dicitur  peccatorum  remiffio^altcraQeli* 
Kvi  y  qua  donatur  Chnfti  alicna juftitia :  q ua  de  re  fuprapluri* 
bmmv.  4  cap.3. 

II.  DeteltationesejusO  IdoUlatriam  Deu*  maxime 
ayerfatur,  quade  rejam  ftepe. 

III.  Relinquetur  &  'vpfc^EleSifuntpia  reliqmafup^ 
Amos  ^iz.^lich^^iS.Soph^^^.&St^.^gg^h^.Sup.c.s^.iii 

IV.  llt  fitianquam  dux,  &  Hekron  ut  Jebufaeus). 
Apvtd  Veum  nulla  efg  zj&trtoTitKr^a  Attor.  10,  34.  &in  N.> 
Teff.  ncfcludau*,  neq^  Gracws  Gal. 28. pvfiquam  Chriflus^ 
utraqiie  fecit  unum  ,  &  intergerini  parietts  feptum  deftru* 
xit  Ephef  2,  /4.  quando  neq3  cirtumiifio  >  ne^,  prapu- 
mnk  alifwd  v<detyJc4  obfcryam  mandatorum  Dei  t# 
........        ,r  -   —  Qtrintk. 


227 


tur  fuos. 


ZACHARI^. 

tor.  7,  *9-  J^otf*.  *s.  Gal.  s>  6.  Ex  toto  verb  h.  7.  ubi  multi 
prditum,  pauci  yero  /ahatum  iri  pr#dicantur  5  difcendum 
gf£tllud  Apoftolicum  %oman.  11,22.  yide  &  *»«fiderahu  bo- 
nitatem  &  feveritatem  Dei  ,  hanc  in  iltis  ,  qui  pu„±  ftj 
xeciderunt,  ut  non  refurrexerint ,  illam  yerbin  his ,  qui  ad~ 
huc  perftant  ,  fi  permanent  in  bonitate  oblata ,  alioquin 
ipfi  exfcindentur. 

Ex  verf  8.  ] 

I.  Caftra  habebo  ad  domum  meam]  7)eusipfe\r)em  tuc- 
Eccleftam  fuam  fortiter  defendit  Tfalm.  46.  ut  difcat  ipfa  ab 
tofolo  9  &  non  apnefidijs  humanii pendere  Tfalm*  Cz.  Tfalm. 

Ul.&t2*. 

II.  Propter  tranfeuntes  &egredientes3 
Facrua,  que  tuafunt ,  committas  cetera  Jova> 

Quifihi  fidentes  deferuijfe  nequit 

Ebr.i$,$.t. 

III.  Quia  jam  vidi  oculis  meis  ] 

vatiit  quidem  Toeta  :  verum  longe  meliiis  &  grayius  monet 
ifropbetai  ocuh  T>ei  aperti  fbettant  in  omnes  vias  hominums 
iit  det  cuiq,  fecundum  vias  ipfius  &  fecundum  fruUum  atlio- 
tium  ipfim  ferem.  32, 19.  Quia  ergb  videt  omnia  Veus/uftus, 
fi/  inrebus  adverjis  ne  defterent ,  impijyero  in  malitia  fua~> 
wc perfeyerent :  ilii  ut  Vews  ad  fereftthiat  >  ercnt,  bine  admo- 
mtxones  divinas  de/pictant ,  lahorent. 

PARS  POSTERIOR. 

Verf.  9.  ]  T)e  ordinaria  &  perpetua  ver*  Ecclefia* 
tonferyatione  fic  fatis  :  nunc  verb  tranfit  Tropheta  ad  ex- 
traordinarium  qucndam  Dei  ad  fuum  populum  adyen- 

Gg    2  turnk 


cernit. 


\ 


De  chrifti 
adventa 
humtli  htc, 
dgitun 


nen.de  re- 
ge  mundA- 

n9o. 


T'tlia-  SiO: 
nk  Eccle?~ 
Jia,. 


Goncilu-- 

tUY  pQ- 

fhetft  cum 
Evdngelh 
ftk, 


CAPUT  NONUM 

tum  >  in  quo  fi£  confirmatio  quadam  fuperiorum  ,  dunti 
invitantur  Judai  ad  maximum  gaudium  ,  propter  tt^ 
grcjfum  Chrift;  f&  urlem  Jerofolymorum  luculeneum ,  qui 
contigi* •■•n  die  Palmarum,  dum  ad  paffioncm ,  velut  agnut 
Dei  y  fe  fiftit ,  quemadmodum  Evangeltfta  complementum 
hujws  Vaticinij  declarant  %latth.  iz,$,  Johan.  z*,  //.  utnobk 
quidem  ,  quibu*  2S£  T.  autoritas  facrofanUa  es\,  de  quo fint 
kac  accipicnda  *  dubitart  nullo  modo  fas  fit*.    Probari  ta* 
men  contra  fodaos  facill,  potei^  ex  ijs, ,  qu<e  hoc  loco  regi 
ipforum  attribuuntun  >  quod  dc  regno  aliquo  mundano  %/lefi 
fite,  quale  quidem  illi  fruftra  fibi  pollicentur^  hcec  inteUigl 
ncqueant,  ftquidcm  dicitur  futurus  i.  pauper  >  qui  tamcvL* 
dominetur  ak  uno  mari  ad  alterum,  z>  nullistxternisarmit: 
praditm, ,  &  $.  gentibiis  amieus.  4,  ifte  ,  qui  antea  emifit: 
vjnffos..  e  carcere^    Neque  illudin  contrariumadduci  potesl£i% 
quod propheta  filiam.  Siont$>  &  filiam  lerofolymorum  allo*. 
quatur  :  quia,  ut  fitpra  in.  initio  cap.  8*  probatum  fub> 
ejitf.  nomine;  omms  &  tota  Chrifti  Ecclefia  intelligitur  „ 
quippe  quee  tum  ,  quando.  haec.  dicebantur  7.  eratcjus  ordi* 
naria  fcdes. ,  &/  deinceps  futura.  reliquarum  Ecclefiarumi 
mater,  ut  %lich.  4,  2.  antea  declaratum  ef£.  Antequam< 
ad:  explicationem  diUi  perveniamus  ,.  paucf*  erit  oflen* 
dendum  y  quomodo  hic  nofter  propbcra.  cum  Evangeitftis 
,  aliegantibus  ejus  hunc  yerfum  fofftt\  conciiiari id  quod: 
non  erit  difficiie  ,  fi  quis  teneat:  illas.  hypotbefes  ,  de  qui~- 
bus  *Amos     z6.  aUum  ef£.       Sic  primum  ,  quando  dicit- 
JZacbarias ,  exulta  valde  fjlia  SionA,  ad  fenfum  refticiens. 
lohanncs  ftc  rcddit  ,   2V<?  metne  filia  Sion  ,  quippe  qui 
y/ilde.  cxultat nequaquam  metuit ,  cum  metas.  exciu- 
\  ]  dat.r 


TT     **\  1 


ZACHARI7E-       §  1  «9» 

/4^  ^ffon?  latitiam.       'Deindc  cum  id  tantttto-J 

jjtUent  ambo  Eyangclifl*  >  ut  humilem  Chrifli  adven- 
tum,  dum  t*  infidet  pullo  aftnino ,  juxta  Vaticinium  ^acha- 
rxtc  ,  compleri  demonjlrent,  fatis  hahent  illa.  tantum  indt^ 
citajfe  ,  quae  huc  faciunt  ,  reliquis  attributis  apud  propbe- 
tam  pofitis,  pro  tempore  omifiis.       Tertio  refle  in  futuro 
fenD^  Zacharias,  quia  de  futuro ipfifitfermo ?  &  rettein pr<e- 
fenti  uterq>  Eyangelifla-^X^ ,    quia  jam  revera  adven- 
tabat,  quem  yenturum  propbeta  pnedixerat.    Quartb  ^J3J, 
quod  ef£  apud  J^achariam ,  &  proprie  notat  affliffum,  pau- 
perem  ,  retle  vertitur  ah  Evangelifla  %/latthao  ,  feu ,  ut 
alij  volunt,  citatur  ex  verfionegraca  ,  Trfciv;,  id  ef£  ,  man> 
fuetM  quia  hoc  ex  illo  fequitur ,  cr  proinde  per  metahpfin-* 
fcriptura.  ufltatifiimam*  unum  pro  altsro  ujurpari  potef^, 
propterea  enim  Chriflus  venit  pauper  ,  ne  quenquarn  pau- 
perum  majeflate  fua  terreret  ,  fed  manfuetos  omnes  ad  /o 
alliceret ,  affliftwsque  ef£  2  ut  Deus  nobis  tffet  placatM  Eja. 
tf;  Quintb  neque  inter  fe  x-  neque  a propbeta  diffident  E~ 
vangcliflz,  quando  apud  iUum        hV]  fittPj Tl  3?^  & 
%lattbeeum  IVnfiiS^iccog  cJJri  ovov  ^  vrootev ,  apud  Joban-^  y 
nem  vero^HAj^         <&Ztev  ovov ,  flquidem  ihi  1,  &^>*&**n* 
gracum  t&j  non  copulatiyum  ,  fed  sfyw^wv  e/fe  potef£,  ut\W 
alias  flepe.in  fcriptura,  atque  ita  yerha  prophetet '  accipiun-r 
tur  proprie  hoc  modo ,  equitans  fuper  afinum  ,  id  ef^  ,  fuper  \ 
pMum  jeu  juniorem  afinum  ,  &  nondum  Jatis-  domitum, 
quique adhuc  matris  ah  ubere  pendet \  quem  grceca  verflo  i>  e- 
vocat  ariApjr  vbov,.  quee  etiam  caufa  ef£  ,  cur  &  fimul  afi-  .  *fint»\  f* 
namfeu  matrem  adduxerint  difcipuli  ut  juffl  erant  %latt&< 
Z2,z.7.  nonut  Dominus  illi  quoq^  infideret ,  jed  ut  tantb  fa<i- 

Gg    1  Iups 


•230 


Cti?  <licd 


C  A  PUT 


I 


NONUM 

tius  cum  matre>  auam  fequebatur  ,  accederet  fuIU*  ,  ^ 
cur  hic  dicatur  apud  projfhetam  nWN*"[33  i*/  fdxwt 
mr  filiw)  \afnarunu  Quia  entm  erat  natws  ex  ajina  fibjugf  ,  vibt 
&fwA7um?  xssszZyytov  >  ut  %latth.  cap.2i,  y  interpretatur ,  ea£  rari 
k  fariy  quicum  conjungitur  ,  abjugatur  ,  filiM  afinarum-*, 
hoc  csl^  ,  unius  ex  afnabus  Jubjugibus  appellatur.  ubi  tru 
ptex  notanda  venit  objervatio  I.Jatpein  friptura  ^inV.  yjj 
in  _Y.  7*.  effe  tantum  ifyyifln&v  >  &  per  ,  id  ejf ,  reblifimi^ 
verti  >  ut  pturxbm  exemplis  probatum  dedimtvs  Sophon.  />*. 
I  //,  yi^e  infcriptura  pluralis  numerus  tum  ufurpatur  , 
ufurparur  j  ^         ^  «»#1«  f x  pluribus  tantum  intelligitur ,  quemam 

itrn  unn  t**  I  *   .  O  *     __  _ 


flurAlif 


po  uno  ex 
glwibus. 


modum  hoc  quoque pluribus  exemplis  declaratum  ejl  in  Tfalm* 
/,  Jon.  1,4-.  sfmos  6,  io.  &  aiias  pluralis  pro  Jingulari  n&l* 
ifyxlw  Jape  adbibetur  %latth.  2,  zo.  &q,  8.  Jam  fi  juxta^j 
illud  Tertulliani  ,  oportet  fecundum  plura  intelligi  pauciora 
in  biblijs  ,  confuiimus  ac  inter  Je  hh  conferimuf  Eioangeli- 
Jias  ,  inyenimus?  auod  tres  Eyangelijla  ,.  nempe  %lartu* 
Tres  2va-  j  cap.  //,  2.  $.  4.  j. 7.  Lucas  cap.  19 }  $0.  Johan.  12,  /4.  //. 

geliftata-  tantum  pulli  aliquottes  ,  &  nunquam  afir.a  mentionem  fccc» 
rint.  llnde  rejjonfio patet  ad  iliud  ex  %LiCth.  2/,  7.  *mQ*iK&f 
67rztvod  cuutm  ,  yjy  i7riK&§tavv  iiruvcd  cHtoov,  I  I  I.  Cum  no* 
mini  animaiJs  genitivus  pluralvs  illius  fjeciei  adjungitufi 
animal  illud  mtelligitur  ejje  tenerum,  dr  adhuc  ejfe  apud ma~ 
trem ,  ut  hoedus  caprarum,  id  iaftcns  GeneJ]  38,  17*  *o. 
Levit,  4>  _y.  28.  EJd.  6,  17.  T)an.  8,  f  qua  de  caufa  apud  %iatc. 
cap.  11.  2.  additur  ov  cvoetg  ctp^uTr^v  ke^&i^>  a^ibtti 
verbis  majorts  A^acsag  gratia  Lvjos  cap.  i$}  10.  intcr* 
ferit  ,  ^rooimi.  His  tta  prceixbatis  ad  ipfum  yaticiniu?n-* 
explicandum  acccdimus  ,  in  quo  pracipitur  Utitia  ,  expo* 

nitur 


tum  pilli 
mentione 
fuciunt. 

Animri 

tcnerum 

quomodo 

deftriha- 

tur. 


23t 

AnA  Ivjis 


ZACHARITE.  I 

hur  tjus  caufa  >  tam  fidei  prajcns  ,  nempe  grattofws  Yt- 
ps  adrentus  yerf.  p.  quam vfutura,  videlicet  illius  frulluo-  fjUjw 
ws  tventM  verf  10.  adjicitur  ejufdem  rei  confirmatio  a  li-  x  fru 
eratione  jam  ante  prtejlita  verf  u.  &  ad  tam  injigne  benc- 
icium  ,  quod  jam  promietitur  y  perctpiendum  jubnecli- 
ur  invitatio  vcrfin.    Exulta,  inquit,  pra^gaudtogefiiaj, 
mxterno  gejlu  internam  tcjlata  Utitiam  &  exulta  valde> 
Vfu*  nunc  fere  tota  lutlu  jaces  opprcjJay  cJ  filia  Sionis  & 
Slange  juhtla^  eil$m  edieo  ore0  ut  gaudium  tuum  decla- 
SajlitQtocorpure,  quando  filfultajii >  ofiJia  Jerofolymo- 
rum  y  Ecciefia  recens  plantata  ,  per  crucem  purificata  vel 
rcformata,  quajue  es  adbuc  tenera,  ut  piia  non  ita  pri- 
icm  nata  ,  unde  Tfalm.     /j.  &  in  Tbrenis  pajjim  boc  no- 
men  obtinct  Ecclefa  ,  qua  de  pbraf  ibidem  pluribus  a~ 
SIuvlj.     Curvero,  ais?  Ecce  (qua  particula  Jiepe  cf^in- 
dex  rei  novx  &  plane  injjerata  )  qu<s  te  ab  omnihws  dc- 
fcvtam  putabas ,  rex,  rex  iUe  regum  yrex  gloriee ,  rex  gra- 
iwTjulm.  24+7.  r,  Timoth.hir.  Zdpocal.  17, 

19, 16.  rex  tuus,  cujus  regnum  non  ef^  de  boc  mundo  luban.  iS) 
$6.  cujus  tttulus  etiam  in  triumpbo  crucis  Ioh.  19,  19.  Colofi  z, 
14.  if.  adveniet,  fua  jjonte,  non  accerfitus  ,  nullk  tuk 
preMus  delenitus  adcrit  ,  &  quidem  mn  fbi>  Jed  tibi, 
ac  tuo  bono.  quus  yere  &  qualts  tlle  rex  jit ,  nunc  dic*.rn-y, 
#/£juftus,  inje  ejfentialiter >  quippe  Dcusy  in*  te  ejfeHrth 
juippe  mcdiator  2.  Corintb  />  21.  /.  Corintb.  /,  $c.  lerem*  2$,  6^ 
quade  re  cx  formida  concordia  ita  babendum.  Cbrijli  /«a*j  0rjfi*ifc: 
fiitia  duplex  <?f£,  una ,  propria  naturarum  ,  divhta? ,  quafi^^^^Z' 
ef£  effcntialis ,  &  natur<z  nojlr®  in  nobis  incommttnica- 
bilis  :  bumanx  ,  quatenus  ahfque  peccato  conceptus  & 
natutef^  ex  yirgine  pura*    *Alia  vcro  acquifta  ftu  cjfr^ 


plex, 


Ohj  E& 


CAPUT  NONUM 

&  noflra ,  omnimoda  Ugts  implctione  farta ,  qua 
ef£  communicabdps.  Eft  etiam  falute  praditus,  ht 
y^ji:,  unds  WWJeuSyriaceV^  ,  gnece JvnZg  yidef£><rt 
7?/j  %4attb.i,  21.  Luc,  2,  u.  dtclti*  ef^  >  ar%  illi  meritd 
hujut  nominvs  honorem  ,  quia  ipfi  tanquam  Jtboya 
ro  ef£  jaltis  omnimoda  &  benedtttio  fuper  pcpului 
>  fuum  Tjalm.  3,  9.  'Neque  ef^  ,  quod hic  Judxi  obijciant^ 
falvattts.  po/ft  hunc  regsm  effe  ^leffiam  ac  Qeum  ,  cunt  pajfiyi 
t  faiyatus  dicatur  ,  quia  Jicundum  humanam  naturam  $ 
ipfe  reyera  forutii  mortis  doJoribus  in  fe  fahatws  fifjj 
^AUor.  2,  /j.  er  fecundum  diyinam  naturam  ef^fahator  fu\* 
ipfimEJa.6^  f.  6.  Secundum  utramque  naturam  Sahator 
corporis  fui  myftici  Ephef  29.  30.  at%  ita  potef£  optimi 
hoc  participio  notari  immanens  &  reciproca  afiio,  ut  in* 
pluribus  alijs  verbis ,  qua  in  jbtipbal  primitm  occurrunr, 
proutipfi  Grammatici  exjudais ,  imd  Judai  ipfi  docent.yi* 
de  Eliam  orat.  t.fol,  8.  §.  2.  &  4.  Tertio  ,  licet  ipfius fint  0* 
mnia  %  quee  in  ccelo  &  in  terra  ,  tamen  ut  fuos  ditaret  2» 
Corinth.  8,  p.  pauper  f&Uws  cf£  ,  per£  enwoptct*  &  difpen- 
fationem  quandam  Dei  mirabilem  ,  dum  opus  redem» 
ptionis  abjolveret,  formam  feryi  ajfumpfit  Thil.  2,6.  7.  f# 
ad  id  egeftatis  redaUut ,  ut ,  qub  reclinaret  caPut ,  «0«-» 
haberet  %iatth.  S}  20.  Et  bac ef^regis  hujws  dignitas ,  ad~ 
yentus  autem,  de  quo  jam  agit  propheta>  heec  ef£  forma-,9 
equitans  ef£  fuper  afmum  )  TiOH  enim  terminatione^ 
fpiccenum  \mafculinum  genere  hoc  unico  utrumque  fexum,  ut  alia^ 
animalium  &  volucrum  nomina  iompleUitur  ,  utpote^j 
Smmw)  ideft,  fuperpullum,  filium  unius  ex  alina- 
bus  ,utita  non  quiyts  ctiAmvetulus?  fed  tantum  juvencului 
intelligi  poffit  afinm}  quemadmedum  fupra  detlaratum-* 


■vioH  tfi 


ZACHARI3!. 

:f£prolixiuf9    Siquis  autem[hic  obijtit>  de  %lefj?a  prtdici* 
fuod  fumma  cum  majefiati  in nubibus  ceeli  venturw  fit 
Dan.  7>  ij.  ittum  montmus ,  ut  inter  adyentum  in  carne^, 
pingloria,  iUumque  ad patiendum>  bunc  ad judicandnm-* 
iifiinguat  cum fcriptura.    Qmd  vero  y  quod ne  afino  yebi  aut 
tfina ,  §lim  fuerit ignominiojum  ,  fed etiam  aviris  magnino- 
\  Iminis  magna  cum  dignitate  ufurpatum  Xienefzz^  3.  Num,  22,  j 
k/,  Jud.  /,  14.  &  io,  4.  &  12,  /4.  /.  Sam.  2f>  '20.  2.  Sam.  i6%  2.  & 
J7i  zh  &  }9>  27*  1.         '*>  4o,  <?     13.  23.    Judai  autem  hic 
cum  nobis  obijciant>  quod  fi  Chrifius  fuiffet  yerus  %2efiia*9 
non  ufurum  eumfuijfe  animali  immundo  y  fuam  produnt  infci- 
tiam  pariter  ac  malitiam,  fiquidem  Exod.  i$>  rj,  adfacrifi 
tium  afinum  adbibere  tantum  fuit  interditlum  >  cum  dlias 
faha  confcientia  eo  liceret  pafiim  uti ,  quemadmodum  ex 
aflegatis  eonfiat.    Si  quis  etiam  quaerit >  cur  >  cum  fape 
Cbrijius  Jerofolymam  ingrejfus  fit  in  diebus  carnis>  adyen- 
tns  huju*  fub  extremum  vita  tempusqui  contigit7  taniums 
mntionem  facere  hoc  loco  J^acharia^  voluerit  ;  rejfon* 
demus ,  quod  illa  Maxime  in  Jcriptura  pradttla  fint  >  qu* 
aj  ipfam  pafiionis  bifioriam  peninebant  >  cujus  crat  hac 
*JO<z£fcyoTtdji} ,  fiquidem  Lic  maxime  eluxit  iUa  t>ei  cha* 
fitas,  qua  dedit  pro  ndis  filium,  &  €brifiu4  in  mrtem  fi 
ibtulit. 

Vcrf  10.  )  Sub/icitur  jam  fecunda  exuhationis  edu* 
quod  rex  ifie  adveniens  optimam  Ecclefiae  confiitu- 
ixonem  ejfetlurus  fit  collata  facc  fumma  ,  ubi  (  quem- 
admodum  piuribus  explicatum  tf£  %Hcb.capt4i  u  z.£+.  & 
y>  4.  f  )  *  rebus  terrenis  >  utM  pbrafes  ipfk  defumuntur, 
md .  Jfciritualia  bona  ,  quet  i/lis  dcfcriluntur  >  erigcndi 

Hk  fant 


{Okf. 


Afino  vefil 
olim  crut 
digmtAtH* 


Ohj.  Aji* 

niis  eH  a~  . 
nimal  im* 
mundhm, 

R.  infa- 
crificio. 


{SphitHd~ 
lia  hona 
fromtjf*. 


234 


Loqut  p4- 
cem~>. 


CAPUT  NONUM 
fiunt  animi    Hanc  enim  prcmijfioncm  de  ittius  tempv* 
yh -  fidmtate  dat  7)ominus ,  cxulta  filia  Sionis ,  nam  ex-- 
fcindam  currus  ex  Ephraimo ,  &  equos  e  jerofoly- 
mis>exfcindeturcdamarcu$  beljtcus,  factam  ut  omnis- 
curruum,  equorum,  aliorum^belltcorum  infirumentorum  u- 
fim  cejfit  in  Ecclefia,  pace  confiituta7  quando  gentes  jam-** 
ad  Ecclefiam  vocata  fiunt  Ephefi  2,  17.  Efia.  //,  6.  &  2,2.  4* 
ille autem  rex  tuius >  oSion,  pacem  eloquetur  gentibus 
hoc  ef^,  ftripturee  fijlo  0  non  terrebit,  ut  rigidns  %lofies 
qui  identidem  tnclamat ,  malediUus  Veut.  27*      fid  a> 
mice   ac  mitijfime  cum   bominibus   aget   (  quemadmo* 
dumphrafis  iila  loqui  pacem>  ufitrpatur  Genefi^y*.  Tfialm. 
28.3.  &  $U  20>  &  ^P-  &  121,8.  cui  Jimittf  ef£7  loqui  adcor, 
Genefi.  $4,  1*  Efia.  4o>  2, )  voce  Eyangelij  leeta  eos  ad  fievo. 
cans  %latth.  n%  23.  blandis  verbis  ut  pacem.fiecum  incanty 
hortabitur ,  &  pacem ,  quam  promittit  verbis  fiuis  ami* 
cis  3  revera  afifieret  ,  pacem  ,  hoc  cfjfc ,  babraoruat  morz^i, 
omnem  projjeritatem  ac   tranquillitatcnu.  Tcteritnt^j 
etiam  ijlaejficere^  dicat quijhiam.  omninoy  quia  domina- 
tus  ejiiseft  amariuno  ad  alterum,  occidentali  mcdi- 
terraneo  feumagnoufqsadorientalefeumortuum.  & 
i.kufbrdk  a  flumine  Euphrate  {qui  adfeptentrionem  aliqua  ex  partt^j 
te/4  ■       \jluit)  &  hoc  nomine         kfyxlw  fape  appeu-ttur  1.  T^eg. 

/4>  /y.  confier  ccmplementum  2.  7%eg.  17.  fic  Efia.  7,  20.  ® 
27)12.  Efdi  cap.4>$%6%  uiqs  ad  fuaes  terra?,  puta.cmtiguk 
&  cum  cognitce.  confer  %lattb.  iz>  42,  &  /.  Y^g.io,  uquic* 
.  \rantfere  fines  tcrrce  fianlla  GentfiiSf  ZJ*  Exod.  25,21,  T)ent. 
tfY~\u.i  24.  quando  Salomo  typus  Chrijli  regis^  hujws  pacifi~ 
ci  2.  Sam.  8.  /.  7^g.  4,  21.  &  capf  2.  Clron.  9.  z6.  prout 
plunhut  dcclaratunuf^jjoeL  *,  zo.  Jrms^u,  %luh.7>  *2. 
i  uhl 


TAX. 


jFlumen  K 


/ZACHAUIJE.  23s 

vlitamcnper  terminos  terrte  /anCt*  {quippe ln  qua tum  crat) 

tcra  Ecclefta  circumfcribitur fub  umbramrum  ijtarum  corpo- 

ralium,  more  prophetvs  folenni,  ut  fepe  jam  pluribus  expli- 

tatum  ef£>  &  illud in  N.  T.futurum  hic pradicitur ,  ut  Chri- 

ftus ,  quando  per  prtcdicattonem  Evangelij ,  \quodoperafuo* 

rum  fipoftolorum  in  toto  mundo  pradicandnm  curabit)  gen* 

Tes  ubi%  conyertit,  Luc.  24,47.  j48or*i,8,  Colof  t,  23.  tntoto 

terrarum  orbe  regnet,  &  ubivvs  gentium  colatur  ac  aderetur* 

qucmadmodum  tempore  noftri  prophetas  Detts  notus  erat  ins 

tota  Judaa  Tfalm.  76,  2.  3.  confer  Tfdlm.  72,8.9.  Quia-j\ 

tutcm  in  toto  hoc  contextu  ef£  promiftio  quadam  Eyangeli*  flM  *g*- 

ta,  non  tam  de  rebtvs  corporalibus,  auam  Biritualibus  apit,  tHr  mc  ^ 
.   ,  r    r  .  ,  2  f  *      P<tce  cor- 

ejr  protnde  perperam  jaciunt-,  qut  hanc  promiftionem  de  pace  ^QrA^ 

tivili  feu  externa  intclligunt  >  &  cum  ejus  complementum 

tarifiime  appareat ,  verttatem  ejw  vocant  in  dubium.  Ita^a 

enim  Chriftus  quando  fuos  feparat  de  mundo  lohan.  tf,  tg. 

per  accidens  propter  malitiam  hominum  non  yenit  allatum 

pacem,  fed  gladium  %latth.  10,  $4.    lpfum  autem  regnum 

f.hrifti  in  je  fpettattm  cf£  juftitia  &  pax  &  gaudium  in^ 

Spiritu  Santio  ffoman.  14,17.  &f>t.  ejm^  cives ,  fi  ficripo- 

•  ief£,  quantum  in  ipfts  cf£7  pacemcolunt  eum  omntbus  homi- 

mbus  l^oman*  tz}  is* 

Verf.  xr  ]  Ouando  yero  difttm  ef£  ,  longe  late- 
que  dominaturum  tuum  regem  >  6  lerofolyma  >  itd  yelim 
hoc  accipias  >  quod  etiam  ad  te  maxima  hujus  imperij  Ecctejtam 
tedundet  commoditas*  nam  etiam  tu  (  quae  ef£  apofiro*  ^lloquhuf 
phe  ad  {i!iam  Sionis  •,^quum  aliocutus  ef£  propheta  in-*]Zacha* 
ihitio  yerfis  noni  >  dhetla  >  cum  prvnomen  bebraum-*  rt*** 
Tp*  Itt  fitie  dubio  fcemminum  )  jupple  ex  prxcedentibu* , 

Hb    z  ttiai* 


ff  }c  agttur 
4predeth- 
ftioneex; 
inferiiy , 


tioninfe-..- 
qucntlbm 


CAPUT  NONUM 

etiam  partem  babebis  in       regno  ,  imo  per  CbriJtunL* 

regnabis  slpocaU  h     l*  ffffr-  2>  9>  pcr  fanguinem  foederis 
tvi,  fanguiner»  >  tnquam  ,  Cbrifli  feu  Tb/leffi*  tui  >  quo  ab* 
lutacoram  7)eo fylendidius,  niufies '•>  magis^ placebii  >  quam> 
olim.ad  montem  Sina  >  quando  V*>  T  fanciebatur  Exod*. 
24,  8»  Hebr.g, 20.  qui  cf£  fanguis.  W,  T.  %iatth.  26,  28.  lon- 
gi  praflantior  omni  fanguine  animalium  in  V.  T.  ecqut  ^ 
typico  Hebr*  9,  1$.  /4.         Et hi* '  quidem  Verbis propheta+A 
agit  revera,  d&  redemptione  noflri  >  ejttsque  Xvt$ 0  prcck^ 
fo  ,  videlieet  filifDei  fanguine  ^4c7or.2oy  28.  quo  fancitunu 
ef£  nobifcum  fcedus.  noy.um  9  idque.  inde  facile  proban. 
pstcf^s  contra  Calvinianos ,  Tareum  &  alios  >  quia de  fu~ 
turo  agit  >  u:  ex  pr#cedentibus  liquet  y  &  per  hunc  fan»^ 
guinem   beiteflciorum  haffenus.  commemoratorum  tantumA 
reddimur  particip:s.,    Sed.  cum-hic  jam  fit  membrum  feu, 
ccmma  qucdJam  y:rfis  abjblutum,  id  quod  accentu*  rebia^, 
dmonflrat  3  ncn  neceffe  ef£  rehqua  fequentia  omnia  de eadem> 
redemtione  noflri  ex  poteflate  Satanayxnterpretari^quandoquU. 
dem  longemeliws  omnia  cohrentifi  ftmpluiter^prout  verba^ 
fpnant  9  de  liberatione  ex  captivitats  Babylonica  accipia*. 
tytfif,  q.  d.  propbeta  pof^  hanc  'zhrz^ocpluu  yjj  '^moiunn^m^  >; 
dum  ego  dico  de  ijs  ,  qua  in  TsL.T.futuraJuntabhinc  an~- 
nos  aliquot,  nonef^  quod.  de  complemento  praeedentium-*- 
promifiionum  quicquami  dubites  y    rejpice  faltem  recens 
tibi  praflitum  beneficium  ,  quo  ,ex  /Babyhne  es  edutta-»%\ 
id  quod  tibi  ,    quando    promittebatur  psr  prophetas , 
etiam  cUc  ttSv  ccJiwoItm  effe  videbatur-,  &  tamen  jam  pro-* 
miffa'  T>EI apparere  intclligis  j  quando  D  E  l&S  it>ere  ita po~ 
tcf^je.alloqui  ;  Exnifi^  quetmdmodum  frwi/i,  yindtos, 
I    *.  tuos^ 


qucz  tyful' 
eo  trahi 
ojfunu 


ZAGHARI7E,  *2W 
tnese.  cifterna,  inqua  nullae  funt  aquae,  hoc  cft,  er- 
carcere  jBabylonico%  in  quo  fumma  te  premebat  miferi&>  *o 
tripui>  iiberamque  ad  terram  propriam  redeundi  tibi  potc- 
fiatm  fcci>  quce  tamen  omnia  fi  quis  typice  deinferno  &  /:- 
beratione  ex  eo  per  Chrifium  >,  velit  fecundario  explicart^» 
dicam  ti  nullam  fcribimu4fNcqut  vtrbfipriutdataminttr- 
fraationcm fequamur,  ef£  bicnimis  magnus  faltu* ,  fedca-> 
xoaneblendi  ratio,  quce  propbetis  ef£yalde  familiaris ,  quan- 
do  a  rebws  corporalibiis  &  prateritis  argumenta  ducunt  ad 
rcs  fpirituale*  ac  futuras  probandasjfirmifiima ,  ut  homines>  rhisdefu* 
€X  ijs  ,.  qute  faUa  ejfmnovsrunt  >  de  futurorum  complemen-\turorum 
to  certiores  cfft  queant^  dum  fic  cMguntrpraftita  ef£  illa^  \ ^j^'^ 
fromifialiberatio,,  quodnovimus>  E.  &  bac  preeflabitur>\ mm  * 
quod  credimus  :,  ubi  notandum  ef£ Auguftinx \  lib*  10.  C  7). 
C6p.  32.  diUum.    Ita  narrantur  pncterita7  utfutura  etiam 
frxdicantur  >  quorum  multa  videmus  implcta  ,  cx  quibus 
ta  qua  reftant  >  fine  dubio  fyeramm  implenda  &  lib.22.  C, 
7).  cap.  3.«  yenient:  &  hac  ,  ficut  &  ifta  venerunt ,  qua  in- 
crcduti  non  putabant  efli  ventura.  &  Cypriani  de  mortali- 
tate:  fiunt  cccc  qua  difta  funt  >  &  quando  fiunt  >  qua  ante^> 
frtedicla funt  >  fequentur  &  quacunquc  promijfa  funt. 
Dcinde fanguis  fcederis  JsLov*  Teft.  etiant fuo  modo  pertinet 
ad  libcrationem  ex  captivitatt  TSabylonica  >  quia  nifi  per 
Chrifium   mcdiatorem  inttrcedenttm  ,  ac  fui  fanguinis 
quondam:   effundendi   meritumt  tflendentcm   faUum  cf 
fety  ilia  per  DE 1 '  juflitiam  non  fotuiffet  finiri.  quin  ctiam 
Cbrifius  fuo  fanguint  omnis   generis  bona  nobis  pepe- 
rit ,  fiquidem  in  ipfo  tantiim  funt  omnes  promifiiones  ccr- 
$k  &  Amtn  2.  Corintk  i9  29.    2)tniqut  non  fuit  merum  tem  • 

Hh    $  fora* 


Cur  de 
fontificijs 
hk  nihii 
Agatnr. 


Vfushoru 
duptex. 
i.  genera- 


j.fiecialis- 


jyuplum 
i.e.  malw. 


CAPUT  NONUM 

lorale  aut  corporale  beneficium  illud  judseis  prajlitum^% 
juando  tx  captiyitate  'Babylonita  foluti  redibant  a<l  Ec- 
defiam  ,  quandoqnidem  extra  tatn  fi  manftffent  ,  publu 
zumqut  yerbt  minijlerium  non  recepijfent  unde  ipfornnu> 
pofteri  falvari  poterant  /  T^oman.  io>  i+.  l)e  Tontificio* 
rum  nugis  circa  hunc  lecum  ,  quorum  alij  eum  de  limh% 
patrum  >  altj  de  purgatorio  accipiunt ,  nil  addimtus ,  cut* 
tce  fua  fe  vanitatt  ipf*  refutent.  Vtde  Chtm.  pag.  tx.  con» 
til.  Trid. 

Vcr£  12.]  Ufus  autem  fuperiorum  promifiionum  hU 
oflenditur  duplex?  unu*  perpetuu*  ofhnium  temporum per  ap+ 
plicationem  ,  in  fto-otj  ut  ad  Ecclefiam  fe  omnes  rtcipiant% 
inquatuti  effe  poterunt  :  *Revzrtimini  ad munitionem  yintti 
Jfei>  quibus  Jfies  omnis  nondum  ef£praclufa ,  fedqui  pervin* 
cula  ac  dura  malaad  jfiemin  Veo  ponendam  exiitamini,  Job* 
l3>  l$*  gratuitis ,  Vti  promijlionibu-s ,  malis ,  inquam ,  preffi 
ad munitionem  >  hocef£j  Ecclefiamyos  confertt^  quam  Devf 
ipfe  fuo  munit prafidio  Tfalm.  +6t  2.  6.  &  126,  2,  alter pro  tcm- 
port  illo ,  quo  yiyebst  propheta  ,  per  veram  txplicationemf 
in  is&zi6e<ret,  &  nuncyos>  quorum  animi  fluBuant ,  ac  ftrt 
a  promiffionibus  diyinis  defcivcrunt  ,  revertimini  ad  mu- 
nitionem  >  quam  yobis  totifs  ofiendi  in  leroflyma  ,  vot 
Vindii  fpei  ,  qui  acqui:yiftis  Dei  promifiionibu*  per  pro* 
phetas  fattis  ,  quum  ad  vincttla  raperemini  ,  qucd  fi  fa* 
Etum  a  yobis  fuerit ,  er  VerS,  ftde  adhxferitis  Ecclefia ,  qu* 
nunc  lerofolymis  colligitur  ,  tum  hodie  tibt '  indico,  du* 
pium  reftituam  ubi>  hoc  ef£,  fatis  muitum.   Ut  emm  la* 
tiniomnia  magna  decumana,  fic  hebrti  eadem  vocant  dupld 
j  vtl  duplicia.  Ef  40^  2,  &  6i>  7.  hrem*  id}  18.  lerofolymis  igi* 

Iturquteflis, 
dura* 


5.6-  r» 


ZACHARIJE. 

durate  &  vofrnet  rcbu*  feryate fecundis. 

^crum  nonnulli  nondum  ibi  funt  :  dc  iliis  ficfcntio.  videfup. 
,6.7.  Si  quid propter  nomen  meum  inquit  Dominm ,  di- zach.zl 
liferitis ,  cenrupliciarecipietis  %4atth./9>  29.  quam  obcau- 
im  ctiam  yos ,  qui  adhuc  'Babjlonc  defidetis ,  ad  Vefranu 
:dite  patriarr. ,  ut  nobis  bene  fit ,  fiquidem  Jehoya  defen- 
it  fuum  populum  ,  &  ei  cS£  circumqua^  murus  igneui  ib. 
terf.  j\  fuamfa  manum  contra  gentes  agttat  ,  ut  funt  prada 
hyis  fuis  yerf,  s.  9.  qui  totus  locus  cum  boc  diligcntcr  cf£  con- 
\rcndiu ,  fiquidem  fcopm  utriutq^  ut  in  Veo  confidentes a 
vi  extemanonnimiummetuants  cumVeusfuos  optime  pojfit 
iefendere^j, 

Verf  /j.  )  Declarat  id  porro  h.  I.  propheta,  quando 
vfttndtt ,  quando  Deus  populum  fuum  ,  cum  eundems 
&  grayiffmis  beUis  cxercet,  contra  vires  hoflium  con- 
firmet,  cum  ipfe  fit  q.  arcws  tsr  pharetra  Dci,  quibus  gen- 
tes,  ium  vult ,  fadllime  pote^  conficerc  >  &  ftliciffi- 
mumbeili  cmniumqus  malorum  eyentum  prafiare,  Na??L-> 
mam  tuf  inquit,  quum  terendero  roihi  jehudarn ,  ar- 
cumque  impi^vero  ex£phraimo ,  quum  utriufquc  regni 
fiedee  &  Ijraelis  ex  capttvitate  reduccs  (cum  enim  utrikfy 
rtgni  fiat  hic  mentio  ,  iterumex  utroque  quondamak-\ 
miios  a  cDeo  efje  redultos ,  qui  ylluerunt,  hinc  concludimusfup. 
£.  v.  14.  )  noyayirtute  irJuero ,  ac  cum  fint  imhelles  ac  pauci 
contra  nofles  forrifmos  ac  ntimero plurimcs  mirahditer  ac  di- 
vinitui  armavero^  utfit  JehtuU  q.<arcuikme  adduUws  >  quo 
'bbfhs  percufum ,  ® '  Ephraim  quafi  fgittarum  pUretra^y 
quippe  cx  ciio   militcs    depromam  ,    quibus  nocc^ni^ 

adver- 


Jud<ei& 
ifiaelitx- 
rcducii 
junt<. 


54* 


guomodo 
etum  b&c 
fofint  ac 
commodA- 


&eu$  de- 
fcendtt, 

"Velut  fuU 
gurfugit- 
SA  Deu 


CAPUT  NONUM 
tdyerfarijs,  #  cum  ua  excitavero  filios  tuos,  6  Sioii 
nuperreadificare  ccepta  9  &  qua  fola  atj}unanunc  ludteos  & 
IfraelitM  contines ,  contra  filios  tuos  6  Javan ,  eos  nempe 
qui  ex  *Alex*ndri  ccmitibus  ex  Gracia  oriundis  funt  crti, 
mfenfifiimi^  ludceorum  hoftes  fuerunt >  reges  Syri  atqut^, 
j£gyptij  >  ctiam  tum,  dico ,  difponam  tc,ofilia  Sionir, 
tanquam  gladtum  potentis  alicujws  giganris  vel  beltator 
ftrenui  y  coram  quo  nemo potef^fubfiftere^  vires^  tili  iny\B\ 
praebeo,  qua  omnia  tempore  %}accab(eorum  completa  funt% 
ut  ex  eorumrhifioria  liquet.    Quod fi  quis  bac  quc%  fecunda- 
rio  allegorice  velit  accommodare  ad  fjiritualcm  rcgni  Ckri- 
fti  dilatationem ,  qute  f«8a  ef£  per  apoftolos  ex  regno  Iud* 
ac  IJraelis  feleblos ,  qui  doBrin&  fua  yelut  injallibili  arcu 
jcopunr  jalutis  ,  qui  ef£  Chriftus  cum  fuo  merito  tetigere^, 
&  quorum  yerbum  ef£  quafi  gladius  anceps  Hehr.*,  u.  nej^ 
ei  rcpugnamu* ,  cum  tantum  de  fenfu  verborum  genuino  ac 
literalt  ,  non  ie  quacunque   accommodatione  9  ftmws  foU 
liciti. 

Verf  /4.  )  Quod  autem  b*c  omnia  virtute  divina  ,  & 
non  humana  peragantur  ,  ex  viSlorijs  maxime  infjtra* 
tvs  fiet  conjjicuum.  Nam  Jehova  ipfe  contra  hosyftro* 
layan  feu  pofleros  ducum  Gracite ,  Jntiochum,  ejujiftttji 
femiles  tyrannos,  erit  confpicuus,  &qui  antea  non  pate* 
bat  9  ex  operibus  videbitur ,  ( quemadmodum  in  fcrU 
ptura  Veus  yideri  yel  <tppartre  >  vel  defcendere  dicitur9 
quando  prafentm  vel  potentU  noy*  edit  documentaJ) 
quando prodierit velutfulgur  {corufians  quammaxime% 
benejj  poiita  ,  quafa  facile  perrumpit  yelut.  fulgur  *Nah. 
2s+-  &  3>  $Ofag*tta  eJUS,  t*ei  nimirumy  qutppe  quce  eju* 
jujfu  a  ludan  tmjpt  )  ut  lud,  ?9     gUdius  lebov*  &  Gi~ 

4con*i 


ZACHARIiE.  1  24x 

^>»tf>&D6minusJehovae  buccina  chngct  fuosmUitcA 
tuimans  Joel.  2,  1.  iu  velut  imperjttor  fummw ,  &,  id  ef§\ 
progredietur  feu  incedet  intonans  procellis  mendianis,j 
talem  fragorem  &  nimbos  emittet ,  ut  quum  procellas} \  M/ier  m 
notus  excitat,  qua  magno  impetu  ruunt  ,  ftquidem  au'\iu[mm% 
fter  proprer  bumorem  &  calorem  aptijfimw  ef£  gignen- 
\dis  turbinibiM)  4tt  merito  hunc  populum  aHoquaris  cum-* 
\poeta~> : 

Qnimium  dilette  Veo ,  tili  militat  ather, 

Et  conjurati  veniunt  adpraelia  venti. 
J)e  pleris^  autem  verbis  &  phraftbus  quomodo  7)ei  ma- 
jeftatcm  exprimant  ,  &  ad  tllam  denotandam  adhibean* 
tur>  dtblumesXpluribus  Habacuc.  3,  3.  4.  9. 11.  12.  13.  quem~> 
locum  omninb ,  jicut  etiam  Nab.  h  3.  4.  /.  6.  Sir.  4.3, 
confer,  &  melim  hunc  intelliges  ,  cumibidem  Dei  fuos  de- 
fendcnttf ,  ac  hoftes  eorum  punientis  defcribatur  potentia^. 
Exemplum  autem  bujus  rei  habes  inftgne  Jof  10,  iu  2. 
Sam.  U2*> 

fcrf  if.  )  Quorjum  verb  hxc  tam  muha?  ut  tnteUi* 
gdturfaltem  illudy  jehova  Dominus  exercituum  prote- 
pet  eos  >  prc%  eis fuis  ftlijs  pugnabis  Tfalm.  6$9  22. 23.  24.  ut 
olim  Exod.tA-)  13  74-  uttpft cornedanc,  tranquiUe  fruantur 
rcbus  fuky  hojhuwft  fpolijs ,  pofiquam  fubegerunt  feu 
fubjugarunt  lapides  fundae,  hoc  et^,  hojles  juos9  in  qui 
bus  clim  erant  muita  funditorum  ugmina  ,    qua  fundis 
&  ceftrojfihendonrt  utebantur  ac  ftspe   tum  pro  optimisl 
habebantur  m:lu:ibu*  fuJ,  zo:  t6.  &  blbant,  hilaresque  /O  '  &hiberif. 
prakeanty  perftrepantqs  q.  vino,  ac  gratulantts  anlmo 
ipforum  it.t  ejferyejcense  ac  geftiente  ac  ft  feryerent  vi~ 
no}  exque  ebrietate  j^tritualt,  qua  ef£  ob  donorum  T>ei 

li  rtdm* 


pij  comi' 
dent 


24^ 


implebUnt 
tfater* 


CAPUT  NONUlVf 

redundantiam  laetiiia  &  gratiarum  aUio  Epbefij,  it  20. 
quod  ultimum  membrum  pro  more  V.  Teft.  fic  exjionit, 
?&  impleant  tum  cratera  ,  tum  angulos  altaris.  So» 
\lebant  enim  ita  Deo  prolixiffime  agere  gratias  ,  ut  facrifi, 


&  ar.gulos 

Altttxft».    \ciorum  maUatorum  fanguinem  inderent  crateribut y  atqu 


Ttfpides 


TiilUttai 


ex  ilitf  ad  quatuor  aitaris  angulos  profunderent  Leym 
2,  2.  s.  />,      7,  4-.  atque  fic  ipfi  quoque  offercntes  coranL 
Veo  fuo  laetarentur  ,   unde  libationes  apud  gentes.  crtt 
funt  vari<e.     ^tq^  hic  fenfus  fcopo  prophetx  rnclius  qut 
drat  ,   quam  ji  illud  comedere  pro  confumere  ,  biben 
yerd  pro  bofiium  fanguine  fatiari  cum  Gualthero  expli 
temus* 

Verfii6.^)  Deniqv)  quid  attinet  pluribus  metaphon 
rerr.  iflam  explicare  i  dicam  dulcide  ,  inquit  prophttt 
fervablt  eos  filios  Sionis ,  <&  quotqmt  ex  gentibtis  adeam-% 
^accefferunt  fup,  verfis.  & 9.    Jehova  Dsusipforum  ,  ctie 
ilia,  tanquam  gregem  populi  fuiy  utbomu  paflor  fiuas 
oyescurat  Tfialm.78,  7.     100.  3.  Iohan.  io0.    Sic  ipfie  fiuos  ex 
omnibivs boftiuminfidijs ,  minis ,  viribrps  ac  periculis  eripictp 
quumlapidescoronae  feu  coronarij,  koc  ef£,  trophaa  co«- 
ronario  opere  juperius  cin%*  &  lemnifata ,  quce  pofitafue—. 
runt  grato  animo  >   ut  fint  libsratioxum  pr<ecedentiur?Lj< 
monumenta,  pro  vexillis  erunt,  ad  qu<e  refiugiant  quo% 
rehquioppreffim  terris  illius  populi  fanili ,  qualia  lapidea^ 
monumenta  erctla  ejfie  legimus  Genefi  28,  18.  Exod*  17, 
hb.  4,  20. 

Verfi.17.)  Quia  verd  homines  plerumque  Dei  bsncfi*- 
cia  negliguntj  prophetaadmirabundus  exclamat  ,  nequ^ 
numerari  pofife  regni  Ckrifti  beneficia  ,  neque  fiatis  pro  di- 
gnitate  laudari,  cum  tanta  fit  fiutura  fielicitas ,  ut  fatis, 

nequeat- 


ZACHARIJE.  ;  2;; 

fjtjueat  expUcari)  &  tanta  abundantia  boni ,  tff        ^«0-  ab 
tuetcncrioradglotnimVcipradicandum  excitetur.  Nam, 
Vcuibone,  quantum  erit  bonum  ejus,  &.  quanta  pul-  nMran- 
chritudo  ejus*  frumentum  juvenes,  &  muftum  vfr:  *** 
gines  facundas  faciet,  utcomcdant&  bibant  affatim  fupr. 
verfi^.  benaj3  poti  Dcum  fuurn  laudents  inhoncre  ejws pro-  j 
fagando  efofuentes ,  &  ad  bona  opera  frucltti^  pijs  dignos 
proferendos  idonei.  utrumqut  cnim  yocabulo  hebrteo  313 
quod  b*  L  in  textu  cf£  in  Tiel,  optims  congruit  ,  quta  & 
abunde  fruftum  proferre ,  dr  beni  ac  copiose  cloam  Jigni- 
$cat. 

LOCI  COMMUNE& 

Ex  verf  9.  ] 

I.     Filia  Sionisfilia  Jerofolymse]  Finti politU  Ju<  ^inis^ 
Jaicee  a  T>eo  jolenniter  inftitutx ,  per  reges  Ajfyriorum  &  tiajudau 
Perjarum  mijerabiliter  deftitutx  ,  ac  a  rege  ccelorum  mira.  c<x  quinZ, 
iihttr  reftituta  >  erat  rton  ultimiPS  >   ut  ejfet  fcdcs  certa^, 
in  qua  Chriftus  diu  prxfiguratu*  atque   dcftderatus  tan~ 
dem  exly.beretur.       IsLam  propterea  a  fuda  non  reccffit 
^xrga^  quxn  effet  pcculiarps  ac  4  reliquPS  diftinUa  tribus, 
(  quippe  ex  qua  oportuit  prognafli  jaHatorem  )  donec  f 
^enirent  fecundinte  cj/ps  mulierPS ,  quce  ftmul  &  patrps 
tnatris  in  hus  terrps  vicem  trat  fujlentura  Genefi  4p,   10, '  c/;r;#^ 
%lich,  ff  z.  Ebr.  7*  '4,  propeerea  lex  ceremonialvs  V  foren- 
fts  ufjite  ad  lohannem  prophetavit  %iattk.  //,  /3.  &  finis 
legps  omnts  e{£  Chriftus  %oman.  /o,  4.  qui  dum  novum  fce~ 
4tps  inftituiti  antiquauit  prius  Ebr,8*     /j.     Hodie  enitn^ 
nulia  ef£  filia  Sionps  aut  Iertftlymorum  corporalps  (  ea~> 
enim  pUne  devajhta  cf^  %/latth,  zh  tf.  Luc.  i?}  44  fl 

It    2  Ejl 


Qmnihus 

datus 

Chriftus. 

cur  non  o- 

mnes  fal- 
VSt.. 


Chriftm  - 

.tfertgau 

diumye-. 


j 


resmun- 
danx  va- 


t  CAPUT  NONUM 

\Efd.  h  3?»  Ih)  fed fuperna  Jerofiolyma,  qua  omnlum  noflrutm 

imater ,  Galat»  4,  26.  quam fequetur  tandcm  noya  dejlendeni 

!  a  Deo  ex  ccelo  Apoc.  21,  2. 

II.  Ejidem  yerba  monflrant  nobis  y  quibm  hominu 
bus  Cbrifli  adventus  profit ,  nempe  licet  omnibus  ille  natus 
]  ac  datws  fit  Efi.gy  6.Luc*  z>  10.  tamen  quia  non  omnes  eum fidc 
reripiunt,  Johan.i,  u.  tantum  credentibus  in  nomen  ejus  dat, 
hanc  poteftatcm  filios  Deifieri  ib.  yerfiiz^  videlicct  qui  ex  Dc9 
nati  fiunt  ib.  verfi  t£  quod  tantum  jitex,  verbo  ac  facramenm 
i.*Petr.  z,  u  2j.  Tit.  2, /.  ^ohan,},}.  hacautem.  media  quia^ 
tantum  fiunt  inE.cclefia^  im 

non  pater  in  cceltf  cuinon  Ecckfia  mater 
&  proindefiUa  Sion  hicredemtor  yenit  ejficaciter  Efa.  #;  2 
2i,  T^oman.  //,  zfr  &  buc  JftcUant  fequentia  ifjLfyctHtvgi  prono 
minarex  TllllSj  adveniet.  TTB I,  qu<s  fiunt  notte  appiU 
cationis  cum  refleUu  acqiv.fitionis  CJmfli advcntus q»i  ad  to^ 
tum  mundum pertinet  fjban.  3,  16 \ 

1 1 1.       Exulta  >  ciange  \  Chriflus  ajfert  gaudiutrLj^ 
demit,  metum  >  unde  angelus  Juper  ipfius  nathitatem ,  Luc.  2,, 
i  ne  timcatis  9  ecce  eriim  annuncio  vobis  gaudium  ma+> 
gnum  :  fiupcr  ipfiits.  refiurrcUioncm  ,  ne  timeatis  yos  :  &- 
tpfie  Cbriflut  ,  ney  timeatis  %lattb.  28,      io.  quid  turbatii 
efiis  Luc.  24y  3$.  unde  &  hinc  inde  Ecclefia  W.  X.  ad  latu- 
tiam  excitatur  Efia.  $h,tu  &  60,     &  66, 10.  Thil.  434.  Ga«. 
lat.  4,  z8.  ex  Efia.  $4>  i.    Exultct  jam  JJLabal in pecoribus fiuis 
,  i.  Sam.2$>  4-8*  dives  in  divitijs  Luc.  iZj  16.17,  Haman  Eflb*. 
3.  &C.  Herodes  Aclor..iz>  21.  22.  in  honoreyano ;  epuloirL&^ 
luxu  profiano  Luc.  i6>  19.  yoluptatibus^  illicitis  T^oman.  /j,, 
.  13.  in  fiorma  pulcbritudint  Jejabcla  2.  T^eg.  ^t  30.  in  yefli- 

Ituf.  decore.  sAgrippa  &  Bcrnice  iAc7or<2$}  zj.  in  bracbiorum. 
i  roborcs 


Chrifius' 
es\  rex€c~~ 
clefite*. 


ZACHARIS  |  f4f 

wfore  Goliathus  t.  Sam.  17,  s.  in  Jua  violentia  mundu*  antU 
diluvianus  damnatus  Gsncf  6}  13.  Tharao  in  crudelitati^, 
Exod.  /.  2.  cap.  alius  in  alia  yanitate>  pius  tn  folo  T>eo  vere 
ixnltat  Luc.  /,  47.  Efa.  6i>  10.  Tfalm.  t/S>  2*,  vide  quce  dixi- 
tnttsin  Tjalm.  *>  7.8* 

I V.  Ecce  ]  Hominum  animitorpent  ad  promijflones f  Uomines 
\Jivinas ,  ut  meritd  cum  Efaia  dicat  yerbi  diyini  minifler  cap.  exchand? 
\6js9  i.furge>  qitia  yenit  lux  tua>  &  gloria  lehoyee  fuper  ro  \fant 
ortacf^i  velcum  ^ApofloloEphcf. /,/*.  excitare ,  quidormps, ' 
&iliucefcet  tibi  Chriflus.    Exemplo  ef^  Daniel  >  quicumad 
angeli  verba  foporedbrutm  jacebat  in  terra  >  ab  eodem  tangi- 
tur  acerigitur  Dan.$>  JS..& ?>  2i„ 

V.  Rex  ]  Chriflus  ef^  fua  Ecclefla  rex  >  cui  a  Dco 
patreeS^  prxfeclus  Tfalm.  2,  6.  & plenaria  gubernationis po- 
tcfiate  praditus  ApocaL  /,  /«?..££* 7.  dominio  ipfi in  cmnia  con- 
cefjo  Tfalm.  no,  2.  Dan.  2y  4-4-.  &  7,  24;  27.  Luc.  2,  //,  &t>3t. 
ffcu  Corinth.  2>2j.  Colof.  t>  13,  Jpocal.  /<?,  16.  lerem.  23,  /.  & 
gjtfi  Tfalm.47)  3.  t.  Cor.  /;,  2/,  verum  regmmejus  noncf^ 
de  hoc  mundo  loh,iS>36.  2.  Corinth.  to>4<  licet  illud proratione 
rudii  populi  in  V.  T.pro  moreimperiorum politicorum  fcepe  de. 
fcripjerint  propheta. 

VI.  Tuus,  tibi]  Ftdcs ef£  flducia flngularis  >  qu* 
fibi  in  indhiduo  omnia  Chrifli  bona  appltcat^  &ad feVelut 
tnanu  recipit  lohan.  t,  12.  Colofl  2,  6.  ut  qtits^  pius  pbflit  di- 
cere  cum  apoflolo  >  Ckriflus.  tradtdit  fcmctipjum  pro  020 
Galat  2,  20.  &  cum  Thoma  lohan.  20, 2§„  Dominus  meus 
&  DetPS  mcws^  cum  Dayide  Tfalm.  23,  1.  Dominm  paflor 
mcus  >  &  Tfalm.  27 >  /.  Dominus  lux  mea>  quem  timcbo? 
unde  tcties  in  cantico  canticorum  y  ofculetur  me  >  trahcL, 
tnc  ,  dilcftc  mi  7  amicus  diletlus  meus  ,  eccc  te<  quemad- 

li  3  modum{ 


Tides  fihl  \ 
bona  ijN" 
plicat.^ 


Dei  prtf- 

veniens 

ftecejfarU 


Bei  mife- 
fricoydti. 


$os  vem- 
tmus  V9- 


chrifius 
jujlus* 


CAPUT  NONUM 

modum  etiam  Chriftus  Ecclefix  fponfm  prteit  Efik.  61 ,  rt. 
Exultat  amma  mea  in  T)eo  meo ,  qiti  mduie  me  yeftihws 
falutis,  paiiio  jufthix  amiciyit  me  ^tst  Chrijii  mater  fui  flij 
imitatur  vocem  Luc.i>  46. 47. 

VI  I.    Ad  veniet  ]  Quia  hicrex  adnos  adventurus  di* 
citur,  cum  nos  adeum  ex  nojirts  yvrthm  venire  non pot&ra mus, 
Utfatemur  in  expiicatione  articuli  tcrtij,  primv  qu  -d reqmri* 
tur  ad  hominum  t  jWverfionem  &  ercUioncm gratia pravenienlk 
fiacile  intclligimus  TJal.  tt\  4.  &  19  >  u.  &  79-,  S*  nam  ftm 
[  Lhrifto  nikil  facere  pofjhmus  fyftiup  &nemo  potct\venirt 
ad  Chriftum  ,  nifi pAter  traxerit  eum ,  puta perverhum3  undi 
fides  concipitur  Jofi6,  40.  44.  45.    deinde  quia  Jponte  ac  norL» 
rogatus  venit ,  fiiam  nohis  prohat  mtfericordiam,  ipje  eni 
detet  defeSliones  noftras  propter  fe  Efi  4j>  2/.  &  in  eo  commen 
dat  T)eus  fuam  charitatem ,  quod>  quum  adhuc  eramus  pec 
catores,  Chriftus  pro  nohts  ef£  mortuus  %pman>  s,8.*o.  e 
jusjj  henignitOA  ac  (piAct/Jgtomc!,  apparuitnon  propteroper 
jufta,  quct  nos  feceramus ,  fid  ficundum  mifcricordiam fiua 
fahavit  nos  Tit.     5.  tertio  quia  Chrifius  vcnitad  nos  in* 
yocatus  >  yeniamus  ncs  ad  eumyotati*  &audtamus  hic ,  Ve* 
nite  affliEii  %datth.  u>  z$.   lohan.  />  34.  ut  pof£  etiarn-* 
audiamus  ,  venite  heneditli  ,  nec  andire  cogamur  ,  ittM 
malediUi  %latth.  2$,  54.  41.  deniq3quia  venit  /alyatum  quod 
perierat  %latth.  i8>u.  ovem  perditam ,  drachmam  am  ffam* 
(filium  prodigum  Luc.  if.  veniamus  ad  eum ,  fiquidem  ysnien- 
tem  ad  fie  nequaquam  extrudit  Johan,  6}  57. 

VIII.       JoftliS  ]   Cum  inter  homines  ne  unus  quu 
dem  erat  juftus  Tjaim*  14,  $.  T^man.    10,  Chnjtuiyenitju* 

M 


Ex  3et 


ZACHARI/E. 

M  •  qum  Veu*  propofuit  placamentum  per  fidem  in fanguine 
uf  ad  dcmonjlrationem  jujlitite  fua  \b>  vcrfz*.  2;,  confer 
[om.  4*s*oremu4  igitur  cum  'D-anielc ,  penes  te  >  Domine^» 
'£ju/litia,  pcnes  nospudor  fiacieiy  non  propter  ullam  jufli- 
am  nojiram  deprecamur  te>  jed  propter  mifierationes  tuM 

\\mpl  jfimM  >  t&propur  Dominum  cap.  p.  7. 17  /<?.  &  cum  nul- 
1  iis  bomo  jujlivs  erat  in  terra  qui  faceret  bonum  ,  &  non  pec- 

aret  Ecclef.  7,     Ventt  Jehoya  jujiitia  noftra  Jerem.  zp  6% 

,  Corinth.  h  ;o,-  ^iudis  legem  qucc  in  te  accufet  injujlum ,  vi- 

ies  hic  regem>  qui  illudin  te  excujet  >juftum. 

TX.    Salute  pneditus  )  Ex  nobis  ef£  nofcra perditio> 
fx  Deo  vcro  fahatore  nojlro  ef£  jalm '  noftra  Hof.  i$>  p.  penes  falm< 
pcm  ef£  falws  omnimoda  >  kuju*  &futura  vitx  Tfal,^  a, 
Timotb.  4,  Srcorporis  &  animce  1.  Tbcjfi$>2$< 

X.  Pauper)  Chriftws  omnium  rerum  Dominus  pau- 
fer  fiaUm  ut  nos  ditaret  2.  Corinth.  8>9  &  quianos  0- 
portet  fieri  conformes  imaginis  filij  Dei  7$om.  8>  29.  nons 
tegre  jeramm  paupertatem  1.  Timoth.  6,  7.  8.  cum  illa^> 
4  Deo  fieparare  nos  nequeat  ibid.  verfi  ^.fed  potim  nos  ad 
ipfum  confiugerc  compeUat,  ut  flium  prodigum  Luc%  //.  La* 
^arnm  Luc.  16.  quum  diccre  talis  necejfe  habeat ,  fum  pau- 
per  &  egenus  >  fed  Dominm  cogitat  de  mc  Tfalm.  m>  18.  quiji- 
bi  derelifuie pspulumpauperem  ac  tenuem.  Sophon  9,  12.  e- 
Itgittfo  non  multos  nobiles ,  Jed  infirma  mundn.  Corinth.  i> 
26.  27.  28-  pauperes  vero.  in  hoc  mnndo9fed  dhites  in  fidi^. 
$ac.  2> 

XI.  Infidens  afiito,  idq,  pullo  nato  afinabus) 
Cum  Cbriftus  puUo  ajina  indomito  mjidere  voluerit ,  praeter- 
fuam  juod  ita  humilitatem  fuam  indicet  %datth.  111.29,  cum 

noU' 


24f 


,  Cbrijtus 
puuferk 


Chrifim 
ctt  humh* 
lif. 


24* 

&  omni- 
ptens* 


jfini  tm- 

mundhies 

tarditai, 
Jlo.lidi.tas, 


jcum  ful- 
lo  confe- 
rurjur 
gentcs. 


CAPUT  NONUM 
non  deleUetur  hic  equi  potentia  Tfalm.  147*  10.  &  cmnrp** 
tentiam  >  cum  creatorem  hunc  fuum  indpmitum  animal 
fiatim  admiferit  0  feque  ei  humiliter  fuhjecerit ,  ut  meriti 
dicat  Chrijius  curn  propheta  paululum  immutatis  vtr- 
his  ad  Judaorum  txcttatem  fe  conyertens  :  %Agnofiu 
hos  poffejfurem,  fuum>  &  afinus  ffceftpe  Domini  fui, 
Ifrael  autem  non  agnoftit  y  populus  mews  non  animal- 
yertit  Efa.  i>  >  &  proinde  mtritb  utflagellum  equo ,  &frt* 
num  afino  adhihetur,  ita  virga  tergo  how.mfiolidorunu 
Proyerh,  26, 3  de  qua  Luc.iv->  41.  43,44,  Etiam  h/sc  meih 
tari  hic  pie  pofjumus  >  quod  afinm  notet  nojlrae  natur* 
immunditiem  Q  ad  facriftcia  enm  quod  ffeBat^  pro  im* 
rnundo  animaii  hahehatur  in  lege)  tarditattm  &  fioli- 
ditatem  >  quce  omnia  quando  j*m  erat  Chri/lus  expiatu* 
rus  jua  paffione  &  merte ,  aftno  adyehi  yoluit  >  ut  difce* 
remus  >  j>er  ipftum  folum ,  poftquam  ettm  admibmu*  re<* 
Vxorem ,  nos  mundari  a  fordibut ,  excitari  &  illuminari 
in  cordibus*  fulius  yero  quod  tdem  erat  indomitus  >  fi* 
gnificat  >  gentes  qua  jugum  legit  hatlenus  ignorahanP 
fuh  jugum  Chrfii  efje  ducendas  ^Atlor.  if>  10.  %latth.  //>  M 
Abrabam  quidem  ad  Deum  adfcenfurus  in  montem ,  afh 
num  cum  Jeryis  infra  montern  relinquebat  Genefi  Z2> 
hic  vero  Abrahami  filius  &  ftmen  henediUum  afini  pul* 
lum  in  montem  olharum  p*r  arduum  iter  adductt  ,  <St 
pofiea  in  monte  Deifantlo>  &  urbe  Jerofolyma  ftjiit ,  ita^ 
ut  ipfi  vefies  &  frondes  fuhjiciantur.  Sic  Chrifius  ho. 
minem  per  haptijmum  &  verhum  regtnitum  via  angufia 
&  ardua  cogit  ire  in  mcntem  oliyarum  ,  uhi  oleo  Jpiri- 
ttps  inungitur  ,  dummodo  pedihtts  conculcet  &  jpernat 
hujus  mundi  fafium      luxum  ?  fuosque  ajftttus  exuat> 

"  tan* 


ZAC|HARI^E. 
tandem  in  monte  Vei  fantto ,  noya%  Jerofolyma  enm  fi- 
ftit  &c. 

XIL  Ex  toto  vero  h.  I.  difcimtts  /,  quemadmodum^ 
\tx  prajentia  regis  mundani  orieur  plerum^  latitia ,  ita  oh 
prafentiam  hujus  regis  cceleftis ,  qui  omnis  gencris  bonis  fuos 
ditaty  maximum  oritur  gaudium  Tfalm.  4,  7. 8»  O4  7h  z5- 
mt  canantdefaiute  ejws ,  &  in  nomine  Dei fm  utantur  vexiUis 
ijP/alm.  20,6.  1L  quod oportuerit  in  Cbrifto  imgleri ejua- 
cun^de eo  erant pradilla  Luc.  18,31.  &  de  hoc  loco  %latthfzi^ 
4.  cum  quo  eonfer  locos  Eyangeltftarum  paYaUelos  fupra  ci- 
tatos.  IIL  In  Cbrifto  rege  noftro  ejfe  ciuas  naturas \  di- 
yinam>  qua  nomine  regis  Tfalm.  2,  7.  Sahatotis  Bfa. 
22  &3f,4<&'  quod nobis  venifje  legitur  Efa.  9 ,  6.  indtcatur :  & 
humanam >  fua  ex  vifibili  prajentia  ac  ingreffn ,  de  loco  in 
hcumprogrefju ,  paupereate ,  &  jumenti  cui  infidet ,  vilita- 
te,  probatur.  unde  11^*  etiam  ftatus  regni  %/lcjfia  noftri  elu~ 
cetj  cu/usinboc  tempore  gratia  facies  externa  plerum^  mi- 
ferabiiis  1.  Corintb.  //,  pof£  yero  improbis  erit  mirabilis 
<Sap,f,i.  2,  3. 

Ex  verfu  10.  ] 
L  Pacem  Ioquecur)  Chriftm  ef£  pacis  autor>  fua 
He  re  vide  %lich.  L.  C.  i.pacem  paralpit  cum  7)eo  fupra~> 
nos3  contra  infernum  infra  nos  ,  contra  mundum  circa^ 
nos  ,  contfd  confcientia  morfum  intra  nos  ,  ut  meritb 
'iirt  natiyitittem  Luc..  2>  i*.  &  refurrctlionem  pax  fit 
Wnnunciatb  cjoban.  20,  19.  21.  26*  quia  ilie  effc  rex  pacis 

II.  Exfcindam  currus^)  Chriflm idem  non  tdntuih 
fuo  tempore  Ecclefia  pacem  externam  dedit  ,  quemald- 

Js^k^  modum 


24? 


'  Uhl  chrr- 

ftus  ,  ibi 
■Aatitia. 


Vdtictni'4 
implctur» 

Chriflus 


qu/Jeejus] 
regnutru. 


I  V.ix  chri* 


Sjo   |  C  APUT  NONUM 

j  molum  etlam  tempore  Augufti ,  cum  Janum  Quirini  is  clau*. 
fax  Cbri-  [fijfet ,  natus  ef£,  fed  etiam  cum  gentibus  pace  fatla  unhiz 
giawjtw,  Ephef  tf.i7.&  ipfa  Ecclejia  ratione  jui  armis  exeernif 
nonutitur  z,  Corinth,  10,  3.  4.  fed  <mvo?3hiaA  7^  2*2  affumit 
Ephef  6,  1$,  koc  tamen  non  impcdit,  qub  nnnws  Ecdefia^ 
injufteab  bo/libws  opprejja  ad  arma  conclamet ,  &  fe  dcfen*- 
dat,  qfiodalterius  loci  ef£  declarare  pluribus  &  contra  ^ 
nabaptiftas  ajferere.  Vide  quaedam  in  hanc  fententianu. 
(  neq}  emm prohamitf  omnia)  jatfs  bona  apud  BellJ,  de  U:«. 
cis  cap.  /4, 

III.    Dominatus  ejus  a  mari )  Cbriftus  habetregnunw 

amphffimum.  ubicun^  enim  funt ,  qui  nomen  Domini  inVo* 
cant,  ipfe  efj^in  medto  eorum  %latth.  i$,.io.  iki  autem  non  tat 
tumfunt.in  N.  T.  Jerofolymis  Joh.  4j  zt.fed  in  omni  loco 
Cor.  i>  z.  CoL  1,  zj.  u  Tim.  it  8*  Tit.  z3 11  % 


ejc  bello. 


Gbrifti  re- 
$num. 


Tohs  bdno- 


Ex  verfu  11.] 

L    Tu  autem  per  fanguinem  foederis  tui  )  %Jonei- 
r^JXuUi y  ffiUY  hic  ,  quislitfons  ,  unde  omnia  ad  nos  promanent  bene* 
ficia  diyina  >  tam  corporalia ,  quam  jjiritualia,  nrmpe  qut,d 
\T)ews  fcedu4  nobifcum-  inijt  >  idque per  fanguinem  fux  fihjj, 
confirmavit  Hebr.  g,   iz.  /4.  quo  nobis  dato  ,  quomodto 
non  omnia  cum  ipfo  daret  ?  T^om.  8,  §z.  ut  meritb  fatea^ 
mur  cum  apoftolo  >  qucd  per  Chriftum  omnes>  promifi 
fiones  fintratee  z.  Corintb.  i>  zo.  abfque  quo  ef£  Veus  nobis  i- 
'gnis  confumens  Deut.      zi.  Ebr.  iz,  z$.     T>e  fcedcre  au+ 
2£  Y    \tem  N.  Teftam.  nobifcum  inito  videprateralia  multa  Hebr. 
jf>  6.  8.  ex  Jerem.  $i}  $i.  &  nunc  jufttficati  per  fanguinem-»-. 
Clrifli  falvabimur  a  ventura  ira  T^om.     9.  cumq}  per  ji 
dem  in  Chrifturn  finm  filij  Vii  9_  cnm  ipfo  etiam  regna*,- 

bitr.xfy 


ZACHARI^S. 

Hmuf  ingforia'7%om.  g,  17.  quiipfumnon  rejtcimus  ingratia- 
t.  Corinrh.  o>  u  t. 


Liberath 
JudimuiH 


II.  Emill  vin&os  tubsj  t>emfqiti  ex  captivita- 
te  Habylonica  reduxit populum  fuum  corporaliter ,  etiamfuo 
tempnre  Galat.  4,  +.feat  redemptionem  populo  fuo  Luc\i%  6$.  J  &  mundi 
quando  Cbrifttu  dedit  animam  fuam  hd^ov  pro  multps  %lattb. 
zo,  z$.  imo  kvriKv^oy  pro  omnibm  u  Timotb.  z,  6,  ut  juftifi- 
temur  gratis  ex  gratia  Dei  pcr  redemptionem  iUam  ,  quee 
per  fcjum  Chriftum  parta  ef£  Tfoman.  3, 14.  qu*  omnia  per 
comparationem  i  tninus  admagis  facile pojfunt  ex  ftriptura-» 
amplifieari.  iUi  a  regibtu  ALgyptijs  ,  Jjjyrijs ,  Terjis,  nos 
tmnesa  Diabolo  captiyi  detinebamur  >  ilie  ad  tempui ,  nosad 
fervitutem  aeurnam  >  ille  tantum  corporc  poterat  affligity  oc- 
tidiy  nos  corpore  &  anima?  illein  earcere  &  ergaftuh  detine* 
iatur  >  nos  infernali  palude.  unde  etiam  patere  arbitra- 
mur )  quomodo  non  omnino  neque  ftmpliciter  rejiciamm  eo- 
rum  fententiami  qui  ad  liberationem  ex  inferno  b*c  accom- 
modant:  tantum  illud  nonprobamm ,  quod quidam  primario 
&  Uterali  fenfu  hunc  locum  agere  de  defcenfu  Chrifti  ad  inferos 
ajfeverant ,  cum  tamen  in  hoc  textu  Chriftm Joquens  de  eo9 
juodfuturum  erat,  non  introducatur. 

Ex  vcrC  i% } 

I.      Revertimini  ad  munitionem]  Turrts  robu*\Ad£>eum 
Jla  ef£  nomen  Jehovte,  qub  accurrens  jujlus  in  edito  coUoca-  \  confulm* 
tur  Troverb.  18,  10.  ut  meritb  de  illo  poftit  dicere  David ,  tu  1 
fuifti  receptus  mihi  *  turris  robufta  advcrfus  inimicurns 
TJalm.  61,  4.  Jebova  petra  mea  &  prbpugnaculummeum> 
rufts  mea  ,  ad  quam  me  recipiam  Tjalm,     $,  proinds  0 

K^k^  z  aai 


%SX    [j  CAPUT  NONUM 

qui  exaudis  orationem. ,  ad  te  usque  omnpt  taro  yentura^, 

\ef£  Tfalto*  tf/>  $.  dicat  igitur  quisq}  affiiUus  fibi ,  quid  deju 
\  cvs  te  anima,  mea ,  /fiera  w  Deo  Tfalm.  4-z>6.  u.  redi  anima^ 
\  mea  in  requ\em>  tuam  ,  cum  lehova  beneficus fit  erga  te  Tfalm. 


it 


Speremus 

dil:::  (fl- 
r>Unr> 


7~- 

1  L      Vinft.l  fpei  ]  2VSp  aljiciarnus  fiduciam  nofiram^^ 
y#u$  magnam  habet  pr&m1}  rezributionem  Ebr,  ioy  j/.  $6.  & 
\g\:r\cmur.  in  ajflittionibuf  y,  cum  ajffiicJio  pariat  tolerantiam, 
'  tolerantia explorationem  >  exploratio jpem>  fjes  autem  tahs 
non  pudefaciat  I^m.      3.  4.  /..  ejfmficilicet ,  qui  exewpl* 
Abrahami  praier  f?em  in  fpem  crcdit  T^om.4-1 i$.  bic  eriinuk 
Jps  cfg-  falvatus.  Ttym.  8,  24-*  dum  fpiritu  ex  ftdefpem  jufiun 
exfpiUtit  Gal.  /j  4. 

III.      Duplum  reftituam  tibi]  Tietas  ef^magn 
qucfim  1,  Tim.  6>  /.  fiquidek  Deusbene  rctribuit  fiuts  culton 
bus  ?i  Mattb,  19,  29*, 

Ex  verC  T3.]] 
Quum  tetendero  mihi  Jehudam,  excitavero 
lios  tuosdifponens  te  tanquam  gladium  potentis]  *AL 
Qso  ef$  cmnts  fortitudo  bellica  &feltx  in  bellis  ac pnelijs  fiuc*. 

>  qua  de  re  vide  qua  diximus  locL  z>  7.  adde  autem  quod.l 
tnm  demum  hic  fit  jperandus quum  Deo  autore  iUa  jufici^- 
piuntur  exemplo  Ifraelitarum  Iudic%  zo,  18.  Vavidvs 1.  Sam*. 
30>  8>  ram  qua  irjujTn  Vei  fabeuntur fape  funtinfelicio-j., 
p&df  i^Ium.  u,  4j.  /.  2\fg<  17%  j/.\  Etiam  hocnota,  quod! 
beilum  in  pcens.m  peccati  immittatur •  L?vit;.i6>  24.  -2/., 
Deut.  28,  2/.  49.  Efi  />  2/.  26.  lerem.  />  //.  E^scb.  /,  12.  &  14, , 
/7,2.  Sam,  24,  iz.  bellps  autem  prefit  bumjlirer  ad  Dsumcla* 
etffjruien-  '  memu'  ex  'PJalm.  79,  i*  Vem  ingrejfa  fiunt  gentcs  in  pofi- 
dfc         \jffionem  tuam  }      porro  ,  ne  recordtrts  adyerfs  nos  mi. 

R  quita~~ 


VjCtdtU: 


S.uccejfus 
iu  Hiljf  a 


mntuntur 
a  oso. 


ZACHARI/E.  m 
ipitAtum  pracedcntium  temporum^  feftinantes prayeniant 
nos  mifirationes  tuae  vcrf.8.9.  itd  quis^  adyerum  Elifieum, 
boc  ef£>  Dcum  Salvatorem  accedat  ,  flensfa  ante  faciem^ 
tjtps  dtcat  ,  pater  mi ,  pater  mi,  currus  Ijraelis  &  cauitcs 
tjiif.  ipfe  vero  tum  imponet  manus  fuas  manui  noftra; ,  & 
tjficatiter  dicet*  fagitta  falutus  leboy<z  contra  boftes  2.  T^eg. 
ij}i4.  bomines  vero  per  fe  nibil  pojfunt  etiam  in  hifcc  ,  mji 
Deus  vias  eorum  jicundayerit  9  ludic.  20,  21.  2$.  ( ubivide^, 
Lutb.  in  marg%  )  2S\  &  direxerit  hac  inftrumenta  bellicd^,, 
arcian,  figittam  >  gladium  ,  quandojuidem  ut  fagitta  ad 
tnanum  rotufti-,  ita  funt  pueri  Tfalm.  127,4,  e*r  milites  funt 
velut  virga  Dei  Efa.  10,    ne  itaque  dicat  quifpiam  cx  Hlis , 
Ifirtutc  manrn  me<e  feci ,  &  fapientia  mea  verf  1$.  refpon* 
deblt  enxm  Dcminws  >  jam  gloriabitur  jecuris  contra  caden- 
tem  ipsa?  an  jc  magnificabit  fierra  contra  agitatorem  fuum 
yjtrf.  tff. 

Ex  verfu  14.  J 

K  JeHova  contra  hos  con(picuus  erit  I  Hlnc 
etiam  fequitur ,  quod  omnis.yi£loriaj  laus.  Dea  debeatur.  vidcl^us  De9 
Sopb.  $,//..  infra  cap.  io,  undc  etiam  fiepius  paucifiimisr^etur\ 
fudit  plurimos  >  ne  bomines  ,  quod  in  fe  gloriarentur ,  ha- 
bcrent  Genefiu  Iudic.7-  1.  Sam.  14.  per  infirmos  proftravit 
fortifiimos  ludic.*,  /.  Sam.  17.  Iuditb.  1$.  &  adbuc  in  mili- 
tia  fpirituali  ipfius  potcntia  in  neftra  infirmitate  perficitur 
2.  Corinth.  iz}g.  utnoninnobis  fed  Deo  ghriemur  verjl  /,  ?.  /, 
Corinth.  1,  $l. 

1 I. ;    Progredietur  procellis-  meridianis  ]  Quan- 
Jcque  Deus  miraculose  fundit  piorum  boftcs,  immittit f  J*\ faviciaria* 
gur  ,  quo  difergat  ecs  >  emittit  fagittas  fiuas ,  quibm fun- 
dit.eos  Tjalm*  /4    6>  ut  teftantur  hijloria:.  yide  loban*  10,  //. 


Viftoriai 


MiracuU* 


&eus  pr* 
tegtt)uos. 


i 

1 


flj  guftat  j 


CAPIIT  NONllM 
i.  Satti.ft24.  &eQSj  $ui  yitam  Tbeodojij  tmperattrisfcripf*, 
runt, 

Ex  vefTjj^ 

L      Jehova  proteget  illos  3  Z><?»*  benedidt  jajlo* 
facit^ut  beneyolentia  ,  tanquam  umio  >  circumtegat  eum 
TJalnu  h  *h  &      /4«  lP  $uta  lpf  e$C  auxxlium  in  anguflijt 
prafentifimum  Tfalm>  4-6, 2.  proinde  quisfh  pius  iila  Vavidit 
fibi  fuccinat  ex  TJalm.  6z>  z.j.  tantummodo  in  Deo  conjuit* 
fcit  anima  mea  ,  ab  eo  faim  mea  cf£  ,  tantummodo  ipfi^ 
rupes  mea  ef£,  locu-s  editus  meus  ,  non  diu  moycbor  mo« 
tione  magna,  ipfe  enim  umbra  nojlra  ef£>  ut  feryet  nos  ab 
omni  maio  Tfal.  iztrf.  6.  7. 

I L  Ut  comedant  &  bibant]  Sive  edimus  ,  Jiv§ 
quhn  fua  bibimus  9  fiye  aliud  quid  facimiu ,  omnia  ad  gloriam  Qeifa* 
ciamus  /.  Corintb.  io>  hominum  quidem  de  mundo,  quo- 
rum  portio  ef£  in  bac  yita>  yentrem  implet  Deus  thefauro 
fuo  Tfalm.  17,  /*.  at  pij  gujlant  &  yident  Jehovam  efje  bo* 
num  Tfalm.  3+,  9*  &  tandem  fatiantur  gaudijs  Tftlm.  /7,  //. 
&  16,  //.  beati  igitur  {nuncjpe ,  olim  re,)  qui  ejuriunt &fi~ 
tiuntjuflitiam  ,  quoniam  ipjifaturabuntur  %4attb.i>6.  confer 
Efa.  6f,  /j,  /4. 

III.      Strepcntesq.  vino]  ln  Jimilitudinibtt*  tan* 
tiirn  yidendum ,  in  qito  infiitnatur  comparatio  ,  ne  ulteriuf 
adbiletur  '       exten^atur  >  quam  Spiritus  Santl.  fcopus  intendit  , 

quidem  fape  (  quod  quidam  inconjiderate  negant )  a  rebuA 
malis  certo  rejpeblu  ad  optima  qugque  illa  trahitur.  >Sit 
tantum  T>  E  l  alacritas  ad  puniendcs  bojles  prafrattos 
confertur  cum  intrepida  ebrij  gigantis  in  adyerfarium-* 
irruptione  Tfalm.78>  6$.  Dei  yoluntas,  ut  fua  dona  fru* 
Uum  ferant   amplifimujn   cum  injufii  trape?ite  inde- 

/</• 


miiim. 


Skmilitu- 
dines  cer- 


ZACHARHE. 


2tf 


ln  honum 


■ejftt  ftudio  ccmparatur  %1-attb.  zy,  zy.  ita  iniqui  dijpenfa- 
orti  laudatur  prudentia  ,  non  malttia  Luc  16,     \iattb.  ze. 
antum  attendttur  7  quod  inaqualiter  laborantibtps  aqualz^j 
ejjerit  pramium.     Ubi  notandum   Cbryfojiomt  diftunu* 
tomil.  6$,  m  %iattb.    ln\  parabolis  non  oportet  nimia  in 
ingulis  verhis  cura  pcrangi  >  jedcum  >  quid pcr  parakolams 
ntendat ,  didicerimus ,  irtde  utiiitate  collecla  nihil  ulccrius 
tnxro  ef£  conatu  inyefltgandum.  &  tilud  sfuguft.  lib.  16. 
:ontr.  Fauji  cap.  tf.     Cum  jimite  aliquid  dicitur  3  nequa- 
juamcx  omni  parte atque  ex  omni  modo  ftmile  intelligatur, 
Sic  neque  Luc,  it.  victni  morojita*  9  neque  Luc.     filij  per- 
dmprodigalitas ,  neque  Luc.  tc,  dijpenfatoris  iniquita*  lau- 
datur  aut  imitanda  proponitur.    Stc  pro  diyerjo  re/Jellu 
diy>e>fa  qualitatis  in  eadem  re  ea  jam  in  vitio  ,  jam  in  lau- 
de  ponttur ,  nunc  yituperatur  ,  nnnc  c&mmendatur  y  Ec- 
Mcolumbee fmplicitM\    %/lattb.  /o»  dr  vecordia  Flojl  7.  pue-  &mtluw> 
rt  fmpiicitas  %latth.  18,  &  injcitia  Ephef*.  oyis  innocen- 
fiia  Ef  f  j.  %lattb,  z;.& ftultitia  Efa.  fp  equi  alacritas  Je~ 
rem.  8.  Job.39.  &iibido  Jerem.  s.  leonis-generojitaf  j4poc.$.  e£ 
furorindomitui  Sir<  4.  i.Tetr.f,  confer  L,  C.  2.  verft  tj,  cap.3. 

IV.  Implebunt  cratcra  5c  angulos  altaris )  Quan- 
do  Veus  olim  in  lege  mandayit  y  ut  facrijicia  cum  gaudio 
cfferrentur ,  atque  ita  ut  ccnyiytum  Jimul  inftitueretur 
Seut.  iz,  j.  #  /7,  7.  ut  conjlat  etiam  exemplis  probatis 
1*  Sam.  t.  4.  Exod.  i#  12.  mcdo  cavettur  nimius  luxus, 
quem  in^  exemplis  damnatis  videmus  Exod.  31,  6%  Num.  luiiir&i 
2ff  2.  docemur,  non  efje  a  T>to  probibitam  moderatawu Utitta  li* 
Utmam  ,  etiam  illam  r  %u<wdo  uitra  Jatietaam  ^uan  \clt^ 


zf6 


F<f  funt 
Chrifti  0* 
yes. 


yionumen- 
ta  benefi- 
ciorum-M 
9eu 


yitaater* 
n<z  perfe- 

#19. 


i 

4*1 


CAPUT  NONUM 
dojjcdimus  >&  ultra  fitim  bibimws  ,  tantummodo netu 
carnem  nojlram  ad  prayas  concupijcentias  3$om.  13,  /4.  &  m 
faturati  Deo  recalcitremui  aut  ementiamur  >  dicetftes,  qu 
e$%  Jtboya  ?  Veut<  8, 10.  u.  12*  13  /4.  &  32, /;.  Troyerb.30 
memoresnojlridifii  germanici.>  (rincf  fcttD     /  @«Ott  nic§| 

Ex  verOtf.] 

I.  Servabit  eos  Jehova  tanquam  gregem  popiili 
(ai)  Tij funtvelut  oves ,  qtw  audiunt  vocem  pajlorus fut ,  4 
quo perminijlros  verbi  ducuntur  ad  feluberrima  anima*  pt* 
fcua ,  qua  de  re  altbi  prolixiu*.  nunc  yide  Tfalm.  23,  &  /00« 
E^ech.  34-.  Johan.  io>  &  quando  errant ,  a  Chrifto  rcdu« 
cuntur  %lattk  i§>  111  Luc.  /;,  4.  1.  Tetr.  2,  2/.  Tjalm.u^ 
176.  ac  tandemin  aterna  tabernacula  introducuntur  %iatth» 

IX.  Qujim  lapides  coronarij  crunt  prd  vexillis) 
Cum  T>eu4  beneficium  aliquod  nobts  prajlitit  meritb  cum  7Ja~ 
yide  noflram  animam  alloquimur  Tfalm  103^  1.  2.  benedic  ani* 
mamea  "Dominoy  &  ne  ohliyifcarps  uliius  beneficiorum  ejut* 
etiam  monumenta  quandoq3  erigamui  ad  excmplum  Jacobi 
GenefzS)  1$. 

Ex  verf.17.] 
I.  Quantumeritbonumejus,  &quantapu!chri- 
tudoejus? )  Si  propheta  jure  de  tempore  2s[."TejL  tta  ex+ 
damare potuit  >  noslonge  rcblius  olim  cum  rem  babuerimiMy 
cujws  in  illo  JJem  concepimm  ,  cxclamabimtu  cum  rc 
gina  Sabce ,  ne  dimidmm  nobis  ditlum  ejfe  t.  Reg.  /#. 
"Matth.  n>  42.  esl^  cnim  kartditas  qua  non  corrumpuur, 
Inec  contaminatur  ,  nec  marcefcit  1.  Tetr.  /,  4.  ubi  («f 
\paucps   compleffar  plurima )  juventus  Jine  JeneUut^ 

hbcr 


37 


ZACHAIUJEo 

\lertasfine  feryitute,  gaudium  fine  trifiitia,  gloria  finc^, 
ignominia,  cognitio  fins  ignorantia ,  abundantta  fme  indi* 
rentia ,  fanitas  fine  languore ,  fecuritas  /ine  timore,  fatntas 
fmcfafiidio,  paxfine  difiidio.  &breyifiiml->  Veus  unusino- 
mnibus  omnt~>. 

II.    Frumentum  Juvenes  &  muftum  facundas  'Vnbum 


faciet  virgines  )  Vefbum  Dei  <?/£  cibus  & potus  animat ,  un- 
de  illa  in  T>eo  Jfiritualiter  inebriatur  Tfalm.  $6,  s.  9.  & 

///.  Tandem  fi  cui  arrijerit  quxdam  allegorica  hu- 
jus  loci  accommedatio ,  dabimus  ipfi  cum  Gualtbero  hanci* 
pfam.  Deus  ex  lfraelitis  &  Judais  elegit  apofiolos,  quo- 
rum  opera ,  ceu  arcu ,  gladio  &jagittis  ujus  et~£  ?  pugnarunt- 
yue  itli  cum  adyerfarijs  Cbrijii  cominm  gladio  verbi ,  eum  tos 
toram  docuerunt>  tanauam  fagittts  ccrtarunt,  quando  eos 
fer  epiftolas  inftruxerunt.  atque  bi  velut  procell*  mcridtanx 
celerrime  ac  magna  cumvitotumorbem  peryagatifunt ,  ye 
lut  tonitrui filij  %larci^at^itagentium  exteriorem  hominem 
tnattavcrunt ,  ut  interiorem  viyam  ^Deo  offerrtnt  hoftiam^aui 
&  ipfe  regenitiis  tandem  incredibiliperfujusfuit  gaudio ,  quo- 
tnodo  ad  Tetrum  iturum  adgentei  Aftor*  10.  ditlum furge,  ma- 
&a.  bosvero  Deus  tanauamovesin  medio  iuporum  conferya» 
njit  %lattk.  :o. 


p 


CAPUT  DECIMUM. 

Argumentumj. 

Lerijj  interpretes  in  ea  funt  fententia ,  in  toto  loc 
capite  allegoriam  ejfe  continuam  ,  &  fub  inyolu" 
lJJL  rJ™m  Mtifiimarum  proponi  regni  ccclorvm^ 

Ll  my^ 


Detf^tUK 


Mcgorh/i 
hujw  loci 
accommo* 
datfo* 


Summa. 


3£8 


0X  D.  VVi 
gando  re- 
ptita-*. 

Ratio  hu- 

jusfcnten- 

ttfi. 

i. 


Malyfis 
popularis 
favtes 
txes. 

jdia.  Par- 
tfs  dtue. 


CAPUT  DECIMUM 

myfleria  temporis •  2VZ".  Teji.  ejujque  felicitatis  haberi  in  htfice 
cxprejjam  imagimm.  quibus  ut  non  omninb  contradicendum 
cxijhmoyfic  nec  inomnihus>  prxcipuede  prioribus  ubi  qune* 
ritur ,  ijsdemaf  ipuUndum  arhitror.     Trcpheta  enim  mon: 
fuo  pracedentes  promijjiones  jfirituales  de  regno  /\4ej/ia~ex«- 
ornaturu*  eafdem  prtmum  confirmat  prafienti  aliquo  grati* 
dtyin#  inre  corporah  {qu*  magis  incurrit  in  fenftts ,  homu 
nesq.moyct.    Vide  qux  dtximu*  ad  verjl  i.  f.p.)  edito  dccu*- 
mento  ,      ccutra  impijs  immijfie  deportationis  jam  fdut*.: 
cxp^/tmento.     ePojleav.  cum  ita  antmos  audttorum  comme** 
moratis pranritis  judicijs^  &  pnejentibus  benejidjs  prtepa*- 
rajfiec,  ad  promijfiones  fuperius  faSas  redit,  eat%  graphicii 
dtptcifa  f  rohe  etfaggerat >  &  heneficia  regni  Chrtjh  {dequti 
1  in  cap.  fupertori  )  commemorae  quomodo  argumentutn-* 
hujus  capitisi  Vomino  Wtgdndo  fiatvs  recle  in  hunc  modumi 
pojittm  ejfie legimus  :         repetitio  prtoris  confolattontss  > 
quod  Deus  JuM:&  velit  corporaliter  0  Jfiritualiter ,  preci 
cipus fub  tempus  2x.  Tejl.  benefacere.    Atj^  hoe  jlatuert^ 
omniumesl^  tutiffinMm*  tum  fuod  horum  mtUor  ita  ofiendi 
po/jit  connexio,  tum  f&ed  res  tpfahuic  expltcationi  refjonde^- 
rtt  >  (ut  infra  demonfirahitur^tum  quod  a  litera  ita  non 
difctdatur  ,  fiiopsts  propbeta  idem  jeryetur,  &  *nalogic*< 
accommodatton  tamen  in  prioribus  quo%  fuus  relinquatut 
hcus. 

Tartes  capitis  conjlitui  pojfunt  tres  y  quarum  prim*->- 
de  Dei  heneditlione  in  terraj  fcecunditate  yerfi  i.  fecun- 
da  de  maledttlione  ejufdem  fuper   impcenitentes    detla*  - 
rata  in  populi  captivkate  vcrfi  z.     4.     tertia  de  Ecclefi* 
in  Tsl.Tejl.  ex  Jud#is  ac  gentihits  futura  colleSlkne  cjufi^ 
prouUione  agit  verf  7.  Contrahi  tamen  illaj  melius  pojjunt. 


ZACHARm 

npartes  dvM)  yuarum  prior  esl^  pracedentiumpromtfiionum 
>  rtgno  in  preecedentt  capite faUarum  conjirmatio 

,tffi,  pofterior  earundem  exornatio  verfi  6t    llla  traUatur 
er "comparationem  &  Qevxag  a  minm  ad  magti  inflitutam, 
i  Vews  dat ptjs  tempore fko  pluviam  ,  corporale ,  muleo  magps 
lahit  reiijua  bona  fptritualia  vcffiu  &  kv-iiQiTtxZs  tuma  con- 
\rario  dutlam  ,  fi  idololatra*  grayiter  De&s  punit  >  fiuos  cul- 
wes  fuaviter  ampletletur  verfi  2.  tumab  excmplo  petitam, 
juemadmodum  ille  antea  pumjt  populi  TJraelitici  principes 
verfi  s  per  hofles  a  fe  immijfios  eos  duriter  affligtns  verf  4.  & 
ftc  ettam  deinceps :  & proinde  Detts  ille pios  beneficijs  ornans> 
impios  judicijs  onnans  colendm  &  rogandus         ut ,  quas 
fecit  promijfiones ,  gratiose  compleat.    Htec  (  nempe  exor* 
natio )  ita  hona  i  Veo  confierenda  enumeraty  ut  eomplemen- 
tum fiummum  ad  Chrifli  regnum  pertineat.    Sunt  aueem  bac, 
quapolitcetur  verts  Jfiraelitps ,  in  gratiam  eos  recipiet  &  cla- 
tnantes  cxaudiet  verfi  6.  Utitiavna  afficiet  yerfi ?.numero* 
fos  efficiet^  multiplicando  verfi  8.  in  longinqua  loca  dijfiemi* 
nando  verfio.  &  ex  captivitate  quacun^  reducendo  verfijto,  ho- 
jies  eorum  perdet  verfi  iu      ipfios  Chriflo  firmiter  injere^ 
Vtrfi  u. 

PARS  PRIOR. 

Verf  1.]  Quando  propheta  ih  fiuperiori  tapite  plwti-  Occa 
mm  fiuerat  in  exponendo  fiuturi  regni  Mefiia  flatu,  idque 
frocul  adhuc  aberat ,  tst  proinde  ab  audttoribw  fiacile  tn~* 
dubium  vocari  poterat  ,  ad  prafientta  eos  deducit ,  qua 
ttiam  tum  ,  cum  futura  promittebantnr  9  non  credebant v 
nunc  tamen  perD  E I gratiam  impleta  videbant.  CunL* 
tnim  cx  captivitate  jBabylonica  reduces ,  templi^ue  &  ur- 

Ll  & 


tSo  caput  decimum: 

Ips  JlruBuram  negligentius  tratlantes  magna  agroruhu 
Jierilitas  annonaj^  inopia  affligetet  ,  *DEllS  per  prophe* 
Caufama-  fa*  Haggecum  &  ^achariam  eju*  calamitatis  cauJarrL» 
lomvita    ejje   inobedientiam   populi  >    modumque    effugiendi  kaec 
imfiQrum.^mala  per  fenam   mandati  diyint  in  adijicandis  tempk 
&  urbe  executionem  ojlendit  9j  feque  f  hanc  exJlruUxo- 
nem  aggrederentur  ac  continuarent deinceps  ipjis  be« 
ncditturum  promijit  >      ,  ,  ut  promijfa  appareant  ,  Jectt. 
Conjer  H*ggs  i>  6,  iu  t?z>  Yfo  JZ^achar*  $,  ?.  /0.  u.  m.  Htt 
omnia  Judais  in  memoriam  rtyocat  propheta  >-  quanh 
Jic  effatur  :  petite  precibufque  efflagitate  promifiomhwt 
diyink freti,  a  Jehova  T)E  0  veroy  qui  in  ipfis  coclts  ef£ 
&  quicquid  ei  placet  >  facit  >  cum  terricula  fyidolagentium 
fint yanitates/van\jl\m<z  Tfalm.u$>  3-*-  3on*  z>?>  irfr^erf\ 
z.petitev,  p}uyiam  maturam  &  fatti comm  :dam ,  quippt^, 
qiiz  Jrugn.  maturat   (  quomodo  ipfum  mmen  /?br#um: 
^Dfr.  optime.  cum  latina  ijla  voce  conyenit ,  confer  xA^ 

mos  4>  7. )  ceiupore  ferotime >  quando  jam  Jegetes  l}icas< 
produxerunt ,        humcffatione  in  locis  his~  caltdioribut. 
maxime  opm  habent  ( qua  de  re  ,  ficut  &  de  ipsa  yocc^, 
t^lpSo    ^p'??  vide  que  diSfa  funt  JocL  2,  23.  &  inffice.  Deut.  //,, 
/4.  Jacob.  &  ?.y  quomodo  huic  pluyfce falutaria  qu<cque  t? 
maxme  commoda  in  Jcriptura  flent  conferri  Jobt  zg,  23,, 
Trcverb,  16;      Hofe,  6>     hoc  loca  autem  fuh  una.ffecie^, 
boni   corporalis    utilifimi    reliqua    omnia  Jynecdochui) 
comprehenduntur  ,   quce  fub  panis  quotidiani  nomint^j, 
continencur^    Verltm  a  quo  petcndd  h*c Junt  f  a  Jehova_». 
'efficiente  nimbos  ,  quibu*  mixta  corufcatio  ( illa  enim 
VM?  yocabuli  hzbrxi  CSTin  ^  if4<pci<n$  ut  non  tantitm  exlo* 
cn '  JimiUbm  7  ubi  extat  9  hb.  zj9  zc\  &     2^  yerum  etiam 


zacharije;  9 

exipf  vtv(jm  patety  fiquidem  ef£  a  %ad.  J— ItH  \d  ef£> 

Jitduplicata  ad  cwfycni/  media  litera\  quibus  accedit  D. 
I\.  idem  afferentis  autoritas ,  utcerte  Jit  cpctvmoict  maxi- 
ma  9  quando  nonnulli  cnm  LXX.  Vertunt  cpavmnscs,  & 
nivibws  obduUum  ac  conflriUum  pcUus  habeat ,  quisquis 
cum  vufgato  latino  intcrprete  explicat  per  nives  ,  qua*  nec 
menje  %4ajo  in  terra  fanStat  idubito  v.  num  unquam  fine^j 
miraculo  cadere  potuerint ,  neque  frugibus  effent  futurac  u- 
tiles)  quod  fi  fceritis ,  &  vobis  &  alijs  itidem  in  fide  rogi- 
tktntibus  vota  perficict,  ac  pluviam  imbriferam  (hebrai- 
ce  dicitur  pluyia  imbris  ad  uvfytnv  ,  de  qua  'Buxt.  libr.  z.  PluvU 
Gr.cap.$.in  obfery.6.  deufu  iUius  conftrutlionis ,  mibi  pag.\imbrfc. 
$iz.)  dabit  eis  (ubi  etiam  hebrais  frequentifiima  perfona- 
rum  Enaliage)  cuique  fcilicetherbam  inagro  fao,  ubt 
vox  bebrtea        generatim  notat ,  quod  viret  tnagro  excul-  StoXJ 
to  i  fiye  gramen ,  five  herba^  five  frumentum  id  fuerit  >  nil 
interef^.  modo  tale  fity  quod grandim  jam  ad  maturitatem 
properet,  &  femen  fere  meditetur^ 

Verf  2.  J  TMerito  autem  ab :hoc  Iehova  7)eo  vero,  uno 
tStfolo,  Ecclefia  bonum  iliud  fibi  dari  petitj  quia  idola  ,  ad 
qua  confugiunt  alij  temere ,  funt  vana,  corumfy  cuhores  mi- 
jeri.  Hanc  yerb  admonitionem  non fine  grayifitmJl  causa pro- 
pbeta  tum  temporis  adjecit >  quoniam  ludki  cuin alihs  femper  jjjQ  Cdufa, 
ad idololatriam  erant  yalde prdcliyes  >  tum  inprimis  &  antf^  fajm  aci_ 
captivitatem  'Babylonicam  z.  Cbron.  36,  i4;,& po££  eamhuic  momtiQ— 
fuerunt  magnam partcm  dediti  Icr.  4'H  E^ech^S,  &  16.  cap.  nu.. 
in  u  lib.  %lacb.  pafiim.     Sed  qu#  ef£  ratio ,  cur  a  Veo  vero 
pfini$ '  quotidianus  petendus  &  cxjpetlandus f  hac  yidelicct\ 
quia  lllae.  imagines";  q€i  hinc  inds  colunturfro  Vijs,  lo^iIdol(i 

Ll  3,  quun-r^ 


&ccifim- 
tun 

in  bonam. 

&  malam 
partem. 


CAPllT  DECIMUM 

qUUtltur  vatlitacem  per  fuos  facerdotes  ,  homtnes  mfer} 
fiducunt  promittentes  montes  aureos  ,   cum  ne  piumbe* 
cs  prajhnt fid  jj>em  7  quam  concitaytrunt ,  turptfiimi 
fallant  >  &  divini  eorum  idolorum  fingula  accurate  o 
fervantes  &  inde  futura  xonjeBantes  vidcnt  falfitate 
hoc  e^id  quod  nonfe  ita  revera  habet ,  cum  Viabolm  im 
gtnibm  ipfis  obje&it  tos  varti  indificetur &  fomni 
auaetpfifibiimmijfafngunt^  fruftra  defuturk  prsedicun 
&  vanitate  vaniftma  eos\  qui  confiltj  auxihjve  expeten^ 
d%  gratia  huc  convolarunt  ,  confolantur*  incertiorefqui^ 
quam  acceperunt  ,  dimittunt.     Quod  ad  yocabulorum  ht- 
braorum,  pta  in  textu  ,  ep<pa,<r&<;  fisetlat ,  tenendum>  dm 
pojiertora  CZ30j?  ,  id  ef^ ,  divina^it ,  &  t^Dhn  fomniayitt 
effecK  rzJy  piruv &  tam  de  ijs ,  qux  ayero  t>  £  0  Vere>& 
qu*e  a  Viabolo  ad  idola  falsb  reveiantur  ,  in  fcriptura  at* 
cipi.     2sZ*  longum  faciam  ,  de  illo  in  bonam  parttw-* 
accepto  yide  Truverb.  16,  10.   Efa.  j}  2.  %n  malam  Veut* 
iSy  io*  E^ecb*  //,  6,  ^Mich.     6  ?.  de  hoc  fuo  modo  ufur- 
pato  Joet.  2,  28.   (  ubi  plnra  fuper  hac  re  dtximus  )  hac 
ratione  adhibito  Veuter.  i$>     Jerem.  2$,  2$.  32.  Diabolu* 
enim  cum  Z)  E  U  S  huju*  mundi  fit  2.  Corintb.4.  4.  &  DEl 
quafi  fimia  etiam  modos  reveiationum   divtnarum  Je 
mulari  pofife  IsLumer.  iz9  6.  Job.      ij.fuis  perjuadet.  De^j 
CZTSnft  autem  ita  breviter  habendum.  fuerunt  imagU 
nes  pierumque  idololatriae  figuram    humanam  habentet 
t.  Sam.  i9>  11.  fua  vcl  privatim  ad  cultum  idololatricurrL* 
Genefi  sh      ludic.  /7>  f.  cr  i8>  /4.  ^el  publice  £yecb.  21,  z&\ 
profiabantj  &  de  gravif  imus  rcbut  confuiebantur.  yidt^ 
plura  Je  hrt.  apud  T^iberam  in  cap  3.  Boj.  num.  20y  21.  Ve- 

Jrum  ^uii  eventut  tandcm  horum  gtnnium  ?    kic  nimirum\ 
pro  - 


ZACHARI^. 
ttopterea  profe&i  funt  tanquam  grex  >  &  teftificati, 
fodnon  ejfet  ipfisvtM  ac  bonu*  paftor ,  qui  ipfos  doceret, 
*geret,protegene,  quando  jcilicet  in  fenfum  nprobum  pri~ 
\nkm  dau  hinande  vtlut palatxoves  in  mtjen/s  currentes  vo- 1 
\ifHrabantur  (confer  %lattb,  9)z6.y&po(lca  yelut  oves  ma-  , 
lationps  in  capttvttatem  abrtptebantur  fuo  pafiore /enreg^' 


l6v- 

Grex,  clA 
non  pafter* 


mvatt. 


Vtrf  z  )  Quoniam  auteni  maxima  huju*  myalefen^  Sd{erfa 
>it  vlidoUtri*  culpa  pems  fa<erdotes  refidebat  ,  qut  jua.  tumneglt* 
mgUgMti \  vMWqmm^  in   rebtW  fatrit  ftnebant   fuo  gentu. 
dbundare  fenfu  ,  nunc  fubijctt  %atbaria*3  quod  nec  t/ii 
impune  tantum  fua    culpl  fablum   damnum  tulermt. 
Contrapaftores  iftos  duces  &  principes  in  utrofa  Eccle~ 
fiafiico  ac  politicQi  ordine  (  vide  cMtcb+  $.  z  )  accenfa  eft 
Jramea,  &  in  iftos  hircos/d?w*,  petulantia,  ItbidinL^ 
gregt  nocentes  quam  maxime  ammadverri >  nam  tandem 
vilitavit  (gratioji  yidelicet  \  quod  dherfita*  confiruBto- 
nit  ejufdem  yerbi  *Tg||  innuit.  hoc  enim  quando  cum  IV 
occurrir*  in  malam  >  fine  eo  cum  ef£,  in  bonam  partem-» 
accipifolet  )  Jehova  Vdminus  Exerciruum  gregem  luum 
(utbabeturpltiribut  jerem.tj.  E^ech.^J  nempe  domum 
Jehudae  7  &  difpofuit  hosjpfos,  velut  equum  deco*  pjj oei 
X\s  fui  in  bello  >  fecit  eum  fortem  yelut  equum  beliatorem-j* !  cquuu 
qni  in  pra-lia  ruit  intrepidm  lok  39,  z2%  z^  eumque  velut 
j)Aberiis  ducct  ad  exeauendam  juam  voluntatem  >  &>  rfa 
gesfuperbifuos  equos  magnifaciunt ,  ita  eum-babebit  m  ma- 
ximo  pretio  donif%  ornabiri  ut  illi  equum  phalerx  ' 


tijs  condecorare  folenr^  &  koc  eti<am  in  pcenam  tlicrum 
"ffeudoprophctarum ,  qui  lud&ts  yelut  ytltffimo  jumen-> 
jafwt  turpuer  abtife}  dt^ue  ita  erit  hic  «^A^.f  MrJ&  ^ 


-Z6^ 

Junius  re< 
futatur. 

3- 
4. 


A  Dcoefl 

angulus 


iUvtts 


jrcusy 
exaclm 


Timatur 
fupertor 
explica- 
tii. 


CAPUT  DECIMUM 

&'feqq.  non  yero  h*c  de  hojiihus  intciiigenda  cum  Juni^ 
quippe  quorumhic  nulla  in  pracedentihus  faUamentio>  &te* 
xtws  hehraws  non  fatis  illam  explicationem  videtur  admittere, 
jiddo  quod  in  fequentihus  duohus  verfihus  de  hojlihus  antea  po* 
pulo  Dei  dhinttus  immijfts  agatur.  taceo>  quod  nofiram  fen> 
tentiam  firmet  quoq3>  primo  quod  ut  in  pracedenti  memhn 
t^  tfywm  >  fic  etiam  more fcnptura  folihni  in  fequenti;  de- 
ind*  quod  pronomina  duo  emphatica  ita  longe  melius  rei  I 
congruant  &  tandem  quod  'De\*s  dccorem  fuum  ipfm 
impijs  non  concedat^  licet  rohur  quoddam  iMs  indert^ 
foleat% 

Verfi*.*)  Unde  verb  dicat  quifhiam  tanta  tam  fuhitiu  i 
faUa  e\\  mutatio  ,  ut  qui  modo  .opprimehantur  ,  num 
alijs  imperent  deyifips  ?  a  Domino  hcc  fatlum  ef£  ,  ait 
propheta>  tum  enim  quando  erat  fuo  populo  iratus  >  ho» 
fles  immitehat  &  armahat  >  nunc  verb  placatus  eofdenL» 
reprimit.  %Ah  ipfo  Veofcilicet  fuit  anguIus/*«  turris  ex« 
pugnatoria,  quam  in  urhe  expugnanda  adhthult  Nciu* 
cadne^ar  (  de  yoce  hehrxa  yide  quce  ditla  funt  Soph.  /, 
i6.&i>6.*)  ab  ipfoetiam  clavus  tentorijs  militarihus  im* 
pablus7  ab  ipfo  etiam  reliqua  omnis  generis  arma  &  in? 
Jlrumenta  heili^  quae  hic  Jynecdochice  dicuntur  arcus  bel- 
Jicus>  abipfo  proceffit  omnis  exa&or  pariter,  qui  ty« 
rannice  populum  trallare poterat  vide  fup.  cap.  8.  Et pro- 
pter  ultimam  hanc  particulam  malo  pracedcntia  ita  cx* 
plicare ,  quam  cum  multis  metaphorice  interprctari 
gulum  Vucem  in  %ep.  clayum  omnem  qui  tn  magijira- 
tu  ef£  conjlitutus  ,  arcum  hellicum  eorum  miniftrunu^ 
atquc  %ta  q.  h.  U  dicatur ,  qu#  hona  P^fs  fuo  populo  con- 

tult* 


ZACHARIiE. 

tulerit  tn  eo  >  dumtpfidcditmagiftratum  prudentem  &  rebu* 
gerendis  idoneum.  quomodo  non  quadrabunt  illis  antecedenti» 
hus  hacfequentia  >ab  i^foproccjjit  omnts  exaclor pariter  ,quia 
ue  illos  dat  ex  gratiay  fic  hunc  immittit  cx  ira,  non  igitur 
fari  ratione  :fao  alibi  eadem  vocahula pracedentia  yel  cogna- 

\taita  accipi  Jud.zo,  z.  1.  Sam.  /4?  40.  EJa.  19»  13.  &  zz,  z$. 

\\i/erum  num  etiam  h.  I.  non  videoyjcum  nec fciam  ,  quemo* 

\do\&  uhi  vocahulum  cxaBoris  in  honam  partem  ufurpe- 
tur.    Sed  ctiam  hxc  qua  Jcquuntur  noftram  fententiam-* 

•  confirmant. 

Vcrj.i. )  Et  fuerunt  illi  hoftes  populi  Dei  ah  ipfo  ar~ 
mati  ut  potentes  (  heh.  ED^Hjj:;?  uhi  3  «0»  fimxlitudi- 
tiem  ,  fed  rem  ipfam  notat ,  quemadmodum  alias  fiepe, 
&uqin  N.  Teft.  wftice  qux  attulimtus  Ohadi  verf.iu)  vere 
fortes  conculcantes fuos advcrfarios  ceu  lutum  platearum 
in  bello  quum  prseliabantur  >  ne%  id  mirum  ,  quia  Je- 
hova  cum  ipfis  erat,  hancvim  ipfisindehat,  adeoutpu- 
defacerentww  hoftesfuos,quihw  ifti  maxime  ccnfidebant> 
cquites  quigaleati  infidebant  equis,  e*r  ftem  magnam  yi- 
ftoria  ijs  prcebent  ,  a  quorum  partihu4  ftant ,  fic  non  tan* 
tum  hoftes  ludceorum  ipforum  equitatum  ,  fed  etidrn-* 
jEgyptiorum  fuderunt  yel  fugaverunt,  in  quihm  Jpem~* 
ponebant  maximam  Efa.  j/,  1.  z.  7$eg.  24>  9.  lercm.  37^  7. 
quoniam  Veus  ita  pro  Jua  omnipotentia  rem  totam 
direxit. 

LOCI  COM&UNES. 

Ex  verf  %  ] 

I.    Petite  a  Jehova  pluviam )  A  Veo  yero  peten- 
ius  ef£  panis  quotidtamif  >  ficnt  Chnfiut  docuit  %lattk6>  //. 

%/t  m  imb 


3  yeru 
tis* 


tidiatMA 


%66 
Deo  peten 
tim. 


Vluvu 


CAPUT  DECIMUMT 

imb  flmilibm  &  ratione  pragnanti  ad  id  hortatus  ef£ 
Luc,  //,  /,  &  Sakmo  fuo  exemplo  praiyit  Troycrb.  p9  7.$,. 
&  in  eo  tempeflas  fatU ,  animalibm  &  hominibui  com- 
modat  yide  quee  in  hanc  flntentiam  dttta  Joel.  1 ,  6.  io> 
u,  t7.&      2j.  L.  C.2.&  24.  Amos 4.  7.  13. 

II.  Etpluviarnimbriferam  dabiteis)  beifavorquan- 
tempefii-  d0(iUe  etiam  ex pluvia  tempefliva.cognoflci  potefl  Tfalm.  tyr 
\io.& '  *7>  7«  1.  T^eg,  £.  quemadmodum  hac  obedientu 
bttt  Dei  mandatvs  promtfja  efl  Ley  26,  4,  Veut^  //,  /4 
&  i8.>  t2,  &  contra  ob  peccatum  fubtrahitur  ibid.  iflic  verfi 
iQ.  hic  yero  vtrfl  21,  24-vide  hac  de  re  Job.  /0.  &  $s  >  2 
z§.  Tfalm%  147  >  8.  Jer  10,  /j.  VLatth.  4j,  4cl.  14,17.  qu 
flyero  pluyia  a  T)eo  datur ,  non  fruflra  aut  tcmere  deci 
dit9  ut  multi  opinantur.. 

Ex  verf  2.  ] 

L  Imagines  loquunrur  vanitatem  ]  Conflderanda  im 
efl  idolcrum  vanita* ,  de  qua  Tfalm.  //5  ,  4,  &  1$.  Ef  41  > 
29.  vide  qnte  dc  ilia  allata  funt  Jon,  2f  9.  Hab.  2  ,  t$.  19. 
ex  fcriptura  canonica  maxitne  Eadem  tamen  etiamj 
in  Hbrti  apocryphk  graphice  depingitur  3aruch.  6.  S*p* 
13.  015.  N*que  efl  quod  quifquam  putct,  non  necejflt- 
num  ejfe,  hac  noflrvs  homimbus  tntulcare,  cum  apud 
ncs  nuila  ftnt  idola  i  age  vero  ftnon  junt  externa  templi 


<i~; 


Jdcjorum 
vanitM,: 


utpote 


ambi 


DtrmdttO' 
nes  cxi- 
tiaks, 

SQtrwiOL-J. 


kv&%!/<J&  3  P*nt  interna  animi  a^e>7qt&'&, 
tio  f  avaritia  confidentia  Eph.  f7  y. 

1 1.  Divini  vicient  fciJfum  ]  Divinationes  ut  a  Deo 
fwat  flyere  damnata  Ley.  19  7  Deut  iS  ,11,  Jcr.  f9  5/, 
•  ta  e&\  qui  his  aliquid  tribuunt  j  funt  vere  exitiales  Tfalm. 
9?,  7,  quia  judiciataha  T)em  reddit  irrita  Efa,  44,  2$. 

HL   Soniraa  vana  Joqiiu.n  tur  ]  ^uemadmodum  ftm* 


vana. 


idolola- 
tri&maia* 


^  ACHARITR  !  2*7 

Hta  olim  a  T>eo  immijja  fuere  probe  attendcnda  Ntm.  ti>%AfUra% 
Joel.  2,  2$>.ita  qux  tali  teftimonio  dejlitauntur ,  prajertm 
ioctempore  tthimo,  quando  Deus  nonampltus  nthuT&HW?  w 
Itjcum  lcquitur  Heb  t  \  i.  funt  firur*  contemncnda  Deut. 

y,  t    FrrUft.  %j  l6.  i/.       27,?.  &  20,  $.  SjracL 

^4,  /.  Ex  his  verotribifs  vanijfimis  rebus  difcimm  ,  a folo  Deo  A  Deo  ve- 
\incjus  verbo  petendam  effc  veritatem,  Ef  $,  20.  nam  epuum  jit^* 
mn  ef£  vifio^  nudatur  populm ,  qui  autem  clferyat  legem3  \ 

5  beatunTillum  Troyerb.  29 >  is,  fant  enim  haretici  fontcs  aqua 
confolationis  carentes ,  nebulee  >  non  nubes  roridte  ra  vento  agi» 
tatx>  arbores  infrugiferx  z.Tctr.  2,  17.  cpi.  lud.  y.  tzt 

I  V.  Idcirco  proficifcentes  J  Idololatri*  pcente 
tandem  funt  iella,  excidia,  dr,  niji agatur pcenitentia  3  <etcr- 
num  exitium.  vide  qua  di&afunt  %iteh.  6,  16.  grquomodo-,  qui 
illtdedtti  funt^  dum  ducuntur^  mijere  feducamur  Paulusde- 
fcribitt.  Cor.12^.^ 

Ex  verf  t.  ] 

I.  Contra  paftores  iftos  accenla  eiT:  ira  mea]  ?*-|^-^ 
fe  a  Deo  graVtter  in  iiios  animadverritur ,  quialt/s  prafetli  (jg^ 
funt,  quando  hi  fuo  non  fatis  rite>  aut  ncgligtnter  funguntur  \  fecii,  ubi 
ojficio.    Exemplo  funt  Leyita  Exod.  32,  27.  29.  Deut.ji3o.  'peccanty 

6  feniores  populi  Numer.  2/,  4.  Eli.  /.  Sam.  2,  2$.  ita  ycrd  funiumtit 
jiquidper  fupinam  negligentiam  pcrdunt  verbi  diyini  mini-  £r 
ftrt  punientur  juxta  comminationem  feverifjimam  E^ech.  $t 

7.  cui  multum  datum  ef£,  ab  illo  multum  requiretur 

LuC.  12>  4$. 

I I.  Vifitavit  Jehova  gregem  fuurn]  Deus  tandem 
fuos gratiosevifitat,  ut  promiJit7  tam  in  corporalibu*  Gen  21,1,  I  n/igra 
•quam  jfiritualibiui  rebut  Luc.  />  <*s.  r8.  num  cnim  in  hot  iiofa 


! 


avm. 


fijitath 


\  CAPUT  DECIMUM 

S  ficulo  quaft  alfumm  a  Domino  2.  Corinth.  6.  &  furnm  ptre* 
grini  Dei  Tfalm^p,  i$»&u9,  19*.  olimautem  crimtos  cives  t'fi*: 
quidem  TnhWdjtfgi  qyiuv  cv  ovp^cvolg  \z&i(>XH-  Thilip.  3,  zom 
hac  de  caufa ,  quando  Dcm  jam  declarat  aliquo  cffeUo^  yo 
nobtt '  adeffe  7 ■  nos  yifitare  dicitur  ^upmA/lmn/lum  ^nticui 
amicum  ,  quicum  non  hahitat folet,  vifttare  ,  fe  propiorcm. 
ipfi  oftendere ,  acfu<e prafeniite  frublum  aliquem  indulger^jy 
poftea  yero  iterum  ad  fuos  ahire»,  Interea  yero  fi  cupiamns 
4  Deo  propitio  vifitari opprtet  nos.  effenon  inter  hircos,  /ij; 
oves  &  gregem  cjm  r  qui  ingrediantur  portas  ejws  Tfalnk. 
100^  4..  vocemque  ejtts,  audiantac  pajlorem fuum.  fequantut: 
lohan.  io9 

I  I..     Difpofuit  velut  ecyjum  decoris  fui]  TrU% 
monet  potifiimum,  haec  ftmilitudo\  1.  Deum  nos  habcrctnsA 
magno  precio  y  ut  reges  fuor  equos.  egregios  2.  ut  illi  per  hot;  j 
fe  folent  oftentare  ,,%ta  Deum  multa  ac  magnaper pios gerere%> 
quxhws  fuam  potcntiam  declaret ,  3.  noftrum  effc  ,  ne  quenu,  | 
alium  dattorem  vel  fefforem >,  qui  nos  regat 7  admittamws^ 
quam  folum  Deum  >  j2t  ne  evadamm  Diaholi  mundi%  jument4i 
Tfal.  32, 9.  de  quorum fine  Tfal.  50 y  /j.  zu  confer  ea  quaditla^ 
funt  fupr.  c.  9.  y.  $  £,  C.  undecimo» 

Ex  verfu  14.  ] 
Ab  ipfo  Angulus  ]  "BellaaDcoAmmittuntur propter? 
peccata  populi  Lev.  26,**.  2$.  Deut.28,2y.  49,  /udic.  2^14.  &? 

3>  Uh  7\f£.  8>  33.  Bfk.  S,  2f.  Ier.  />  /;. . 

Ex.verfui).]; 

iMwvi*.  I.      Fue™nt  fimiles  potentibus  ,  quia  Jehova  cunru, 
&U  M  *P^~iS  ^  ^eo  fiH  dehetur  cmras  lam  yiclori<e  £xcd.  /4,  4.  /, 
kmDso.  Chron.  /7, 8.  Tfal.  3, 9^  &.  is,  *z.  &  ic§>  13.  /4.  Trov.  21, 31.  Et  ft 

CUt: 


SWKHS: 

Dji  eqtit 

\  l. 

2.. 


Bellafunt 


AvriSe 


ZACH'ARrEt  ■        f  zfy 

iDeu*  adef£  in pralio >  iUemurum  tranfilire ,  hoftes^funde- 
epotef£y  ut  fuo  exemplo  declarat  DavidTftalm.  i8>yerf  30. 
\u  &  alonathane  edita  ftrages probat  i.  Sam.  i*>  6.  quem  enim 
mat  Vti  omnipotentia,  hunc  nulla  profternet >  aut  faltem 
refiftetj  humana  potentia  Tftalm.  8?,*8.  qnia  lehovacf^po- 
tiftimusbellator  Tfalm.  24,  8* 

PARS  POSTERIOR. 

Verf,  6.  ]  Sedhacquondam7  cum  Deiexcandeftcentia^ 
fumabat :  nunc  autem  idem  bona  verba proclamanda  curat fuo 
populo  ftupr.  c.  />     i*t  1$.  dumftt  ait :  Corroborabo  autem 
nunc  yiceverfa  >  quos  antea  in  terrorem  conjeci  &  plane  effee- 
minatos  reddidi >  domum  Jehuda^,  &  fervabo  domurru ' Dontue 
Jofephi  ftu  regnum  Ijraeliticum  ,  in  quofuit  non  minima^  ;  Jojephi, 
tr\bu4  Ephraim  a  filio  lofephi  briunda  (unde  etiam  nomina-  tr*^mE~ 
tur  *Apocal.?>  8.)  quafc  aliquandb  fola per  ftynecdochen  pro 
i  decem  tribubm  ufurpatur  E^ech.  $7>  16.  iq;.  jimos    6. &  d, 
6,  quandbgue  verb  pro  omnibus  omnini \  tribubtts  ftumitur  TfaL 
78>  <>r*  &  8o>  21  &  81  y  6.  Obadi*  verft  18.  at%  ita  etiam  h.  I, 
omnium  ,  qui  ab  lftraele  feu  lacobo  defcenderunt  ftt  mentio* 
&  proinds  7  nift  velimus  in  dubium  yocare  banc  7)  E I pro- 
fniftionem^  itidem  impletam '  in  Iftraelitti ac '  in \  ludavs ,  de- 
nub  concludimus  j  qub etiam  facit  ftequentps  verbi  hebrai 
non  negUgenda  zfi$&<ng  >  cum  dicit  propheta  \sm  7rv<£'tt$t- 
ctyiou  <p'e&f3/;@+  C3"^YD^irft  compoftta  nimirunt^ 
ymeex  duabus T^adicibus        ,  idef^,  habitavit,  & 
jd  ef£\  reverjits  ef£,  ^rutra^intertiaconjugatione^  ut  in- 
nuat  ,  faBurum  non  tantum  Deum>  ut  revertantnr '  Iudai 
fXicapnVitate vcrum  etiam  ut  redutli  ac  reverft  tran- 
gbUikin  terra  diu  hab\tent>q.d.  Z)eus7  redu£ios  amein^ 

Mm    s,  terram 


fhraim. 


$7p 


Qu£  di- 

cuntur 

Judcth 

fertinent 

adEccle- 

fiam» 


CAPUT  DECIMUM 
terram  juam  tranqutlie  in  ea  illas  coilocabo.  fmplex  enim 
verbum  a         m  bac  conjugutione     cnm  hoc  pr&  &  ajfixt 
*fl  Hof  I/,  u.  tZD^i^n)  a  ZW  ytrb  itidem  eodem  omni* 
nb  modoinfra  reperttur  verjZio.  EZTCfi^ttfH}.  ques  verb  cau- 
fa  &  reduBionis  ,     in  fua  terra  plantationis  ?  nuda  T>ei  mi~ 
fericordia  in  Chrifo  dtta  ,  quia  ( inquit  Deits )  mlfereor  eo- 
xum ,  eruntque  tam  chari  ac  fi  non  abjeciilem  eos  }  quia  I 
ego  fum  Jehova  Deus  eorum,  per  Cbrijiumipfis  pldc** 
tu4  exaudiam  eos  3  qvte  omnia  licetde  Ifraele ,  qucdad cau 
\  nem ,  hoc  ef£ ,  ludteis  dicantur ,  tamen  quia  hi  (  ut  antea^ 
jam  aliquotics  ditiurn)  tum  temporis  erant  yera  Ecciefa-,, 
ad  hanc  promijjionum  tliarum  compiemeneum  potijjimum  fj>e~  \ 
tlat  &  adhuc  durat.     Si  enim  ad  ludaos  in  tcrram  janUam  \ 
\reduBos  ex  capttyitate  Babylonica  re/buimus ,  lenia  jaltem 
apparent  gratiae  bic  promijpe  yeftigia  ,  eb  quod  ipji  fepe  & 
fibitb  denuo  a-  'Deo  fuo  defexerint.  ad  Ifraelem  7)ei  itaj^  jeit 
\eos-,  qui  per  fdem  tn  Chriftum  tales  funt ,  hac  pertinent  & 
quotidie  mplentur  a  'Bomtno  cceli  &  terrai ,  quatenut  ps  cum 
^Adamo  in  exilium  eje&os  ac  ex  paradfo  projetlcs  in  prijli- 
nam  fedem  rejlituit }  &  pro  tjs ,  utbona  hacjint propria ,  apud 
patrem  Jempcr  intercedit.  atq}  ita  fequentia  eodem  modo  hor- 
jum  appltcari  dcbent  ,  quando  jic  porrb  propbeta  loqui» 
tur. 


Ephrai- 
mita. 


Verf.  7.]  Et  erunt  rcvtra ,  ut  potens  qmdanu^ 
Ephraimita,  quihero^am  ytrtutem  fatttf  exprimat  ^jiqui- 
dem  Ephraimi  inter  rehqua-  p  vpuli  Ifraelitici  tribut  cenfebd* 
\tur  popuhftjfma  &  in  beHps  m^xin.e  jinnua  Iudic.  8,  i.  zm 
&i2>6.  fupr.?,io.  Tftlm.  6o,  7*  &  7$,  9.  quod etiaminnuit 
ipfum  vocabulum  hebraum  "n^a,  i(j  ef£  validu*  robore^,, 


V 


m. 


Z  ACHART/E.  jj 

m  ntultos   alios    vmcit  /iu  antecedit ,  unde  dt •  fortiffi- 
m  quibusjue    ujurpatum  legimu*  Nimtodo  Gen.  ic  , 
•  oliatbo  /.  Stim.  17  y  jv.  imo  inter  Cbrifii  nomina  poni- 
mf-  Efa.  9,  y.  &  enallage  numeri  idem  indicat,  quod  qui- 
Jjet  ex  ilivi  lit  futurws  tam  fortis ,    ut  Ephraimiia  *H- 
imH  infignPS  *Buxt.  tbefil,  t.c.  /0.  pag  $$9     Tlene  veroipfis 
hrfiter    re  n  gerentihtps    omnia  fuzcedent  ,  tnagnamfue '  Jnittm 
kinde  voluptatem   capient  r  fMoniam  !a?tabitur  ani m US  '  Utatar 
orumq-  vino,  quod  propeerea  natum  <st  datum ,  ut  cor  qutfivi* 
ormnvs  latificet  Jud  9,  ty.  Tfil.  /04,  //.  Sir,  40,10.  L  l. 
amen  effetlus  firr.iivs  in  gaudio ,  non  caufa  eadem  inteU 
igenda,nt  fupr*  c.Q}ty  Scfilij  eorum  videntes  ac  fruen- 
cs  eodem-laetabuntur  exukabitque  animus  eorum  in 
jehova  danteilla  omnia  henigne  &  clementer  benedicente^non 
n  rsbus  mundanis  fp  9,9.  Tf.  4^7.8. 

J?e  f  #. )       itiis  yero  dtcat ,  promittitur  fore  ut  do- 
mws  Jebudte  ac  Jofephi  firvetur  iat  multi  Iuiai  &  IJrae- 
litceadbuc  funt  in  *Affyria  &  Terfiai  quid  iliis-fmurum  f 
Jtyfrondet  Dcm  ,    etiam  iUos  (  fi  modo    ipocem  meam*  Deusfibi- 
audire  voluerint)  facxlime  congregdho  levifiimo  fibilo,\Ut. 
ut  biftor  fuas  oves  fup.  2  ,  6.  7,  (  quod  ad  phrafin  vide  Ef 
7:,  >#.)  &  illos  qtti  jam  adfunt,    yalde  muitiplicaho.  qu# 
iterum  de    Ifraelitis  primo  intelliguntur %  compiemen-- 
tum  vero  ult  mum   in  omnihu^  fidelihus   oflendi  pott- 
rk  flbilans  ,  inquit  Dominm ,  ad  eos  lenifimx  voce  tan- 
t  tm  dato  Hgno,  cum  fine  magno  lahore  banc  rem  pofiim 
conficere,  congregabo  eos>  quum  redimam  eos  >  &  mul- 
up!Kabuntur,lkutmuItip!icati^«r^  faerant>  ut  ita  ad» 
huc  promifiionps  Ahrahamo  faUae  Gen.  r$7  /;.  16,  &.  17,  2. 
g^r  appareat ,  fu#  interprete  apofiuh  Gak  3  ^  Xir.  4.  etiam 


Tij  dijfe- 


pei  recoY- 
.dari, 

jhlivifch 


Redufth 
ex  JEgy 
pto* 


terrafan- 
tt&termi- 


CAPUT  DECIMUlVI 
ad  omnes  fideles  fuo  mpdo  pertinet  >  &  tum  in  JJiritualx 

IJraele  maxitne  impltta  effc,  cum  &  Chrijius  ipfe  ita  vo. 

ce  EyangtUj  fibilaret ,  venite  ad  me  %/latth.  //,  28.  fi  yuu 
fitit  Johan.  7,  54.  &  apojloli  ,  ejus  juffu,  in  totum  terra- 
yum  orbem  eandem  yocem  propagarent  %larc.  16,  iC< 
s  Col.  t,  2$. 

Verf.9.}  Sic  etiam  illay  qua  fequuntur ,  explicand^ 
cnmdicitur,  Et  difleminabo  eosin  populos,  ut  femtru 
quod dijfiergitur ,  «0»  ut  pereat ,  fed  frutitficet ,  quomodt& 
Ifraelitee  cum  alias  corporaliter  in  fua  terra  valde  fe  muU 
tiplicayerunt ,  &  tandem  po££  afcenfionem  Chrifli  in  ct& 
los.  cum  magna  aliorum  falute  funt  hinc  inde  dtfj>erfi% 
ficutpatet  ex  Attiscap.  2,;.  &  8>  1.  4.  Jac.  1,  t.  t.  Tetr.  /,«, 
dijfeminabo  vero  ut  in  longinquis  locis  recordentur  mei, 
aliosque  per  Eyangelij  pradicationem  recordari  faciam 
iqua  phrafi  Jynecdochict  totus  cultus  dWmus  denou- 
tur ,  ctti  de  impijs  ufurpata  opponitur,  oblhifci  Vei  vid^j 
Tfal  6, 6.&?>  is.)  &  vivent  cum  filijs  fuis ,  poflquanu ; 
funt  converfi. 

Verfiio,  )At%itz  (rejfticitad  verf  $. )  reducam  eos  t| 
terrayEgypth  quo  Jtsd^ei  confugerunt  everfo templo  Jerem.1 
44-it.  &  43,  2.  &  antea  e  decem  tribubtt*  multi,  vtnientOA 
tAffyrio  Hofi  h  1$,  &  9>  3-  &  zb  Aflyria,  qub  decenu^ 
tribtps  funt  abduffte  2.  TZeg.  17.  congregabo  eos  in  ter-! 
ramGilhadis,  &  Libaniabducameos  :  quibus  duobm 
terminis  orientali  &  feptentrionali  tota  terra  fancla /ynecdo- 
chice  hic  circumfcribttur  yids  Num.  32, 39.  Deut.  3, 12.  Joban. 
t74.&  tamen  bxc tota  terra  non  fufficiet  eis,  qua  revera-> 
abundiimpleta  funt  in  ISL.  Tsft.ut  prtediUumab  Efaiac.+^ 
2o.  &  /4,  /.  Gai  27. 

Verf 


^ACHARI^.  \  | 
*»erf.  iu  ^Quod  cum  ita  Jit,  ne  quis  vel  ol  viaruttL*\ 
fxfficultatcm,  ^cl  regnorum  ,  ad  qu*  pervenient  do» 
hres  Eyangelij ,  potenitdm,   jicri  non  pojfe  extjlimet, 
\ud\et  enam  hae9  qu*  fubijciuntur ,  quia  eo  >  quod  tam 
i\tumerofa  &  copioja  erit  Vei  benediclio  in  Ealejia,  am-\ 
)hficab\t  popuius  T>ei fsdesfuas,  &  q.  miffis  colomjs  ^flD^iJi9 
lijyrio3,/£gypiios ,  altasqu*  gentes  accerfet,  eosque  imperio]  traducit 
Chrijlt Jubdet.    quod  dum  prtdicis  propbeta,  aUudtt  adlcQlmas, 
Vtftoriam  eduBionvs  Ijraelitarum  ex  AZgypto,  & fic  ait  : 
^uamobrcm  tranfibit  T>eus per mare anguftia,  tdqueipfi 
mandante  cedet,  imb  aufugiet  Tfalm.  ut,        Efa,  u,  /y. 
Scpercutiet  in  mari  fludus,arefcentq*  omnia  profunda 
nvi,Ntli fcilicet^qui fepeita  jinecdocbice  in  fcriptura 
yide  sAmos  s ,     apptllatur)  ut  tam  commode  poffmt  in* 
trare  ALgyptum,  ac  ft  exarefaUws  ejfet  Nilus  >  quemad 
modum  oitm  terram  fanBam   Judai  funt  ingrejti,  per 
mare  rubrum  &  Jordancm  exficcatum  tntrodutli^  &  Jic, 


tum 

tmnta  cogantur  cedere  prona  2)eo » 
dejicietur  nutto  negotio  faftus  aflyrise,  fccptrumq^TEgy 
pti  amovebitur,    cum  tycx  kvs  regionibus  multi  fceptro 

"Cbrijlt  Je  fubjicient,  &  contra  Ecclejiam  ferocire  deji* 

l$ent. 

Vcrf  u.)  Tandcm  ne   quut  dubitet  de  tmpletiontj 
larum  promifiionum  >  cum  hominum  3per  quos  ea  jfieril 
debeat,  tmbettttitatem  confderatyfc  Deus  concludit:  ^°^°"\^J^r^$ 
rabo  autem  ilios  in  Jehova>  Ckriflo  Ecchfia  capite,  ut  in? 
nomineejus  cohtinenter  ambulent>  ac  in  vucathne 
fua  jsdulb  adminijbanda  ptrgant ,  di&um  Jehova?,  fui 
dtcit  <sr  perjicict,  yirefque  mytUte '*  ut  fupra  yerf  6,  juit 


Miniftri 


runtur* 


«74 


CAPUT  BECIMUM 
miniJtrMfromiuit^eo^uodmultfs  tentammhus  &  periculk, 
eruv.t  fubjeUt.  < 

LOCI  COMMUNES; 

Ex  verf  6.] 

I.    Corroborabo   domurn  Jehudae  )  Credentt* 
aneofir-  !  Ttnt*  itaroborat9  ut  nil  ipfis  poffn  nocere ,  aut  eos  a  Deofop 
mmur.    \aljirakerc(fi  modo  ipfifc  non  fubducant  Ebr.  io>$$>)  T^om^ 
\  ?%  ly     29>fid  utomnibuA  longejuperiores  cyadant  m  Chrq 
*%h\d.  vcrf  $7>  qui  dat  ipfis  vivhriam  i.  Corintk.  i;>  57. 
'  'paulofwcujtH  infirmnate  potentia  Dei  ita  perficiebatur 
Connth.  12 1  0.  ut  in  confortante  ipfum  Chr^fio  pojjct  omni* 


Vjedentes 


Tonsbono-] 


p.  ii)tlebr%  nonentm  tantum  Veus  fu 
tra  Viabolum  cotrohorat  Ephj  6,  10.  vtrum  etiam  Jkpe  iji 
roburcontra  koftes  terrenos  conccdit ,  ut  ex  quibufdam  jam  al^ 
legatis  exemplis  patee.  adde  it  Sam.jo,6fi.  Corintb.  //,52. 
Sam.  i73  4 /♦ 

II.  Quia  mifereor  eorum  )  Fons  omntum  benefido- 
rumDet  ]rum  a\  Veo  m  nos  collatorum  ef£  cjut  gratuita  miferi^. 
wiferkor-  :cor£a.  nuflanofiraopera  Tfalm  44,4.  2,  Timotb.i,p.  TiA 
fffi  imo  etiam  inde  omnia  bona  in  malos  proficijiuntur ,  ut 
ita  ad  pcenitentiam  adducantur  y  pietatemque  colere  inci*~ 
piant  %datth.  u  ff»  ^Sm'  2}+*  2%  Tccr.3,  9.  Jtlor.  /4,1^.17» 
&  J7>  27.  vide  IoeL  z,  /j.  Habac^^  2.  fup.  1,  16.  ut  meriti 
ornnes  fateamur ,  fummx  henignitatis  lcho^va  ef£  ,  quod  non 
vr  abjumti *  quia  non  pniuntur  miferationes  cjits 
jtyreh.3>£2* 

III.  Erunt^acfinonabjeciiTem  cos)lekoyanonmu* 

tat 


ZACHARIiE.    '  ^  | 

Wat^tdlach  3->6.  &dona  ejus  funt  et^nti^ihv^  7\cw,  iu  z^\Dtl  dona 
\tdeb  *t  fxdwi  cum  cmnibu*  initum  in  initisttonti  ficr4-**>tu$r*- 

mento  ab  ejut  parte  Jemper  fttratum^  &  manusejui  fcmper iuity'Q, 
Wxtenta  Ef$.  <5/,  z.  dum  fic  inclamat  perfidos  ,  revertere  a- 

verfa  Ifrael,  ditlum  /eboy*3  non  faciam  ut  irru/t  facies 
mea  irata  in  yos  >  nam  benignus  fum.  revertimini  filtj  a- 
yerfantes  ,  nam  ego  conjugto  juntlus  fum  vobis  lercm*  $y 
r.  9* 

Exverfuy.  ] 
Eruntfimilespotenti  Ephraimits:]  Cumdicit ,  fo- 
repios  ftmtles  Ephraimita*  potenti  >  id  innuit  propbeta  7  non 
xjje  regnum  Cbrijli  de  boq mundo  lohan.  18,  $4.  &  proindi^ 
neq^armanojlrajunt  carnalia,fed  divinitus  yalida  z.  Corinth. 
io7  4.  quia  non  ef£  luhla  nobis  cum  fanguine  cy  carne ,  fed ad- 
verft*  poteflates  &  jfitrituales  improbitates  Ephef.6>  12.  de^, 


ra~> 


Re  gv.um 
Ckrifti  rii 
e!i  de  hn 
munde* 


reliquis,  qu*  cx  hoc  verfunotari poterant ,  diclum  etl^fup 
Sdp,  ?,  verjl^  &  tft 

Ex  verf  8.  ] 

Sibi!ansadeoscongregabocos>  quumredimam 1  chrifti 
fccs]  Cbrijtus  ef£  ille  etetftis  dr  dileUus  Vei  patris  fery us9  \  vox  lenk 
qui  tion  vociferatur ,  nec  attoliit  yocemfuam  ,  arundinerrLj 
quajjatam  tion  frattgit  ,  &  cllychnium  fumigans  non  ex- 
Jhnguit  Efa.  *z,  i.  z.  z.  %Iatth.  iz,  /£.  atque  hxc  c/£ 
bonws  paftor  ,  cujus  vocem  oyes  audtunt  Johan.  io3  zy.  z$. 
ttiam  tum  ,  cum  lenem  Evangelij^  fibilum  edit  ,  vtriite^j% 
iic  enim  ex  Sion  prodit  Efa.z*%i\cb      &  non  cum  to- 
tiitru  y  fulgure  &  clangore  ut  lex  %/lofis  :ex  Sina  data  effc 
Exvd.  19. 

Ex  verfu  9.  ] 

I.   Dijflfeminabo  eos  in  populos]  Verbum  Vei  efi  yehtt  1  y€rium> 

z  femen\vti  feme. 


S7S 


Pjf  Der 

reco?dan- 
W 


CAPUT  DECTMllM 

femen  fftr\tualc%  quod  per  jfirituaUs  agruolas  agro  cot* 
dis  bumani  concreditur>  fi  divin*  Itgis  aratto  pro* 

fcijfu-s ,  bonus  futrit  reddit&s  &  cantritus  (  qui  Deo  pU. 
ctt  'Pjalm.  ;/5  ig.  EJa.  s?  >  is.)$ole  juflitut  tffulgentefttt* 
clum  fere  muUiplictm ,  qua  parabolaa  Cbnjio  ipfo  *#„ 
pltcatur  Luc.  #>  u.  ipji yero palmites  cx  fiwtneyerbi  Dti 
progeniti  Joian*  tf,  2.  i.  Tet.  t>  23.  /*pe  ex  uno  Uco  %n  alte* 
rum  transfcruntur  y  ut  fruUum  ubcrtorem  faciane  Tfalm*. 
/>  5.  Talcs  fuerunt  a  Cbrifio  & '  apcfiolis parata plantuUy 
qutt  maximam  parttm  tn  totum  mundum  cum  u>agno  Ei% 
clefi*  ccu  horti  &  paradifi  Cbrijii  (  ue  in  cantico  canti* 
corum    dcclaratur  )   intrtmtnto    dijftminantur.  W( 
quet  diUa  funt  in  expiicationt texeu*^  Conftr  1,  Corineh. 
6.  ?.  8-  9:  Joban./f,  16.  &  oitmcongrtgabuneur  %latth.  13  $t 
43.  difberfi  fijii  Z)«,  tandem^inborrta  Deiut  fcmcnoptimm 
ac filtj  T>ei  per  Chrifium  redmpttjup.  yetf^  &  Johan.  u}  /2 
52.  rcponentur. 

1 1  Recordenmr  mei  Tijfemper  Dti  recordantur,  m 
projferis  graeias  ag*ndo  ,  in  adycrfs  orando,  dc  pr*tt+~ 
riiis  dr  ptrpetratts  pcccatis  foHiciei  dum  accujaneur  in^^ 
memoriam  fibi  rcyccant  Dei  miftticordiam  ,  infuturis; 
&  psrpetrandis  t  ad  quat  invitantfir ,  fibi  proponunt  Dei. 
jufiittam ,  at%  ita  Chrifiisnm  quando  cum  Chrtfio  pro*. 
ponit fibi  ffehovam  jugiter,  &  bic  k  dextcra  ejtts  ef£>  non  ditm*; 
vetur  Tfalm.  16*  8.~Acl.ztzf. 

Ex  verfio] 

Reducam  eos  e  cenayEgypti]  CumJE^ypto  &afi 
Jyria  muiidus  hicoptime  fouf^tomparari.  Lltautemcx  tuis 
fefuos  Dominu*  cortgrcgaturum  promittie ,  ita  adbtic 
fuos  demundo  feligit  jvaatit  /;,  19.  zrfacit,  ut  in  fajfiuu 

vtrbi 


ZACHARI/E.  j  vif 

ferbi  dhini  dednSi  (  Gilcad  eritm  erat  regio  pdfcuii '  al-\chrijii 
mnauKSj  Pfalm.       2.  yeiut  oves  Chrtfti  habeant  zfaoTw9 \oresab- 

\idefty*i>undcnt  Uthj  fc^  fit  »oOr  tfendge  §aUn/ Joba».  3 

io>  g.  10.  in  hac  eerra,  &  (ajba  in  montem  Vei  Tfalm.  /;,  /. 
Ebr.  iz  ,  22.  (  quod  membrum  compararionis  Juppedi- 
tat  mentio  mjnets  Ltbani  confer  TJalm.  92,  /^.  )  ptr 
Chrijtum  traducentut  ,  tonge  gloriofius  tjuam  t>aytd  o- 
IsmjuuS  arcem  SionH  dsduxit  2.  Sam.  j  >  7  Chron,  Gilead, 
ut  s>  ubt  fi  auis  nom*n  Gtlsad^  td  et£>  cumulus  tejiimo-  L;banen} 
nij >  C2T  Libanon>  id  alhtU  anagcgice  yeiit  cxplicarz_jy 
tsr  «dbtblid  fatra  tejianda  de  Chrtjto,  albds^yelits>  qutbus 
Chrijius  nos  hk  tnchoattvs,  inalteraautem  vita  conjummate 
induttyfisri  ctiam  bocpotefg.. 

Ex  verf.  u.}j 

li.  Tranfiens  per  mareaugultia  percutiet  flu&us] '  Demfach 
Quemadmodum  Deus  olim  percujjit  JiuBus  in  mari  ru-  M  csdant 
bro  &  Jordane  ,  ut  ccgerentur  cederc  ipjius  populo  >  ita  ^  aciu^ 
hodie  cttamnum  cmnia  obfiacula  faciltme  potefj^  remo-  V 
ytre*,  &  hojitum>  (  qui  propter  copiam  &  impetum  cum>t  et  9J es% 
*qua  in  facrk  litsris  conferuntur >  Eft.  8 ,  7.  lerem,  47  > 
Jdpocai.  17  >  /y  )  franget  potenttam  >  nos  modo  ducem  hunc 
per    mare    hujm    mtndi     intrepidi  fequamur  Tfalm.t 

II.  DeijcieturfaftusAlFy^ 


commt- 


amovsbitur  j  fJxc  q»o^  quando  dicitur  >  exaritura  oninialdantur 


profitr.da  nvi  >  fufium  AJjyri*  dejettum  y  Jceptrum^  Ai* 
gyptt  *M)tum  irt>  p.jjunt  ita  ad  najira  tsmpora  accom- 
u,  ari  qwd  quicnnj^  ysltt  Chrifium  fsqui  percutien- 
ttm  fi*8/*f  m  m  ,ri  ,  oporcsat  ip/i  arcjcere  omnia  profun- 
4a  iivit  cu.n  «d  Jolum  fontsm  tfitte  CjmMHm  cuncre>  & 

H  n    i,  %nde\ 


b&c  nobit. 


dhriftm 
mn  vult 
fuos  QJtA- 


gummA. 

frsmifih- 
nlbus  mi- 
fcentur 


CA-PUT  DECTMUM 

ride  f.tim  Juam  JeJ-ire  jubeatur  lchan*  &  7*  &  porrl 
qui  magnut  f££  fzflu  juorum  operum  q.  propter  ea  beatui 
jity  &  Je  ita  extoiiit  Luc.  i$,  <?.  //,  /2.  /*.  <?  i6y  /5.  necejje  ef£ 
ut  detjciatur  tUe ,  &  bie  bumtiietur  tum  publtcano  ibtd.verfi 
il  &  tandem  decet  fe fubducerefteptro  AZgypti,  hoc  e££ ,  bujtti 
mundi  imperto  &delicijs  Tit.  z.  iz^conftr  Apoc.  u>t. 

Exverfui2] 
Roborabo  illos  in  Jehova  ut  in  noniine  e juscon- 

'  tincnterambulent]  Ex  Chrijh  tapitc  omne  robur  tn  ptof 
membra  eju*  derivatur ,  non  ut  ipft  fint  ociofi  (hocentmuu 

\par4b0U  reprehendtt  ^ftatth.  zo.  6.  )~ftd  ut  fru&um  muL 
tum  ferane  Iohan.  /;>  i69  &  in  nomtne  vtrt  T)e%  ambulent^ 
id  fripture  fijlo ,  incurfu  piaatk  progredtantur  (^J- 
de  qute  ditla  funt  in  Tfalm.  /,  /. )  nec  cum  uxore  Lothifuh 
fijiant  Luc.  17,  22.  'Refltfime  entm  dtcimus  ex  jBernhardf. 
ut  Luna  (cui  EccUfiam  in  Jlriptura  compatari  aJtbt ,  nem* 
pe  Tfalm.  8,  4>  probatum  ef^)  aut  crefctt aut detreftt ,  nun- 
\quamvero  eadem  facie  diu  apparere  jlUt:  fcpijtn  pteeat^ 
y*vel  proficiunt  yel  deficiunt ,  in  eodem  v,  Jiatu  diujubfijlert^ 
nejctunt. 

CAPUT  U-ND.ECIM.UM. 
Argumcntum. 

Uia  lor.K  in  Ecchjia  vifibili  femper  plures  malt 
funt  immixti,  'Dews  in  "Vatitinijs  prophetarum.it 


Q 


promifiionibm  mijlet  minas  ,  ut  tUos  ifiis  pr*m 
muniat  ac  confirmet  ,  hss  ystd  hifce  terreat  & 
ad  frugem  revoctt,     Eidem  mudo  etiam  nunc  cum  re- 

fith 


ZACHARI/E 

jfpifctntihtf  Ecclejia  reflieueionem  magnifice  haUenus  fign- 
declarxvk >  &  fc  eos  fatps  crexit ,  porro  poemtere 
\nejiijs  ruinAm prxnuricLif ,  caufat^  ejm  exponit,  nempe  op- 
^pre/fioncmaliorurn  Cbrifttin  carne  mantfejiati ,  miracu- 
tfscUri,  henejicijsq.quam  piurimis  gentem  judaicam  docen- 
de&  Janando  agrotos  afjkientis  rejeclionem  fceicratiffimamy 
qua/ido  eutn  trigmta  argentets  a  Juda  venditum  et>:erunt&" 
mortecrucis  affiacndum  curarunt.  Id  igitur  rejlare  con~ 
thtdtt ^ut ,cumfirvari yiolint > Jua  culpa  mali  mah  pereant> 
juando  T)eut  gtoriam  toties  oblatam  ac  juperbe Jprctam  au- 
ferat,  & ,  cum  optimopajiori  cbedire  noluerint ,  vcniantpa- 
jiores  altj  jiultiffimi  ac  crudelijfnni ,  qui  tamen  &  ipji  tan~ 
dem  debito  ajfictentur  fuppltao.  Stopus  igitur  ef£ ,  admone-  { scopta, 
tecmnesfm  ojjicij ,  pios ,  utin  ccepto  curfu  pcrgere  fuo  bono>\ 
impij  ne  in  fuo  propofto  perfiflere  fuo  malo ,  fed  ad  frugcm~* 
quam  primum  redire  veline?  m  m*li$  btc  pradiclis inyohan- 
tttr  ac  mijere  mtereant.. 


Tartes  confluui  pnjfunt  tres  /.  agit  de  excidio  tem- 
pli>  &  poiitia  Judaiue  7tuvohi&g)x,  II.  caufam  bujm  rei 
pracipuam  exponit >   nempe  indigniffimum    Chrijti  con- 
Htntum  y  qui  cum  erat  «  T)eo  patre  miffus  pajior  opti- 
tnm ,  juoque  paflorali  offcio  jidelifiime  fungexetur  >  tan- 
dtm  pro  prtcmio  rcportat  mortis  fuppliaum  >    ad  qupd 
triginta  argenteis    emitur.   ///•    pfeudopaflores  vtvau 
ros  effi  indtcaty  &  cum  menfuram  iniquitatis  fute  com 
plevcrunt,  a  T>eo  punitum.  iri  concludit.     Sed  cum  alijs 
eiiyidemut  boc  taput  in   duas  partes,  quarum  prior  Jub 
iMegoria  a   Libano  fumpta  cxcidium   urbts  lerofoiymo 
rum  urbts^  ludaki  fummatm  proponit,  it*  ut  toti  regtoni9 


Anahfis 
i.  partes 
tres  lz. 


II  Pdrtes 

-   li  I 

Excidium 


EfltS  CAUfa\ 

antegre- 
dientes, 


jtdjuvan- 
tes. 

Judicium, 


*• 

Xoniabla- 
tio. 

u 


CAPUT  IINDE  CIMllM 

ni&ejws  tmoiis  tam  futtitnis  yerfi  i.  quam  injitnis ,  t4tn  n£ 
hiLbws  &  potentibus,  fuam  ohfcuris  &  infirmis  fiiu  te* 
nmbus  yerfi  z.  &  deni£  tam  ijs ,  qui  alijs  prajitnt,  quam^ 
iliis,qui  Jub  ecrum  smperio  degunt  yerf  3.  interteum  oi 
yenturum  pradicat.  Tofiertor  autem  idem  judicinttL* 
minutattm  exponit  cum  taufis  ^ntegrsdiensibus  &  *i* 
juvantibus  alui  aUtgona  a  re  pafioritia  petitk.  Caujk 
sntegredientes  funt  pracecUmium  &  p?#fentium  in  u* 
troque  regiminc,  Ecclefiajiuo  ac  polituo,  prtfeftorutfLs 
crudelitas ,  avartcia,  hypocrtfis  verfi^.^r  populi  ha-c  tac\t% 
fuo  caUulb  dpprobantis  fiolidttas  verfi  6.  &  in  Cbriflumj* 
yerum  fuum  ac  henignijfimum  paftorem  fiumma  ingr^ 
titudo  &  impietas  yerj\  11.  caufie  adjuyantes  junt  fiuturo* 
rum  pajlorum  in  sfficio  neghgentia  &  peryerjitai  verfi  i64 
Ipfius  autem  judicij  improbis  formidabiiis  >  pijs  yero  gratt- 
&  amabtlis  membra  fiunt  tria  ,  primum  ,  ciim  reltqui  mu 
nns  reUe  fuo  fungantur  munere  in  pjfiendo  gregt^ 
comtwjfio,  &  proinde  digni ,  qui  eo  abdiientur,  verfi  ;# 
Chrifit  ad  ojficium  pafiorale  yocatio&  inflitutioyerfi 4.  itt 
quo  paucos  audientes  ipfius  vocem  jaiyat,  re^ifuos  yc* 
ro  contumaces  perdit  ;  fiecundum,  eju*  adminfiratio  in 
populo  cjudaico  ante  untyerjaiem  Evangelij .  (romulga* 
tionem  verf  7.  tettlum,  ejl  judicifi  executtc werfi $  td autem 
tjl  duplex,  videlicet  &  otnnis  boni ,  yuo gaudebant ,  ab- 
latio,  cr  mah  immijfioyerfi  16.  17.  Bonum  tiiud  tr*t,pri+ 
mb  judiciorum  T>ei  per  iegitimos  verhi  mirnjiros  reyela- 
tio( vide  Tjalm,  t*7>  19  20.  )  fideles  tgicur  ex  his  &  otibo- 
dcxos  cum  DeU4  jujlulit  yerfi.  s.  ncn  ^mpltui  per  illos  jum 
daicum  pcpulum  Chriflw  pafi*tlat  yrf%  9.  qu*m  ahdua* 
tionem  tyvo  juccifinnis  bacuii  jucmduatit  fgurat  verfi  io. 

&  falu* 


miftio. 


^ZACHARIjG. 

*r  falutarem  ejus  rei  in  eleSlis  effeftum  indicat  yerf.  u.  bu- 
us  vero  abdicationis  juftiftima  caufa plerorum^ud&orum-* 
nfuum paftorem  impietas ,  quandoeum  a  fe  abitum  minari» 
nercedem%  poftuiare  animadyertunt,  tantum  abe^^  utre- 
unere  ftudeant ,  aut  pramium  condignum  reponant,  ut  tri- 
nnta  argenteis  admortem  emant  yerfiz.  quod  faffum  indi- 
^niftimum  merito  ille  exaggerae  &  mercedem iniquam  proijcit 
yerft  ij.    Sccundd,  bonum,  quodjudai  habebant  pra  reli* 
juh  erat  percertas  tribus  populi  diftintlio  &  communittm  fa- 
crorum participatio  vcrfi  i*.  cujus  fubiatio  typo  fuccifionvs  bam 
culi  deyincientium  ibidem  explicatur.    Deni^  mali  immifio 
figuratur prius  inftrumentis  paftoris  ftuiti  yerfi  if.poftea  ex- 
ponitur  membratim  >  quos  iliudfit  tablurum  >  nempeomnesfub* 
ditiperfuos prafcUos  verfii6.  &  hic  viciftim  diyinitus  confu* 
menturv.  17. 

\  PARS  PRIOR. 

Verfi  1.  )   Quando  Judai  audiebant  >    qua  haUenut 
tap.  9,  dr  10.  de  regno  ^Mefiia  futuro  magnifice  dicla  funt, 
ne  ilia  de  corporali  felicitate  aut  potentia  interpreta* 
rentur  ,  urbi  &  regno  eorum  excidium  denunciat  ,  quod  diumju- 
paulb  pof£  eyenturum  ait  ,  quando  ilia  ,  qua  jupra  junt  ^ 
praditta ,  per  Chrtjium  &  apoftolos  impleta  fiuere  ,  ut  e- 
yentm  etiam  probayit ,  (  qui  apud  Jofiephum  hiftoricum-* 
potef^  videri ,  )  fiquidem  crucifigentes  Chriftum  ,  ejus^ 
dottrinam  furiose  perfequentes  in  tantas  calamitates  /o 
pracipitarunt.    Tropheta  .yero  nunc  fecialis  pcrfonam-* 
fujcipit  &  nomine  Dei  beUum  Judxis  indicit  per  pro- 
fo^pejam  ad  Libanum  direblam  ,     per    quem  fynccdo- 
chice    totam    terram    illam^   inteUmt        alioquitur :  j f ' rra  l*n'm 

0  0  Aperi 


Cur  exct- 


nuncietUK 


PerLiba- 
num  hk 


tun 


2B4 


Jgnts. 
Cedripo- 


N<?«  intel- 
Wtur  hic 
i  rmplum. 


Svtva  poli- 

tiC0L*i* 


mn  notat 


CAPUT  UNDECIMUPvT 
Apcxiinquit  Libanejanuas  tuas,  tua  claujlra  montitm 
que  exceljorum  crepidtnes  ac  yias ,  fames,  pylasque  angufia 
beneque  obfsryatas  ,  quibws  circummuntti  tui  aditus  pe\ 
faltuarfum  Libano  prafe&um,  (  ut  olirn  a  regibws  Ter> 
farum  prafeUum  legimm    *Nehem%  2,  2.   cujiodeni  hul 
fyha  nobtli,  )  utconfumat  ignis>  hoc  omnpsgenerk 
calamitas per  bellum  tUatavide  Amos i,  4.  cedros  tuas^  hoi 
ef£,  proieres  magnificos ,  qui  velut  cedri  inter  reiiquat 
arbores  altitudins  &  prajlantia  eminent ,  \t4  ipfi  mtet 
homines    d\gnttate    anteceUunt  ,     quomodo    altat  /*pe 
friptura  populum  quendam  fih*  conferre  folet ,  ficut 
explicatum  ef£  *Amos  2>  9.    Libani  autem ,  quia  erat  termi- 
nm  Judaa  aquilonaris ,  hic  fit  potijfimum  mentio  ,  quia*. 
ab   aquilonan   parte   omnia  primum    occuparunt  tnva 
dens  T^omani  ,    fic   pedetentim  Derfws  metropolins  jf* 
rofolymam   &   interiores   Judex  partes  funt  progreffi: 
quemadmodum  ex  Jofefho  liquet,      Scio   alios  voct^ 
Libani  templum   htc  intelligere ,  quoniam  ex  ilto  prte- 
cipue  ligna  ad  hujm  adificatitnem  a  Salomone  fueruni 
advecta.   i.  7$eg. 6.  &  exiftimare,  hoc  vAticinium  euwu 
etiam  impletum  ,    quando   vel   repugnante  Ttto  tem* 
plum  fuit  incenfum-s.      Verum  cum  fequentia  non  fatis 
fayeant  huic  explicationi ,  [cripturae  analogia  non  facile 
poffit  offsndi ,   &  tlla  templi  conflagratio  in  nojira  ex- 
plicatione  includatur  7  illam  prafero.  vide  &  confer.Ef 
z.verfs,  i2.  13.  E^sch.ihi.  Efa.zz^.  Jerem.  2/,  22,7. 
E^ech.  17,  3,  Vantel.     8.  17.  19*  in  quibtps  locis  Jylva  pro 
domo  &  familia  magnifica  ,  cedru*  vero  &  arbor  proce- 
ra  ac  magr.a  pro  rege  aut  megnatibus  acctjyitun  Idsm^ 
dift;m  vglim.de.  ;U4  expofimne^  in  qua  fcr  Libanum-j< 

dctiQ^ 


Z  ACHATim  f 

cnotari  dicitur  Ierofilyma  ,  co  quod  multa  domus  in  iUa^  ^hicLib^ 
rant  ex  cedro  adificata ,  &juia  ipfa  propter  «dificiorum  \  nus  Jero- 
Wcndorem  ac  ornatum ,  cum  quis  procul  adhuc  alerat  ab  '  joljmanto 
rbe  poterat  videri  flOiS,  id  ef£  >  mons  albws  ,  ftquidem 
on  ftmpliciter  conjctJuris  ftandum  exijlimo ,  &  ludcece  quo- 
ue  ip/a  urbs  rcgia  includitur  >  hujiu^  cum  illius  excidio  con- 
unttum  erit.  Scnfus  igitur  hujusverfus  ef£>  Iudaato:A->> 
um  omnibus  fuis  incolis  ,  yelut  divinitus  accenfo  igne  ab- 
imitur ,  malum  vero  ipfum  ab  aquilone  yeniet  lerem.  /,  i4t 
u  fic  autem  proj>he?a  progreditur  in  fua  profopopeeia  alle- 


7ortca~>. 


Bafan, 


Verfz]  Ejula  abies,  id  popularis  (  quia  illa-* 
•/£  arbor  vulgaris  dr  minimi  preci/')  quia  corruit  eedrus, 
*r  proinde  fi  cedrus  cecidit ,  qua  ef£  longe  excelfior  &  fr- 
mior  ,  facile  conjetluram  hanc  nunc  captes  ,  quod  tu  Jla- 
re  nequcas  ,  hoc  ef£  ,  ut  proprie  explicctur  more  prcpbe* 
tis  folenni ,  quia  magnifici  feu  prajlantes  in  populo  va- 
ilantur  ad  extremam  miferiam  redaUi  ,  quod  grteci  beni 
ytrtcrunt  ,  olt  (jMpdhag  fis^j^ivsg  imha<7rG0(jyM.v ,  &  yos  o 
robora  Bafchanis,  hoc  ef£,  potentes  in  populo  provincia»  %°bor6 
rum  Jatrapte  &  terra  vejlra  columina  ,  ejulate,  ad  imma- 
nem  ploratum  vos  comparate  Obadi.  verf  quia  concidit 
filva  vindemiae  (  vide  Ioel.jy  qua9  yeiutyitesinvi- 
demia  nudantur  ac  Jfoliantur  ,  ita  omni  fuo  decore  ,  hono- 
re ,  divitijfauc  exuitur  ,  JJoliantur  infirmi  cum  fummis , 
ut  hi  de  illis  ,  &  vice  yerfa  ilii  de  his  mifere  lugeant ,  ac 
demque  omnes  de  tommuni  malo  yalde  fint  folitciti.  E 
rat  autem  'Bafcban  regio  fertilifiima  trans  lordanem  fi- 
ta  ,  pafcutt  &  quercubus  infignis  magnitudinis  abundans, 
ideo^ue  pecortbta  ditijlma  yide  Deuter.  ]>  /j.  &  conjunge ,  / 

Oo    z  flacct, 


Bafchan. 


7X& 


faftores^ 


Leopes^ 


CAPUT  UNDECIMUM 
placet,  qua  diximu*  verf i.  capitis  4.  Amos.  forte  enimmc 
Itiis  inde  nonnullos  fcriptura  locos  inteltiges.    Sed ad  id ,  uni 
fum  digreffius  9  cum J^acharia  redeoy  &,  dicoK 

Verfu  3.  ]  Vox  e  julatus  feu  planttus  longe  amarifiu 
mi  (vide  Soph.  1,  1.)  paftorum .y  qui  praefunt  inEccle/ia& 
7^ep.&  finominis  omen  ac  menfuram  implere  VeUcnt  (infftu 
ce  qua  de  hoc  nomine  diUa fupr.io,  2. $.%lich.  f,  2. )  pafcert^, 
populum,  debebant  9}  binc  inde  in  Iud&a  auditur,  eo  quod 
vaftetur  magnificentia.eorum>y£«  tota  populi  multitu- 
do7  in  qua  efj*  decor  princtpum  ^royerb.,  14,  2$.  in  quagk~ 
ria*  fi/perbia,  dtgnitas^  dtyitia  eorum  confifiunt &  unit. 
ifii  vclut  leones  femagnifice-ofientjnt  haUcnus.  yeritm  dcin* 
ceps  cum  fiublata  fuerit  hac  jatlitandi  materia  >,  ex  defiola». 
tione  audtetur  vox  rugitus  Leonum  feueorum 9  qui  ret 
rum potiuntur  ac  tyrannice  abutuntur  (confer.  %lich.$>  2.$.. 
Tfialm.  Z2>  2i>  &  91,       2i  Timoth.    17.)  eo  quod  vafte-- 
tur  faftus  Jordanis,  ad  quem  erant  optima  pa/cua ,  &  ubi 
funt  homines  pccorps  dites ,  qui  latlis  abundant  >  &  circa-*, 
cuftts  adjacentes  folitudtnes  erant,  tmmanes  leones.    Ita  au*. 
tem  hoc  loco  tota  Judaa  a fiuvio  ceutermino  quodam  orientali. 
defcribitur ,  ut  jupr;  "perfiu  quodam  fieptcntrioyiali.  nam  in^, 
reliquis terminis  nullum  poterant  Judai  habcre  perfugium,, 
cum  a  meridie  sEgyptu*  >  &  ab,  occidente  mare  magnum  cum 
adjacentibws  plervsa^  regionibws jam  tum,  cum  hoc  heUum  ,  quod, 
bic prtedicttur ,  in  Judaa  fuit gefturn >  'Romanis^  a  quibut  in-> 
ferebatur^  pareb/itKat^  ita;  ^*to0&<V  ludaorum  notatur fa— 
lis  pcrjficue^ 


LOCI 


ZACHARIyE.  287 

LOCI  COMMUNES: 

Ex  ver£  i.] 

I.      Aperi  Libane  januas  tuas  ]  7$es  inanimat* 
cum  audire  poftint  Dei  vocem  ,  ut  Ef.  /,  /.  /.  T^eg.  /j,  2.  lercm.  f  X. 


2.2,  29.  ytae  Mtch.  6, 1.  2.  tnpnmvs  /,  2.  mutto  magts  nos ,  qui-  ^  0^4m 
htn  data  funt aures ,  quibu* audiamus  Luc.SfS  oportetau- 
dirc&  obedire  ,'juod  fi  non  fecerimus ,  meminerimws  ,  olim 
fore  in  judicio  extrcmo  ut  ab  iliti accufemar  &  ad  pcenam-* 
pofcamur  >  ut  Auguft%  alicubi  pulchrc  cxplicat  tr.  12,  in  lo- 
hannem.. 

t%      Ut  confumat  ignis  cedros  tuas  ]  Kulla^ 
potentia  ef£,  qua  omnipotentem Veum  puniturum  poffitim- 
pedire,.  quade  rc  cum  altbi ,  tum  T>lahum.  /,  6.  loei.  j9  2.  n.  \  %^r% 
Amos  p,    &  munitiones  nihil  omnino  tum profunt  Obadi  verf 
^fupr.p^.. 

III;,      Ex  toto  autcm  hoc contcxtu  difcimus7  quod 
7)  E  U  $  Chrifto  cxfiibito,  propter  quem  nafciturum  >  do-  chrijlo 
tturum  ,,  paffurum  &  moriturum  in  ludtea  &  tcmplum-j  \exhibno 
illud  fecundum  xdificabatur  >  &  urbs  ipfa  ac  tcrra  reftau-  ]PoltttaIUm 
rabaturt.  decreverit  propter  popult  iftius  peccata  nimts  \  *™^U  * 
tnagna  ifta  omnia cverterc  ,  totam^  politiam 'ludaicam-* 
tollere,  ut  conftarct  jam  illos,  typos  omncs  fuum  fincm  ejfe^, 
fortitosi, 

Fx  verfTsJ; 

II.  Ejulaabies  ,  quiacorruit  ccdrusj Infigne  ir*\M*g»oru 
Deiindicium  ef£,  quando  virosmagnosmagno  numcro  ex  ali-]vi[orum 
fuo  loco fimul  tollit.  vide  Obadi.  v.  s.  L.  C.  u. 

IL  Quia  rnagnifici  vaftantur  ]  Dcus  hoftibtps  u- 
titur.  y.  virga ,  aua  caftiget  ad  frugem  redcuntes }  vel  plane 

Oo>  $,  perdat 


mus, 


Null4p9- 

tentixAd~ 

us 
Deum» 


ohitus. 

Ilofles  Del% 
virga.. 


288 


Magiftra- 
tum  malu 
Dcm  p«- 
nh. 


Per  qu& 

peccas 

fumrif. 


CAPUT  UNDECIMUM 

pcrdat  immortgeros  Efi  10,  j.  &  30,  $1.  Tkrcthj,  /.  &  pents 
ipfium  ef£  ^ictona  fup.  c.  io,  v. 

III.      Ex  bocverfij  iilud  notandum  ,  etiam  magijlr** 
tum  improbum ,  qui  nuilum  in  bis  terrps  agnofictt  juperio* 
rem,  a  T>eo  tandsm  puniri  ,  qui  inter  bo/ce  Deos  vicariot 
judicat  Tfialm  §z9  1.  eos^  obfieryat  Ecdefi  /,  s.  &  judicium 
Jeverum  exercebitur  in  eos ,  qui  prafiunt  Sap.  6,  6.  excmplo 
ef£  <Acbab  Napotbum  injujle  occidens  1.  j$eg.  zu  He* 
rcdes  interficiens  lacobum  Jtlor.  12.       "Manajfes  2.  7$egt 
24-.    Inculcetur  igitur  magi/lratui  poUitico  iliud  lofiapbati 
2.  Cbron.  i?>  6_.  Deut.  1,17.  Ecclef.8,  q%  Tfalm.  7/,  3.  Efia.  iof  1, 
Tbren.*,  tf.i6. 

Vox  ejulatuspaftorum  eoquod  vafteturmagni 
fkentia  eorum]  Quia  hi  crudeles  er  avaripaflores  multos  in 
\juftps  expilationtbus  &  malts  artibus  concinnarunt  anteala* 
(brymantes  ,  ipfis  quoq}  lacrumas  excujfium  iri  bic  pra» 
dicttur  ,  ut  verum  efije  vtdeamus  iUud  ,  per  quee  quis  pec* 
catjper  eadem  punitur ,  vide  quee  dtcla  funt  Obad.  verfi  u 
L.  C.  Verfi  7.  L.  C  2.  &  de  pcena  talionis  ex jcrtptura  di- 
ftum  e*X  <Pfalm*  7>     l6-  3oel-  3>  *•  * •  j* 

PARS  POSTERIOR. 

VerC^]  Qutavero  duo  erant  ludaorum genera,  immU 
nente  bac  clade,fiutura,  unum paucijfimorum piorum ,  alterum 
reliquorum  omnium  longe  impijfiimorum ,  illi  ut  negiigentiam 
&prayitatem  paftorum  prtorum  (de  quay?rfiipracedente& 
fiequente)  indicet,  alteritts  curce  commendanturjn  autem  ob  im- 
pietatem plane  abdicantur.  lUe  vero  cui  Veut fiv.os  ;ta  commen* 

dat 


28y 


oves  com* 

mendan- 

tur. 

r.itio  u 
z* 


Z  ACHAR  XJE. 

dat  bic  typo  juxta  nonnullos  r/£   propheta  J^acbarias; 
verum  ita  ut  qua*  prophetarum   more  bic  yelut  fafta-> 
narrat  x  ~&  p0f£  mulios  demum  annos  eyentura  noyerat,  ' 
§x  dectsto  Vet  ad  antitjpum  fuum  Chrifttim  ipfum  pa-  Chrifto  ba 
Jiorum  omnium  capur  *   &  Ecciefme  ^qXJLnn^va,  referat, 
f&iUi'oves  yerbo  pafeendos  committat  ,  quod  porrb  m- 
de  patee ,  quia  /.  ipje  de  quo  klc  ef^fermo  ,  pcenas  infert 
ver/,  6.  8   z.  irritum  factt  foedw ,  quod  cum  Judxts  pepi- 
geratverf  io.  3.  ef^iile,  quem  ait  ita  yenditumejfe  Eyan- 
gelijia  verfiz.  13.  quaj  omnia  tantum  Chrifto  yere  &prin- 
ctpalitery  prophetx  non  nifi  in  quantum  ejus  typus  ef£& 
legatus  ,    conyenire  pojfunt.    ideoque  tuttus  eft*  de  folo 
Cbrifto  illa  accipere   de  regimine   autem  polttico  nihil 
addit^  cum  Chrtjlus  Mud  in  carne  mamfeftatus  minifter 
circumctfonfs   Cafari  ac   magtjiratui  polttico  reliquerit 
Luc.  /2,  /3.  °Mattb.  Z2j  zi.  u$  vel  binc  Judtei  agnofcant, 
%egnum  ipfius  nan  fore  de  hoc  mundo.       Sic  igitur  hic 
w  publicum  prodit  jidelps  Me  paftor  &  Epifcopus  anima- 
Yium  ,  &  banc  ftbi  a  T>eo  patre  datam  ejfe  tnjirutlionems  pater  a^ 
narrat7fic  ait  Jehova,  hypoftatice  accepto  vocabulo  d{^>\  loquitur 
fatre  prima  Trtnitatis perfona,  Deus  meus  ,  qui  me  mifit\filium. 
in  hunc  mundum  ,   dedit  y  imb  tradidit  in  mortemsy  & 
qui  me  fecundum  bumanam  naturam  major  Tjalm.  zz,  2. 
Jvban.  20,  /7.  quia  venifti  qucefnum  oyes  perditas  domus 
ljraeiitic*  %iattb.  /j,  2*.  falyatum  omne  quod  perijt 
%latth.  18,  //.  12.  Luc.  15,  u  z.  fliosque  Dei  dtjferfos  con- 
gregatum  in  unum  Joban.  //,  /2.  Epbeft  2y  t+>  age  muneris 
tutpartes  diligenter  obito ,  ac  pafce  paucas  meas  oyes  has  oves  inter 
interrcdtionts,  hoc  ef£,  fcriptura  ftylo ,  ,maUationi  a  Jups  fecltonit.. 
maltsjfaftoribus  deftinatas  ?  [qu*que  baftenus  dum  y.to- 


Pafteres 
mali 

in  folitia 


&lcckfiA 


CAPUT  UNDECIMUM 

lentia  fuorumpafiorum  cxedcntium  gregem  Tfalm.  u9  # 
E^ecL^  4.  Jerem.  23,1.  fuerunt  expofita ,  nil  aliud  exjj>e\ 
tlare  poterant  >  quam  maUationem.  vide  Romt  8,  36.  cx 
Tfalm.  zj. 

Verff.^SiqiM  rationem  fihidari  petit  >  cur  alij  jant» 
ha  oyes pafcenda  committantur  9  dabo  ipfi  lcngi  jufiiffimam^ 
quoniam  a  futi  pafiorihus  crudelibuA  ayaris  &  hypocritis 
miferrime  funt  traclata  *  &  tantum  non  plane  excoriatx% 
cum  apud  eos  munerihm  corruptos  regnet  expilatio  elr  ini* 
quifiima judicid ,  quippe  quos  oyes  poflfeflbres  earum>  cum 
pafcere ,  feryare  dehebant  ah  altorum  injurijs  tutas  ,  ipfi 
interficiunt,  neq^habentur  rei  propter  illud  fiagitium9 
fed  perpetratis  ifiis  fceleribus  impunes  abeunty  tanta  effce** 
rum  autoritas ,  ut  injurie  tam  atroces  cenfeantur  legitima^ 
potefiasin  hac  causa  injufiifiima,  qualis  debetur  ex  mandato 
diyinoregtbius politictfin  causa  jufia  Genef^,^.  &  eorum, 
quipro  lihitu  yendunt  ipfas  turpis  lucri  cupidi>  at%  ita 
cum  ipfis  agunt ,  quafi jufiifitmum  in  eos  obtinerent  domintum^ 
cum  faltem  effent  m inifiri  publicL  fatis  habebant  ita^ 

hominibus  impofuijfe?  veriim  &  Veo  ipfi  putabant  fe pofft^* 
illudere  t  fuando  quifq}  eorum  dick',  tnjufie  partis  divuijs^ 
&  per  fas  nefasq}  congefiarum  opum  autorcm^Deum  facrtlegi 
hlaffhemo  ore  facit> 

cum  tacitus  nummosjam  contemplatur  in  arca^9 
benedidtus  (/«?#*>,)  //Jehovaquod  ditatus  firn ,  fiq ui* 
dem  agncfco  ex  ejtts  bcneditlicnc  me  hac  habere  omnia^ 
(conferTfalm.  10,3.  &  quomodo  hac  tmpleta,  vide  %latth. 
*3>  '4.  /y.  16. 17.  ac  apud  Jofephum  pafitm  )  atqs  ita  pafcen- 
tium  eas  (x^         hxc  dicitntHr  &  de  jure  accipiend*-,, 

cum 


ZACHARIJE. 

tumvere  dicerei,  expilantium  ac  deglubentium  eas)  nemo 
^tf^w  clenicntiautitur  ergaillas-,  ita  omniafunt  femi- 
iia,  omnet^  congruunt 

IsLoyeris  hil  unum ,  facile  cognoyeris  omnes> 
ita  coUudunt  inter  fe  in  opprimendis  alijs,  af%  ctmuiandis 
lonisjuts.  %lijera  igitur  tilorum  hominum  conditio,  quos, 
quitegere  &  regere  debehant ,  maxime  ladunt  :  detejiabtlts 
autem  eorundem  ingratitudo  ,  qui  quando  atius  Je  tpfis 
ajfert  yindifem ,  eum  reftuunt ,  a  Je  ejiciunt  >  ut  pcjiea^, 
yidebimtus. 

Verf.6.)  Sed  &  alia  ratio  ef£9  cur  Chrifto ,  alio  pa- 
jiore,  opus  fet ,  &  eur  ipfi  jolas  oyes  interftltonis \qui  tales 
fe  effe  agnojcunt }  &  pajioris  veri  vocem  libenter  audiunt) 
commendet,  reliqutu  vero  morti  adjudicet  ?  fquidem  proptcr 
fcelera  pajiorum  populus  cf^  puniendm  \  quippequi  iUis  ajfett*  aJ[en~ 
titur,  atq^ita  dum  clades  ingentes  immment ,  pijs  reltquijs  tnu*nu^ 
pro/hiciendumefF  -,  ut  feryentur.  Eb  enim  jam  res  dedutla  0,1  m* 
ef£,  ut  non  awpitut poenas  tumdifjerre  Deut  decreyerit ,  cum 
ijiam  merfuram  iniquitatis fua  {de  qua pojica)  impleyerunt, 
Et  h<zc  fant  verha  lehoya  :  quia  nemo  eorum  utitur  cle- 
mentia,  promdeneccgo  luar  clententia  ampllus  erga 
habitatcreslnijus  tciicr,  hoccf^,  ludtex,  quce  fcpe  itaa. 
fvA prcpbetas  denctdtvr  particula  demonjiratiya ,  &tamcru* 
notatut  5  totxtn  chrpus  %r  unxyerftatem  populi  ludaiciejf^ 
¥nte0igendam9  txcepU  tlits  ovtbu*  ,  de  quibus  fupra  verf 
4.  &  y.  quidigttur  jarr,  factet  Dominus ,  qui  hallenws  conniye* 
'revoltnt,  itadictti  fedecce  ego  faciam  ,  ut  pr^flpfint 
homines  hujtw terr#  alccr  in  manu  akerius,  tradtm  alios 
tlt/s  padendos   wtejiints  mottbus  ,   qucmadmodum  lo- 

Tp  fepbui 


&9* 


ruoffi' 


vfr 


jumm  7 

fntdtUY. 


CAPUT  UNDECIMUM 

\fephm  fatlum  ejfe  narra? >  curn  alias ,-  tum  etiam ,  quania 
populm  in  tres  partes  diviflm  fe  mutuis  yulneribm  cotuidit 
debell.  $ui.lib.6t  cap.  /,  & 4.  &  faciam  ,  w in  manu 
atpotejlate  regisfui,  Jmperatoris  T^omani  7  quem  tumfin 
lum  loco  regis  habereje  inflane  clamahant  'johan.  i?>  quibus 
internis  &  exurnis  hoflibm  contundentibus  ac  mifcr 
affiigentibm  yaflantibm^  cerram  hanc,  non  eripiam  que 
quam  ,  prceter  tUa*  oyes  Cbrifto  commendatas  e  manu  e 
rum  >  e  quibm  verbis  Hieronymm  probat ,  ngi  futurairu 
hanc  captiyitatem  ad umpm  utturn  a  fedad  mundi  fintm  </*» 
raturam-Jo 

Kerfl.7.  )  Hatlenm  75ew  pater  filtum  oyibm  fluis  pr**- 
'  p:fu\t :  fequitm nunc  hujm  offiiium^  quod  iilis  exbibuit  pa^ 
ftione  &  dutlu  >  quares  ratione  pajhntia  figuratur.  Itaq&> 
juia&  Dem  pater  mihi  dixeratverfl.  4.  p  <Jce  oycs  has  tnter* 
fetlionis  >  &tantis  calamitatibm ,  de  quibm  verfl.  6.  impen* 
denttbm  >  paftore  yero  maximi  opm  habebant ,-mandato  u 
pfim  ego  filim  7)ei  incarnatm  obzdiens  payi  oves  lnterfc- 
ctionis,  proptereaquod<$w  pauperes  gregis,  paupe* 
res  JJiritu  ^Matth.^i  <?  v>    pauperes  quidem  bttjm  mundi 
bonis  non  admodum  abundantes  >  fed  diyites  fids  Jac.  z>  u  it* 
ut particula         notet  caufam  quandam  T^^^^lixluu  feu 
impulflvam  >  qua permotm  Chrijtnt  libentius  pajhrale  iliui 
ofiiciumin  fe  fluflceferit ,  quoniam  yiderat  oyes  interfletlionis 
ejfle  pauperes ,  coram  mundo  contemtos  <&  ahjeclos^  %l^tth.g.. 
.  )t.  non  verb  facili  virterim  cum  Junio  vos,  aut  cum  alijs pro- 
pter  yos  >  fiquidem  nec  conflrutlio  yerbi  TiVJ)  jd  patuur^ 
in  ultima  jyllaba  efljet  flgol ,  nimirtm  tZ^"pS  nifi  quis 
dicat*  ejje  Ena^hgenr partkulx  S  pro  T>t*\de  qua  !Buxr.rf 
1  '  tief, 


295 


ZACHARm 

thef.  pag.  42$*  lib.z.  cap.12.  7%eg.  i.  in  except  quo  tamcn  p 
juis  confugit  >  mihi  illam  hic  quoque  locum  habere  poftL^ 
prtiis  protet  necejfe  ef£  ,  quam  ut  aftipuler  ejus  Jinten- 
tm,     \lodus  'Mero  illius  paftxonis  bic  fuit ,  &  accepi  mihi  '  ryuobacu* 
duos  baculos,  quorum  unum  vocayi  amoenitatis,  &  U, 
alcerum  vocavi  devmcientiurn,  facrorum  ftlicct  &  le- 
gum>  puta  quatenus  Iudai  &  Ifraelit*>>  quamvis  ex  his  tan- 
dem  paucijftmi,  devinBi  &  conjun&i  erant  communibm  fa* 
tris  &  legibhs,  communi  opera  fervirent  Domino  vide  verf 
74.  &his  pavi  Oves  illas,  qua  repetitione  ftudij  fui  rnagni- 
tudinem  mdicat.       Quid  verb  per  hofce  duos  baculos  Jtt  in- 
telligendum  ,  yalde  dtfcrepant  intcrpretes  >  quornm  non-  Au^m' 
nulit  ut  prteconceptas  fuas  opinicnes  tueantur  ,   non  ve- <tent 
rentur  valde  temerario  au/u  certitudinem  punUorum  in~*\ 
voce  hebraa  Girbsh  in  dubium  vocare  >  &  ajfererey  ma-  Q***?2ri 
li  itta  ejfe  tandem  addita  a  Judats  >  cum  olm  ifti  biblijs 
iarerent  >  &  jcribendum  ac  legendum  h.  i.  fit  £Z3*^3n, 
id  e{£j  funicuhs*       Ita  Gualtherus ,  TQbera  &alij.  Vc* 
ritm  quanquam  bihlia  privata  olim  puntla  non  baberent, 
tamen  publicps  Mvs  nunquam  caruiffe  ab  alijs  probatum-* 
es\  (vide  Huxt.  thef  Hb.  i.  cap.s.)  &  probatum  facile  da-  brtza  fue- 
■himus  >  cum  opus ef£  &  quid  multis  ?  ajftrmanti  >  clim  ivL*  '  runt  cum 
emmbus  biblijs  aliter  fuijfe  leUum  >  quam  jam  legimus , 
xncumhit  hic  probatio.   nos  his  mijfis  &  enumeratione^j 
yaritrum  fententiarum  fuperfedentes  ad  rem  ipfam  no- 
minibus    iljf?    dttobus    dejignatam    declarandam  accedi- 
tnus  ,  cumque  in  recenftone  nuda  (  dicents  alicubi  r?So  \ecenfeat 
Schaligero)  nulla  ftt  fubtilitas  >  nonnuliis  temporis  &  char-  ■hic  yarias 
prodigis  hoc  relinquimus ,  ut  alienis  variorum  autorum^\fent^tta4* 
flumis  ,   dum  fehtentias  ecrum  enumerant  faltem  ,  ut  J 

Tp    z  videan-l 


,  Biblia  be+ 


punctif. 


\  Ctir  non 


T-Urorufa 


R./T/O  /,, 


CAPUT  UNDECIMUM 
yideantur  letltonis  plurimte ,  /i  ornens ,  &  UBorem  a  Ji_j 
incereiorem  quam  acceperunt  ,  dimittant  ,  j««w  n*c 
*£//  tantis  opinionum  dhortijs  ,  ubi  pedem  figant  > 
quoque  fe  connertant  3  fciant.  Ex  omnibus  reliquis  ma« 
xime  probabilis  videtur  Lutberi  b.  m.  ( quam  &  plerique 
ortbodoxi  interpretes  fequuntur  )  explicatio  >  quod  per 

el*',not1r~  baculum  jucunditatis  dotlrina  .  Evanpelij  y  per  baculunu 

Evangeliu.        .    .  V .  ■■   ■  -    ■  .     .  _  -      6    /  '  r 

6"  /^/»>  dcyincienttum,  lex  moralps  dejtgnetur  dT  notctur  >  utram* 
/     »       doUrinam  ejfe  m  Ecclefia  T>  E I  jugiter  exemplo  Cbri- 
dequa  du-  fti  &  apojlolorum  docendam^       Verum  quod  pace  tan*. 
bjtatur^   torum  virorum     quos:  merita  vcneror  <,  dixerim  ,  quan- 
tumyis  multa  pojjint  dici  ,    qu<e  buic  explicationi  co%. 
gruant  y  Jcopus  bujus  Ivci  aperte  reclamat,  Loquitur- 
emm  de  illis  baculis  9  quos  folus  Cbriftm  k^pc^^^  rf*'0> 
\fe  rtfzrit  >  &  pcf£ Ji  nulli  concefiit  >  cum  utrumque  Jucci^ 
\derit  Wrf;  /?.  &  /f,  ita  ut non  fuperefjet amplius  >  quee  ef£; 
>Verbi  bcbr&i :  V^Z  empbafs.     Confer  Deut.  7,     dr  /2, 
\  Judie.  2i,  6.  Tjalm  7/,  U;  &  107,  i6t  Amos     /7.  Veindc^ 
uterque  baculm  fuccijits  irritum.  fecit  aliquidy  ut  pojlea  vi^ 
debimm^  quod  legi  quoquomodo  ut  quadret ,  E^nn^elio  pla». 
ne  non  competit ,  quippe  quod  &  legem  in  Niv,  Tejh  ftd-* 
bilit  cj%oman.  3,21.  tcrtio  annon per  Eyangetium  fcedu*  T>ei  m*jM 
xime  ratum  efficitur?  vide  Jerem.      Hebr.  8,      omnino  ft 
&.  tamen  per  baculum  amxnitatis  fuccifum  id  fcedus  dici- 
tttr  hoc  loco  faftam.  ejfe  irritum.  quartd  Ji  baculb  jucun-- 
\ditaris  fuccijo  demum  agnoyerunt  verbum  DJ^  I  paupe-- 
^res  Jeu  jideles  pauci  ,  fine  evangelio  fahati  funt*  quod  ef£  ' 
contra  decretum  in  Synodo  Jeroflynitana  a  Tetro  pro- . 
pofitum  ^Acior.       g.  quinto  td  inde  jequeretnr  ^  quod  <?  • 
cum  unocfuoque  Cbriftu*  primum&x  EyangeliQ  >  deindc_>, 

txk 


ZACHARI/E 

tx  lcge  ageret }      quod  Eyangelium  in  Vet.  Tcft.tnagis  &t 
yuam  lex  viguifjet  >  quod  utrumquc  probari  non  po-  i 
Itcf^.       Denique  ioca ,  qu<e  aiij  citant  tanquam  ttk^c^- 
|A«>  qnafecitm  non  probanty  cumfint  alia  apud  bebraos  vo- 
tabida  ,  ut  patet  fi  quis  injjiciat    textum  authcnticum 
\\Tjaim.  zh  4.  dr  4/,  7.  &  no}  2.  &  cum  boc  loco  diltgentius 
\\tpnfcrat.    quibus    omnibus  ,    quemadmodum    &  plnribws 
\alijs  ex  textu  oburtis  dubijs  refte  confideratis  ,  feequitur 
tale  quid  bic  per  baculum   amoenitatii   ejfe  inteliigen- 
I  dum >  quod  ante  Cbrifli  adysntum  J-udais  adfuerit  ,  eoque 
exbibito  ablatum  jit  :    boc  yerb  tantum  abef£  ut  compe 
tat  Evangelio  ,  ut  hoc  tum  dmum  in  totum  terrarum 
erbem  &  manifeftius  jit  diyulgatum  ac  pradicatum.  yide 
Vlarc.i}i.  Ttoman.1,2.  &  i6>2j.  Ephef 3,f*9>  Colof.  1,23.  26. 
2.  Timoth.i,  2.  1.  Tetr.  iy  10.    ,  Torrb  fi  aliquanto  jiudio- 
jius  inquirimvs  >  qu#  fuerit  amcenitas  in  Judeeif  folis  ,  in- 
«penicmusS ,  quod  j:*xea  fcriptura;  analogiam  intelligenda  fit 
illa  prarogativa-  Judaorum,  quam  babebdnty  in  prophcta- 
ntm  dignitate  ,  templi ,  ejusq}  facrorum  celebritate  ,  tcrra\Vrfng^ 
fertilitate  ,  Deique  peculiari  prafentiaf  per  miracula  feepe  1 
demonfirata  confer  2.  Sam.  23,  1.  Tfalm.  27,  4.  Genej*.49, 
Tjalm,  90,  17.  qu#  %mnia  Cbrijh  crucifixo  &  in  ccelum 
fubUto  ,  Eyangelioque  ejus  jjreto  plane  inter  Judaos  ejfe 
defierunt.       Etiam  in  genere  de  prteflantia  amcenitate 
bujzs  populi  >  qua  antecellahat  reliquis  y   yide  Veue»  4, 
yerf  6.  7.  s.JPjalm.  i4?}  19,  20.  quibus  omnibus  fi  quis  jam 
cum  Juniovelit  adjicere }  intelligi  quoq,  gratiam  &  benepla- 
titum  D  £  1  conquieficens  in  populo  ipfiu*  (  dum  talis  erat) 
ptr   Chriftum .  preedicatione  verbi  declaratum  <ir  boc  ta- 
tylo  arncenitatis  jiguratum  }  non  repugno  }  &  id  quoque 

Tp  ?* 


295 


6, 


NB. 


Alia  quct- 
dam  ex- 
cellentifc. 


I 


CAPUT-  UNDECIMUM 

ex  Cantic.  /,  16.  &  7,  7.  *Aclor.  i^46.confirmari  poffe  adjlchl 
Sed  de  his  fatis :  videamus  quomodofequeneianojirafaveant 

interpretttioni. 


tres  pfto 
rcs  excift, 


Settce  4- 
pud  Ju- 

dtCOS. 


imheri, 


VeiL  8.  ]  In  itiis  proponit  judicium  Dei  ,  quo  illam 
amcenitatem  &  beneditlionem  fuflultt  3    quando  ait  in* 
ferjlnaVeipropheta  :  Etexcidi  cres  paltores  menfe  uno, 
\id  ef£>eodem  fere  feu  brevi  jcilicet  tempore.     Qitinam  & 
\quando  Jint  ita  exaji  juxta  hoc  yaticimum  ,  inter Jevariant 
interpretes  quam  maxime.    Quidam  {ne^  enim  placet  enn* 
merare  eorum  fententias ,  qua  non  yidentur  probahiles  fatis) 
yolunt  denotari  tria  judicia  fumma  ,  qua  apud  ludaosyige» 
bant)  nempe  trium  yirum ,  &  duo  Jynedria  :  fed  niale ,  quis 
licet  in  his  effent  paflores ,  tamen  maximam  partem  faltem 
politico  regtmini  inferviebant  ,  cum  hic  agatur  potiffimum 
de  ecciefiaflico ,  ut  patet  ex  antithefe pajiionis  Chrijii ,  &  no- 
mine  baculi,  &  ipfa  judicia  paflores  dici  nequeunt.  Ne£ 
etiam  cum  Tremellio  &  lunio  facimus ,  qui  exiflimant  in« 
teliigi  tria  fumma  DoSlorum  apud  ludaos  ufieata  genera^^ 
Tharifaorum  ,  Sadducaorum        Effenorum    (  prater  hot_ 
enim  etiam  alij  quatuor  ordines  jeu  JeUa  erant  ibidem^  fcri- 
barum  ,  Hemerobaptiflarum  ,   Jslajiraorum  ,  herodiano- 
rum  ,  fi  modo  vera  funt  ,  qua  ex  Epiphanio  irb.  1.  de  ha* 
rejl  cap.  zo,  folene  referri  :  /ofcphus  certe  tantum  quatuor 
mentionem  faat  lib.      antiqui.  Iudic.  tap.  z.  )  Verum  hi 
pajiores  non  erant  ,  nec  9   qucd  eorum  remo^io  ejfet  pce~ 
na  loco  fntura  ,  potuit  pradici.       Cum  Luthero  b,  m+ 
hic  potius  flandum  ,  qui  tres  ordines  gubernatorum  irL* 
populo  ludaico  intehgxt  ,  per  quos  amcenitas  (  de  qua~> 

Iin  verfu  pracedenti  )  &  conferyabatur  hallenus  &  quc~ 
rum 


3 


7<0 


ZACHART^. 

um  fiuccifio  a  Deo  irato  proficifcebatur  ,  tit  verba  fequentl 
ieclarant ,  quee  de  populo  h.daico  accipienda9  &  cum  verju 

ixto  confcrenda  funt.  Sunt  autem  ifti  propheta ,  qui  re- 
velationibus  dr  oraculis  dhinis  5  facerdotes  ,  qui  legts  explica  - 
ime&inciiltationes  ac  fapientes,  qui  con/ilio  populum  re- 
lehanr  lerem.  18,  tS.  qtii  citm  Chri/lo  adventante  omnes  de- 
bnehant  ,•  hoc  yaticintum  tmpletum  effe  videmus.  confer 
%latth.  //,  tj.&  2$>  i$>  34.  tfi  Hatio  autem  hujtu  fideliums 
DoBorttm  populi fiubtraclionts ac  ab  alienati  animi  Det  a  lu- 
dxti  fubijatur,  quando  Vtw  dicit ,  irnminuto  animo 
meo,  boceffc,  cum  alienato,  exacerbato  ac  fiagitijs  ad  iram 
provocato  animo  a-plebe  ludaica  abhorrerem  (quam  figu- 
ram  vocamm  [ahqtiv  ,  bebrats  quoque  non  infirequenterru> 
lob.  1,  u.  &  14,17.  >  &  ffi  17.  Tfialm.  6,  ut  alibt  pluribus 
tx^mplvs prohatum  *f£)  propter  illos  ipfos,  nonquidem 
ftmpliciter  >  aut  quod  ipfe  priws  refcinderem  initum  fi&dus* 
yerum  quod  etiam  animus  eorum  faftidiret  mc  mi- 
hique  fie  opponeret ,  etiam  ccntra  me  inito  confilw  ,  quomoio 
me  occiderent  ac  Ttarrahce  latroni  prteferrent  ^Matth.  -27,  21. 
kebraicum  yerbum  rnSnj.,  (  de  cuj&s  emphafi  Wo! 
$uxtorfi  in  epit.  T^adi  in  hac  ipfa  J^ad.  ne  deficribendo  a- 
lorum  fcripta,  aut  compilando  omnium  ficrinia  magnos  con 
ficiamus  Comptentarios  )  fiatis  bene  exprefiere  gr&ct ,  quan- 
do  vaterunt  y  xpvZaj  imqiuoy%  i?r  tfti,  qui- 

kws  verbts  etiam  fiententia   Trtmelli/ ,   vcrtentti  ,  quod 
animus  eorum  coqusree  confiliain  vel  contra  me ,  &  Abe- 
~ne/r#y  de  qua  Buxtorf  in  loco  citato  ,  non  repugnat, 
tjiqmdem  habet '  hoc  yerbum  cognationem  maximam  cum~> 
,  id  ef£}  coxit  ad  matutitatsm  conficr,  quaj  diximus 


M&utnc. 


298   |  CAPUT  UNDECIMUM 

Verf  9)  Exponie  ulreriiis  Chrijlusy  qute  poeme  fecutur* 
T&nacin-  fnt  illam  abalienationem  ,  nempe  abjcUio  >  grati*  denegatio 
temtorum  &  mutuum  bominum  abjetlorum  odium  atque  exitium ,  tn  quu 
Qkrtfti. ,    bmduahws  pojierionbips  funt  tres  ill*  calamitates  publtc*, 
\pejiisy  gladtuf  jeu  bellum  >  &  fames  pra-dicl<e,  ea£  omnia  tt$ 
obfdione  urbts  abunde  ,  JiiUt  etiam  ante  ,  tfje  compUtiU 
narrat  Jofepbns.    Et  dixi,  non  fum  pafturus  vos  *m- 
pliusper  idoneos  pajiores ,  qttaUsjam fufuliyerf 8.  ne%  tpft^, 
mmediaie  yejin  curamgeram  ,  Jed  jublatd  mea  virgkac  cu* 
rarione  ( ut  jcquenti  yerjie  tjpo  tndicatur  )  ejiote  deinctp: 
malis  expojitt ,  exteris  &  dnmejiicis  >  ufq^  ad  internecionenu^ 
er  ur  pergam  in  Jimilirudme  pajforis,  abjicienris  ac  reltn* 
quenits  pecora  agrora  (  yide  tnf.  verf  //. )  qua?  moi  UUtt 
eft,  moriatur  (ubi  THsn  'Benoni  pro  paulo  f^futurt^ 
ut  alias  Japijjtme  ponitur  ^  confer  Jalrem  E^ecb.  #fo  32,  coth 
junge  7  jiplacer ,  qua  ditla  funrin  J-on.  /,  $.  )  quae  fuo  vitio 
ac culpavel neghgentiA  exfcindcnda eft ,  exiciridatur;^4 
urfubitbe  medto  remoyeatnr ,  nec  videatur  ab  aUjs ,jed  ab- 
fondatur  ,  qute  cfj^  Verbi  hebrai  ip$cL<nq ,  &  oyes  immori* 
gene  reliquae ,  qua-  bis  maiis Juntjuperfiites  5  comcd .  nt  al- 
teracarnem  alterius  y  Jup.  v.  6.qu#  omntajlnt  jujijj\ma^ 
Deijuduia puntenris  ludceorum  tngratirudtnem ,  Cr  ad  yo:uu» 
ratis  {ftcur  vulgoappellamus )  confquentis  alterum  decrcnm% 
circa  reprobatos  quodysrfatur  ,JJetiant ,  Jicut  V  jimilia  loUL 


rifth/le 


Ierem.  //,  it  3.  A1poc.  zz*  it, 


Verf  io.  )  Subnectitur  autem  pcrro  fupertorum  mi~ 
Jymbolum^  narum  conjirmatto  a   v  jibili  jymboio  >  tujus  explicatt$ 
ejuffyex-   ef£  adjeUa  ,  quorum  iliud  ef£  adhibttum ,  quia  magis  tn* 
$Ucati9<   ,currebat    in  Jenfus  (  jnamiw  propbeta    nojler  Chriffi 
1  t«Z 


299 


ZACHARI^. 

)erfonamidtemporvs  in  typo  gej/ttj  ficut  &  infraverf  & 
&  externo  aliquo  faclo,  qute  longe  pof£  futura  eranh 
idumbrayit  )        melius  pcrmoyere  poterat  cbftinatos, 
bac  vero  adjkitur ,  ne  quam  ignorantia  excufationem^ 
fratendant  ,  q.  nejcierint ,  qutd  fibi  tliud  prophette  fa 
tlum  yettet,\quod  ut  intelligi  refte  queat  >  oportet  recur 
ireread  verf  y.      inde  petere ,  quvs  fit  ille  baculm  amceni 
tatis ,  ut  hic  fciamusy  quid  per  ejm  fuccifionem  notetur. 
Cum  igitur  ibi  fit  probatum  3  fimpliciter  per  eum  Evan- 
gelium  non  pojje  tntelligi ,  neq3  hic  illud  notabitur  >  quod 
plerique  alias  optimi  Interpretes  denotari  exijtimant>  E- 
yangeltum  a  Judeets  ablatum  i  &  gefitibm  datum  iri  ,  ut 
dedaratur  *Mattb.  z?>  41.  Luc.7,$Q.  Aftor.  i$>  46.  Johan.  10.  *  tvAngelm 
16,  ad  Ephff.  toto  capite  fecundo.       Sed  illas  praroga-  hlc fimplL 
tiyo)  ablatas  ejfe>   quibm  alijs  gentibm  pracellehant ,  V/o  cjternon 
quibm  fupra  >  quibus  tamen  ablatit  etiam  Evangelij  pra-  wteHtgi* 
dicatto  publica  &  folennis  inter  Judeeos  definebat  ita~>  1 
tamen  ut  non  omnef  abfolute,   neque  in  aternum  reijce» 
Vtntur^  ut  explicat  apoflolm  T^om.  y>  10  u.  cap.  Itaque 
^yerba  funt  Chrijh}  cum  imminutm  erat  animm  mem 
propter  illos  r  qux  me  adeb  peryerse  afjernabantur  fup. 
verfi  8.  accipiens  haculum  meum,  hatulum  jucundita- 
tis,  &  fuccidi  ipfum  atq,  hoc  modo  irriturn  feci  foedus 
ffieum,  quod  pepigerani  cum  omriibus  populis  ifti$> 
hoc  ef£>  I/raelitcirum  triiubm^  qui  tot  vtdert  poierant  po- 
pttli,  quod erant  tribm ,  quemadmodum  yox  populi  ujurpa- 
tur  Jud.    i4.feedm  autem  meum  erat  condttionale  7fi  amhu* '  fcedw  Dci 
tajrent  in  vijs  meUS  Exod.  iq}    6.  Leyit.  26>  $.  Deut.  f.  6.  J.  8.  9.  quomodo 
V  28}    '  &  2p}  1.  has  vero  jam  reliquerunt ,  & proptereafce-  PAt  mitu* 
dmab  ipfs  ruptum  coram  me  fuit  irritum,  qmd  ex  mea~>\ 


|0G 


t  CAPUT  UNDECIMUM 

[par te  eratfuturum  perpetuum^dona  mejt  U^i^^mu  Tfyni. 


tUM 


Br$  hene- 

ficijs  qua 


litjgxa- 


u,  29.  quodeeiaminde  apparct  quando  ipfi ,  tjui  a  me  deficiyc- 
runt ,  redeunt  admeper  p<znitcntiam>  gratitz  janua  n$n  ffg 
apud  me  uliipraclufia,  &ficederis  mei  ratto  conflat.  vide  Le 
yit.  z6y  44. 4;. 

Verfiu.  )  Verum  enimyero  ita  irrito  fafto  per  mal 
focdtre  meo  ,  quando  prxftare-incipiebam  ,  qu<e  ante 
minatui  eram,  &  auferre  illa ,  qua  jucunditatis  nomin 
yeniebant  apud  Iud<zos>  agnoveruntredte  pauperes  illius 
gregis  fiup  verf.7»reiiquia pite  zsr  parvec  ex  toto  populo  lu- 
daiio  ilii ■fciluct,  qui  obfervabanLme ,  mea^  verbabibu-- 
Ivs  bauriebant  auribus3  &  non  ad  pfeudodoclorum  fiom^ 
nia  attendebant ,  non  fortuitb  illa  geri,  fid  a  Veo  ita  gu^ 
htraari,  ut  jam  a  ^acbaria  &  turn  a  Cbrijio  fuere  pradi— 
tta,  Schoc  verbuni  jehovaeefle,  fuodfailere  nequit,  cum~ 
queexitium  toti  ludtete  dr  lerofoiymx  ivftarchinc  certifflmh 
cotiigerent)  inde  cancedentes  Teiiam  migrarunt,  ut  narraz 
Eujcbius  lib.  3.  cap.  y. 

Vcrfi  iz.  )    Traterquam  vero  quod  me  repudiabawt 
m:i  ludxi  Iohan.  /,  //.  aiiud fiielus  ionge  atrociffimum  ad~ 
mijhnnt  y  juo  merito  ad  iram  proyocattu  curam  pafeen*- 
di  eos  ab/eciy  &  jucunditatc  fiua.  priyayi.    Citm  eninuh 
jam  in  carne  manifejiatm  inter  eos  verfabar  binc  indt^* 
homines  viam  Vei  docens,  &  qmjcunfa  tranfibam  ,  bcne~ 
fiaciens  ac  fianans  omnes  qui  in  diaboli  erant  pote/late^j, 
j  %iattb.  22>  16.  iAffior*  io,  38.  pro  his  infignibus  btnefuijs  id' 
\tandem  mihi  ab  i!lis  appofiitum  ef£  gratia  >  ut  viiijftmo 
Ijrecio  emptum  in  crucem  egerint -  &  juftuicrint  tbid.  yerf. 
{ $Qt  quomodo  hic  dtferte  pradicuntur  7    ^uee  per  Iudantj 
\fSt  IvMos  poftea  fnnt  g*fta>  ut  ex  eyentu   &  EyavgeUftie 
V  ttjli»- 


Z  ACH  AKIJE.  ;  Sot 

tcftimonio  conflat  %latth.  26^  //.  &  27,  3-  9<  uti  cum  Je*  \  Matth.?.?. 
rtmia  nomen  repertmw  ,  non  ef£  quod  quis  yel  Eyange*  4>  q*owQ- 
Ifla  pvfipcvr/Jp  yel  omnibus  amanucnjibiys  ypfywi'-&\\**z*^+ 
pbpnw  tribuat  ,  vel  ex  margtne  in  textum  irrepfijfe  di  ™£A? 
cat  ,  ftquidem  illa  omnia  fcriptutrt  autoritatem  authen- 
ticam  convellunt,  &  in  Spiruum  Santlum  ipjhm  hiclapfut 
\  recidit,  nec  rc8e  quis  nodum  ,  quem  fohere  neqmt,  ita~> 
fecabit >   t.  prophetias  Jeremtx  &  ^acharta  effe  conjun- 
8m  ,  2.  aut  ex  iibrti  Jeremtce  apocryphis  etiam  deperdi- 
tvs  hoc  allegari,  j.  aut  JZachariam  fuijfe  in  fhola  Jeretnia, 
4.  yel  hunc  ipfi  hoc  yaticinium  dtUitajfe  ,  quandoquidem 
primo  repugnat ,  quod  apud  Jeremiam  quidem  ,  figuli  fed 
longe  alio  modo  quam  kic  fiat  mentio  ,   nulio  vero  mo- 
do  precium  ,  de  quo  hic  fermo  ,  indicetur.  fecundo  ob- 
Jlat  nomen  propheta  adjeUum  ,  ficut      tertio  ac  quartot 
quanquam  enim  omnes  propheta  eodem  Spiritu  Sanclo  in> 
titati  funt  locuti  2.  Tetr.  /,  zi.  tamen  unu*  alteri  (  ita^» 
$nim  contradiBio  in  adjeUo  )  non  prtefiripfit  aut  dxUi- 
tayit  oraculo  ,  KSt  qui  talia  Jcripfjpt ,  a  noftris  Conciona- 
toribm  non  dtjftrret  ,   &  in  fchola  prophetcc  non  difie* 
iant  prophetarum  filij  oracula  futura  ,  qua  deinceps  re-{ 
yelarent  ,  fed  jam  revelata  audiebant  explicari  dr  ordi~ 
narie  in  ttmore  Domini  educabantur  ,  non  verb  extraor» 
dtnarie  reyelanda  ibidem  ab  hominibws  percipiebant  ora- 
iula.       Tutifiimum  vero  tf£  ut  dicamus  ,  ttquidem  hoc 
in  fcriptura  jacpe  licet  obficrvare  ,  quod  fuerit  binominis, 
frajcipue  autem  talta  folebant  fepe  inter  fe  permutari 
de  uno  nominay,  quts  erant  fenfu  fere  conjuncfa  ,  qualia^ 
ttiam  h<ec  duo  ,  tum  P""V9"V;  exaltatorem  Jehova  ,  & 
n???!  Ttcordatoretn  Jehova  denotat.  Exemplacum  alibi p*j- 

94   *  Jim> 


302  |  CAPUT  UNDHCIMUM 

!  lim  t  tum    inprtoribus  altquot    tapitibm   prioris  Ulri 
g.      j  Cbronicorum   occurrunt   pUrtma.       Et    bac  hatlenus 
juxta    vulgo  receptos  conctitavdi  modos  ,    a   quibius  di* 
verfum  ofiendtt  Sanfiius  in  comment,    ^acharite  (  qp.cwL» 
miht  in  hoc  littore    'Balthuo  yider    >    dum    licuit,  Jed 
quicquid hujus  ef£  ,  dejnmpfi  ex.    buolo^i^  facra  L.  Glajfij 
tf£?J9fa  l99*  20°*  )  1ul  fUtat  ipjhm    hremiam  vere  ci- 
tari,  quum  locus  ille  %latth#i  csp, V/.  ex duobm  V.  Ttjl. 
cqaluerit  ex  Jerem.  $z<  e2r  J^achar.  u,   quomodo  omntum. 
reUiffime  hic  nodus  fohi  pojfe \videtuny  de  quo  alias  fi  vo« 
let  Domin/ts.       Verumhk  mijfis  3  qug  alto  jfellunt ,  ad 
oraculum   nofiri  propheta   revertimur  in  quo  ChrifiuHL 
cur  plane  omnem  patrts  de  Judats  phrisque ^abjecntt  anm 
wum,  edifferit,  nimirum  quia  tantum  .  Jcelerts  in  /e  ad~. 
miferunt  mifiri  ,  ut  cui  promeritts  condigna  gratia  re+* 
fcrri  nequibat  ,  eum  pejfime  extinUum  vellent  &  perde^ 
rent^  cum  ita  infit :  Dixeram  enim  lllis,  indignans  homi*. 
num  ingratitudinem  ,  &  pertafut  laborts  mei  frujirH  ex- 
antlati,  a  ^obk .  jam  fiat  abire 3  peffimi ,  agtte,  quodipfa, 
xquitte  flagitat,  &  quod  nec  homtnes   improbijfimi  ijst 
Jari  merr  \dsnzgant  3  jjui  ipfis  fideltter  inferyiere,  agite,  fi  placcty; 
f4tm     &iibonum  videtur  inoculis  veftris,  date  jam  tandem. 
mihi  mercedsm  meam>dr  cum  fervij liberaliter,  quodvi^- 
fum  fuerit  pramij  mihi  perfolvite  i  quod  ji  tamenprater- 
omne  jus  etiam  mercedem  debitam  mihi  dsnegatt* ,  &  il 
minus  placuerit  illam  numerare,  deiiflke  faltemi  non  ur~ 
lgebo  meum   jusy    nec  infiabo  ulterins  >  ied  Deo  commit* 
tam,  cum  fcelws  tam  immane  clamet  tn  ccelum  Deut.  z*>. 

Iac,     V     /Ui  yero  (  proh  indignum  facinu*  !  )  ap«- 
penderunt  mthi}  fro  more  yeterum,  ubi  jignata  pecunta 
4  mn, 


QbYijf  us  ■ 
ferit  fib 


ZACHARIyE.  J  goy 

ntn  \U  erit  in  tt/j/>mcrcedem  nieam,  uti  ipfi putabant &f-i 
ttfi  ini<fue  meam  opcram  aftimabant ,  <riginta  argenteos, 
ubi  non pugnant}  cum  hk  toti  populo propbeta  tribuit,  quod\ 
folos   Sacerdotes  &  fcribas  effecffe  narrant  Eyangeltfta,  concila* 
qwppc  qui  jolicum  fuda  hoc  prodttionts  precio pacifcebantur,  t  io, 
fyuidm    una     erat    omnium   ingratitudo    &  idctn^] 
omnium  in  Cbttfttim  odium  ,  &  totui  populu*  poftea  fa- 
cerdvtum illud  fcelta  fuo  fuffragio  comprobavit  %latth.  27> 

ZO*  2f» 

VeiT.  13.  J  Tum  verd  rei  indtgnitate  Jehova  Dsus 
pater  mihi  edixic,  ne  accipias}  fed proijce  eos  conferendos 
in.figulum  ^^D""*^?  graci  rnaie,  hc.  to  cpmdjTij^ov ,  in 
•conftatorium ,  quod  quia  dijfert  fenfu  a  textu  hebrao  au- 
thcnticQ)  Spiritu*  Santl&s  in allegatione  ditliverba  tlla graca  XLXX.  er~ 
non  retinet  5  id  quod  efj^  contra  eos  notandum ,  qui  exi~  rMt* 
fltmant  3  totam  illam  verjionem  gracam  a  Spiritu  SanSio 
efle  a-pprohatam  >  qua  de  re  alias  pluribus.    lllud  non+efjfc 
ftlentio  htc  involvendum  3.  cur  h.  L  Chrifto  tribuatur,  \Cur  chri- 
quod  Evangelifta.  narrat  a  Iuda  referente  triginta  argen-  ftotr^U4^ 
teos  ^rante  pedes  facerdotum  abijcients\  ac  his  agrums 
figlinum  ementibm  faftum  effe^       KLon  enim  hic  cum-3  av' 
Cdlvino  Hb.3,  /nftit.  cap.  2;,  §,  6.  fentimusy  aut  cum  "Bt^u  calvitfus- 
in  Noti*  ad illum  Locum  Nov.  Teft,  %-Iatth.  27,9.  alijsfyho-  BezJer-- 
rum  complicibus  ftatuimws     propterea  hoc  faSum  ejfi^,  rant. 
ut  indicaretur      Deum  tllorum  hominum  voluntatem-* 
malam  horfum  flexiffe^  ut  ifte  proderet  Chriftum^  hi  <*«- 
tem  emerent  (  tale  enim  yuicquam  in  hoc  verfu  non  nar~ 
ratur,  )  Jed  tantum  indicari ,    Cbrifti  proyidentia^  hac  0- 
fnnia,  hcet  mala  ,  fuifje  diretla  ad  hunc  ftncm  bonunz^y 
€im  Iudas,  cupsret  argentum  in  fuum  ufum  conyertere, 


T  CAPllT UNBECIMUM 

&  facerdotes  malhnt  ad  ft  renpere ,  Xhriftum  ,  ^»/* 

fumma  exiffanitionecoram  ¥ }ilato  conjjflentem  yaie[i 
gtffe  Judamfua  omnipotentia,  ut  mercedem  iniquitatifr$4 
diret  t  &  facerdctum  animcs  permovijfe,  nt  thejauro  tcmpl 
adponerent,  yerum  agrumfiguli  emerent.    Cum  auttm  au 
diyiffet  Chriftut  patris  fui  judutum  de  mcrcedeillayiliffmi^ 
qux  necdigna>  quam  acciperet ,  ip/e  fc  ironice  de  eadem  ait: 
egregium  yero  precium ,  dona  ampla  reporto  I  magnificen* 
tizfcilieet  piecij  h*ccf£ ,  6  magnificum  prtcium,  quopre- 
ciose  fatis  ab  illis  seftitnatus  fum.  ita  accipiens  ilios 
trigintaargenteosproiecieos  in  domum  Jehovae ,  con* 
ferendos  infigulum*  qui  viliflimo  precic  jolet  operari ,  fua£ 
opera  quam  minimo  yendert  >  utita  hoc  precium  vilif  tmum 
contemtifiimo  daretur  opifici, 

Verf  14  ]  ?\le  qttis  vero  fibi  perfuadtat ,  poffe  fiefi% 
ut  ,    quemadmodum    ante  Cbrifli  adventum  c$tm  flvpe 
res  lud&orum  erant  affliclx  &  accifie  ,  femper  tamen  ad 
aliquem  flatnm  'ReipubL  Je  denuo  tmerferunt  >  ita  ftiams 
deinceps  cum  heec  ahjeUio  ,  dt  qua  verf.6t  «?.  9*  jam  effct 
completa  ,  vires  tandem  recolitgerent »  &  ad  eadem  facraJi 
lonyenircnt ,  tribuhns  adhuc  dtflinblis ,  &  unaquaque  fu# 
cbiliarcbit  inflruUa  °S4icb.  s>  2.  p'fiquam  a  Ttynanit  junt 
fupcrati ,  hanc  pcteflatcm  cis  poflea  adtmptum  iri  ,  nunc 
BmuIm    {p°rrb  figniftcaty  dum  fic  yerba  facit :  Poftea  quam  ludaos 
dcvincm* <  fuif  prarogathis  jpoliayer&m ,  faccidi  baculum  mcujTL* 
tium.      [fecundum  ,  nempe  barulxm  devincientium  ,  cujm  opcra 
baclenu*  fufltntati  conjunRis  cperis  fuam  politiam  rt* 
tinebant  >  qui  trat  arta  tribuum  dijlinttio  ,  facrorum  itL* 
facrificijs  offerendis}  dlijfque  rebus  facris  prajlandis  certa^ 
■  ;  ratiQ 


ZACHARI^  j  ^ 

tr&t  rattoj  t>eo  ipfo  prcefiripta>  &  legum  forenfium  ordinatio 
yridtig  objer^ntia  (fua  onmia  tria  exhibito  Cbrijlo  >  pro- 
'  *i'trfuem  venturumpolitia  Judaica  tam  diu  batlenus  mira~ 
tRiufirerat  confiervata%  pnulatim  incepcrunt  cyancfccre  >  & 
'*   tulo pcf£ everjionem  'jcrofilyme  ludaisin  totum  terrarum 
d>Jferfis  platii  dijfarucrunt)  quomodo  vere  dixit  hic 
^wibiijh^fe Juccid-ijfe iUum fiuum  baculum ,  ut  irritarn  faceret 
"  iaceni^accm  inter  Judam  &  Itiackm,  ita  ut  deinceps 
);'{\ewo  pojfit  diccre  jeejje  ex  boc  yel  illo  regnoy  tantum  aberit, 
1 iMf  pojfit  edjfitrere ,  ex  qua  tribu  Jit  criundu*.     Tejlatum  i- 
aque  facit  boc  typo,  judacs  non  amplius  inter  fc  aduna- 
um  iri,  autjinjuris  futuros  >  fed  dijfipatos  cujuficunque^, 
egjonif  in  aua  viyunt ,  legibus  obtemperaturos ,  & porro  ufy 
\  dextremum  diemjuduio  Dei  dxjfipatos  manere ,  cum  nonfint 
ojha  hahituri pajhrem  ,  quieos  colligat  &  defendaty  ut  fe- 
uens  typM  dcmonfiraf^ 

Ferfiif.  )  Quod emm  e  terra  vi^cntium,  &  porrb  in  cce- 
um  fiublato  Cbrifio  omnis  adminifiratio  politica  in  populo 
jraelitico  fit  futura  fiulta,  populo£  exittalis,  faffo  aliquo 
]tu  typo  prophetare  jubetur  Zacbarias  >  quemadmodum Faftis  fe*. 
ilies  fecijj}  legimus  Efia.  S>  i.&  *o7  z.  Iercm.     1.  &  i$>  2.  &  ip,  j  typit  pro- 
..&  177  2.  E^ecb.  4,  u  &Syi*  &  7%  23-  &  Uyh  &        Hbj]  1,  z\  ^phctare*. 
2&j»tafidem  sdixit  lehovz  mihifuo  prop&eta ,  ampJiusx 
iojtquam  pmcedcntia  fatis  fideliter  ad  populum  retulijii, 
Tume  tibi  inftrumentum   paftoris  jftulti ,  fumcns >\jnfirum£. 
inquit,  dcmonjira  typo  &  vcrbo  pronuncia,  qu*  nunc.  adtj*  \  turnpjfto* 


:untnr. 

Ve-f  16,  )  Quod  nimirum  pofj*  Cbrtfium  paftorem 
illum  bonum.  Ivban*  io*  cui  finpfa  verjj  4,  mcas  oycs  com- 

tnen** 


risftultL 


3o6 

lup  t  Ec- 
clefhiflui, 


Paflor 
malus. 


iam  di- 
cuntur) 
qualis  fit 


2 


CAPUT  UNDECIMUM 

mendavi,  &quieas  diligenter  payit  verfi.7.  yenturi  fint  7«- 

pirapaces  %iatth.7>ih  ^ftor.  zoy  29.  qui  gregem  fibi  com* 
miffum  degluhant  &  deyount ,  vel }  fi  ab  bac  tyrannidt^ 
fibi  temperent  ,   quibu*  olees  cura  non  funt ,  mercen 
fures  zsr  latrones  Jcrban,  io,  8.  12.  fub  quibns  bomincs* 
runt  diffipati  &  dkfetti  ,  velut  oves  non   habentes  pafto 
rem  %lattb.     16.  Confer  Nam.  27*17*  Namecceego 
Dtm  ipfe  nequitia   fudaorum  incurabili  jufie  ad  irarifu 
proyocatu4  fufcitaturus  fam  paftorem  in  hac  terra,  f»t 
fua  culpa fit  judicium  meum  jujlum  fiup  verf  p.  denunciatum^ 
effe&urus  9  &  cum  fidu*  paflcr  effe  debcbat  ac  videri 
Ut  y  fit  eximie  talis ,  qualesfupra  dejcripfi verfi  y  focors ,  «r- 
gligens  ,  avarus ,  crudelis  (  qui  bcc  loco  Jsfcamtas  dicttur 
paftor  3  ut  aliamulta  in facris  literis ,  idola  dij ,  /.  Ccrintb.  J, 
bypocrifis  dr  pietatis  externa  profefiio ,  fides  Jaccb.  2.  )  qui 
nullam  fui  officij  partem  retle  fit  adminifiraturus  3  errati- 
cas  non  vifitabit ,  nec  in  viam  reducet  ,  ut  metu  pajlot 
Luc.  /;.  atate  teneram  ac  pue  imbecHlitate  ciim  progre- 
di  non  poffit ,  in  agro  aut  faltu  derellltam  non  requiret> 
&fra£tam  ,  atritam  &mifiere  ajfeblam  non  cxfrabit ,  quan* 
tumyis  languidam  ,   urgebit  ac  progrcdi  coget  >  ipje 
tem  reftitantem ,  ex  tnfirmitate,  non  portabit,  in  im 
meros fublatam  >  tantumjuis commodisinhiat >  acteditus  am- 
plifiimos  JJeUat*  lucri  Z?  quietis  fua  cauja  midtum  fub<* 
terfugit   annunciare    eorum  ,    quaz  condutunt  auditori* 
bus ,  nei  docet  eos  pubhce  <&  V  0  °MATI%1  Jtlor.  20, 
20.  cejfat  noEle  &  die  cum  lacritnis  admonere  ha,  ei&w 
UNu  %1QJJE  %1{HI  E  ibid.verfiji,  non  agit progrege^ 
excubias ,  fedcarnem  pinguioris  comedcc ,  &  ungulas 
earum  properando  mmn  per  ardua  faxa  &  Jccpulos  per- 

xumpetj 


ZACHARI^. 
ftimpet ,  &  tn  necem  durijftmam  ruere  comptUet  >  q  uales 
nali  paftores  defcribuntur  Jerem.  zh  2.  E%ecb  ^  *.  $.  4. 
Qu*  omnia  ut  bodie  etiatn  cayeantur  4  noftris  ,  inde  pro- 
iari  tiiam  potef£,  quod  quum  ordinantur  ,  tpfts  qua- 
iam,  ex  E^ech.  3.  Cr  48or.  zg.  pralegantur ,  ut  Jane 
vanijfimum  fie  effugium  >  velle  hic  inttr  Ecclefum  confli- 
tuendam  &  conftitutam  diftinguere ,  quo  fe  tuentur  quidam 
fruftra^. 

FerfiT.)  Verum  non  omninb  impune  boc  feret  per/ona* 
\tW  &  male  feriatm  paftor,  ef£  ,  ubi  illum  ulcifcar  probe, 
yuando  tandem  eum  ,  uti  dignus  ef£  ,  plane  eyertam  &  de- 
lebo,  quod  Jynecdocbice  indicatur  duorum  pracipuorum  cor* 
foris  membrorum  ,  bracbij  &  oculorum  mentione  ,  quorum 
\bi fapientiam  ,  illudpotentiam  ablatumiri  denotat  :  Vxigi- 
\\tur paftori  meo,  non  qui  meamvoluntatem  facit ,  fed,  qui 
mejuftis modis  bominum  improbitatem  ulcifcente  a  me  immif 
fmac  populo  ifti,  cum  meliorem  repudiarent ,  praftUus  ef£, 
cum  omnis potejlas  fttame  Deo  vero  l^om,  t$,  1.  ipfe  verb  fua 
culpa  etX  nihili  derelinquens  gregem  fjuxta  quem  excubias 
agere  cum  oportebat ,  verum  inultum  id non  auferet ,  gladius 
imminet  brachio  ejus ,  &  oculo  ejus  dextero,brachium 
ejus  >  quo  nefarie  abutitur  ad  oyes  deglubendas  ac  tyrannice 
tratlandas ,  arefcendo  paulatim-,  at^ita  tandem  prorfws  a-. 
refcet ,  &  ocuius  dexter  ejus ,  quo  debebat  gregi  profficere 
de  falubripafcua ,  cumeo  abutatur  caligando,  Zromninb  ca» 
ligabit,  utjimul  pereat  abipfo  omnis  fortitudo ,  omne  auxi* 
hum,  omne  conjtlium,  &  malws  demum  male  intereat.  Si 
autem  in  multis  in  hac  vita  id  ccmpleri  nonvidemm ,  fcia- 
mus  difftrri  >  ut  omnts  grayiores  pcenas  ,  in  alteram-*, 


307 


/ 

Paftor  »#- 
hilh 

\  Ejw,  hra* 
|  chium  a- 
refctr, 

&  ocuhis 
caligtt. 


308 


Ghriftns 
T>em 

ut  homo 

habet 

Veum-t. 


UAis  fub~ 
fthuuntur. 
boni. 


Chriftus 
?^ft0Tt 


Ifottf  nt*- 
loium  pt- 
ftoiurru*. 

u 


CAPUT  UNDECIMUM 
cum  T>eus  mentire  nefciat.  vide  quaidam  huc  facientiain  v'tt* 

^acobi  Arminij a^Berm editaJZr  dxjfiut.  ejus prafixi. 

LOCI  COMMUNES. 

Exverf.  4,  ] 

tf  Sicait  Jehova,  Deus  meus)  Chriflus  fecundum 
dhinam  naturam  ef£  Dcu*  aternus  ab  aterno  a  patre  genitwsy 
ci£ofjto9vn@»  ;  fecundum  humanamnaturam  yero  T)cus pater 
etiam  ipfim  Veus  ef£ ,  quatetfus  eum  in  hunc  mundum  ablega^ 
yit.  yide  alibi  hac  de  re plura  >  videlicet  in  L.  de perjona  ChrW  . 
fii.  Z>«.  Chemnit.  p.  u  L.  C.  de  fitio  7)eif  inobjetl,  Arriano*  \ 
rum  quarta 

II.    Pafce  oves  has  interfe&ionis  )  Abdicatismalis 
fubftituuntur  a  Deo  alij  gnhernatores ,  ne  Ecclefia  &popu*  \ 
lus  Dei piane  diffipetur  %latth.  zi->  +1.  4/.  Tfalm.  togy  s.  Acl.  ii  \ 
10.   Su  Sauli  fucceffit  Vayid Atlor.  i$f  zz.  Heli  Samucl 
u  Sam.  $,zo+ 

I  II.    Pafce)  xAil  Chrifii  officium  regium,  fuo  fib\\ 
vtrbi  minifierto  Ecclefiam  ex  tota  humano  genere  colIigit¥.i 
cam^contra  hofies  defendit ,  pertinet etiam  ejus  paftoris  mu*  \ 
nus  &,  nomen.      Sicut  enxm-  olim  reges  dicebantur  pafio*  \ 
res>  (ubialibi  ex  fcriptura  probatum  cf£ %iich.  f>  z.yita^>\ 
etiam  Chrifius  rex  nofier  fup.  cap.  ?>  9.  dicitur  <sr  ef£  paftot 
nefier.  confer  Tfalm.  z^  u  Efa.  40>  iu  E^ech.  3+>  z;.  ^ack.  tm 
7.  °Kiatth  z6>  $u  Johan.  io>-  tu  14.  Hebr.  i$,  zo.  u  Tetr.zt 

ExverC^.]? 

I,    PoffefTores  earum,  interficiunt  &  vendunt>> 
neq^  habentur  rei)  Htc.  quadam  not* malorum  paftorum 
\fek.  hamicorum  ppnunrur,    Ipft  enim  primd  fibi  commijffos: 
i  inter*- 


2. 


Dei  nome 
maiti  pr&- 
texitur. 


7ACHARI3E. 

nterflciuntfuii pefiilentibusdogmatibus.  fecundo  yenduTtttds, 
ium  turpi  lu*ro  fitv  faltem  plerum%  inhiant ,  & ,  quod pejusy 
xumfint  DeioVes,  yenduHt  Diabolo:  Tercio  nctunt  ma!e  fe- 
ciffeyideri  yfed  fitta™  pietatem  sgregie  fmulant.  quaromnia^, 
tx  firiptura  facile  pojjunt  prcbari  &  reftifime  VoUoribws 
tttam  pomifixijs  apphcari.  Quandoenim  6r  uhilicctdiccre^? 
Tapa  y  curfacts  S  /  Ci 

I L      Qwisq^ dicit,  bcnedi&us  Jehova ,  quo.d di~ 
tatUS  fum  ]  Tanta  ei\multorum  hominttm  netjititia ,  urttiam 
fuis  prayis  faBis  Dei  nomen  pnetexere  mnyereantur  Deut, 
2pt  19.  contra  itludjacobi  c.  i,  13.     //.  Confer  %4attL  23,3. 
jltlor.  193 14. 

Ex  verfd] 

I.  Non  utar  clemcntiaamplius  ]  Crefcentilus  de~ 
TiUis ,  crefcune  pcena ,  qute  tandem  exjuftitia  Dci  inferuntur 
%om.  2y  4. vide  Tjal.  7, 12. 13.  i+,  &  9,  8-  9  l3> l?- 

I  h  Ego  faciam  ut  praefto  fint  homincs  aker  iru 
Hffanu  akerius  ]  Omne  maltm pocnae  e{£  a.  Deo  yide  lAmostf. 
^dich.  h 

Ex verfuy.  ] 

I.  Itaqs  pavi  oves  ]  Chriftus  ef£  paftornofter  fupr. 
TUerf.  4.  L.  C.  3.  &  c.  10, 10.  L.  C,  quifua<s  oves  }4ydo<ncet  ^  (Sswrj 
x«  ?  agnofcit  &  pafcit  Johan.  i0}  15.  &  21,  /;.  17.  ducit  &  docct 
Johan.  10.  16.  j\rfatth.  7?  29.  &  9, 16  diligit  &  feligit  Joh,  13, 
h  &  io,  11.  Johan,  //,  19.  ZJ  %/latch.  25,  32.  Agnofcit  pra- 
deftinando ,  conferyando,  fahando.  IPafi  it  in  verbo  &  facra- 
mentis  jacrofuo  ptjtf&Zy  wifaA}  vc2fyi?i7ki/{gt2f  vide 

jfohan.  +.  &  6.  cap.  %iatth.  26,  26.  27.  2^ 

I L      Propter  pauperes greg  s)  t)eus  etiam  inmedijs  pmm 


Vm\&  crr* 
cunt. 


Malum 
pcena  esli 
Deo> 


Chrijlip** 
fioru  ojji- 
tia  &  be* 
neficia. 


3TO 

fervat 
J)eti$  JibL 


es  a  \ 


Bvnt 
fiores  a 
Dco  irato 
eyipukt 

tllY. . 


Eventus, 

prgdiciif; 

rcjpondet, 


llomines 
mala  fibi 
/kttra- 
hunt.. 


CAPUT  UNDECIMUM 

tnundt  furoribus  >  quantumyis  exilem  &  paryuni  ,  gregetr, 

&  populum  jibi  confervat  7tym>  u,  4,  vide  Soph.  3,  /2.  &  loca^ 
fiupra  explicatay  ubi  reliquiarum  piarum  fit  mentio  Amosfr 
'if.&9>  i*j  "Micb.A,  7.  er/,  6..&8,  7.  &  7, 18.  Soph.  z>7.  9>  &  j, 
13.  Hagg.  iy  nA  14,  &  2>  ztfiuprA  cap.  S§  6. 21.  &  9,  7.  eum^mundt 
pcreunte  conferyat,  ut  2s[oacJjumin diluvxo >  Lothumin  Sodo* 
ma.  yide  Luc.  u>  $z. 

Ex  verf  8.} 

I.  Excidi  tres  pafiores  uno  menfe  J  Ttznamaxx- 
ma  ef£  cum  fidelcs  yerbi  divini.minifiri  abripiuntur  per  mor. 
tem  immatttram.  confer  fupr.cap.  2.  L^  C.  /.  Efs}  i.fiuntenm 
velut  fipesoppcfitce  muro  ruinofo,  E^ecb.22,  20.  quibws  fubU- 
t.ts  biajorruit.  fiunt  velut  columnte  >.  quibut  fubtraUvs  tedifi. 
cium  nutat  fiubfidit  Trcverb.  9,  u  lerem.  1,  is..  Galat.  2,  ^ 
<Apccal.  j,  ik 

I L  Menfe  una]  Eventws  tandem  prtediBis  a  7)e<r 
refhondet.  yidc  ftncmvsrfos  undetimi.  quterite  ex  libro  Iebo- 
v#&  lcgite,  unumcx  his  nondefiuturumef^  Efii4, 16.  &con~ 
filia  Vei  a  longinquqjcmpore  prtediSta  fides  funt  &  verittu 

Efia.  &  1. 

III.  Imminuttxanimomeopropter  iUos]  7>em 
nihil  eorum  y  quts  fecit  7  abfolute  cdifi  Sap.  u>  2**.fedbomines%, 
ut  potta canit. 

ctyyoiv  km&ahiyoiv  \JZ3-Ia  fj>oQvei\ye'>  ixovoiy. 
cum  itle  non  condemnce  eum ,  qui pcena.non  debet  afifici Sap.  i\ 


Chrifttis- 

sjeclmnoh 

ndit.. 


//.  16. 


Ex  verfu  9.  ] 

I.      Non  fum  pafturus  vos  ]  Chrifius  cumfuis  bonis 

advemens  yel  non  admiffius  ,  vel  rurfium  cjeUu*  fixpe  ittu, 

4it  4  j  ut  nunquam  redeat  %dattb.  2$)  $7*  38.  Mo  ef£  h*j 

mundi. 


ZACHARI-K. 

mndi  lohan  /,  0-  ambulemw  in  luce,  dum  habemus  Iohan. 
2^). 36.  quia  venit  nox ,  quando ncmo  potcf^  operari  lohan. 

II.      Quae  morituraeft,  moriatur]  Deus,  cumno 
lunt  bomlnes  jalyart  pcr  ejus  oblatam  mifericordiam  >  eofdem 
perdit  per  fuam  juftitiam  >   ut  multx  parabolte  declarant 
\\Luc.  /4.  ^lattb,  22,  nam  qui  non\credit3  jam  judicatus  ef£ 
\Ioban.z>  1$.  &  $6.  &  Deus  in  illorum  interitu,  qui  ipfumin- 
uitantem  noluermt  audire^  inyocanter  non  exaudit  Prov.  /, 

Ccrtum  cnim  ef£  hoc  Dei  decretum  :  Qui  non  crediderie, 
iondcmnabitur  %larc,  16,  16,  proinde  femper  ftmus  memores& 
noftrte  aures  perfonentifto  loehami  feu  lehovce perfcUi  miniftri 
ditlo :  auditeme ,  ita  audiatvos:  Deus  tud.  g}  7*  Hinc  fcies ,  qui 
fiat,  qmd  multorum  clamoryagus  aDco  nil  impetree  ,non  *u- 
iiuntDEU%i.. 

Ex  verfio.] 

Succidi  baculum  jucunditatis  ,  irritum  faciendo 
fbe.dus]  Deus  quidem  non  mutat  aurmuratur  %falach.2,6. 
fed  bominibus:  quihts  cum  conditione  aliquid  promiftt ,  condi- 
tionem  iUam-  non  imjrlentibus  &mutatt* respromiffa  non  im- 
pktur  r  ^fcedus  Dei  ex  parte  hominum  rnmpitur.  quodcum 
itafity  ut  foedus  Dei  non  ef£  abfolutum 7  ftc  necvoluntas  feu 
dccretumfahandi  aut  perdendi ffed hominum  yei  obedientiam, 
*tcl  inobedientiam  includit^ 

Ex  verf.  11.  ] 
L      Agnoverunt:  re&e  paupcres  iJIius  gregis] 
Cum  plerify  homines  yerbum  Dei  contemnant ,  tamen  quia~> 
ycrt-mn  Dei  nun<ju4m  redit  vacuum  Efa.  ss>  ?<•  a  paucis  faU 
t&n  fuis  ftltjs  juftiftcatur  Det  ftpientia  Vlatth*  //,  j$  hoc 


Oui  non~* 

'  vult  fulvx* 
ri,  pere>tt. 


XV. 


Dci  feedw 

quomodo 

rumpaturv 


Qujdm  ■ 

cotivcr- 

tantur.. 


gaUrium. 


txittum 
imminet, 
ubi  Deus 
non  mo- 
net. 


V.  T.  fons 
J&  N.  T. 
fux  V, 


fnjurifi 
Deo  HUtot 


Chrifius 
cum  fais 


CAPLIT  UNDECrMUM 

e^t>  f*"fa  *gnojhtnr  :  reliqut  verb  concemtores  videndo 
vident      audiendo  non  audiunt  xecintcliigunt  Luc.  8: 10.  Iq^ 
i2,  *&  ^lUor.  g,  4i.  &  *8>  i«  ^jw.  //, 

1 1.  Qui  ohfervabanc  me ,  verbum  JehovseefleJ 
Jmpiorum  pcenae  confirmant piorum  fidem  TJal*  u,  7.  er  j.^. 
&  f$}  u.u.  %iicb.7i  9» 

Exverfui2  ] 

I.  Sil>onum  videtur,  dace  mihi  mercedem]  Lu 
ceiVerbi diyim  mintjhvs  petere  faUrium>  qua  dere  copiosefd* 

W  ditlum  ef£  in  Quxjtione  cap.  3.  friicb.  Juhjuntta. 

II.  Sin  minus,  defiftite  ]  Nunquam  profior  ef£ 
cala^itas  &  p.emiacs ,  quam  quando  'Dtusnosnon  ampliui 
Vult  reprehend.ere  3  fiqmdem  tum  ut plane  dejjeratos  relttiquit% 
\Exenploef£  Saul.  1.  Sam.  iS>  15.  & $1.  4,  quomodo  Taulu>,  jubeV 

haretiium  pof^  unam  &  altcram  injlr  ucltonem  dentari ,  cum 
mentem  habeat perver/am  Tit.^  10. 

I I I.  Appenderunt  mercedem  meam  triginta_> 
[argenteos  ]  Quk  m  V.  T.  de  Chriflo  praditla  ,  in  N.Junt  ;m- 
pleta  ,  unde  toties  legimu*  ,  ut  implerctur  quod  ditlum  vtl 
fcriptum  effc,  quemodo  imptereturjcnptura ,  unde  de  utrim^ 
opttmacc^o"?  conJ}«rejpQtesl?j  f^uidem  dkoijii  Lherubm  ad 
ihaw&ov  hoc  rejjjiv.unt» 

Ex  Verfu  13.  ] 
I,      Edixit  Jehova  projice  eos]  Qttod Chriflocju^ 
Apojhlis  &  lcgatvs  in^urjarum  inferour ,  Deus  pater  jtbi  iila- 
tum  reputat  Luc.  %  16.  lob.  i6>  z. 

1 1»  Magnificum  piecium  ]  Hinc  difcendum ,  qu*L* 
merus  Chriflo  >  ejufque  jidelibus  (  nam  tnfideles  mult 


nmnu&m  \amantur  )  miniflrii  a  mundo  detur  ,  nemjre  de  qua  ipjt^» 


dictt 


Cbriftm 
venditm 


ZACHARLE 

'cit  Johan.  ifi  20.21,  fiquidem  tnundo  nthil  qui*qnam  yiliuff 
%am  CkriftitA  tjwfj  Evmgelium,  Exemplo  funt  Jud*i, 
uibus  Harralas  latracharior,  quam  Chrifttus  %iatth.  27,  20* 
ff* ^Gcrgejeni  porcos  cidem  anteponunt  %Jatth.  8,  $4*  Thi~ 
ippcnjibm gtatxus  cf£  lucrum*  quam  Evangrlium  Aci.  iC}  19, 
t.  Norent  id}  qni  tamcn  hoc agunt  >ut  a  muitisamcntur ,lau- 
lcntur ,  duentur.  Galat.  i3  10. 

III.  Quoseftimatusfiim)  ChrifiiK propter  nos  ef£ 
renditMy  ut  n:s  jub  peccatumvtnditos  rcdimcrct  1.  Timoth.  2, 
►.7.  Cor%  6}2o, 

Ex  verfu  14.] 

Succidi  baculum  devincientium ,  irritam  faciendo  rrfbuum 
traternitatem)  Habemux  hit  expreffum  Vfeticinium>  quod  difetntth 
nibttum  Sftinclio  inter  Judaos  durare  debuertt  ufy  ad  Chri  ufy  ad 
ftttm  &  poftea  eo  exbibitodsfinere.  confex  Excrc.  bibl.  p.  157. 
11$.  &  adde,  quod  Taulm  adhuc  exatle  tum  potutrit indicare^ 
fuam  famtliam &  trtbum  Thihpiitf.qiwd pof^urbcm  eyerjam 
ncmo  intcr  Judaos pocuit. 

Exverfu  15.]; 

Jehova  ectixit,  fume  tibi  inftrumeneum  pafto-ris  Tattisd** 
ftulti )  Dews fispe  ctiam  perfatla propbetarum  voluit  homini- 
bm  ventura  maU  deptngere  ^fiqua po/fit  eos  adfrugem  reduce-  \ 
rcy  ut  hicfit  etiam  t^V^  quidam  cx  iilts  varijs ,  quihws pd- \ 
tnbus  locut&seft*  Hcb.  /,  u 


chriftum. 


Ex  verf  16.] 

'  L    Egofufcitabopaftorem)  Deusdat  ^hocef^,  ve+  damper- 

mre ■-,  cum  currunt  ipfi  Jercm.  2^  21. permittit  ac  concedit  (vi-  mntlt- 

dc  de  bacfcriptur*  ufitatavccds      ftgnificationc  Genefi.2o>6.  f -3  uf* 


fCWttJtt' 


3*4  f 


CAPUT  UNDECIMUM 


tfott  ma- 
lorum 
fiorum»  . 


Sedulhas 
in  offuto. 


Summa. 
Scopus. 


&  zi>  7>  ^lum.  2c,  21.  &  Zi 


*3-  3 


Hud. 


ih      2.  Sam.  i2,  \ 


1.  7$eg.  u>  7.  7\om.  1,  23*  )  in  utro^  ordine  pajhies  n.alo 
in  pcenam  antecedentium  peccatorum  Ef\  /.  23,  &  2+>  3.  4 

Hof  /j,  //. 

//.  Jnhocyerfu  tres  nota  mahrum  pafiorum ,  videll 
cet  negligentia  ,  avaritia  &  cntdelitas ,  quarta  autem ,  vi 
delicetfuga  tempore  impendentis  periculi ,  fequcnte  verfti >  ^o- 
nuntur.  Confer  ea  qucedicla  funt  fupra  *vtrfiy.  &  Johan.  /0, 
&  8.  (o*  12.  /j.  Huc ,  fi  jui  m  pejie  fuos  audttores  deferunt% 
trahe ,  quafe  2)eus>  bonos ,  auos  veliet  fervarc  non pojfet ,  nut 
magnum  Ecclefiae  dtmnum fit  malts  liberari  eam  T,  Tarnt* 
yius  de  mmificr.  lib.i.  c.  2. 

Ex  verf.17.] 

Vaepaftoriineo)  VewsabilloyCui  multum  cencredidit 
inofficio>multum  requiret  Luc.  12,  4$.  proinde  qui  fungitur 
ojfiiio,  fit  in  illo  fedutus  %om.i2tf>  ut  audiat  olim  lcetam  ifiam 
voccm>  eugeferye  fidelfs,  intra  ingaudiumtui  Domini  %lattb» 
zh  21.  23. 

CAPUT  DUODECIMUM. 

ArgumenturiL*. 

Uia  fcoptu  hitjuf  capitis  &  fequcntium  ef£  >  fo* 
lari  Ecclefiam  ,  ne  propter  fuperiores  minas  & 
calamitates  praditlas  animum  defiondeat, 
cumipfi  Veits  mirabiliter  fit  adfuturus  >  eamqut^j 
contra  omnes  hoftes  potenter  defenfurus  in  multis  lliti 
afflitlionibuA  ,  nunc  ipfe  hoflibm  Ecclefi*  pernitienu9 
fuis  yerb  prottUioncm  a  Ji  &  Jalutcm  omnimodam  poU 

Xuttuu 


Q 


!ZACHARI^. 

'cetur}fimodo  Spiritui  S.  non  refitftentes  refipuerint*  &  ad 
"hriftum  propter  peccata  noftra  transfixum  in  vera  fidf^, 
tcurrerint?  priortmfiuam  vitam  lachrymif  acerbijfmis  dc- 
eftantes* 

Cum  nonnullps  popularem  traUandi  rationem  dum  fe- 
fuimur7  bene  capue  hoc  in  duas  partes  diftribuere  pofumut, 
it  in  priori  paterna  Dei  proyidentia  declaretur ,  qua  pecu- 
\iariter  EccUfiam  fuam  curans  mirifice  cx  hoftium  manibus 
tam  liberat,  dum  hos  obftinatos perdit  verfi i.  tn  pofteriori  yc- 
ro  qua  incipit  yerf.  9.  agatur  de  efifufione  Spiritus  Sanfti 
ttafiione  ac  morte  Cbrtflt>  ejufque  fruUu  in  piorum  animis. 
Vilucidior  tamen  ef£  quorundam  hac  kvahvcng ,  qua  par- 
tes  capitii  conftituunt  tres,  ut  fie  prima  txordium>  audten- 
tium  fiaciens  a  re  ipja  ,  dr  dicentis  omnipotentia ,  qua  tri- 
plici  modo  probatur  ex  ejfetlibus  yerf.  i.  Secunda ,  prole- 
ptica  propofitio  Olorum  omnium  9  qua  ad  finem  ufique  in  hac 
prophetica  fint fiecutura.  Sunt  autem  illa,  prout  junt  duo9 
de  juibur  agitur^  hominum  genera^  etiam  duilm  generum : 
vel  enim  continent  judicium  Dei  contra  improbos  Ecclefia 
hoftes  yerf.  2.  W  beneficium  fummum  probis  Ecclefia  ci- 
yibus  confierendum  yerfi  7.  &  Illud  in  hac  vs&xtyet  gene- 
ratim  jitb  triplici  ailegoria  defcribitur  ,  prima  ef£  potio- 
nis  foporifiera  in  magno  yafie  a  Deo  Ecclejia  koftihw  pra- 
paratte  &  propinata  yerf  2.  cujus  efifeUa  fiunt  in  ipfis  po- 
tantibus ftupor  &  amentiayerf injj>ellantibus  Judaisgra- 
tulatio  &  latitia  yerf  ^fiecunda  ef£  lapidis  grayiffimi  ad- 
yerfiarios piorum  contrituri  verfi$.  tertiaignis  eofidem  facili* 
m*  confiumpturi  verfi  6. 

Hqc  ^opheta  deficribit  ,  Jum  fahtem  pijs  certo 

Sf  a%ua* 


Anahjts 
l  partes 
duse. 


u.  Partes 
tres. 

h 


DeijudU 


Triptex 


&  benefi 


'Xefififc**' 
tfii 


CAUfe. 


mdgnus. 


CAPUT  DUODECIMtiM 
tequaliter  collauim  yerfi  7.  coliatam  Veo  protegente  confer 
vaturn  &  infigni  gloria  auBum  iridedarat  verf  8.  Tertia^ 
ipars  bujips  capitis  {quemadmodum  dr  tatiu*  c^onctonis  >  qua  dt 
\re  fupra  in  gencrali^hujw  iibri  dtftributione  )  continet  par- 
\ticulam  quandam  marrationis  uberioris  de  proxime  ante- 
Uedente  prolepfi  ,  nempt  qui  rations  falutis  in  verf  7.  &  $, 
^  promijfe  9  homines  fiaut  parsiceps,  nempe  per  refipifcentiam 
feriam9  qudadDeum  per  Spirieum SanUum  addulli  &  ptr 
Chriftum  recepti  w  gratiam  likere  &  cum  fiducia  rtyertun* 
tUrr*    Tonitur  autem  hic  ejm  rcfipificentia  primum  caufau 
&Z$K&&$x<h**'l7  fiu  fi  malis ,  kq>ogi*ij9  vidclicet  pcrditio  Ec* 
clefitc  hoftium,  qua  pij  admoniti  dt  juftitia  Dei pdio  habente 
peccata  9  ipfiincipiant  ab  his  recedere  ycrfl  9,    Deinde  cau~  I 
fia  cjfidtns  frincipaiis  ?  Spirittts  S.  tneritorta9  Chriftus  irt  \ 
crucc  transfixus  ?  formalis Kfides  ,  queead  hune  rcjfiicit  >  &  ad>  1 
junSium9  nempeingenspianUus  ,  teflis  contritionisyertycrfi 
10.  tandem  hic  planBm  ampitficatur  comparatione  fumpta^ 
abobjeUo  9  quodfit  par  iiti  9  qui  de  unigenito  ac  primogenito 
filio  excitatur  ib,    Secundo  a  fubjeUo9  in  quoerie  hic  plan* 
_  Bus ,  videlicet  ludais  habitantibu*  /erofiolymis  verfi  //.  &: 

!in  tcta  terrafianUa  ycrfiiz.  {perquos  tamen ,  ut  anteadillum% 
cxyes  lerofiolymx  fiuperna >  hocef^  , Ecclefia  2\[.  Teft,  intel* 
liguntur  9  ioquendi  formulis  ex  typo  veteris  Ecciefia  fumptw 
ttt  alias fiepifiime)  tertio  hocinomnes  ordines  diftributo*  fo* 
liticumytrf.  il,  jEccleflafticum  vtrfi  rj,  &  tandcm  otconomi*- 
cum  ytrfi 


I 


PARS  PRIMA. 

Verf.  u  )  Noy*  (tincioni  noytu  iuulin  apttd  propbi* 

Kt>m 


i. 


ZACHATim  t  5l7 

prfifigieur  ,  (  quemadmodum  fupra  cap,  9.  vtrf  /. 
niam  monuimw  )  eo  proponitur  fumma  rerum  dicen- 
iarum  ,-  fuod  fit  loe  ef£->  onerofa  propheda,  & 

tttidem  vcrbi  Jehova?  feu  diyinitus  rcvelava,  &  mox  com- 
penda  fupr.  cap*~g*  verfii.  Nabum.  i,  /.  Habacuc.  r,  1.  &  ipfa^» 
\ab  ejn*  autore  ,  bujtu^  ommpotentia  commendatur  3  &  in~* 
quem  finem  ac  cujtts  iono  iac  dicantur\  indicatur  7  yidelicet 
prolfraele,  di&urn  Jehovae,  ubi  by  in  bonam  partemac- 
gipi  ,  ex  fcopo  totius  concionis  principali  &  plerifque  omni- 
bus  ,  qua  deinceps  dicuntur  ,  liqucrt  exiftimamu*  ,  ut 
propterea  non  jit  necejfarium  id  per  contra  vel  adyerfus 
gxplicare  ,  &  tum  T^ibera  Tontificio  de  malis .  Iudieis  ini- 
tnici*  ac  perfecutoribm  Chrijli ,  yel  cum  Gualthero  CaU 
yiniano    commentatore   de  malis  Ifraelitis  tper  negligen» 
iiam  fupinam    TSabylone   remanentibu*  accipcre  ,  cum-j 
melior  textuique  aptior  fit  plerorumque  aliorum  fententia^», 
jjui  Ifraelem  T>  E I ,  hoc  et\,  Ecclefiam  ex  ludteis  at  genti- 
ius  adwnatam  denotari  fentiunt  vide  Galat.  6,  i6%  T^oman.g, 
4.  $.  24.  Gaiat.  4,  z$,       Quoniam  autem  res  &  jjes  hujus 
Jfraelis  erant  Valde  accifie  ,  &  contra  hofiium  robur  ac 
potentia  maxima  ,   ne  videreeur  hoc  ,    quod  promittitur 
deinceps  cn,  mv  k^vjjkrw  fuperioris  potentia  longe  fupem' 'toetptenl 
rior  ac  yalidior  producitur  ,  'qux  dubium   hoc  retle  foU  \  *  'ta  riier» 
yat ,  quandoquidem  cum  fit  yerbum  lehov*,  idque  faHert^K^otenx!iZ  . 
non  pofiit  ,  jciet  etiam  ipfe  modos  ,   quibm  idipfum  com  ^°^L°hlU^m 
pleat ,  nempe       hic  x,vg/(&>  'm&x&tTug  ,  fupra  homines 
cxtendens  co:!os  itk  mirabiliter ,  ut  inde  fatis  ejusgloria  calum, 
ac  fapientia  appareat ,  cum  tanta  ejus  fit  in  jubfifiendo  fir. 
tnitas  }  in  volvendo  yelocitas  ,  in  operando  cjficacitat ,  ut\ 
nibil  fupfa  /      tamen  eantum  ef^  expanfum  quid ,  quod 

Sf  2  faci^ 


)dverh 


Terta, 


f^tm-  for* 
wam,, 


|  CAPUT  DUODECIMtlM 

facile  folet  difrumpi*  unde  nomen  obtinet^  quoavern 
tT£3  ^T^Mgi  denotatur.  confer  Tfalm.  104^  2.  Ef  4o>  u<& 42, £ 
44, 24.  & 45,  /2.  Jerem.  10, 12.  &  5?,  z/.  infra  hommes  fundani 
terram  Jlabiliens  &  collocans  eam  >  utfirma  fit  quafi  fund*-* 
mento  Jirmijffimoinbajreat ,  quec alias proprie filoquaris ,  ficui 
poeta  canit* 

Tendet  ^  eSr  in.nullo ponit  vejligiafunda, 
&  ut  alim  fuccinit^ 

Terra  pila  fmility  nullo  fulcimin?  nixju* 
jterefubfeSlo  tam  graye pendet  opus^ 
yide locum  Jimilem  Ef  sh  lh  Tfatm*  24»  2;.  intra  lomincx  ij 
autem  quod ef£  maximuut>  abipfo        nempe  ef£  Jsbova^  l 
formans.y^«  fngens.fpirit\in\Jiu  animam  hominisinea»  I 
Hujus  igitur  Domini  yerba, oporeet  vos audire  ,  &  •7'/V,| 
neceffe  ef£  fuo  tempore  exijlert^      Qutmadmodum  4**| 
tem    duo   pracedentia   tnimbra   hujm  commatis  non- Jl—\ 
gnificant  ,   quod  Deus  aihuc  extendat  atlu  ipjo  (  nifi  de^, I 
tonferyaeione  velvs    intelligere  9    quam   non   negamui )) 
ccelos  ,  aut  fundct  terram  9,  verum  quod  Jit  ille  >  qui  po«- 
tuit  ejficere  tantay  cum  yoluit 7  &  adhuc potef£>  cumyult^ 
quomodo   alias  fapijfime   Henoni  apud.  iehrajos  amijf$\ 
tempore  degenerae  in  nomen  ^  habitumqne^  aut  poten-* 
tiam  ,  non  vcro  aStum  ipfum  fecundum  notat  (  quod  ta~ 
men  7    ut  alia  multa  a  creaturii  defumpta. »  Z)  E  0  tri* 
endum  6eo^swa)g  ')  ita  nec  in  ultimo  membro  koc  fequitur^ 

1' quod  VEUS  jam  unuuique  homini immcdiate  animanx* 
tnjpiret  ,  niji  eeiam  de  confervatione  ordinn  ab  ipfo  ina 
propagatione  generis  humane  obferyandi  velis  actiper(^> 

tfid  tantum  hoc  rctle  concluditur  ,  E.  D  E  11  S  habet  kant 
yim  9  quod pojiit  ?  Ji  vjlie }  immcdtate  jingere  J^iritum  ho- 


{ffenonl 
motat  ha- 
kltum) 


§Hm9de 


ZACHARIH 
ftcut  conffat  cxemplo  Jdami.  a  pojfe  autem  fimptici- 
cr  ad  ejfe  2V>  V.  C.  funt  igitur  btec  Dcielogiay  non  veroin- 
licia  ejas  ,  qmd  jam  attu  ipfo  faciat,  cum  quibus  confer  A- 
ms  +>  /j.  <f  qua  ibidem  di&a  Junt.    Non  etiam  erit  omninb 
frujlra  ,  qui  contra  immedtatx  injjirationis  animae  fropu* 
jnatorcs  h.  I.  abutentes  probabiliter  velit  urgere  t{A<pa,<n9 
%ocum  bcbrxarum i- :>  qu*  fapifiime  mediatam  ,  CSr  ex 
fuadam  prajacente,  licet  non  jatvs  habili  materia,  fatlam 
lcreatiomm  denotat ,  quemadmodum  T**^  plerumquey  ex 
nibilo  condidit,  &  ^IP?  W  medio  cjus  ,  qua  innuat  una 
cum  ipfo  ,  &  in  ipfo  Jemtne ,  ex  quo  fingitur  ac  formatur 
jam  a  condito  mundo  omnis  bomo >  jpiritum  feu  animanLJ 
immottalem  ita  produci  >  ut  non  fatis  pateat  nobis  modus 
fropagationti  ,  cum  fiat  ifla  animatio  in  medio  cjws  ,  quo 
etcies  otulorum  ncflrorumnequit  pertingerc.  confer  Ecclef  u, 
f.  Tfalm.  139,  //..    Taceo  alia  ,  qua  hic  pojfunt  dici ,  quod 
tton  Jlatim  fiquatur  ,  Veus  format  jftiritum  hominvs  adhuc 
(abfit  enim ,  ut  eum  ab  hoctam  mirando  opere  plane  fccluda- 
mu* )  in  eoy  E.  immcdiate,  fiquidem  de  corporc  idem  poteffc 
concludi  ex  Job.  io>  9. 10. 11.  Tjal.i^  ;.  /j.  if.16.  fuod  tameru> 
^ipft  quidem  Adverfarij  admittcnt. 

LOCr  COMMUNES, 
Ex'ycxf.  ij 

F.  Onerofa  prophetia  verbi  Jehovae  pro  Ifrae- 
Ic]  Qtueverba  Vei  tmpijs  funt  gravia  &  obfunc  eadenu 
fijs  Junt  fuavia  ac  profunt  ,  fiquidem  illi  Dei  gratia  ca- 
rent  ,  hi  vero  eidem  uni  firmiter  inharent ,  quomodo  ipfum 
Jtyangclium  illit  cjfc  odorem moreis  ad  mortem  ,  his 

$f  $  4utcm 


1- ■* 


Animd  no 
creatur 
immedti- 
ti. 


f        1    C  A  ?  U  T  D  XI OBECI M  II  M 
autem  cdorem  vit^AdvU^  ajjtru  Jpojioius  z.  Carinth.  2,^, 

16.  ratio  autsm  ef£,  qvod  fsrmo  Dti  auditus  nonprofitt  ntfi 
pdeimixtm  Hebrm  4,  1.  efi^  velut  gladius  ,  quo  Jt  dtftn. 
dunt  fij  Ephefi  6,  17.  &  quo  Udf-ntur  &  confodiuhturimpif 
Tjalm,  i49>  6,  7.  JpceaL  19,  &  yelut  aculti  ac  cUvi,  qui* 
Imtn  tabernaculo  'Daprobi  affiguntur ,  ne  txcidant ,  impro* 
bifuo  vitio  perforantur ,  ut  ptrtant  EccUfn,  i$>  ExempU 
funt  hinc  indt  loban.  6>  66, 6t.  &  7p  40t  4/  4Z,      tAtlor.  z,  iu 

II.  Quicxrenditccelos&fundac  terram  ]  Dem 
fiolus  ef^rtrum  omnium  ertator  &  conferyator,  quomodo  etiam 
hoc  velut  infigni  tituloab  idolts&  dxjs \fiftit  htnc  inde  in jcri« 
ptura  dtjhnguttur  Gtmfi  1,  ?•  lob.$t,  4.     Tjaim.tf,  6.  &  iz4k 
t.&  itS}&89>I3*&l3**U  &  i+S,  f.  Ef*$>i$.  Itrem.io^i.&^ 

17.  &  p>  tS*  lon*  9»  xAllor.  /4,  &  17,  Hebr.  u>  $.  lApoe. 
45 unde  ftrmifiima  fiuit  conjolatio  in  omnibus  maivs  >  quoi 
Deus  Jit  omnipottns  ,  qui  titulu*  in  fymbolo  apofiolico  fiatim 
ab  initio  ponitur ,  ut  fciamus ,  quodipje pojfit  jumma  cum  txu~ 
perantia  omnia  factre  fupra  ea9  qua  pettmips  aut  cogitamui 
Eph.  i>  zo.  Quoties  igitur  ccelum  jupra  ncs  adjpiiimu*  ,  ter- 
ram  quam  calcamu*  >  xntutmur  >  totitsde  Vti  omnipottntia^ 
admoneamur ,  W  ti  confidamus  >  qui  de  omnibus  malis  noi 
eruct  vindex,  eum%  ex  animo colamm 7  nt^adAam  prQjQCt* 
mui,  ne  ncs ptrdat  iratu*  judex, 

;.')  ; 

III.  Formans  fpiritum  hominis  in  eo  ]  Ex'$0 
quce  fupra  funt  in  txplicatione  textv/S  diHa  ,  &  ex  fcnpturU 
evibla  ,  infiituatur  hic  iXiyX©*  4C  rtfutatio  eorttm,  qui 
vel   tx   hoc  diffo   immediatam  mimarum  ireationem-M 

cunt 


Jerofoly* 
rna  i.e,  Ec* 
\lefiaJk ' 


ZACHARIE  f 
Mpdj/firtum,  ue  VanxtM  Cahtnianus  *  &  Tfibera  ¥on- 
tficiuc  iry  b.J.  /i  eivm  haftc  inde  licet  conclttderc  ,  etiartt-j 
t  dim  ratione  porrfifc  tx  pracedcntibus  prohari  ,  quod 
fcuf  adhv.c  coelum  extendat  >  terram  fundef  feu  creet, 
\riptur# ftylo,  quodxum  fit  abfurdum^  etiam  illnd  non  refte 
wfcrctur- 

PARS  SECUNDA. 

'Vcf    )  $*d his  c*  Tm&Sn  notatvs  ac  vindicatts ,  adtex- 
um  ipfum  propbeta  reytrtimur  ,  in  quo  proponitur  jaWL* 
rima  ailtgoria  a  potione /oporifigra  gcntibu*  propinara,  qua 
'c  babet,  tn perfiona  Dei  loquentis  pronunciata  :  Eccejcro- 
olymam,  hoc        Ecclefiam7  quemadmodum  in  toto  hoc 
apite  iUa  vox  ufiurpatur  (vide  qux  in  argumento  capitis  o- 
Javi  diUa  junt  )  id  quod  patct  ,  cum  talia  ipfi  attribuan- 
#r,  qua  Jerofilymx  terrena  non  compctunt  v.  g.  verfi$.  & 
H.  quod  congregcntur  contra  ipfam   omnes  gentes  tcrra-> 
verfi  6.  quod  Jcrofolyma  heec  fit  manfura  fiuo  loco  verfi  t. 
juod  abjttti/fimus  Jcrofolymee  civii fit fimilis  Dayidivtrfi  10. 
yuod fiuturum  fit7  ut fiupcr  habitatorcs  Jerofiolyma  (  omncs  ni~ 
mirum ,  cum  pleri%  §crofolymis  effent  pefiimi)  effundatur 
(biritu* gratia  & precum  ,  &  alibi  xn  Jcriptura  cadem  vox  eo- 
dem  modo  acccptatur  GaL  4  *6.  Hebr>  n9  is.  iz>  Dehac 
yerb  Ecdefia  ita  dicit  Vominus  ,  ego  eam  difpofnurus » 
lum  >  cum  ipfia  in  fe  robur  nullum3  aut  fic  yindicandi  potcn^  I 
tiambabet,  uc  peluem  foporiferam,  fieu  vas  ingerrs ,  ad 
quod  cum  omnes  populi  funt  rabido  conatu  acceffuri ,  &fitim  $oriKrf* 
extinBuri  fiurentcr  accurrunt ,  fuo  malo  degufient ,  fiqu\- 
dsm  potio  in  illo  tf^fopori/era  >  qua  haufta  gignctur  an\~\ 

mitanA 


1  ;        CAPUT  DIIODECIMUM 
\mi  tanta  perturbatio,  ut  homines  feipfos  &  fua  perdanti 
\perniciem  fuam ,  velut  sbrij  mente  capti  >  ruentes  pran 


pites  i  quomodo  alias  yocem  bibere  in  fcriptura  ufurpari  decU 
IXX.  &  \raeumef£  Obad.  verfiiS.  confer  Tfalm.-6o7f.  &7S>  8.  Graci 
Utinut  in-  quemadmodum  &  latinu*  interpres  yulgatus  (quos  fequun 

terpreser-  ' 
rant. 


"15 


Aflegoria 
£  lapide 
pandh 


&lim  exer 
citij  ergp 
tollebatur 
Upif. 


tur  p/urimi,  cum  tamen  Lutherus  ipfe  veram  viam  pr* 
iyerit  pridem  ita  yertens,        tpii  ^crirfatc-HI  $M*l  4)ail 
mtiUfytt  iUti$Un  )  ambiguitate  vocis  dscepti9  cum  tjO  $ 
limsn&pelyim  fignificet ,  yertant  v?o$v&  av.h^jo^A ,  fu 
perliminare  crapuU  :  yerum  yox        fequens ,  &  verfm 
quarti  expllcatio  litem  facile  dirimit  :  Ita  verb  Dominm 
diffionet  Jerofolymam  omnibus  popuhs  circumquaqj3 
quoniam  quis^idorum  ita  etiam  contra  Jehudam  eritinob-  ' 
iidione  contra  Jeroiblymam  feu  4cclefiam  >  eam%  yoU\  \ 
opprimert^j. 

V*rfl>  )  Sequitur  altera  a!legoria9  a  lapide  oneroft 
&  grayi  dedutta*  quem  qui  vel  geflare  vel  de  loco  fui 
reyolyere  conatur,  nifi  fit  fatis  viribus  inflruftut  >  a  pon- 
dere  conteritur ,  &  huc  jfteclat,  quod  ef£  in  titulo  bujut 
concionii  verf  u  K^D.  Jpfia  yero  ut  rcftius  poffit  intell tgi* 
obferyare  conyenit ,  qu*  fcribit  Hieronymm  h.  /.  in  yi* 
culis ,  cppidulis  &  caflellis  rotundi  ponebantur  lapidet 
grayiffimi  ponderis  9  quos  juyenes  exeuxtij  gratia  attoU 
lert  certatim  folebanty  quidam  ufque  ad genua  ,  quidanu 
ad  umbilicum  ufque  quidam  ad  humores  dr  caput  ,  qui« 
dam  etiam  robur  corporis  oflentantes  fuper  vertuerru* 
eretlis  manibws  attollebant.  jid  hunc  igitur  morenu 
auditoribus  fuis  in  Judaa  notum  bic  alludere  videtut 
Tropbeta ,  futurum  ,  ut  fi  qu#  gentes  yoluerint  fuas  vtres 
in  oppugnanda  fUdefia  periclitari  ,  eamque  loco  moyere^ 


3-3 


7  ACHARIiE.  | 
tprolihitu projuerexuptenr*  ipfefubhoc  onere  fuccumhaHt, 
wd  contcrantur  >  vt  &  potentta  angulafis  Ecclcfi*  lapidps^ 
brifti  nimirum,  qui ,  fuptr  quemcunqite  ceciderir,  eumdij- 
pat  Lttc.20,  18.19.  EpUf  zo.  21.  nam  quicun^Jaitem  a- 
um  verum  Eccleft*  memhrum  Udie ,  Ckriftum  tpjum  per- 
>quitur  *Aihr.  Vsrf+,  Sic  ttaq}  de  tlla  Ecclefia  in  nomt- 
)e  Det promitttt  Z*cbartM :  Qllin  die  lllo ,  quoniam  Eccle* 
L  i  varijs  hofttbu*  ctrcumquuq^  tnyadetur ,  ex  Verfu  prte 
edentt  y  futurum  ef£  ut  diJponam  jerofolymam  Wi> 
apidem  onens  gravis,  id  ef£  ,  grayijfimum  omnibus 
>opulis,  quo  quicunq3  vel  oftentationts  ergb  vel  ex  maiitta 
)nerant  /e  ,  in  altum  velut  majori  cum  nifu  dejeUuri  ele- 
>antes>  omnino  caeduntur>  feuut  non  inepte  hebraifmum 
tt&Cfeptjet  vulgatm  tnterpres  latinus ,  conctjione  laccrabun* 
ur^  non  ohftante  numero  aut  copia,  &  fi  congregentur 
ontraillam  omnes  gentes  terrae*  tamen  jftes  concepta 
untlasfruftrabitur, 

Verf.4.  )  Etenim  fi  cui  hoc  mirum  videhitur,  audiat 
md  duat  Dominm  fuiurum  ,  tum  illx  ad  Jcbudam-» 
xhauriendttm  convenerint ,  hoc  ef£  didtum  Jehovae  omnu 
totentfs,  dieilJo>  cumita  bibertne  ex  poculo>  quod  ef^in^ 
nanu  Domint  &  fecibws  una  epotts  Tjalm.  75,  9.  dormtta- 
>unt  fomnum  fuum ,  adeb  ut  non  inveniant  uili  viri  bei- 
atores  manus  fuas  Tfajm.  }6>  6.  7.  percutiam  ego  kv&@* 
nwSne^Vfi^  omnemequum  ftupore  utrefiliatvelinjanwt 
ubjihaty  &  ieflbrem  ejus  amentia  $  omne  confilium  & 
nentem  illts  adtmam  >  ut  in  exieium  gravijfimum  dent  /o 
*keipnei9  ztcontra  fuper  domum  jehudse  aperiamo-  \qCuUi)$L 
:u!os  meos  in  bonum  Jerem.j?,  12.  iiliu*  mifertus^  quemad-  : 
Ttodum  m  maium  ebfdem  apertam  juper   hoftes.  vid^X 

Tt  Jmos\ 


224 


pgces  &~ 
(lcfia. 

Ad  dex.- 
tram  & 


t  CAPUT  DUODECIMUM 

4  t  quando  omnes  equcs  populurum  percu 
Jtiam caecitate,*^,? ^ojevertant,  mfcU  t. 

Verf  $m  )  lilud  autem beneficium  tam  erit  iliujlre,  ui 
Tudai  id  fint  ingenue  &  palam  agnituri  ac  pradicaturi^ 
adeout,  ciim  ijlim  Vei  ultiouem  vidcrinty  dicant  duces 
Jehudas  quisq*  cum  animo  (uo  ptwium  > quod  tameru 
pojieaetiam  orefuniprofejfurijuxta  illad,  crtdtdi  proptext* 
locutmjum  TJalm.  //£,  verfio.  2.  Corimh^  1$.  foxtuudo 
eft  mihi  &  habitatoribus  hrofolytnorum  non  m  nobts ,  /g& 
in  jehova  T>omino  Exercituum  Deo.  ipforum  ,  qui  cf£ 
Deus  piorum>  omnium  Ecclefiam  iniclenttum  quos  fcyet  Q 
protegit.  'fiom.j,  29, 

Verfc.}  Et  merito  illi  ita  fe  jaUltabuntin  Dcrninoi  I 
quia  Jehova  itios  ef£  confortaturvA  &  contra  hojies  oi* 
firmaturui  ,  ut  hijce  pereuntibm  ipji   feryentur.    lt<u J 
enim  ait  ipfe  tehova*  die  ilio  difponam  duces  Jehuda?fj 
non  quidem illos  poiiticos,  fquidem  poluia  ludaica iik 
tempore  2y.  Tefl  peritura  ef£i  Jid  jj>iritual:s  feu  apojioUs^j 
tanquam  focuium  ignis  jnvadenris  vIigna,  &  ut  tae- 
dam  ignis  invadentis  manipuium  >  qiii  coniumant  ad 
dextram  &  adTiniftram,  feu  ab  omni  parte  ac  Utere  (ut 
pbrafs  ijia  ufurpatur  in  fcriptura  feepiu*.  nunc  y;de  Jalter» 
hac  loca  Genef  24, 49.  N.um.  20, 17.  &  22,  ,26.  Heut.  2y  27,  & 
S)Z2.&  i7>  /'<  20 .  lof  h  7.  &  2},  6.  1.  Sam.  6,  i2.  Tfalm.  p/.  7.  ) 
utetiamfequtns  s^^jT^innuit ,  omnes  popyjos  circum* 
quaq}  ,  ut  kftibws  prtefraclis  &  ad  2)eum  conTzrti  no- 
ientibus  jam  e  medio  fubiatis  permaneat  Jerofolyma 
Ecclefa  adhuc  !o.co  fuo  Jerofolymis  ,  nondum  furda- 
mentii  ejiM  eyerjis  aut  fubdutlts.  quomodo  in  h,  l.  quemad* 
modum  alias  hin*  inde  apud  propbetAS  >  quando  agitut  de 

Juccejfa* 


fuctrf* 


.  tcdtivn*  Ev«ngcltca ,  adhibetur  metyhrtfum- \  ^ 
mhflantihu*  &  v4ft*ntibw  omnhtjtcut  plurtbus  explt-\ \radefr£m 
dtum  tupra  in  locis  parallelis  Obadi.  yerf  i$.  %ltch.    7.  8.  dieathrii 
Zacb.  9>  H>  quibus  adde  Tfalm.  83 ,  /4.  tt  16.  firifm  igttur  ef£,  Evangdij, 
itcunq,  tenues  fuerint  in  (beciem  Eccleftat  vires  iquumipja^ 
>antum  videatur  efte  1%»!/**  imd  hebrti  Ti*3  a  forma  la- 
irivafts,  de  qtaExod.30,  iS.appeUant)  tamen  obvia  Cr  ad- 
verfa  qutc%  confumct  >  non  fecu*  acignti  fyh*  arida  injeBuf, 
tut  inmanipulum  ftraminis  immiffivs  nutlo  negcrtio ,  aua  corri- 
pit9  incendit  &  abfumit ,  utita  Ecciefia  mancatfirma  ac fta- 
iilis,  qua  omnia,  ut  reUius  poffint  intclligi,  non  absrefue- 
rit  confcrre  inter  fe  hxc  locd  Tfalrn.  +t.  &  87.  &  tzt.  & 
>.  Cor.ic,+.  f.  1 

^RW?.      j;. <K . ' 1  ^v;4  n  ;  ;  lf,  *;■;] 

Verf  7.]  Ctt  autem  tanto  facilim  omnes  inteUigerent, 
non  agi  bic  de  rebm  corporalibm  aut  politicis ,  omnis  tolli- 
tur  itwqualitas  >  &  prarogativa  ducum  ,  quemadmodutn-j 
vlim  cum  in  deferto  yagabantur  ,  inque  eeneorifs  degcbant 
Jfraelita  ,  omnes  eundcm  cibum  ceeleftem  comedebant  &  po- 
tnm  hbebant  1.  Corinth.  ro,$.  4.  neque  unm  alteri  fe  praferrt^ 
poterat  ,  ita  qui  funt  ex  fide  Jfraelis  ,  dum  funt  in  via  ad 
cxelum  ,  tta  a  Deo  traUabuntur^  ut  omniba*  eadem  juftifi- 
tdtionis  oktingat  gratia,  &  nemo  materiam  jaSlitandife  ha- 
beac.  nam  ita  fervabit  Jehova  tentoria  omnia  Jehudee 
pYimum  >  ut  non  magnificet  fe  ornatus  domus  Da- 
vidis ,  aut  ornatus  habitantium  Jerofolymis  fupra_^ 
reliquos  incolentes  tentoria  Jehudae,  cumifliinurbr^ 
tnunitiftima  fui  degunt  in  pagis  vivcntes  folcant  pra  yo 
contemnere  ,  &  ftbi  plu*  propter  munitiones  tribuer^y 


Coram 
Deo  toUi- 
tur ina- 
quditat* 


fuotn 


odo  omma  rationt 


ea 


dicuntur 
Tt  z 


quatenw  ,  qa* 
de  re- 


L;Apfme~ 
vid. 


fp  ange-. 


CAPUT  DUODEGIMUM 

de relus  corporalibui  in  typo proferuntur ,  de  Jero/olymatj, 

terrafanbla  >  ad  antitypum  &  Eccleftam  refieruntur^&j^'m 
tualiter  explicanda  veniunt ,  id  quod  etiam  fequcntis  yerjh 
^W^.innuitt  quae  fic  babet.. 

m  Ver£  8.  ]  Die  illo  Jehova  protcget >  ^r<rr i  uarg^. 
<r^7«  ,  tanquam  clypem  dcfendet,,  quomodo  DaVtd  Deum fept 
in  Tfalmis  nominat  Tfaln,  &  j7  4, ) Aa$huc ;  habitamcs 
JerofoJyniis,  eritq;  abje&iffimus ,feuts,  qui  coliapjw 
bekr.^H^^ny  exeis  die  illofiniilis  Davidi,  psfiquanu 
ex fuo  lapju  virtutedivina  ercb~l&s  jurrexittt 

acrior  ad pugnamredit  &  vim fiufiitatira , 
ut  in  Tetro  videre  ef£  ,  hoc  ef£  >  erie  deinde  roiufliflimut 
&  inprimti  ftrenuus  3  qualis fuit  Dayid ,  qui  Goliathumj  . 
proftrayit*    confer  i%  Sam.  17*  8.  &  i#>       Tfalm.  18,  jfe 

&  domus  Davidis  ut  Dei/*«  maxima^aucoritate^,, 
prxditi)  ut  qui  in  magijlratu.  politico  altjs  funt  pra*fecliy& 
f«^g  eorum>  ut angelus  Jehovae cpram ipiis ,  mttts>  b<e?\ 
nignu*  ■>  cajius  >  potens  ac  fapiens  ,  ut  angelm  Dei  zs  Sam, 
if,  n:  quique  yoluntatem  DEI  novit  ac  bominibus  re*tr 
lat  ,  ut  angelm  ,  quomodo  fiatti  bene  dtgitum  intenderet: 
propheta  in  apoftolos  pacis  nuncios.      V^'/  ver°  cenfint*. 
fic  his  ultimts  verbis  in  numero  fingulari  pofitis  allude*. 
re  prophetam  ad  hiftpriam  miraculojk  deduthonis;  Ifite*- 
litdrum  per  dejirtum  ^fifut  &.  vocs  tentonorum  vcrf.7.) 
quando    angelus  lehoVce  fieu    Chriftus    eos/  antecedebat9 
&  deducens  protegebat  Exod.  $z,        ipfe  AUtem  dicit  apo*. 
fiolti  ,  ficut  mifit  me  pater,  ita  <st  ega  mitto.  vos  lohan. 
2o,  2/.  nempe  ad  docendum  dr  ducendum  auditores  ,  id 
quod  etiam  magvs  probo  ob   textus   cokarcntiam  ,  quo* 
modo   in   membro  pracedenti  per    dTH^J?  reUifiime 

teli* . 


Z  ACHARI7E., 

teliquos  cmnes  7)ci  legatos feu  vicarios  crcatos  angclos  vcrbi 
diym  pracones  >  magijiratumtyc.  intelliges. 

LOCL  COM.MUN.ES. 
Ex  verfu  2.] 

I.  Ego  difpofuurus  Jerofolymam  pelvem  fo- 
porifcram  ]  Veit*  fuos  mirabiliter  contra  hojles  obfrmare^, 
potef£>  ut  curn  h\  putantfe  ipfis  nocere>  ftbi  ipjis  exitium pa- 
rcnt.  yidc  Tharaoncm  in  mari  rttbro  pereuntcm ,  &  populum 
Jfraeliticum  /ecurc tranjeuntem>  ut  meritb  quisj^ pius Jibi etiam 
dillum  putet ,  quod  lercmia  dillum  legimus  cap.i^  iS.ccceego 
pono  tc  hodie  vclut  ciyitatem  munitam  >  &  velut  columnam 
fcrream-)  muros^  aheneos  >  oppvgnabunt  te  >  fed  non  prccva- 
'Uhunt  tibi >  nam  adfum  tibi>  dttlum  Ieboyte  ad eripicndum  te. 
confcr  lof.i,  9.  TfaL  //«?>  6.  Hebr.i^  6.. 

II.  Pelvem )  Ut  pclyis  u  ad  res  Jordidas  folct  ple 
rumquc  adbiheri  >  ita  pij  in  hoc  mundo  habentur  velut 
'zj£4K&Qn%K&&  K&  nxvrtov  2.  Corinth.  2.  uti 
pelyis  Vomino  fuo  ufum  prajlat intcr  utenfilia  nonmini- 
mum>jta  &  pij  V  E  0  fuo  pr*/lant  fuam  obedtcntiam  Tit. 

Ex  verC  3.  j 

Difponam  Jerofolymam  ut  lapidemi  onerofiiTi- 
irmriv)  S*pe  D  E  U  S\  quod  mali  contra  Ecdejiam  ejufqus 
v.cra  membra  meditabantur  in  ipforum  caput  ut  recidat, 
mirabiliter  facity  yide  Tfalm.  f$-i6i  &  9,  17.  id  quod  in  fa- 
iroilio  de  Sufanna  faUo  poematio  volutt  indicare  piaanti- 
quitas  QanitL  /4#  Exempla  funt  hinc  inde  quam  pluri- 
ma*  Tbaraonc  >  qui  Ifraclitarum  flios  in  aquis  fuffocandos 

Tt   $  cura- 


327 


Tutus  efl% 
cui  Dem 
adesi. 


Compa- 
rantur  pij 
cum  pelvi. 
1.  z. 


Mahw 
rcdit  in 
magiftru* 


ftt  A  CAPHT  Bl!ODE  CTMITM 

curalat  Exed.  i.  &  ipfe  tmdem  cum  futf  in  tnari  rulro  aquii 
fubtnergehatur  Exod.  i+.  Saul  Vayidem  quarehat perdert^j 
ac  hajlH  confodtr*  i  qui  ip/e  fe  tandem  fuo  trr,)\sfixit  gladi$ 
u  Sam.  it.  dr  4.  Hamanfufjjendcbattttin  patibul^ 
%/lardocbxo  quodparatum  erat  Efih*s>& 7*  capp.  qui  Danii. 
lem  leonibivf  proijciendum  curabant  ah  illts  ipft  difcerpun* 
tur  Daniel.  6.  Herodes  Tetrum  cupiehane  occidere ,  &  ipfi 
ai  angelo  inferftctebatur  ABor.  12.  de  luljano  apojtata  legan- 
tur  ktftorias ,  quas  utijnam  confiderarent  tyranni  juis  virihm 
feroces!  , 

Ex  verf  4. 3 

ftofihm  Cum  percutiam  cquum  ftupore )  Etiam  ipfi 

conattu  in  hofles  omnes%  ,  eornm  conatu*  junt  inmann  2)ei ,  quomodo 
manuDti.  pcpc  qui  capturos  fe  Ecclefiam  putant  ,  ipfi  captorcs  jtw-j 
capti  funt  Tfalm.g,  16. 17.  extnplum  maxime  infigne  esl^  in^ 
Sjrorum  exercitu  2,  3$£g>  in  Saule  1.  Sam.  2+.  &  26.  ins 
AZgyptijs  Exod.  /4.  frufira  igitur  confidunt  improhi  in-> 
equts  ac  curribws  >  retle  verb  pij  in  nomine  Z)  E I  jui  Tfalm. 
£0)  8-o.  *  . 

II.  Super  domum  Jehudae  aperiam  oculos 
meos)  Quomodo  VetPS  oculos  in  honum  fuper  honos  aperiat, 
jam  aliquoties  explicatum  facts  confidtmus  sfmos  p>  5.  4.  m 
(quando  oftenfum  ef£  dtfcrimm ,  quomodo  fuper  contra-* 
rnalos  immotos  teneat )  lon.  2,  Hah.  h  i}>  Z*fb.  +> 10  eonfer 
faltem  Ioh.  i+,  2.  &  26^  6t  Tjalm.     18.  &  2^  16,  cum  Ierem. 

iz.  &  40,  4. 

Ex  verf.  j.] 

.  Aded  ut  dicant  duces  >  Jeh.  fortitudo  eft  mihi  mJ 
lebur*      fjshova)  Cum  omnit  vera  fvrtitudo  jtye  inrebu*  corporali~ 
bm7  Exod,  f/,  ztftve  jjtirituaUhm  Tfal.  2%%  8*  9.  z,  Corinth.  tz>p* 

fil 


Qculos 
fuos  Deus 
aperit. 


I 


&9 


Ecclefea 
durabili* 

tOS. 


ZACHARIiE 

\t  a  fotoJDto  >  conflat  ipfi foli  deberi  gloriam ,  fl  qmd practare 
i  nobit  veiin  hit  vel  in  iUise^gefinm,  videjitp.c.  /o,  Tjalm* 
44>  /.  /,  Corinth.  i$>}7. 

Exverf  6.  J 

I.  Difpon^m  duces  Jehudae  ut  foculum  ignis)|p-^^ 
P// ,  quos  ornnes  improbi  fe  abjumpturos putant ,  ex  jujio  Dei 
fuduio  tyadunripfis  ignis >  quo  comburuntur.  injjbice  qua  diUa- 
funt  Obad.  V.  18, 

II.  Per maneat  Jerofolyma  fuo  loco  )  Ecclefia^, 
quamdiu  hic  mundus  durat ,  durabit  Tfalt  i2,y  i.  &  ioz>  19.  Ej. 
66,22.  Att.  f$  &.  quippe  lapidi  angnlari  Chriflo  fupiradifica* 
tanon  corruet  %1'atth,  16.  i$.  Eph.  2,  20.  ip/a  columna  & flali- 
bmcntum  veritatis  /.  TVw.j, //. 

Ex  verf  7.] 

Ita  fervat  Jehudam  ut  non  magnificet  fe  ornatus 
domus  David  )  Elegans  hoc  ef£  teftimonium ,  in  ip/b  Veiju- 
diaojuftificamgradibusnon  dijferrty  nt^  coram  Deo  unum 
tjft  attero  juJiiortM ,  /iquidemnon  tantumibi  ef£  una  jaltem 
Chrijhjuftuia ,  quaomntbu*  credentibus  imputatur ,  femper 
*que perjecla  ycumfit  S^6^d?ni  KSt  Jehoya  ipfm  $m*%*  k$i  6* 
h  Cor.  /}  ?a.  ef^una  manus  accipicns  >  fidts  nimirum ,  j*yepar- 
yajohdn.*,  48.  %iarc.  9>  23.  z*.  Luc.r7>f.  6  %14tib.8iZ6.fi- 
yemagna  %lattk.  jy  /0.  &  i$>  '*&  quct  propttrea  vocatur  una 
Ephef4}  f.  communis  Tit%  ef£'ia%f*@»  2.  Tetrt  /,  f.  ra* 
tione objeUu& ejfebtu* *,  fiquidem  omnii  veriin  Chriftumcre* 
dtns  fahatur  %darc.  i6>  16.  1.  fohan.  j,  //.  16,  Habas.z^^. 
faifii  tgitur  ilia  ajftrtio  Tontificiorum^  jufti/jcationis  gra- 
tiam  non  aqualem  omnibus  yjid alijs  majurem ,  alijs  minorem 
d*ri,Juxtadtyerfim  horHtQ  dt^ojm^cm^  v\d*  Hicrcny- 

mtm 


Unus  alte* 
ro  i  oram 
Deo  non 
esl  juffior. 


3JO'  I 


Oei  curx 
fro  nobis. 


Vius  esl 
Ut  umd 


u 
3. 


CAPtlT  "DnODEClMUM 
mum  Torrenfim  Jcfuitam  in  twiftjfionc  ^Auguftimana^  lib. 
c>  4.  p^rag.  L  3.  dejujhf.  c\  //. 

Ex  verf  8.] 

I.  Jehova  proteget )  %Ugna  Dco  ef£  de  & pro  nolit 
cura}quippe  pro  qutbus  dcfendtndpsfempcr  pugnat9nos^  contr$ 
hoftes  tutos  ac fectirospraftat.  vide prater  aha  muUa  notijfimt 
diffa  Sap,  f.  y.  17.  is. 

I I.  Erit  abje&ifilmus  ex  eis  fimilis  Davidi)  Etlam 
\  fides  parya  ef£  mundi  villoria  1.  'johan.^4-.  quorfum  allego* 

r\  e  accommodarj  potef^  illa  pugna  Dayidis  cum  Goliatb* 
infiicuta)  &vi£loria  de  eo  reporcata  i.Sam.17.  Islam  primb 
ut  Dayid figniHcat  dileUum  Deo}fic  omnes  pij  funt  diletli  in 
dxltUoEphcf.1^6.  II.  utDayid  erat  filius  viri Ephratai  t 
'Bethlehemo  Jehuda  oriundm  :fic  omnes pij  funt filij  gcrminis 
illiws ,  de  quo  fupra  aliquoties,  id ef£ ,  Chrtjii  in  Ecclefia^  iru 
qua  panit  vit*9  &  ubi  conftjfores  Dei>  prognati,  III.  ut 
tlte  mandatum  patris  cxecuturu*  fe  confert  in  aciem.  Sic 
pij  Dei  vocationi  obedientes  contra  Diabolumy  mundum  &  car- 
hem  fuam  pugnare  incipiunt  IV.  ut  iUe  puer  &  contemtut 
inoculis  omnium  ;  Sic  pij  in  mundo.  V.  utilltarma  Saulm 
induens  non  fatis  bene  incedebat  i  fic  nos  rebus  mundanh 
impediti  fegniorcs  fumm  tnyia  ad  patriam  VI.  ut  ill^j 
diyinitus  protegitur  Deo  confijus  >  ita&  pij.  VII.  ut  Da* 
yid  haculo  &  lapide  injhuBui  veniebat  ,  &  ijs  vincebatl 
Sic  nos  baculo  verbi fufientati,  &  Chrifio  petra  nixi juperiorei 
eyadimus. 

Tijlmy-  11 1  Domus  David  ut  di  })  In  hac  yita  pij  inchoa- 
fstet.  voluntatem  Dei  factentes  %Jatth.  6,  10.  in  altera  ve+ 

rb  confummati  &  pcrfefte  ,  I)ei  fcltcitate  frucntes  erunt 


I 


^ACHAJU-K.  | 
myyttoi  Mattb.  zz>  20.  Luc.  20,36.  $ui  propterea  funt  nojlri  \ 
vvivQtoi  dpoc-  ip>  ic.&ztiS. 

PARS  TERTIA. 

Verf.  9. )  Unde  verb  tanea  Ecclefi*  civium  fccuritas,  tan* 
H  dignitas  i  exDeo>  rejjondet  propheea,  ut  ipfie  quo%  dixit 
yerfi  /.  &  6  fic  enim porro  ait  /ehoya.  Et  erit  die  ll Jo,  quu m 
{hidioseimdiq5perquiram(*^*w/»  notat  yerbum  ^pA) 
perdere  ,  atqfita  aconatibus  fiuisac  machindtionibus  ccntra 
Eccclefiamdeijcere  omiiesgentes,  qua^invadunt  Jer,ofo- 
Jymam feu  Ecclejiam-*. 

Vcrfiio.}  Erit ,  inquam  ,  ut  tum  populi  mei  mifiertus 
fup.  verf.*.  liberalifiime  concedam,  hoc  ef£ ,  ficripturte  jlyh> 
effundam  (  vide  Ioel.  z,zs.  hcumque totum  etiamcum  hoc 
confcr)  fuper  domum  Davidis  fup.  verfig.  &  fuper  ha 
bitatores  Jerofolymorum  Spiritum  S.  *jus%  non  tan- 
tum  miracuhfia,  fed  etiam  gratiofia  dona,  hoc  ef£  jftiritum 
gratiae,  quiex  gratia  Dei  datur ,  nojq^  per  laVacrum  regent- 
rationis<7  Chrijii  meritum  applicatum  perverbum  &  fiacra- 
nientagratos  Dco  fiacit  deprecationum ,  qui  renaeos  ad- 
ducit,  ut  deprecentur  Dcum  >  ejufi^  miferivrdiam  fibi  dari 
txpetant ,  quemadmodum  exemplo  manifeflo  probatum  ef£ 
\4clor.z,s7^S.&ii(loJ^iritudonaeixc(pkkr\i  ad  me  %4cJ- 
fiam fiuum  >  qui  in  ctehs  fuhlatus  dedi  ijlum  Spirirum  SanUum^ 
quem  in  cruce  Judai  transfixerunt ,  fide  me  amplettentur, 
&  in  mcis  vulneribu*  fe  abficondentes  fiahabuntur  >  nen  fe- 
cuf  ac  olim  a  Jirpentibus  percujfi  reJHtuebantur  >  quando  ad 
ferpentem  aneum  in  defierto  fiujpenfum  rejpiciebant.  Islum. 
*h  *t  S*  9'  $°b<W\  $,  /4t      &  iz,  52,    Quod  vero  i#o 


331 


Ejfundam 
JpiritatfLs 
gXAtidt. 


tefticiunt 
ad  chri- 
fium  cru- 
cifixum-j* 


SJ2 

IXX.  er- 
rant. 


legunt 


\  CAPUT  DUODHCIMUM 

ft  Chnjtus  crucifixuf,  qui  hoc  de  fi  dtcit ,  paat  ex  Johant  * 
<?>j7.  &  t*&po€.i,-7*  o^ovTOi  4$  m  £^cjci."n>  ,  quihut  Ver* 
bit  male  a  gracis  funt  fuhjeUa  avS>  av  t&jGtfXno&b  9  po 
eo  quod  infulta^erunt*  y  cum  eorum:  nullum  in  texcti 
behrao  yejiigiuto  ,  nift  quis  Vclit  dicere  ,  quod  more  futs 
pro '■  ^JJ*3  hgtrint  tranfjufitps  litttps  qua  de  re  vi« 

de.  "J^ieram  copiose  dijjsrentem  num,  1$.  certe  fi  effet  hot 
intextu  hehr&o,  &  w  tp/6  elegans   <tsrtyvot&oia,  intet 
V"»]?^  &  VlSO./fltttf,  qualis  in  grteco  inter  G^ovrstf  vjj  xs* 
^QVTU}.      Std  hac  incerta  mittamws.      Quatuor  yerb  h%t. 
notantur,  1.  quis  y  nemfte  Chrifiws  in  cruce  transfixutr 
2.  quiddet  >ntmirum  Spir\tum  Sanffum,      quihtts ,  videlh* 
cetiHii ,  qui  inhahitant  ^erofoljmam  h  e.  Ecclefiam  4.  quo- 
modpy  nempe   valde  copiose  ,  quafi  effundcret.  Cotije* 
quens  vero  huju/s  fidelium  ajpeclus  *f£>  quod  fint  ex  cru~ 
ctfixione  ifia  agnituri  &  juorum  peccatorum  fummartL* 
fceditdttm  ,  &  Chrijti  immenfam  charitatem     &  dclitu» 
lri9  quod  ipficum  alijs  in  crucem  ipjhm   adegerint  ,  & 
p'ang,cnr,  t.rnaiefupet  lioc  Chifio  ita  yulnerato  ac  trans* 
ft>lfi)  lanquam  plandhi  ds  unigenito,  qui  Jolet  ejfe  a<* 
mariffimm  Amoss>  10,  &;  arnare  flendo  plangent  de  eo,  XM 
fltndo  qups -pLr.git  de  primogenito,  cujus  in  r+ 
\Tefi.  magfia  d gnitas ac pmrvgatiya.  confer  Exod.tz,  zp.ym 
'  &      z.  &      29.  Gzntf.  2f,  31.  &  49,3.  Veur.  zt>  17.  m 
Chrw.  21,  $.      Quod yero  Johannes  in  xApocaljpfi  cap. 
i.vsrf  7.  httc  de  plantlu  etiam  impiorum  in  extreme  judi* 
Z.a^mx   clo  (oram  frihunali  Chri/h  futuro  explicae  ,  non  ram  aU 
°''        '  Ugaiio  ef£,  quam  accommodatio  ,  yue  ex  circumjtantijs 


p  1  mtttu 


fiperpri- 
ffiogemto. 


CcncilU 
tutcurn 


ac 


rtiupis  ibidem  patet  ,  perfona  transfixaj  identit&s 
majcjias  dcnotatur  ,  qux  ut  pijs  trit  joUtio  9  ita  impijsy, 

qui: 


ZACHARIiB. 

ptifaftttiM  gtattam  ejw  oblatam  jftreVere  cbfllnati,  trit  hr- 
>ori  ac  formtdini,  id?o%  mirum  non  ef£,  quod  ex  ejusdtrru 
tjpe&u  divsrji bomines  diverjum  planclumedant ,  inprtmis  di- 
yerfo  eempore.  slddc,  quod  Iobannes  non  excludat  hunc  & 
tjpetlum  &  dolorem,  de  quo  proprie  propbttalcquitur ,  qni% 
in  bocflcuh  ac  tempore  gratitc  fit  Jalubriter  s  fed ei per partim 
\\tulam  ETIA^l  alium  adjungat ,  quiinalterimfccHliinitio 
fcragitur  infeltciter* 

VerC  n  ]  Torro  hic  planftrfif  ,  de  quo  propheta  no- 
fltr  htc  tratlat »  qui^  ob  peccata  admiffa  fujbipitttr >  quoniam 
verus cr fatii  magnuf  futurus  ef£>  hoc  verfu  cum  aho  quodam 
luclu pxblico ,  eo£  infigni  confertur  ,  nempe  eo,  quo  defleverunt 
Ifratlitte  inttrttum  rtgis  lojia  ,  quce  hxftoria  defcripta  extat 
z4  i^eg,  15,  z$  jo>  z.  Chron,  24.  2;.  Ita  autem  comparatio 
hac  inftituitur,  die  lilo  magnuserit  plan&us  Jerofoly- 
nnsfjiu  i.i  Ecdefla,  ut  planZtus  Hadadrimmonis,  qui  lo- 
mef£  inconvalle  Megidduntis,  intribu  %4anajfis  lud.  z, 
V  &  f>  19*  Iohan,  17*  u.  2»  7^eg*o>  27.  qu<s  nomina  propria  lo- 
torum  cumnon  fatis  atttnderent greci ,  appellativevcrterunt, 
*37siTit  fow^  cv        dto&iSiofflcv ,  Jenfu  vero  nullo. 

Verf  12.  ]  Sed  etiam  hoc  modo  ampliflcatur  luUus ,  ut 
forma  &  numerm  lugeniium  exaggtretur.  PJanget  enuTL? 
haec  terra>  &  in  ca  qu(s%  familia  feorfim  >  familia  do- 
mus  Davidis  feorfim  ,  &  foeminae  eorum  feorfim ,  ex 
ritu  Judtforum,  ubi  in  publicis  conventibus  fexuf  olimjepa- 
rart  fiUbant ,  ut  hodie  apud  nos  in  dedutlione  fttneris  5  & 
jfonji  ac  jponj^e  ad  templum  ,  &  adhuc  Judai  fynagogM 
ita  fabricant ,  ut  muliercs  ctm  puellis  fsorjim  a  Vtris  & 

Vu    2  juieni  i 


compara» 
tur  ille 
flanftus* 
cum  eoy 
quo  defle- 
tmettjo- 
ftas. 

LXX*  er- 
rant» 


Viri  afoe* 
mhb  fe~ 
^arati 


3H 


Confer 
b&c  cum 
fine  Verfiu 
decimi, 


|        caput  duodecimum:  s 

juvenibus  fedeant ob  publicam  bonefiatem  quandam  tujusru 
tus  vefiigium  quoddam  babes,  in  Utitia  Exod.  20.  & 
quod  olim  in  dtfiintlis  tentorijs  viri  acfcemina  babita^erint^ 
colligi  pottf£  ex  Genefi  /£,  g.  10^  &  z$y  2.  &  67.  luge* 
bunt  ttiam  rtliqua  famihae  e  regia  Jlirpe  oriunda: ,  nempt^ 
familia  domus  Nachanis.  feorfim  &.foemin*e  eorunu 
feorfirru*. 

Verf  13.]  Hifct  poVtticis-  procmbus  fe  jungent  Eu 
clefajlicij  lugebk  familiadpmus  Levi  fe.orfim,  &  familia^ 
eorum  feorlim  >  familiaSimei  feorfim&  foeminae  eo- 
rum  feoriim  ,  qua  familia  fuis unatx  pofitris  Gerfibomi, 
qui  primut  inter  filios  Levi  t.  Cbron.  d,  r.  17*  & 31, 43.  illt  Stm 
mei  auttm  bic  exempli  loco  gonitur '>  ut  de  rehauit  idem  fiat, 
judicjum.. 

Verf  14  ]  7)eniq}  quid'  multis?  in  Ecdefia  nemo 
ab  boc  luclu  liber  >  cum  fit.  ilta  trijlitia  fecundum  Dtui 
qua  peenittntiam  falutartm  »  cujus  ntmintm  pcenittn 
pote{£  ,  operatur  2.  Corintb.  7,  10,  lugebunt  ,  ac  dc  pcccatil, 
fuis  admiffis,  admoniti  gravijjimi  dAcbunt  omnes  familiaB; 
reliquse.,  familiae  fmguhe  feoriim  ,  &  foeminae  eorumt 
ftoriim  ,  quaomnia proratione  Vet^Tcfi.  diBaproration^ 
Nov.  Tefi.  explicanda  funt^  quemadmodum  fupra  in  initio> 
bujus  capitis  declaratum.  ef^. ,  Licte  autem  propbeta  xyl*, 
omnibus  his  (  ut  in  verfu.decimos  diUum  tf£  )  proprie  tan- 
tum  loquatur  de  fidelium  aJfeUu  ,  quo  Cbrifium  intuentut 
in,  bac  vita  dt  fuis  peccatis  doltntts  7  ob.  qux  iltc  uvigeni* 
tus  ac  primogenitus  fuit  non  tantum  vulncratus  ,  Jed  & 
plane  occiftts.  (  inffiict  qucedam  huc  facitntia  Luc  2$, 
*7.  2%.  48.  )  tamen  baatus  Jobannts  Apocal.  i:  7.  ad. 
tvmum.  uUimum    buju*    yaticinij  ac   tjufdem  conj}- 

i  quiHS; 


1  fiat. 
d  trtt 
'tre^,, 


ZACHARm 

ttenr  refjiciens ,  id  accommodat  ad  planftttm  futttrum  inno- 
>iJ/>modie,  qttum  filius  hominps  veniet  innubc*  &  impij  po~ 
JJimum  ,  qut  hic  peccata  fua  plangerc  &  detc/fari  noluer<z^7 
tmPtfirb 

tr.csvtbunr  Jlultos  praterijjfe  dics. 

LOCI   C  O  M  M  U  N  E  S. 

Ex  verfu  9..] 
Die  illo,  quum  quaeram  perderc  omnes  gentcs; 
qux  invaferint  Jerofolymam  ]  Veusmagno  Jludio  Ecclc^ 
/tam fuam  protegit9  cam%  ccntra  hojies  f&rtiter  tuetur  Tfalm. 
4.6.  quemadmodum  hoc  in  Geneft  patriarcharum  ,      in  reti- 
quis  librti  °Mofis.  Jofua  dr  Judicttm  Ifraclitarttm  cx/jm^ 
plum  abunde  probat  y  quo  ctiam  hic  alludit  propbeta,  fuan- 
do  Ierofolymam  contra  gentes ,  eam  inyadcntes  divmittt*  de* 
fenfum  iri  promittit.  Inprimtb }  autem tempore 3Sl.  T.  cre- 
dentxhws  promittitur  fumma  in  Chrijlo fecuritas  conira  hojles 
jhiritualcs  Icrcm.  2^  6^ 

Ex  verf.io.J 

Y.  Effundam  ]  Declaraeur  hic  7>u  fumma  bcni- 
gnitas  ,  qui  quicquid  habet  in  ccelo  %rin  terra  >  pijs  donat, 
nempe  illis  dcdit  ,  imb  pro  ipfts  in  mortcm  tradidit  uni- 
genttum  filium;  iMs  immcnfum  &  neternum fuum  fjtiritum-* 
concedit  >  tllis  angelos  minifiros  ordmavit  9  &  ccelum  to- 
tum  btreditario  jurc pojfidendum promifit  ;;  terram  vero 
dcdit  ijfdem  cum  omni  fuo  ornatu  perfruendam^..  0 
Dcum  bcnignum  [  0  hominem  tantis  bcnefictjs  ex  fe  indi- 
gnum\ 

1 1.  Spiritum  ]•  Ex  hoc  loco  pojfunt  refutari  iUiy 
fpi  finjlrunt ydxn.  crcdentibm x  non  tpjum  Spirttum  S.  fed 

Vu>  tantkm 


33/ 


Deus  fuos 
tuetur. 


Dei  henU 
gnitas  d<i~ 
nantis 
omnia. 


Jpfe  Sphk 
tus  S.  dx*- 
tur  trcden 
(tbus.. 


*3« 


Docet  nos 
erare. 


Sp*S  da- 
tur  m  EC* 
tlefia. 


$p>  S.  do- 
na  mtrA- 

grathft. 


CAPUT  DUODECIMllM 

tantum  ejut  dona,  &  haiitare  eum  in  credentihu*  non 
fonam ,  quoad  fuhftantiam  Juam ,  fed  tantum  ejfeUive ,  fim 
Joi  ejfe  diciturin  agro  ,  uhi  ejwt  radxj  &  cperation-es ,  quia  6.1 
JJirttu*  gratia  &  precum  is  dititur,  qui  illas  ejfiat ,  dr  prccw 
rat-)  id  quod  donis  trihui  nequit.  confer  /\om.  8.  26.\(tx^uol^ 
Kap&iy&Tztj  Luc.  />  y4.  kvnKaQib)  Gai.  4s  6.  ( &£ct7n<r&Jbt 
h&Zov)  qua  de  qmftwne  >  qui  plurafcire  expttit  ■>  vidsat  i)n. 
chemnitium  p.  u  L.C.  L.  I.  de  perfona  Spiritws  Santi.  cap.*. 
memhro6.illiu6  enim  yiri  jlriptii  hmc  commentarium  diflm 
dere  quid  atiinet\  faciant  hoc ,  qui  aiienps  plumis  jcornart^ 
fatagunt. 

II I.  Gratiae  &  prccum]  Spiritus  SanUi  inter  * 
lia  etiam  hac  dona  funt,  quod  nos  gratos  Deo  confervet ,  # 
plQjnohit  intercedat ,  dum  nos  orare  recle  doeet  &  compellit.  V%+ 
de  ctiam  de  hus  Dn.  Chemnit.  tn  Lo>  0  allcgato  cap. /. 

I V.  Super  domum  Davidis]  Spirhw  SanUus  da- 
tur  illis  tantum ,  quijunt  inEcdefia ,  nou  yero  alijs  >  qui  funt 
extra  eam>  quod  ad  dona  gratioja  JpsUat  Johan.  n>  22.  2}. 
Galat.  4,  6,  quia  ejtis  Jilij ,  emifit  Z>ew  jftiritumJMjfni  ii 
ccrda  veftra~>. 

V.  FruUui  paftionis  &  ufurreUionis  Chrijti  etia 
non  poftremws  cf£  mifjto  Spiritus  SanUi  non  tantu 
quod  ad  dona  miraculoja  Iohan.  7$  39.  AUor.  />  8.  &  2, 
33.  lohan.  /4>  10.  &  i6,  7.  jid  etiam  quod  ad  gratjoja,  rati 
ne  copia*  qua  in  ISlov,  Teft.  futura  erat  mnjor ■>  &  ration 
multitudinis  hominumj  jicut  loel  2}  28.  fmt  plurihus  cxpl- 
catum  ,  uhi  notandum  etiam  Chrijio  incarnato  ac  cru* 
cijixo>  (quitamen  cf£  tpji  lehoVa  fujtr.  verf.7^<sr  S. )  atque 

adeo 


ZACHARI/E. 

/t6  homtni  ho:  diyinum  opu*  attribui^  propter  unionti  gra- 
i  .m  ,ficut  &  Ephef.4y  8  io>  ti. 


337 


rt    l^inr^t  fuperhoc)  Volorfecundum  Deumpceni-  Pwtten- 
Wbiiiam  falutarem  ,  er  cujuf  neminem  pcenifet ,  operatur 
[  Corinth,  7, 10.  ut  in  Vavide,  %lanajje,  filio  prodigc  altjs£  \ 
\  yrntre  ef£.  I 

VIL    Dc  unigcnito  &  primogenko )  Chriftwt  ef£ :  cj:Y'rflm 
j"  unigenitus  Johan,  i>  /4.  /8.  &  £  i*.  18.  /.  Johan.  +9  9.  &  pri*  efl  wige* 
1  ogenitw  CoUofh  if.  t8.  ^lattb.  i>  23.  Luc.  2, 7.  Heb.  i>  6.  A   nltm  & 
pcal.  /,     patri%  dileftu*  y  per  quem  &  nos  ipfi  reddimur  frjmoge- 
iltHl  Epief  /,  6.  &  vitce  aternte  haredcs  ^om.  8>  &W?m% 

ral.  4,  7.  \  | 

V7 1 II.    Afpicient  ad  me  quem  transfixeruntj  Jehovain* 
[)uod  non  tantum  nudi  hominis  >  ut  cum  Neftorio  Calviniani  ■  urnatut 
\tjfterium  redemptionis  eVacuant  ,fed  etiam  ipfim  filij  T>ei  \e®  traiu" ] 
\tortefimu4  a  morte  aterna  liberd<i}  fiquidem  hic tfehoVa itr-fXU 
\arnatu*  (  de  futuro  enim  intelitgcndum  hoc  Vaticinium  pro- 
'hstce^  pro  more  prophetis  fohnni,  id  ex  pracedentibm  li- 
uereputammj  dicitur  transfixiu puta  in  carnefua>  in  qua 
rahshgt  &mort poterat.    Confer  diHa  uhifundatur  htec  no~ 
ijlra  doSirifta  A3.  2o}  zS.  Ttym.  8>      tr  Corinth.  z}  $.  GaL  z, 
\\'c.  &  4>4.  f.  /.  Juhan.  h  7.  qutbiU^adde  loca>  ubi  Chrtftm 
\mtum  unws  dicitur  ?     junge  axicma:  Aiiionesac  paffiones 
mtfuppofitt,     'Fjph..*  qutvolet  >  huc  refcrat  3  ex  F.  Teft. 
hemplum  Jtrofolymitanum  ,  ad  juod  omnes  con^eniehant > 
umcnm  ficerdotemfummum  quem  confulehant  >  unicum  fuper 
\trca  fvedsrit  propitiatorium  >  in  quo  conjidehant  :  ferpsntem 
\tneum  quem  in  defcrto  a  ftrpentibttf  ignitti  l<efi  rejjnciebant> 
de  quwus proiixe  in  vindicatiouc  hujm  loci  Dt  Chrift,  %lat- 
thias, 

£x 


Tyft. 
1. 
2. 

4- 


3tf 


CoUath 

Cbriftf& 
Jofi*. 


InK.Tejl. 
omnes  a- 
gant  potni- 
jentiam. 


CAPUT  DUODECIMUM 

Exvcrf,  ii.  ] 

Utplan&usin  convalleMegidduntisJ  Quando  pn 
fheta  luUum  fufer  Chrifio  excitatutn  confert  cumluUu  ille 
({uifuper  Jofiamfuit  inflitutut  >  <jficndit ,  fojjh  quandam  in 
ter  utrumq}  comparationem  infiitui.    Conyemunt  enitn  1 
nominis  quadam  cognatione  >  dum  ille  lofias,  hic  Jefut  y<>. 
catur  II.  regiminfs  certa  conditione  y  quia  uter%  rex  III 
dotium fjlendon ,  quia  ille  frudentiffimus  &  fientijfimus ,  l'u 
yero  fafientia  iffa ,  fietas  &  caritas  IV.  fro  alijs  fe  deyon 
yendt  ardore ,  cum  uter^foterat  fefuhducere  fericulo, fed\ 
lait  V.  fufer  mortem  apud  alios  excitato  dolore.  quemi 
modum  enim  quotannis  de  illo  fttit  ad  temptts  ifie  refetitusi 
ftc  merito  quotannis  folenniter  memoria  fajfionis >  &  aliai 
quotidie  a  Chriftianvs  recolitur  %latth>  26,  /j.  7.  Corintk 
it9  16. 

Ex  verf  12.  &  fcqq. 

Omnihtts  trihus  id  umcum  ohfcryandum  fotiffimurru% 
qnod  cum  in  V.  Teft.  7)eus  temfora  ignorantia  difitmuU* 
yit.  in  2V.  annunciet  omnihws  omnino  hominibus  qui  ubi* 
yis  locorum  degunt ,  ut  agant  fcenieentiam  Aftor.  t?>  p.  fi" 
quidem  Veo  tuminomni gente >  quitimet  iffum,  &  >  quajtt* 
fia  funt ,  facit,  acceftus  ef£  Acl.  io,  $5  in  cmni  gente,  tn* 

quam  7  qu*  fuh  ccelo  ef£  Attor.  z3  confeu 

Glofi  t}  2$.  LUC  24.,  47# 

A8.  h  t. 


CA- 


339 


Summ&j', 


ZACHARIiE. 

CAPUT  DECIMUM 

TERTIU  M. 
Argumenrimu. 

QUoniam  fupra  cap.       verfi  to.  propheta  menth- 
nem  fecerat  pajfionis  &  crucifixionts  Chrifiiy  mo- 
dum%,  quo  homines  pofiint  frttUuum  ejus  fieri 
compotes  ,  "videlicet  feriam  refipificentiam  expo- 
fuerat,  nunc  adeam  aliquanto  uberiws  cum  aliquot  circum- 
flantijs  declarandam ,  &  hos  dilucidius  explicandos  redit, 
acprtmo  de  beneficijs ,  qua  fua  pajfione  Chrijlm  pariery  eo- 
'umfaejfettibws  adpios  redundatum  agit,  quod  nimirum  hi 
infangume  Chrifii  fint  accepturi  peccatorUm  remijfionem  & 
fantlificationem  >  utram^vero  per  puram  E^angelij  pradi- 
cationem  ha^ituri ,  quando  idola     pfeudopropheta;  ex  Eccle- 
fia  extermmantur  ;  deinde  pradicit  Chrijlum  a  Deo  percufi 
fum7&  apofiolos  hac  re  offenfum  iri,  ita  tamen  ut  &  kire- 
ducantnry  &  omnis  Vei  populut ,  quantumyps  paryus,  ah 
ipfo  potenter  protegatur  ,   ac  igne  affliUionum  examU 
netur  &  purgetur,  ne  am  maxima  tnundi  parte  dam- 
netar. 

Tartes   capitis  pojfunt  confiitui  dua>  3  in  quarums  Anahfis 
friore  declaratur  &  t>ei  bonitas  crga  Ecclefia  cives ,  e2r  i  Partes 
horum  %eli  verieas  in  ajferenda  ejus  gloria  yerf,  /.  in pofle-  dute  /. 
riore  defcribitur  Ecclefice  miferia  &  calamita*  ,  quibus \ 
ipfa  ac  vera  ipfius  membra  ad  exemplum  fiui  capiw  fiunt 
txpofita  ,  &  2>ei  in  illa  defendenda  ac  purganda  feduli- 
%m  verf.7.    Et  h*c  diyifio  tantum  fummt  ferum  fajligia^ 

Xx^  feaui* 


340 
II. 

Tartes 
tres. 

i. 

z. 


OAPUT  DECIMllMTERTIllM 

fequitur  :       ftt&v  verb  aut  tenlh  quando  fingulat  par 


tes 


perluft 


\  caput  boc  diftrtbuamu* 
continetur   remiffio   peccatorum",    refipifientibui  per  ft* 
dem  obthgens  ,    qu#  tl£  hominU  peccatcris  coram  Z)f# 
yera  jufitficatio  verfi  /.  fecunda  cxponitur  doBrina  Eyan* 
gelij  vindicatio  ab  omni  corruptione  tarn  ex  parte  2)tit 
utpura  fitab  omni  idololatria  Verf  z.  quam  ex  parte  homu 
num  y  ut  finccra  fit  ab  omni  falfitate  ,  auam  ipfi  ex  Ec- 
clefia  exterminabunt   minis  duriffimis  cx  lege  produUk 
increpando  grayiterj}  cafiigando  fine  uHa  vr&wmM^* 
verfi$.&ita  pudorc  fuffufum  ac  revocantem  ex  animo  fu<u 
falfa  dogmata  conferVando  Verfi  4.  &  in  yocationis  prifiin*  j 
terminos  redigendo  verfi  $.  per  yerba  &  increpationes  aceu 
bas^qutefunt  inftar  plagarum  verfit.  tertia  declaratur  eli*  1 
Sorum  de  mundo  fiaSa  feparatio  ,    ubi  primum  per  an* 
ticipationcm  occurritur   maximo  ,   quod  pios  exercere^j 
poterat  ,  fcandalo    (  yidelicet  ipfiorum  caput  regem  ae 
ducem  fummum  in  paffioncm  &  mortem  crucis  tradtn* 
dum  >  ipfiM  autem  apoftolos  Ecclefia  jSI.  Ttft.  cclumnas^ 
turpiter  effic  aufugtturos)  futnrum  ,  ut  hi  ab  ipfio  funti. 
mo  pafiore-  exfitjlirato    chtligantur  9    &  poftea  confin* 
menturverfi  7*  &  fic  Evar.geiium  de  Chrifto  pajfo,  mortuo^ 
<rcfuficitato  ac  ad  dextram   Dei  eveclo  in  toto  mundo 
pradicetur  ;   qttod   dum   pteri%'  contcmnunt    &  culpl 
ipforum  ha ipfis  fit  odor  tnortif  ad  mortem  ,  paacit  n« 
liquU  erit  odor  vitc?  ad  vnam  verfi  8.  qui  poftca  in  tamim 
crucis   cxaminati  ardorem  precum  in  fie  probabunt,  & 
fayoris  dhini  crga  Ji  certitudinem  pradicabmt  yerfi  & 
6?%ut  itt  narratur  hu  Dti  in  fuos  beneficium  7  pioruPL» 


rare  cup,mu6  > 


hac  ocvccAuG-et  uti  pojfiimu*  ,  ut 
partes  tres  5  quarum  prlmi 


irga  ipfum  officium,  &ixvtrbo  dt  duobui  dhtrfs  hminum 
'tturibut futurum  judicium. 

PARS  PRIMA, 

Vcrf  i.  ]  Quando  jam  Chriftus  fua  pajfione  genus 
humanum  redemerit  &  apofloli  poftea  Eyangelium  u 
iij3  gcntium    pradicaverint  ,    ut  homines    ad  pceniten* 
tiam  adducant  (  qua  dere  pneccd  r.  v,  10.  )  die  tempcre 
illo  erit  non  tantum  una  atqf  altera  ftiiiavelgtrttadivinie 
^ratiae  uni  ludaorum  popuio    communicata  ,    ut  hatle* 
nu*  fub  Vet.  Teft.  jcd  integer  fons  inexhauftus  apertUS^Fw  gr^ 
publice  &  copiose  omnihus  abunde  ,  qui  Jitiunt  &  buc  ve-  \ tta' 
niunt,  aquam  prabens  (  confer  Ef  /r,  /.  %lattk  s,  ^  J°- 
han.  7>  17,  )  primum  quidem  domui  Davidis  vocatae pri- 
rniim  ad  communicMtonem  tantorum  bonorum  Luc.  24, 
47.  Atlor.  i3  s.  &  /j,  46.  poflea  vero  etiam  omnibus  ha- 
bitantibus  JerofoJyma?,  fcuEcclefix  illiu*  Nov.  Teft.  ci- 
vibus  (  vide  qua  fupra  ditla  cap.  11.  verf.  7.  io.  iu  )  &  hicfons 
erit  tam  cjficax  ,  ut  poffit  omnis  generis  morbos  curare^, 
#tt  immundiciem  cordis  abluere7  &  tam  ab  atlualiy  quam-* 
ab  originali  peccato  cmundare  *  ftquidem  erie  r^NJpn^ 
pro  peccato,  ^H^^l  &  pro  feparatione  ex  immun- 
ditia,  qualisef^in  menftruo,  unde  quia/tnfans  ratione  ma- 
ternce  sriginis  pronafcitur  omnim  yero  videtur  fimile ,  no- 
Vtari  hic^  etiam  hoc  fonte  peccatum  originis  ablui ,  &  fu+ 
periori  voce  ,  alias  generali  &  notante  omnem  kvopict* , 
defignari  peccatum  atluale.   de  hac  vero  nptde  LeT>it.  12, 
&  ifi  capp.     Gbiter  hic  notandum  denuo  gra>c<e  verfio- 
nis  aiiquod  eximium  mendum  ,  quando  locum  hunc  tta~> 
legit  &  jenfum  totum  enervat,  ?mc  toV@*  %l&,;ci?if<Sp'&>, 

Xx    z  ubi\ 


1 — stfian 


54* 

Qujf  fons . 
Mc  bitel- 


GAPUT  DECIMUMTERTIUM 

uli  in  textu  hcbrau  more.juo  C3ipD?  id  ef£  9  locm  legijfji 
^idetur  pro  "tfp.fi^  id        fons.     Quanquam  vero  ex  jant 
d\8h  obfcurum  effs  nequit  >  quis  fons  hU  intelligatur  r  tamtn 
dilucidius  fi  quit  ftbiexplicari  hocvult,  itahabtat*  notariij 
omne  ,  unde  puritas  >  ablittio  a  peccatis  &  juflificatio  no* 
flra  oritur,  nempe  caufa  ejficiens remvta  Dei  mifcricot  di*u% 
propior  ( ut  fe  erga  Ecclefiam revelarunt  tres  divinitai 
perjonx  )  SpiritM  Santl.  inflmmentalk verbum  &  facra 
menta  ?  inprimis  yere  ratione  initijbonorum,  nobii  commm 
catorum  baptifmm  >  meritoria ,  Chriflipajflo     latus  in  cri 
perf  ffnm ,  unde  aqua  &  fanguity_duo  N.T+  facramenta pro* 
fluxerunt.  confer  capr  nr  10.  lohan.  ig^      i.loban.s>  auQm 
rum  omnium  caufa  flnality  ablutio  nofiraa  peccatis,  uade^ 
oritur  pcccatotum-  remijTio  &  jufiificatio  >  ut  non  fic  neccjfe^ 
ad  unum  horum  faltem  hunc  fontem  reflringert ,  cum  nottt 
omneidy  unde adncs diyin* grati&.profluunt  rivulu,  Eyen* 
tu*  autem  hujws  vaticinij  yideri  potef^  apud  Evangehflas9  ;■ 
quando  fjohannes  publici  bapti^at ,  Chriflu*  omnes  fltienttt; 
& \  immur.dos  ad  fe  yocat  >  &  apoflolcs  in  totum  terrarum. 
orhem  Evangelium  preedicatum  &  conyerfos  hapti^atumi 
afclegar*  \ 


LOCI  COiMMUNES;, 

Ex.Verfu  i.  ]  \ 

I. .     Die  il!o  ]  ,Cum  hac  phrafls  y ,  die  illo  ,  Unc  init  ? 
tpud  prophetas  tempus  2s[ov.  Ttfl.  denotat ,  id prater  alia->, 
N.  T  diesAJuai  dedarat,  ea  flgnificari  putamm :,  quod  hoc  ad  Vet.  Tefl. 

'collatum  rationc  perfl?icuitatis  flt  ut  dies  ,  &  illud  ut  noxf 
fifM  apoflolu^  innmt,  ^man,  frS2*        cnim  fil  juflin* 

CiXMs 


V.  T.  nox, 


ZACHARI^. 

*fM  ef£  radijfque   iliufirioriius  fe  patefecit  \lalach. 


Gratu 
Dei  co)U 


fontK 
U 


II,  Erit  fons  apertus]  Cum  Dei  Gratia  in  Voy. 
T.efl.  promijfa  & prafiita  fonti  inex baufto confertur,  primum 
iotandum>  qua  comparationis  bujus  memlra  in  fcriptura  ex-  fertuf 
\enf  pracipua.  Ut  enim  fons  1.  ratione  ortus  ex  imts  tcrrx 
vifteribM  prodity  itaitla  cxintimo  Vei  corde  proyenit ,  fuut 
\n  Vet.  Tefl.  yerhum  E3Pn.  cjutque  derivata  ,  &  in  W. 
T:zsk*yX*iZf  v&j  D  E  0  tributa  evincunt.  yide  qua  diSfafunt 
fupr.  cap.  /,  12,  i6.  &  io,  6,  I  I.  ut  aqua  ejut  efl^  pura ,  duU 
cps>  &  maxima  lajjum  refciendi  vi  pradita  ,  ita  etiam  Dei 
gratia  fuayvs  ef£  affliclus ,  eofque  mtrifice  recreat.  III.  ut 
fons  femper  abundat,  fluit  &  Je  hinc  inde  didit  emittendori- 
vulos  ,  ita  divina  mifericordia  fe  ad  omnes  extendit  ,  ejws 
fiunt  participes  f  qui  modo  volunt  ipfi\  ubi  fi  quvs  jam  velit 
cum  hoc  fonte  comparare  aquam  ex  petra  profiuentem  ,  ac 
Jfraclitas  in  deferto  potantem  Exod*  17,  6.  isLum.  20,  8*  //» 
1.  Cprinth.  ioy4.optime  hoc  quo^fleri  pofife  exijlimo.  Secun- 
doj  quod  vps  inhaptifmo  omnts  fie  ex  fanguine  Chrifii ,  qui\JChriftiab« 
if^fonsiUe ,  abluens omnc peccatum  u  Iohan.  1,7*  Hehr.  ?t  14.'  luit 
u  Tetr>  /,  u).  Jpocal  i,  5. 

I I I.  Domui  Davidis  &  habitatoribus  Jerofo- 
lymx]  Sacramentafunt  Ecclefia  Kttpfai**  confer  T^om.?,*. 
Ephefz,  12.. 

I  V. .     Pro  peccato  ]  TZaptifmusyere  ahluit  pucata^ 
jittor*  i2y  16.  quod  ef£  centra  Cafoinianos  notandum  >  qui 
tantum  nudum  effe  fignum volunt  :  &  ahluit  peccata^\  fait. 
cmnia  ,  &  \originalia  &  aUualia  Iohan.^^  Ephefi  f,  2/.  r.  bfw^ 
Corintb,  6, 9.10.  iu  quod  ef£  contra  Tontiflcios  obferyandum.\ °mnu^ 

Xx;  3,  p.arsJ^ 


Baftifmut 

ftnguine 


Sacritmen 
ta  Eccle- 
fns  bona. 

[  BJptifmus 
vere  ab- 


*44 


tdolorum 

nomin& 

quomodo 

non  com- 

memo- 

raniLu 


Sfnhus 
irmjmU 
taty. 


CAPUT  D E C I MUMTE RT IUM 
PARS  SECUNDA, 

Vcrf.  27]  Sicfuit  primu*  &  prxcipuus  hujut  fontk 
hominihus  apert*  3    &  ah  ijs  reUe  ufurpati  effeftus ,  pec- 
catorum  ahlutio  ,  fequitur  ftcundu*  ,  falforum  cultuuwL* 
alolitio.      Kam  errt  etiam  ciie  ilio  ,  dsctum  Jeho- 
vx  Vomini  exercituum,  ut  exfcindam  nomina,  «> 
tmam>  fidem,  cultum  idolorum  feu  yertus  terriculorumj 
quihus  hominum  yeri  Vei  ignarorum  animiterrentur ,  norL* 
fecits,  ut  puerorummmtis  inftabiles  perturhantur terricula- 
tnentou  Sam.  $1,9.1.  Chronao^.h  terra  adeoutnon 
commcmorentur  amplius  ,  puta  ut  hatlenus  tterum  cuU 
tus  ipfs  txhibeatnr  ,   quomodo  him  inde  in  hiblijs  prohihe» 
tur  ,  nec  ita  commemorentur  ipforum  nomina  ,   ut  per 
ipfos  juremus  >    ipfosve  inyocemus.    yide  Exod>  2$>  if£ 
Deuter*  12,  3.  Tfalm.  i$>  4.  Ef.  4;,  2$,  Hof.  2,  17.  alias  it/L* 
itla  nomina  ufurpare ,  ut  inde  vanitatem  illorum  deaftrorum 
&  fittvrum  numinum  ,  feu  verius  vominum  inanium  mon- 
flremus  &  contemnamus ,  non  ef^  prohihitum.  quomodo  inJt 
fcriptura  illa  hinc  inde  ad  euxnam  rei  memoriam  funt 
confgnata  ,  qua  de  re  prolixe  &  eleganter  Dn.  Chem^ 
nitium  pag.  4.  Exam.  ConciL  Trid.  L.  2.  differentem  yide^ 
potiu*  ,  quam  quofdam  alios  ,  qui  ejus  yiri  fcrinia  compi* 
lant ,  &  pro  fuis  yendltant.    Tertius  effetlws  tf£  pfeudo* 
prophetarum  remotio  ,  de  quo  ita  dicit  Vominus ,  quando 
etiam  eorum  prophetas  falfos  ,  &  ipiritum  impurita- 
tis,  hoc  ef£>  dtaholum  ipfum  per  illos  loquentem  in  futs  fi* 
His  oraculis  amoturus  iiim  ab  hac  terra  qua  cogni- 
tione  D  E  I  fuerit  jam  iiluftrata,  ne  Diaholus  tlle  fpiritu* 
iwmundui  deinceps  per  impuram  dotlrinam  ,  quam  futi 
•V  .  ;  illis- 


ZACHARITE. 

M  culterilw  &  vatibws  injjirayit  ,  impuret  aut  fedUcat 
Im.  Confer  \hittb.  12,43.  Mart*  h  26,  Joban.  $>  44,  A* 
>oral.  i6i  tj.  ubi  denomine  &  natura  tUiu*  Jjpiritm  impuriquf- 
famleguntur ,  & porrb  hujus  vaticinij  eyentum  vide  >  quod 
mpusnati}  exhibiti  &  pradicati  Chnjii  omnia  oracula 
ilabolica  conticuerint ,  qua  de  re  Tlutarchu*  peculiarem  li 
Wumjiripfit  ,in  quem  qui  commentaria  edidere  t  multa  dede 
wrii  nobis  juper  bac  re  ex  bijhrijs  probdta,  quavidcri  po 


f 


J4f 


xrunt. 


Vtrf.3.}  Sic  futurum  eft,  ut  quum  propheta- 
yerit  quifpiam  amplius  abilio  fjirituimpuritatis pelieclus, 
djcant  ei>  quifunt  ipfa  natura  conjuntlifjimi ,  parentes  fci- 
r /iV^.quigenuerunteum?^»^»^^  paterejus,^  &ma- 
terejUSj  cujitetdtr.cn  in  natos  folet  efje  tenerrimiu  affeclut, 
ata}aded  jludxum  natur*le  ac  ^z^g  juas  pietatts  jludio  fub- 
%j>untesjuxta  Chrijli  monitum  "h/lattb.  iQ*$7.fententiammor- 
tiscxlege  Deiproferant  atq^Mlaipfum  deterreant  Excd.2c7 
j.  7.  ftc  cortmtnantes  >  fi  iia  perrexeris ,  non  es  vi£turus 
tandem  apud  Veum  ,  fed  condemnaberis  Qconfer  E^ecb.  iS7 
*<f.  &  33» /0*  Ephtfq,  18.  quod  adphrafm  ?  quod  ad  rem  GaL 
j,  20.21  Thil  3,  fS.  19.  1«  Ttmoth.  2, 17.  Tttumsyio.  )  quia 
falfitatem  locutus  esnomine  Jehova^  hvs  alijs^  yerbv 
durtoributyelut  transfigent  eum  pater  ejus  &  mater  ejus, 
qui  genuerint  eum,  dum  ita  prophetatipfe,  quomodo 
yerba  comminatoria  aut  grayes  reprehenfiones  aut  doUrinfc 
wnnes  dicuntur  findere  corda  auditorim  ASl.  7.  ;4.  Jiimulare  ) 
ac pungtndo penetrare  AB.  2,37»  &verba  Jehoyx  acui  Deut. 
6,  7.  unde  er  ipfa  gladio  ancipiti  Tfalm.  1*9,  6. 7.  Efa.  49, 24 
Efbef.6>  17*  Hebrt+i  iz,  ApQcali)iG<  &        aculcis  denijX 

&cla- 1 


Pfeudopre 

phetaapa 
rentibus 
reprehen- 
ditur* 


Non  vives. 


Verha  De* 
transji-' 
gunt»  ' 


34*  ^       CAPUT  D^CIMUMTERTIIJM 

&  chyis  conjeruntur   EccUf.  u>  /j.  /juod  nimirum  to* 
minem  yelut  transfigant  »  in  quam  fententiam  hua  tne~ 
rito  adducimm iUud  Salomonis  Troyerh>  iz,  i$.  esl^  qui  fro* 
nunciat  fmilia  transfofjiGtiibus  gladij ,    at  lingua  J*pu 
entum  medicince.    Ubi  eadem  T^adix  quce  bk  extat  ,  tru 
textu ,  &  notatur  >  effe ,  quiverbis  ajperis  cor  ejus  cui  di* 
cuntur  >  penetrantibtvs  adiram  provocatj  &  ejfe  Japien* 
tesy  qui  futf  verhis  hlandis  iram  fedent.  ut  non  fit  necefi 
fe  ,   h.  I,  tantum  prcprie  explicare  verhum  transfigendi 
hoc  modo}  quod  ipfi  pareneei  priyato  arhitrio  fint  trans* 
fdrentes  \foffuri  &  occijuri  fmtm  filium  harefiarcham  ,  id  quod  ef 
Jet  contra  ordintm  dhimttts  injlitutum  ,    quo  foli  ma* 
gijlratui  politico  gladius  ef£  conceffu*  ,  &  contra  totamj 
fcripturam  ,  q ua  hareticum   Jimplicem   certo  modo  ft* 
rendum  ,   non  verb  e  medio  auferendum  &  tollendutrLM 
ejfe  praftribit ,  dum  eum  jubet  cayeri  %/latth.  7,  /;.  &  vi« 
tart  Tit.  j»,  io.  non  verb  eyitari  fiu  occidi  %iatth.  i$,  zq. 
Quibus  fi  quis  explicationis  uherioris  gratia  id  quoque^, 
velitfuhijcerc ,  quod propheta  de  tempore  2\?.  Teji.  loquent 
ad  populum  finb  V.  accommodet  fe  ad  eorum  captunu 
Joquendi  formulis ,  #  tum  notis  utens  quidem »  fed  lon* 
ge  aliter  intelligens  rejfiiciat  ad  legem  ceremonialem^% 
qua  extat  Qeut.      yerf.      non  improbabiliter  hoc  fieri 
pojfe  colligimu*.    Quid  f  quod  nec         id  ef£  transfodit 
femper  fignificat  ita  eransfixit  9  ut  inde  mortu/ps  fit  ,  fi- 
quidem  exprefie  hahetur  apud  Jeremiam  cap.  37,  10.  rcli* 
qui  effent  ex  eis  homines  iransfixi ,  quisj3  in  tentorio  f*9 
exfurgerent   &  comhurerent  ciyitatem  hanc  igne  ,  quo- 
modo  etiam  experientia  tefiatur   multos    confojfos  fu? 
(eryiyere  7  ut  ita  nequje  boc  modo  ,  omnino  accidendos 


yrivatQ 
arbhrio 
tion  trans 
fodiunt 


Plrdfi  V. 
T.  rts  N. 
T.  expli- 
catur* 


non  notat 
femper^oc^ 
tidtt. 


ZACHARIiE.  J  H7 

fehtreticos  fimplices ,  qui  non  funt  fimul  feditiofi  aut  hla 
>hemi,  hinc  colligere  qucant  Tontificij  &  alij  ,  cum  leyior 
'cena  ad  eos  compcfiendos  pojfit  fuj]uere>  quam  magifiratm  ,?.trentes 
nfierat  filio  a  parentihm  addullo.  quod  enim  quis  facit  perrt™ 
lium,  if>fe  fecijfc  videtur  ,  &  exempla  in  ftriptura  fv>>t  hujm  Watum 
Avtutionvs  plunma,  ne  quis  parentihm  privato  arhitrio  h-  Vu,mnt> 
ere  inferre  pcenas  graviores ,   hinc  concludat.       Verum  fi\ 
\mninb  omnia  proprie  yelis  accipere  etiam  de  ipfis  parentiA 
uiA  >  in  fu*  ifforum  perfbna  ,  correptiones  >  yerhera  ,  fia- 
Ttliationesque  prhatas  in  filtjs  immorigeris  his  efife  conceffas  ffrg4**0' 
\ovimm,  Troverh.  g,  24.  &  z$,     i*.  &  ig,      i7.  &  22^     j  f  L°  .\ 
Hchr.  12,  7.  ctfi  verfum  6.  cum  boc  volumm  conferre  y  0- J 
mninb  cogimur  hoc  afierere ,  utrtm%  vocahulo  confgendihtc 
Aenotari)  yidclicet  primum  prieire  affera  ytrha  ,  quihm  fi 
nil proficiant  partntes ,  ventum  iri  ad  Verhera  aliaq^  media, 
iuriora ,  ut  cum  manm  aut  corium  fui  filtj  inohcdtentis  yel 
virgis  laceranc  >  vdalijsrehm  vulneranr,  itatamen  ut  citb 
con*Vidif:ere&  omninb  Juttrvivere  qucat ,  qua  omnia  proli- 
xiiis  afferre  volui ,  ut  manthm  adyerfariorum  diUum  ffecio- 
jum  extorqusreifis* 

Ferfi*.*)  Cum  verb  ita  omnes  pro  virili-,  quantunLJ 
quts^yaiet  & potesl^,  fuh  tempus  2V.  Tefi.  hocfunt  cttratu- 
ri ,  ut  ycntas  yerbi  diyini  &  puritas  farta  tetla  in  Ecde- 
fia  confervetur ,  finefe  ulla  ^TcomAr^^  falfum  docentes 
redarguantur,  ita  erit  die  illo  >  di  vina  adjuyantc  gratia-* 
C*r  ygritatti  fe  diffnndcnte  fplendore ,  ut  v  erhts  afperis  in-  >      r  „ 
trepatiamaxme  tnttmts  erubeicant  iltj  propneta^  ,falfi>  ^eu^Lr04m 
qutsq^  a  vifione  ,  non  vcra  Vei ,  fed  (mfitfa,  portquani-»  yhetarum 
pruphetaveilt  <sr  jam  meliora  fit  cdotltts  fatis  graviter. 


238 


CAPUT  DECrMUMTElTItl 

neqy  deinccps  tale  quippiam  denub  utii  con&huntur  ^  &  non 
amplius  imttahtmur  gejius  &  yejlitut  vtterum  ac  ^*- 
rorum  prophetarttm  y  neqs  sum  in  fint-m  ut  mentiantur 


n 


propkstifrs  fialfa*  enunciando^  dehinc  induent  togam  vil* 
ioiam>  hoceff  >  gejlamen  prcphetarum  u  T^eg.  /<?>  /.?.  /$. 
2*  ^v^*  h  s<  Ef  z0>  z-  %Mattb.  S>  M  hodie  cucuUus  mo* 
naiborum9vel  olim  ab  olla  mihtum  gracorum  Cynicorunu 
f^VHH  \pkilofiophorum  infigne  ,  quomodo  nomen  bebraum  M^N 
"H^  cwiw  etiam  eandem  habet  radicem  )  id  ef£9 

pallixm  oblongum  ac  magnificum  %iicb.  2y  s.  magnam^ 
habzt  cognaeioncm ,  &  alias  fieorjim  pofitum  vejlem  quam* 
*Pk$ practofam.,  ceu  paludamentum  regium  9  denotat  ^on.  &  6, 
Jof7,zu 

Verfi  f.  )  Sed  dicat  talis  qufquam  &  fiecum  inttts  i 
corde  ,  &  >  ji  itaoccafio  fieret ,  exterifts  profite&tur  ore ,  non 
fum  propheta  amplius,  fi itamibi  res procejfiura  ef^fubma*  I 
num ,  ttt  de  vitl  fit  ventendum  in  dubium  ,  dr  omnes  homines.  \ 
mihi  ficiam  capiundos  ejfie  inimicos ,  dtfcedam  ab  iliervhendi 
genere  mibi  a  T>eo  non  mperato,  &  me  jtd  jujlum  laborcm, 
ad quem  me  vocaVtt  T)ominus7  confieram  ,  malo  laborare  ma* 
nibtps  mets  ut  habeam  unde  vham  >  quam  ut  ocicfiws  >  ficut  an* 
tea  ex  mendacio  paj}ar  ,  ad  Jlivam  antea  me  amici  adbi- 
bueremei,  yir  agricolaium^  agrhulturam  exercebo>  nam 
#did  vttagemt*  adhibuit  inftituit^  me  aliquis  a  pueritia 
hica>  &  d  feneris  ad  rufiicas  operas,  agrum  colcndunuy 
\pecus  pjficendum  ajfiuefecit  ,    quomodo    Lutbcrus  in  ge* 
\nere  rsQifiime  vertit ,  3$  (}Af>C  CKfnfcfcfSI  gcfcirnef  ron 
jftUiflaiagcn&ailff  /  qund  hicdicitur  injfiecie ,  &EZ2^*}  y  b. 
"L  non  proprie  cum  fybera,  qui  hoc  multts  propugnat fru- 

ifira  ,  jcd  appellathe      difiributiyi  (  ut  alw  Jepttu  Le~ 


ZACHARm 

Vit.  t,  2.)  accipiendum  ex  tcxtut  cohxrentia  facWl  ivincity 
um  Adarr-ut ,  ante  totftcula  fatis  %ui  conccjfit ,  non  potuerit 
fanc  in  Nov.  Teji.  qui  viyie  >  a  juventute fua  inftrucre.  Ver» 
hmautem  *3Jpn  proprie\figniJicat  pofidere  mefecit^  &  hoc 
lipotefEfubwteUigivclnomenterne,  auomodo  notabitury  ef 
recit  me  agricolam*  qui  pojfiderem  agros  ,  Vel  nomen  cogna- 
mm  r—lJpb,  id  effc,  pecus  ex  verbo  repetendum  9  quomodo 
fgnificatar ,  pccuariunt  me  fecituna,  quando  arare  docuit.  de 
tUipfinominisconjugativide  2>uxt.  thej\pag.  m.  lib.  z.capjz. 
fteg.  6.  in  except.  &  exempla  fuppetunt  in  indicehiblijsjunij 
fubiuncio,  intitulo7  Ellipfis. 

VctC  6.)  Qupd  fi  tum  porro  dixerit ciauiJpianLs, 
quid  plagae  iftae  in  manibus  tuis ,  yuibus  yulneratu*  es  ?  an 
tdhuc  te  pfeudoprophetam  ejje  ijsoftentas  f  Conferi.  7^eg.  ih 
i8>  dicet  ipjiy  non  ita,  plagat haejiint ,  nonquas  ego  JJonte^, 
m\hiintuliadfraudandumalios%  fed  quibus  percuiTus  fui 
iniitus  in  domo  amantiumnie,  me%  iftis  duris  remedijs, 
cum  mitioribus  parere  prius  nollem,  amaloinfiituto  adbonum 
revocantium ,  quomodo  fatis  dilucide  htc  videmus  ,  quid  per 
pransfigere  verfu  tertio  fit  inteUigendum  >  non  increpare  tan- 
tum,  ut  plerij3  interpretes  orthodoxi  habent  (inde  enimnuUt 
flagte  yijuntur  in  manibus^  qute  hts  tamen  exprejje  alijs  appa- 
rere  dicuntur)  ne^plane  occidere,  ut  Tontificij  omnes  ,  &  Cal- 
vinianinonnuUi  fjed  redarguereverbis  primum  ,  &pofieadu» 
\rtus  cafiigare  JlageUis ,  cum  admonitiones  priores JJrevit  ,ju<r- 
tnodo  hominum  in  N.  Tinitio  yfaentium  ^elus  in  puritatz^ 
i%Urintcfacree  confcrvanda  denotatur. 


349 


Mipfutt* 

miniscom 
jugatt. 


Ptagahe^. 
fiicl(Zpfeu< 
dopropke* 


i  tce* 


Yy  2 


LOCI 


« 


3f« 


^cclefiam 
reforman- 
di  tjsih 


veritate 
rcligionis 
inquirant. 


TUretiCG^ 
rwn  exi- 
ti&m. 


Falfit^s  & 

veritate, 

vincimr. 


CAPUT  DECIMUMTERTIUM 

LOCI    C  O  M  M  U  N  E  S. 

Bx  verfu  2.] 
In  hoc  verfu  oftenditur  yera  Ecckfiam  reformandi  rati^ 
qutief^y  ut primum  idohlatria  toliatur  z.pfeudopropbtttre* 
mo^intur  $.  fpiritut  impurus  ejiciatur.  nam  uhi  illa  vigent, 
ift  K^gnurn  antichrifti ,  yerum%  Chrifti  regnum  yalde  ohjcura* 
!  tM^  ut  \n papatu  vidsreeft^.. 

Ex  VC1C3.  ] 

I.  Quum  prophetaveric ,  ut  dicant  ei  pater  & 
mater  ejus]  Etiam  ad  Laicos  pertinet  y  in  veritatem  relL 
gionti  inquirere  ^yide  lohan. ;,  $9.  %/latth.  7,  /f.  Theft. /, 
ut  exemf  litm  laudatum  'Berrheenftum  oftendtt  AElor.  17, 
xAdde  1.  T\fg.  21.  24*  u  Corinth.  to}  Ephefi4)  14.  Thii 
9*10.  i.Iohan.4>i.  Errant  igitur  Tontificij,  qui  hocnolunt, 
dum  fcripturam  eii  legendam  non concedunt }  &  fidemimplicu 
tam  rey&irun?. 

I  I.      Non  es  vi&urus ]  Ramici ,  qui  tales  mancnt, 
&  /i  ,  &  alhs  fihaliter  ipfis  adhcerentes  perdunt  in  teternum,  < 
Galat,  St  zo-      Thtisi     'p.     Tim.  2y  2/,  26.        /j.  Tit.?fi 
io>  u.  2.  Tctr.  2,12. 19. 20,  xApoc.  i2i 

Ex  verf  4.  ]: 
Erubefcant  prophetae  i  vifione  fua]  Veritas  tath 
dem  yincxt- omncm  falfitatem  Luc.  21,  1$,  exemplum  ef£  ifL*. 
Taulo  ycri  Vei  verho  falfa  dcgmata.redaiguente  Attor.  f> 
22.  ratio  e££>  quia  Deus  cf£  yeritM  & eju* autor ,.  Viabolut 
vero  falfitatps  &  medacj  p«ter<  ittiu*  yerhum,  manet  !** 
zcernum  ,  hujm techna  cum  hoc  mundo  pereunt.  Qut 
igitur  tanism  non. vult  cfram  Vco  cjujjue  eieftii  an$el* 


:: 


4C 


ZACHARI^B.  f£ 

&c  hominibut  erubejcere >  falfttdtem  &  mendacia  fugiat^ 
fttoniam  Jebova  perdituru*  ef£  loauentes  mendaciumTJdlm* 

f>7. 

Ex  verf  5.] 

Non  fum  propheta ,  vir  agricola  fum  ]  H<ec  ef£ve-  \  confefton\ 
Atapoenitentiat  quando  homo  palam  confitetur fuamalefacla->]  peccatom 
I  Tfalm.  32,     S.  &  SU  S-  %Utth.^6.  AUar^i^y  /£.  &amalo: 
recedens  facit  bonum  Tfalm.       //.  ad  yerum  Veum ,  a  quo 
deftcerat  i  fe  conrvertens  xAclor.  z63  i$.  /.  Thef  i7  9.  1.  Tetr* 
z,  2<j.  &  juxta  tjus  mandatum  in  fua  vocatione  manens  u  Co- 
rinth.7,  17.  10.  nec  citrahujus fummi '  imperatorts  &  Domini 
\  Zebaotb  jujfttm  flationem  fuam  deferens aut  mutans9ut  omnia 
flant  dJ%v\\*.wti$  ?Jh  %P  Tt&^iv  /.  Corinth.  /4,  40.  cum  Deu* 
^Wrucxmow  non  probet  ib.  verfl Jed  yelie  ut  fl  JJirituvi- 
vimutt  jjiritn  etiam  &iXuffy>  ioc  ei£9  in  acie  conflituti  or-  wt%iiv9 
riine progrcdiamur  Galac.fy  zf.  {flfitidem  ^ilx^*  diciturin^ 
acic  ordo  afronte  incipiens  &  per  Jucceneurutcs  a  tergoflyc^ 
fubflitcs  figilUtim  ad  cxtrcmum  agmenporretJus )  &  quidem 
juxta  ordinis  noflri  n&vovce,  Galat.  6?  16.  ThiL  s>  i6\  unde  tan* 
topcre  ctfaoT&oeTntrxzmi  <St  pacis  pnbHctf  turbator.es  repr^hen-\k^r^ 
duntur  />  Tetr.  4;  //.  excmplo  ef£  diyinitus pfsnaaJfcUu^s  fero-  Qsmo-^- 
ham  1,  T\cg.  iz,^.  &  /^4.  s*  flcut  &  Hu^ia  z.  Chrm.  z6>  i5t 
H*  19*  &filtj  Sceya  ^Atlor.i^i^  ifa 

Ex  verfu  6.J 

5>imt plagse,  quibuspercuflus  frui in domoaman- 
tium  mc  ]  ^ieiior  efj*  correptio  manifejfa,  amore  occulto, 
C -  jiuelia  junt  vulnera  amUi ,  deprccanda  vero  ofcuia  0J0-  Af1Jjc^( 
tk,  TtWtrb*  fk  h      wde  merito cum  Vavide  fujj>\ramu*%  beraad- 

l  retun  \moniti9i 


Trsoccu- 

Cbriftns 
affiiiius  eft 
ffeudopro- 
fheta-*. 


af* 

xd- 
et* 


CAPUT  DECIMtlMTERTIUM 

retundat  me  jnfius  >  benignitas  erk  :  dr  corripiat  me?  ntt* 
guentuni  erit  frafiantiffimum  Tfalm.t4h  /.tgr  fola  increpa- 
tio  urit  prudentem  magis ,  quam  fi  percutias  fioltdunu 
centies  Trov,  17,  ro. 

PARS  TERTIA. 

V crfij.  ]  %At%  hac  baUenus ,  quomodo  tempore  Nov* 
Tefi.  yeri  Cbrifiiani  erga  pfeudoprvphetas  fe  fint  gsfiur%\ 
per/equendo'eos,  quibufcunque  modis  falva  confcientia  queur>t%  \ 
e>:  folo  yeritatis  amore.  Quoniam  autem  qua  cs£  Diafo 
li  yerfutia  ,  bac  multis  infiillare  ac  fuggerere  potsrat  'g| 
dais,  quando  Chrifium  jam  incarnatum  ac  mifere  femper  af+ 
flittum  yident ,  pracipue  yero  cum  eum  capt ,  confiui,  fii 
gellari  &  crucifigi  cernunt ,  etiam  jummis  facerdotthut  & 
iiquis  pbarijais  >  qui  alijs  longe  fanbliores  babebantur 
fitpulantibus  ,  ecce  pradiSfum  ef£  ,  fore  ut  pfeudopropbet 
mifere  tra&eneur.  Hic  Chrijlus  mifere  jam  traftatur. 
E.  ef£  pfeudopropbeta  planus ,  feduilor  (  qua  omnia  Chri- 
fio  in  pafiionis  bifioria  objeSia  legimus  )  2)  E  U  S  bie 
fiatim  pramunitionem  adijcit  <st  per  BCCupationetK^ 
illa  omnia  dituie  h.  m.  non  ef£  quod  quifpiam  in  fili* 
meo  ad  tempus  bumiliato  cjfendatur  %iatth.  1/,  6* 
quia  pradico  ita  futurum  ,  &  grayifiimo  S.  SanUa  Tri^ 
nitatfs  confilio ,  ut  ita  genus  bumanum  ipfe  redimat ,  pr$ 
illo  omnis  gentris  mala  &  mortem  ipfam  Jubiens  ,  &  nozu 
ex  bominum  arbitrio  ,  fed  ex  tnea  T)  E I  patris  permifiio* 
ne  Joban.  19,  u.  imb  immifiione  Ef  7-  8*  /J.  tantis  cru* 
tiatibus  obijcitur  ,  quippc  mediator  1.  Timotb.  2,  6.  &  to* 
tius  mundi  Xvt&v  vitHima  %Jattb.  20,  28.  loban.  1,  29.  E» 
pb°f.s%2.  ex  cujus  jam  abfoluto  redemptionif  opere  ommnoid 
ccn/icuturum      ,  ut  EccUfia  Nov>  Tefiamenti  illa  obrin- 

gant 


ZACHARItE.  f 

ant  bona  >  Qiia*  batienttt  funt  praediUa,   &  tum  multis 
tr  Evangdij  pradicationcm  ad^ocatts  conferenda^».  Id 
nim  quod  jequitur ,  ego  D  E  U  S  pater  de  Filio  meo  lom 
uory&/?ocef£d[&um  Jehova?  Domini  Exercituum ,  a ui 
anto  ttmporvs  inter^alio  ante  pradico,  ut ,   cum  jam  f- 
Tcnerit  >  animi  piorum  non  conturbentur ,  fed  in  memo- 
fiam  bujus  vaticinij  regredicntes  fibi  fubijciant ,  fe  apud 
^acbartam  prophetam  id  legijfe  ,  yel  ex  eo  explicaturrL» 
vudiyijfc.    Sic  ttaque  tempore  pajfionis dicam  DEU  S  pa- 
r*r,  gladie  >  perfecutio,  vulneratto ,  crux  ,  calamitas  ,  ad 
meum  jujfum  evigila  &  veni  fuper  paftorem  mcum  Jc- 
fum  Chnjium  fup.  cap.  u,  4.  7.  non  vulgarem  aliauem,  in- 
fUam,  paflorem  nudum^  hominem  ,  fed  concra  viruiru 
fsu  bominem  auidsm  ,..  jed  per  unionis  gratiam  veruwus 
DEU%1&  mium  T>El patris  proximum  heb  n??> 
utjsti  utriutijueyocis  magna  ef£  Iul^aqtq^  &  ipjce  magnum  h. 
U  continsnt  myjlerium  Trimum  enim  dtcitur  Cbri* 

Jlui  f}g*»$(>umc,  Ealejm  fjonfws  rex  ac  dux  ratione  hu* 
tnana  natura  y  yide  Jercm,  31,  zz  &  que  in  boc  diblum  funt 
aJlata  in  exerc.  bilb.  pag.   93.         deinde  f^py  notat 
fintle  &  proprle\  mn   auemytf  proximtm  ,  qui  dicitur 
in  vcl         vil  Si^jJ-  fcd  intimum  ,  qui  e  regtone  in  con- 
jfietlu  alkujm  aut  ctrca  eum  femper  ef£,  prajid   ad  0 
mnia  amici  ojficia,  ad  quavis  JerVitia  promptw  &  para- 
4us>  quoniam  de  tali  ufurpatur  Levit,  6,  z.  &  19] Ui.  17.  & 
%ad.  npv  ,  id  ef£  fecundum ,  juxta  ,  circum  di  ducitur  ,  & 
ix  fmili  phraji  de  intima  familiaritati  ,  qu*  p»t:f£  ejje^j 
intcr  bomwes  ,  ufurpata  Genej. '  z>  18.  ubcrius  decla*. 
rari  potef£.      Et  quoniam   VEUS  pattr  ht  l.  honorifico 
hoc}  \  fuodfit  prQxjtms  fum  )  imd  tantum  yero  DE  0 


In  finu  e$e 


if4t  |        CAPUT  DECIMUMTERTIUM 

Chriftmi-Uompetente  nomir.e  appellat   Chrifium  ,  id  inie  colligi* 

characier  bypofttftos  patris ,    &  fflendor  gloria  tllm 
Colcf.  /,  /y.  Hekr+i,     tanquam  ex  adyerfo &  unacum  pa» 
ter  aternum  micansy  lumen  «V  iumine  ,  &  Deus  yerus 
de  Deo  yero,  quique  ef£  in  finu  patris  Johan.  i,  17,  utuxor 
(  fi  parva  licet  componere  magni* ,  fcriptura  tamen  ptr 
hancphrafin  duee^)  in  finu  vin  Genefi  idy  y.  Deut.  /?>  69 
2S>  y-f.  ^6.  z.  Sam.  n,  8.  %lich.  7,      ipfi  maxime  famiii 
ris  &  conjunUa  conjunclionts  yinculo    arclifimo  ,  j«* 
cmnia  fecundum  diyinam  ndturam  per  fe  tantitm  pof* 
funt  inteUtgi ,  &  proinde  quia  Chriflu*  cf£  fiociu*  vel  pro* 
ximrn  patrps  ,  patri  fy*c#^^  ,  coaqualit  majefiate  &  gh* 
ria ,  yertu  &  aternu*  erit  DeitA ,  quod pro  ratione  V-  Ttft* 
hic  declaratum  ohfiurius     in  2v.  dtlucidius  fuit  cxpiica* 
tum   &  prohatum  myfterium.       Sic  autem  Deut  pattr 
Perg*e 5  gl*di*  percute  paftorero  meum ,  &  fic  difpeigen* 
tur  fju-s  oves5  qnod  de  quo  fit  tnteiligendum,  docet  Chri* 
fiusipfe,  quando  %/latth.  26,  31.  %larc.  14,  17.  defefniii^ 
^Apoflolis  hoc  eff*  pradicHum   dtmonftrat.       llle  cjiWU 
dum  capiehatur  ,  dr  velut  oyis  fnaUatkni  deftinata  ah 
ducehatur  ,  omnes  difiipuH  fuga  fihi  confuluerunt ,  Chri* 
Jlumfa  folttm  reliquere,  ut  etiam  ipfe  pradixtt  Johan.  i6>  $2* 
&  eyentm  comprehayit  %latth.  z6,  $6.      lilud  vero  nf 
rninem  turhare  dehtt >    quod  quando   apud  prcphetanu 
ef£  in  imperatiyo  lf\  percute,  fcut  etiam  gr#ce  yerfum-* 
olim  vx&Zg*-»  oratione  direBa  ad  gladium  ,  apud  Ey*n~ 
perfona-    gelifiam  fit  futurum  Tramfa  percuttam  in  prima  etUrn^ 
rmu.     \perfona,  quafi  Devs  ipfe  percuteret.       Cum  enim  gU* 
[ditts  ifie  non  nifi  Dei  juffu  Chrifium  percutiat ,  menti 
'  koe 


Chriftiu  ve 
ruf  Deus. 


Tercutt- 
turpajlor, 
dijpcrgun- 
tur  oves. 


eenciUa- 
tio  tempQ- 

rum  & 


lmyerati- 


Apoftoli 
rednttfr 


ZACHARI2B. 

\ocad  ipfum  ut  Cdufam  principalem  refertur,  &  alias  fiepe 
mperativuA  apudhehrtos  pro  futuro  ponitur  Gencfi  20,  7. 
lcut.it,  p*  Troverh.  $,  4.  dr*,  4.  &  20,1$.  Tfitlm.  $7>  n.  vuspofu 
uemadmodum  etiam  conftat  ex  coUatione  loci  Efi.6,g.  uhi  ImAmo- 
erativus,         ,  &  allegatione  ejufdem  Tbdatth.  1$,  i+.  Att\ 
[to,  z6.uk futurumkvsicm ,  auihu*  adjunge,  fu*  ditla  fiunt\Bfa.  C,f\ 
)dj4mcs$>2f.26.  27.  de  generali  conciliatione  ditlorum ficri- 
nura,  au*  aliter7  auam  extant ,  aUegari  in  2V.  Teft.  vi> 
Untur.    Verum  enimyero  cum  Chrijttts  paftor  ita  percuti- 
*ur7  &  oyes  dijjerguntur ,  anne  jam  de  Ecdefia  atlum  erit, 
&  omnes  promijjiones  hatlenus  fatlte  irrita  ?  non  ita  ,  quia 
Hatimpaulbpo^refurreUionem  reducam  manum  meam> 
inam paulijper  7fihi  ipfos  relinquens ,  fiuhduxeram  ,  ad  par~ 
yaloSp  videlicet  apoftdos ,  corumfa  fimiUs ,  quos  congrega^ 
ho>  &  congregatcs  conjeryaho,  Jtcut  etiam  eyenijji  legi^ 
rtm  Matth.zSt  Marc>i6.  Luc.zt*  Joban.zo,  &  iu  AUor* 
utapp* 

Verf.  s.  )  Hofce  dutttn  ,  fuos  fie  Veus  mundo  pere- 
mte  mirahiliter  conjeryaturum  ait  JeioVa  per  aliquot 
lircumfiantias  defcrihit  ,  auarum  1.  qualitas  ,  auod  fint  ^otxe9* 
paryuli ,  verfiu  pracedtnte  2.  quantita*  ,  paucifiimi,  vix  -^^f^ 
terti*  hominum  pars ,  hoc  yerfiu.  3.  calamitas ,  crux ,  4. 
froprietas  ,  dotlrina  &  fides  f.  fiecuritas  ,  promijfio  hcne- 
yolentne  DE  /,  verfu  fiquente  nono.  Nam  erit ,  dicit 
forro  Jehova,  in  tota  hac  terra,  inquaEyangeliumM^ 
Chrifto  pajfomortuo  &  rejufatato  puhltce  pradicahitur ,  Ut 
partibus  duabus  in  ea  ,  fua  culpa  fiuo%  vttio,  excifis  & 
exfpirantibus  tertia  viva  relinquatur  &fahafiat  in  ea> 
fmfer  {arahokm  a  Cfcifto  propofitam  Luc,  s,  r.  &  lufu  ^0 

Tauli  murl 


S  TertfaJ 


^jprohan. 
tur  ut  M- 
ruw-t. 


Trohatio- 
njtfruclus. 


Chrtfto 
fncdicia, 
fttnt  im- 
fletf* 


l      CAPUT  DECIMUMTERTIUM 

|  Tauli  hac  de  re  ditlam  fentcntiam  z.  Corinth.  2>  tf.  i0> 
Quando  igitur  tertiam  partem  ab  intnitu  libtram  fort^ 
pronunciat  ,  pias  eleclorum  rcliquw  ccrtb  fahandas  in« 

telltgit. 

Verfi^  Tertiam  verd  i/tam  partem  mihi  dereUtlam 
inducam  in  ignem probationis fieu  crucem  >  conflansqs  eos, 
ut  conflatur  argentum*  quodignepurws  eyadit>  probabt* 
tos  >  quemadmodum  probatur  aurum  /.  Tetr.t,  7.  Ef.48,  io.e»: 
quaprobatione  &  affliclione  id  in  Ecclejiam  redundabit  com» 
rnodi >  ut  Ecclefia  propius  ad  Deum  fit  accejfura  >  dr  hic  fe  iflr 
patefaUnruA  clariiis ,  fiquidem  fruftus.illius  purgationtt  erit- 
geminus>  prior ,  yera  Dei  ardens  inVocatio*  pojhrior  >fayo~ 
ris  ejufiem  non  fallens  certificatio. .  Hic  populus  & ;  i$4 
tertia pars mihi  credens >  invocabit  nomen  meum ,  &*g< 
exaudiam  eum  Tfalm%  s°»  ts,  <sr  r-  '/»  dicam ,  populuj 
meusefh&ipfe  dicet,  Jehovaeft  Deus  meus,  qui  m#j 
creavit  >  redernit ,  fanUificavit^    adhuc  mirabtliter  conjir*- 
yat  >  & tandem aternum  falyabit>  quia  beatus  populufillf^ 
cujm tjehoya  ef£  Deusejm  Tfalm.  i4+>  tf.  prxctpue  vero  bo* 
dtcitur  rejpcclufcederit &  dejjonfidtionis  jpiritualx  >  id quofa 
explicatur  fiatis  bene  Hofi  2,  tg%  20.  2^  confer  cxemplumjb 

^Gh*  20,  28* 


LOCI  COMHUNES. 

ExverC^], 

h    Gladie  >  di&um  Jehovse  Domini  Excrcitutim^ 
ChrijH  pajfio  ,  uti  praditla ,  ita  etl£  completa  %latth,  26* , 
S*.  s6*  &  2?>  9-  3$'  Marc       2$,  Luc.  i§>  31.  &  22,  $7.  & 
Johan.         ^8°ri         &■  omnia  Deo  prade* 
«  jfinim^ 


Chriftut» 
pro  r.obk 
fe  objicft 
gUdio. 


ZACHARLffi. 
hiente &  Chrifto  ipfo fcicntc  <Aftor.  2>  23.  &  4>  2l<  foiatt.ij,  /. 
r«Ba  funt. 

I L  Gladie  contra  paftorem  tneum  ]  Nos  omnes 
m  tAdamo  contra  Deum  rebeUes  ,  meriti  eramus  gladinm-* 
Dei  judicis  Ef  27,  &  /4,  ;.  6.  Ierem.  12,  12.  E^ech.  21^. 
#30,  24.  quemadmodum  ceiam  ftatim  pof£laffum  exparadijb 
jcBi  inde  flammantc  gladio  arcemur  Genef^.24.  Sedvenit 
\ltcr  jidam  poflerior  1.  Cor.if,  4f.  &  pro  nobps  noftram  vicem 
abiens  gladio  iUifc  objicit ,  &  per  illum  dolorc  afficitur propter 
iefcftiones  noftras ,  atteritur^  propter  iniquitates  nojiras  Ef 
j78.  quandoquidem  cxponebat  fe  ipfic  facriflcium  fieu  viUimam 
>ro  rcatu  ibid.  yerf  13.  ut  nos  fervi  peccatiper  filmm  liberare- 
nur  7tymf6, 20.  loh.  §,  $2.  $4,36, 


III.  Evigilia]  *Detu  pater  ex  juftitia  non  tantum  ^Propecr 
\ium  noflrorum  peccata  corumfecit  in  Chriftum  incurrerc  j nos  con*& 
Efit.fj,  9.  fed  eeiam  deleBatws  effcconterere  ipfum  ib.ver.fi  13  > 
ut  etiam  7  fuo  modo  ,  in  Chrifto  Jponfore  noftro  coram  patre 
Hebr,7,22.verum  fuijfc  videamus,  quod  dicit  Salomo  Tro* 
verb.  iif  //.  omnino  confringnur ,  qui  fyondet  pro  alio.  nam 
Vetps  patcr  fiuper  Chriftum  varia  mala  adyocat  ,  fummam 
ffaupcrtatcm  Luc.  2, 7*  %latth.  s>  20. 2.  Cor>  8,9  maximam  an- 
xiitatem  %4atth.26yj7.s8.Luc.  22, 4-4-.%1attb.27,  4-6.  grandem 
ferfecutionem  %latth.2,t$hhan.  8,  wAnjimam  abjettionem-j 
Ef.  S3>  2.  s.  6)  Thil.  2,  7.  inferni  borrores  7  mortis  dolores 
Ablor.  2,  24. 


rnun 


IV.  Contra  paftorem  meum]  Sonu*  Me  paftor 
Chriftus  vitam  fuaraponit pro  ovibws  Iohan.  io,  ii.  14.  if.  ut  hx 
vitam  habcant  &  jbundent  ibid,  verft  10.  quomodo  pottf£ 


Chr/fim 
fjftor, 


Deus  u~ 


Chrijim 
Dens  vc« 


CAPUT  DECIMUMTERTIUM 

comparnri  cumVayide  libernnte  paryam  pecudem  e grege  u 
ore  leonis  aut  urfi  i.  Sam.  i7->  i*.  $6. 

V,  .  Contra  virum  proximurn  meum  ]  Vere  quiden, 
Veus  Ef  4-z,  s.  dicit:  Ego  fumjehva,  illud  ejl  no 
meum,  <sf  gloriam,  extra  Deum  verum,  tneam  alteri 
fafto  aue  fitto  non  dabo*  nec  laudem  meamfculptilibu 
dr  yere  efi  verus  Veus  ille,'  iuifoli\eft  nomen  Jehov#Tfalm% 
$3  >  pares  iili  tamen  occupavit  natus  bonorcs  ,  quip* 
pe  idem  ille  in  efjintia  Veus  verus  i.  Johan.  s  >  20,  pem 
magnus  Tit,  2,  12.  Vominus  fuper  omnia  hcnediftws 
Tfym*  9,  s*  Vominus  Vominorum  &  rex  regum  Jpoe% 
i7%       &  *9>  16.  ftlius  Vei  unigenitus  Job.s,  16.  18.  &  j  9 

propriu*  T^oman.  $> 52.  Cujus  Veus pater  ef£  wtjyj^  Ui©* 
loh.Sr  tf.  &]Cbriftu>s  ef£  0  viog  itf  %Sv  tzv  ^pt^»  %iatth* 
16,  16.  eK  quibus  omnihus  facili  inteliigimus,  quod  a  teyo* 
tfyuoig  alijs fi&is yelfaUis dijs  diftinguatur  &  verus  VE  US 
ftt  hic  paftor,  quod  contra  Tbotinianos  bodiernos  no* 
tandum* 

VI.  VcXQAXtbyinfervit  beec particula  ad  redarguetu 
\dos  illos  omnes .,    qui  veritatem  dolorum  &  crueiatuum 

res  fenfit.  •  Cbrifio  negarunt,  Hilarius  ct,<pSctft2ex>;7Xf  &  alij  ipfo* 
rum  fimiles ,  de  quibus  videatut  Vominus  Cbemnit,  p9 
/.  L.  C  &  de  duahus  naturis  in  Cbrifio  cap.  3.  quibui 
omnibits  cum  eodem  illud'  unicum  opponimus  &  firmifftmum 
ex  Ef.fj,  7*  VE  %E  morbos  nofiros  ipfe  pertulit,  &  ifiCpd^ 
vetq  vocabulorum }  qua  extant  %latth*z6y  $7.  j<?.  Luc.  22^4H 
qrgemus. 

QmfiAt,  A  VII.  Et  difpergentur  oves  ]  Vifiipulorum  Cbri- 
videat}ne  fti  fcandalum  &  fuga  pradifta  >  tyentuque  probata  -,  nos 


Ohiftus 
vere  dolo 


udAtt 


itnoqet       de  nofirn,  viribtts  quicqttam  cum  Taro  pr€ 
_   _  w  fuma* 


35^ 


Chrijftt? 


|  Deus  elc~ 

m 


ZACHARIJE, 
umamtif ,  cum  cut%  acciderc pofftt  ,,bifce  quod  acciditffcdmt^ 
nores  fimtts  moniti  spoftolici:  qtii ftat  ,  videat,  necadat  /.  Co- 
-intb.  10,  u.  &  proinde  noftram  falutem  cum  timorcac  tremore 
\pcremur  TbiL  n. 

VIII.  At  rcducam  manum  mcam  ]  Chriftus p*~ 
#or  animarum  fidelts  oyem  errantem  &  jam  in  deferto  quaercrc  f 
« fion  deftnit  Luc.  /;>  4. 7.  quipropterca  in  bunc  mundum  venit  ut{ p*J-*m: 
Qharet9  quoderat  perditum  Mattb.  iS,  iu 

I X.  Ad  parvulos  J  Videmws ,  auales  ftnt  in  Eccle- ;  Par™l°* 
fia ,  nempe  parvult ,  quibtts  ueus  reyelat  fui  verbt  myfterta^» 
%tattb.  UyZ^  non  multi fapientes juxfa  carnem ,  non  multipo»[ 
tcntes,  non  multi  nobiles  ,fedftulta ,  infirma  &  ignobilia  bu- 
ptsmundicligU  Deus  /.  Corinth.hzt.  27. 2$.  Deu*  enim  emnium 
fupremm  non  quac  fupra  ipfum  effe  yolunt ,  fedqua fc  infra  cum 
cfje  agnofcunt  curat  &  probat  Tfal  //j,  /.  6. 

Exverfu  8.] 

I.  Partibus  duabus  in  ea  ( terra  )  exeifis  &  exfpi- 1  Multi  fg 
rantibus  ]  Sempzr  major  hujus  mundi pars fuovitio ac cuipa 
ptrit,ut  pluribus  a  Cbrifto  exponitur  in  parabola  Luc.Srf.quem* 
admodum  pleriq3  ex  AZgypto  cduUi  *Deo  non  placcbant  ,fed\n 
dsferto  proftrati  funt  /.  Cor.  10, 

I I.  Ter  tia  relinquetur  in  ea]  Semper  remanet  qu*- 
iam  Ecchfia,  licet  illa  refbettu  mundi  ftt  parvtts  grex  Luc. 
i2, 32.  &  illa  Ecclefta  Noy.  Teft.  ef^cffcUot quidam  paJ?ionts\ 

\  Cbrtftu  nam  quemadmodumex  cofta  Adami  primi  indormi- 
fcentts  iTjrt  Eva,  bocef^,  mater  omnium  viventium  ho- 
minum  ef£  condita  Gcnefii*  21.  22.  20.  itacx  Utere  Ada- 
mi pofteriorif  incrucc  indormifcentis  adaperto  Ecclefta  vera^» 
&  unica  ntajcr  Mnium  fidtlium&  Deo  vivcntium  exadifica. 
ta  cf$ 


reunt* 


vantur. 


CAPUT  DECIMUMTERTIUM 

Ex  verfu  9.  ] 

I.  Inducam  tertiam  iftain  in  ignem  confians 
utconflaturargentum]  Crux  picrum  kincindein jcriptur* 
confertur  cum  igne ,  &  ipfi  cum  argento  &  auro,  quod  irt* 
illo  folet  probari,  conflari  ac  purgari  TJalm.  66,  iz.  Ef.i9 

&  4-8,  io.  hrem.  6%  zp.  &  p,  7.  %lalacb,  z,  3.  /.  Tetr.*, 
iz.  iz.  z.  Corinth.  /?.  /;.  ComparationfS  autem  bujut  hat 
pojfunt  ofiendi  membra  pracipua  I.  orginfs  aqualitas.  U$ 
emm  aurum  &  argentum  ex  terra  effoditur ,  &  quidem 
yalde  impurum,  dum  adhuc  multum  Jcori*  &  fordium 
hahet  admixtum  :  ita  bomo  caro  de  carne  natus  ,  cum 
primum  a  Vto  convertitur ,  tnultum  adhuc  veteris 
dami  reliquiarum  ipfi  adharet ,  qua  paulatim  de  die  in* 
diem  abfumuntur  1  /  purgationis  utilitas.  yuemadmo* 
dum  aurum propterea  in  ignem  a>njicitury  utpurumeyadaet 
0-  a  fcorijs  libsrctur  :  pc  homo  renatM  cruce  affligitur ,  ut 
caro  rmrttficetur  &  ipfe  melior  eyadat  1 1 L  Turgatorum 
preciofitas,  Ut  enim  attrum  tum  demum ,  cum  purum  ef£7 
in  Vdlore  ef£  :  fic  Chrifiiani  fide  jufiificati  &  cruce  probati 
boni  &grati  Veo  eyadunt  I  V.purgantium  dtverfitas.  *Au* 
rifabri  aut  tnetaliici  non  definune  priujquam  omnes  Jordex 
expurgaverint  :  T)eu*  yero  recordatur  nos  ejfe  puherem* 
&  facit  cum  tentatione  ilium  -4  eventum  ut  poffimus  fuftu 
nere^. 

II,  Hic  invocabit  nomcn  meum  ]  C ruc is  hac  efjfc. 
non  ulumautilitas^quodad  Veum  irecompeSat,  IsLamcajii- 
gationt  tua,  Vomine ,  premente  homines  fundunt  fubmijjam 
orationem  Ef.  <?,  zz.  in  ipfa  angufliavijitant  te  Ef.z6,i6t& 
Z7}6*7<ltf9tn.$i?  18.  ip* 

IILEx. 


t 


ZACHARm  f  igflj 

rn.    Exaudiam  eum,  &  dicam,  populus  mcu5'Dw^. 
fk)  Dews fucs  tandemtxaudtt^  atqut  itahos  fibi  cur#  t/fk-j  tuetur^ 
llendit  juxta  promijftones  fattas  Tfalm.  fo,  if.  &  oi9  /;.  &  j 
/,20.  Efi  )*7>  19-  qui*  novit  fuos  cx  tentationc  liberare^ 
.  Tetr.  zy  9,  quibus  fingulis  ita  acclamat  :  Sic  ait  Jeboya^» 
reator  tuus ,  nt  timeto  7  nam  yindicayi  tt ,  vocavi  te  no 
unc  tuo,  meus  es  ,  Quum  tranfis  per  aquas  ,  tibi  adfum~j: 
7per  fumina ,  ne inundent  te  :  qunm  ambulas pcr  igncm3non 
rttis9  O flamma  non  inccndu  te  EJa.     i.  z. 

CAPUT  DECIMUM 

Q^U  A.RTU  M. 
Argunientunw 

N E  illay  qua  haUenusycr*  Ecdcftx  T>ei  nominc pro- 
mifie  prophetaf  Jud*i  de  terrcni  alicujus  rcgni 
felicttate  >  interpretarentur ,  nunc  tandem  condu- 
dit,  ipfam  urbcm  ac  terram  fanttam  vaftatum^  o> 
*ts  direptum^  homines  maximam  partem  aut  occifum  aut 
ncaptivitatcm  abdutlum,  atquc  itafi  quid  Jpltndoris  politia 
fydaita  cxterius  habuit  >  id  omnc  ademptum  iri  pradicit. 
\ed  ne  contra  hac  grayi  comminaiionc  nimis  conjternaren- 
ur  fidelcs ,  promittit  forc ,  ut  pi*  quadam  fcryentur  reli- 
wi*>  ijsjueper  genttum  cx  toto  tcrrarum  orbc  aggrcgati^ 
itm  mmfici  propagttur  Ecdefta  fcr  Evangcltj  predicatio» 
icm  in  toto  mundo  diyulgatam  ,  poftquam  Jerofolymis  W£ 
g.refa.  Et  quiafieri  non  potc$X>  ut  Ecclefta  yerx,  cujm  vi- 
ta  mcmbra  non  Junt  de  boc  mundo  ?  am*tur  }  fcd  potiuc 

per* 


S5uo  fem- 
per  confi- 
dermda. 


.  I 

|     CAPUT  DEClMUMQtlARTUM 

ptrfecutio  grandis  femper  ei  fit  vel  metuenda  ,  vel  expt 
rienda  9  tninas  grayijfmas  fubjicit  adverfus  eos  ,  qui  Jq 
Brinam  DEf  Ecclefiafa  ccetnm"aut affernantur  ,  aui 
fierfeauuntur  ,  quartim  vigore  futnrum  ef£  ,  ut  illi  p*. 
reanty  &  ciyes  Ecclefite  fanclitati  vita  fiudsant.  Qw- 
modo  in  toto  capite  duo  potiffimum  in  tota  vita  fempef 
confideranda  proponity  Impios  verbum  VEI  nighgenm 
tnanens  exitium,  &  pios  T>Ell  %i  diligentes  beantenu 
Utum  exitum ,  manurn^  DEl  illis  grayem  ac  in  maU  im* 
peUentem  rhis  verb  fuavem  ac  miferias  repellentem ,  illi  ut  pee« 
nitentia  ferid  ifiam  pneveniant9  hi  ut  confidentia  pia  ci  4(1« 
veniant% 

Topularem  dividendi  rationem  cum  feauimur  ,  c*piti\ 
hujttf  poffumus  conjlituere  partes  +.  In  I.  de  Judaoruvu  \ 
maximam  partem  exitio ,  urbis^  Jerofolyma*  excidio  //. 
de  gentium  in  eorum  locum  ftbflttutione  ac  fprtuna  varia^\ 
III.  de  pcsnis  contemtorum  &  pcrfccutorum  Ecclefa  IV. 
de  illorum ,  aui  ad  Ecclefiam  funt  conyerfi,  in  cultu  diyin$ 
perficiendo  ardore  &  deyotione.    Quia  vero  propheta  lic 
It  Vartes  Prb^lxlus  enarrdt  promiffionem  fupenori  capite  yerf. 
dux.        fatlam,  fore  ut  duabus  ^udceorum partibus  excifis  tertia  jaU 
u       yetut  9capitis  hujwsduce  erunt  partes  principales  >  una  malo* 
rum  internecio,  auando  a  Tito  Veffafiano  Judtea  tota  va* 
(iabitur ,  ipfa  urbs  fanfia  folo  aauabitur  >  dr  reliqua  betli 
malos  male  perdent  yerf.  i.  &  2.  altera  bcnorum  & ad 
2)eum  conytrforum  conferyatio ,  qua  pars  >  quia  erat  pro- 
pter  credetites  magis  inculcatu   neceffaria  ,  etiam  pluri* 
hws  explicatur>  dum  promittuntur  hac  duo  ,  adyerfano* 
rum  profiigatio  (  prokpttci  vcrf.  }.  propofita  9  at  poftea  * 
£        ~  ~     ^   t~  verfn 


Anahfis 
1. 

Tartes 
quatiM) 

i. 

z. 

4. 


ctus  /. 

k 

4-. 


terfiu  tz\  phribus  txfofit*}  &  rerum  omnium  adfitluttpu 
norum  naejfariarum  fubminifiratio ,  inter  quas  pritnb  o- 
nnium,  fons  omnium>  declaratur,  nempe  gloriofia  Cbrifii 'vrxdica^ 
n  ccelos  afcenfio  ,  apo/lolorum  in  totum  tcrrarum  orbern  e~  tionifEvab 
nifflovcrr.*.  unde  primb  hominum  coriverfto ,  conWforum-  &el$eff*- 
fuemirabilis proteffio  verfif.     Sccunao  ,  perpetua  hcclejne 
\\Uuminatio  verfi.6.  &  Jehoya  agnitio  yerfi.  7.  tertio-,  percn- 
nts aquarum  vtventium  intotam  Ecclefiamfe  dijfundentium 
rcaturigoverfi 8.  quartb  veri  cultus  diyini  infiauratio  verfip. 
yuintoi  impedimentorum,  quibtts  &  curfius  Eyangelij  fiftiy 
&  Cbriftiani  noyi  terreri  poterant ,  fiublatio  verfi  io.  &  iu 
porrbvcrf.iz,&  fequentibus  redit prophcta  ad  jam  fiepius  cce- 
ptam&  nondum  pertextam  explicationem  de  adyerfiariorum 
Ecclefia profligattonc  (  vidcfiup.  iz}  p.  &  /j,  s,  fiup.  in  hoc  cap,  j 
verfisO  ubiinimiciac  hoftes  Deivelplane  perdemur ,  fifue-  HofiiuttLs^ 
rintobftinati9  vel  ad  Deum  convertentur ,  fi  fuerint  plagis  Bcclcfiit 
cmendati.    Nam  quod  ad pertinaces  ft>ettat>  dtvinitus  pla*  \?™fli£rh 
ga  ajficientur,  in  corpore  fuo  tabc  verfin.  in  animo  amen*  1 
tia  verfi  t$.  in  opibusfaw  deprtedatione  verfi  i*.  in  jumenits  o- 
mnis  gencris  calamttate  yerfi  if.  quod  yerb  ad  eos9  qui  Dti 
iram  mctuentes fie  conyertunt ,  attinet ,  veri  Chrifitani  Deum 
rite  colcntyerfi  i6t  hypocrita  &  refiraUarij  manum  Vei  ejfu- 
gerenon  Valent ,  quando  vcmet  fapcr  eos  in  legc  denunctata 
makditlio  verf  17, 18. 19.  illi  autcmfefiua^  omnia  Deo  corifie- 
trabunt  yerfizo,  zt. 

PARS  PRIOR. 

Verf  t.  )  Qttod  fiupra  capite »  '//,  /.  dixerat  propheta^> 
*pvi  1 ihane  portas  tuas  5  nunc  porrb  explicatj  dr  urben-* 
or^m  3u^"i*'l"9       **ntum  oppugnatum  ,  fid  eti;m-> 

«^frf*  ,'XjfU- 


&4 


*Dtes  ul 
tjQtiif* 


\     CAFUT  D-E C I M U  M Qll ARTUM 

expugnatum  iri  pranunciat  ,f  in%  hoc  yerfu  tria  indicat  ,  pru 
mo  temporis  commemorationem  ,  deinde  quid  Jit  Judais  e- 
yenturum,  &  deniqus  cujusjuffu.     Ecce  ( qua  particula  ad 
oraculi  certitudinem ,  ac  rei  grayitatenk  exprimendam  fa* 
cit)  dies,  dr  quidem  ultionis  Joel.  2,  /:  2.  Sophvn.  /,  7. 8. 
verituraeft  jehovae,  jamexhibito  maleqite  a  rjudais tra* 
Hato  atquedemumincruce  fublato  %Leffiay  quum  dividc- 
tur  fpoiium  tuurft >  6  Jerofplyma*  in  medio  tui#* 
%omanos  rerum  Dominos,  Tuum  Veffaftanum  ,  alios%y 
poftquam  omnia  jam  deyicerunt  &  expugnayerunt ,  narru 
v&qv  gt&jiQv  hic  prius  de  ffolijSj  poftea  de  hello  ac  viftfo 
\rja  agit,  at%  ita  monet >  non  ejfe  auod  exhihito  %/leffia  re* 
\gnum  corporalc  ff  erent.judteL     Neque  vero  etiam  illud  ca* 
ip  medta  t  ^  i^cpi^H  f  qUod  dicitur ,'  in  rnedio  tui ,  fed  not*nte  Hr$i> '' 
ronymoidinnmtur,    Soletfrequentsr  hoc  accidere  y  u: ,qu* 
fubito  impetu  direpta  funt,  foris  iriagro  aut  mfolitudtn^j 
diyidantur ,  ne  forte  hofles  fuperveniant.    Hic  autem  tan* 
tum  malorum  pondm  incumhet  >  ut ,  quce  direpta funt ,  m civU 
tatis  medio  dividantur  pro  fecuritate  vicloria.    Infpice  que. 
dicla funt  loel  i>  9.  Hobadu  v+ 

Verf  2.  )  Hanc  autem  ut  tanto  facilius  credant  prai> 
frafti  ludtei,  jam  porrb  numerum  hoftium  ,  urhis  cala* 
mitatem^  Cr  in  hello;  fuper/iitum  cxihum  defcrihie ,  quod* 
\que  paucis  dixerat^  per  partes  txpticat  >  de,quibus  videa* 
\tur  lojephus  lih.  1.  de  bello  Iudaico  cap.  1.  &  3.  lih,  cap. 
j#  lib.  7.  a  cap.  17.        ad  20.  ita  dkit.  lehoya  Dominu* 
gxcidkw'  $e  £xwcituum.      Recipiam  enim  &  congregabo  mesc 
jerofoly-  ^cspias  >  ut  de  rebelli  populo  fumam  fupplicia  OlDnes 
w**       Itevcontra  jerofolymamad  belJum>  &  cap^^r  civicas, 
U   -  dirk 


urbe  jpolU, 
Ut. 


quod  pijs 
fuit  falfr 
\  tare* 


ZACHARI^ 
«iiripicnturque  domus,  &  foeminx  comprimentur,  & 
CXlbitpars  Civitacis  ,  quapejie  fame  &  bellonondumperijt, 
in  deportationem ,  q ux  omnia  fub  Tito  V t/paftano  conti- 
??ruxt,  ft^uidcm  pler*q3  gentes  tiim  7{omanis ,  quorum  bic 
dux  erat  ,  parebant  ,  at%  ex  illis  exercitum  collegerat  ,  cl 
vitas  ef£  capta ,  «des  direptte  &  incenfe  >  &  wulti  in  exi* 
lium  abdutti.  jic^  haec  eDencre  Iud#is  intredulis  >  qui  mu 
tias  7)  E I  /pernebant :  reliquvs  yero  prcpter  exs  conjltrna- 
eji  0  &  ad  V  E  U  %4  reyer/ts  Jalutaris  fnit  illa  objidio  &ex- 
pugnatio.  praterquam  enim  quod  multi  pij  ante  eam  concef 
fere  Tellam  >  ibique  fecure  latitarunt ,  pauci  mirabiiiter  a  i 
VEO  protecli  Ecclefi*  i>er&  Je  ajjaciarunt>  jam  Jutis  alio- 
rum  malis  eruditi  >.  quid  fit  pericli ,  Jehovam  Jpernere  >  nec 
filium  veUe  ofcuUri ,  &  Jic  refiduum  populi  >  miriima^ 
feu  tertia  illa  popuU  pars ,  fupr.  tf,  $.  gt  non  exfcinde- 
tura  civitate,  ita  ut  non  amplius Jit  chitas,  fed  conjlitue- 
tur  Ecdefta  Z)  E  / ,  qu*  cf£  domut  magna  &  templum  fiiri- 
tutle*    lca  enim  hebraifmus  iUe  r"*YJ3}  explican- 

dtff  >  ut  notet  rci  cxcidium  >  ftcue  Ejl  i?}  i.  &  ?>    confer  qux 
ditfaftint  lon. 

L  O  C  I  COMMUNES. 

Ex  verfu  1.  ] 

Ecce  diesventuraeil  Jehovae]  Deusmalap&nzfa^  nultDetu 
cttex  jujiitia>  eadem  t..men  ut  cayeantur,pr*dtcit  ex  mijlri-  fncdiat. 
cordia  Amos $>  6.  7.  Bene  illi ,  qui  corrigitur  nunc gradiUiQ* 
nt*  maleiI2i>  jui  pojlea  affligiturmalediclione^,. 

Ex  verfu  2.] 

1    Recipiamomjaesgcntes]  Veu^VominmExerci-  Crc4ti{r/i 

2  tuum 


m 


bellis  pr.f 

VA. 


ftrJe  Fc- 
clefix  fe~ 


4j)eo  mti 
raculose 
eum  fer- , 
yante. 

Mosfcri- 


GAPUT  BECIMllMQjlAllTUM* 

tuum  facile  contra  malcs potcf^  coger§  copias^  cum  omnesxrea- 
tura  ipfi  lihenter militent. 

1  h  Refidaum  populi  non  axfcindetur] [Dtiuin 
irarecordatar  mifericordiee  >  &fiquisbancnonfpsrnit>ftat'm 
eum  clementem  patrem  cernit  r  quem feverum  Judicemante^ 
timerenecejfe  hahuit  Hah,$y  2,, 

pars;  posterior;. 

Verf  5.  ]  Qutvero  caufa  hujju*  mirandi  effe&iu,  quoi 
Ecdefiatn  medijsturhis  tutafutura  ef£>  contra quafyps  diafa* 
liminas  ac  fortuiae  procellas  ?  illa  unica%  quod /Deu*  pro  fm 
popnlo  pugnet  contra  gentes  inimicas ,  aliof%  Ecclefu hoft\ 
Nam  procedens,  cum  anteaquafe ji occultavit \>  dumop*m-> 
nontultty  Jchova  pugnabit  contra  gentes  ilias>  quaai 
Jerojolymam  Jpirituulem  feu  Ecclefeam  oppugnandam  conye* 
nerunt.  pu^nahit  autem  dwihu*  modis>9  vt  verhi  &  miraculo* 
j  rum potentia ,  ut  antea  in  Vct,  Tcft. pro  Juis ludais  quo 
!pagnavit>  die  inquam  belli  vel  conflidtus,  quando  fa 
'  ipje  mirahiltter  ex  aieo  fuis  juccurrit  C7  hojtes  fudtt  >  iilts  omn 
bws  modis9  quihu*  unquam  u/us  ef£  ad  deheliandos  fuorui*\ 
boftes ,  ijs  utetur  in  initio  7\[oy.  Tefi.  quando  arma  fua  0*- 
mttia  exprdiet ,  copias  educet ,  quihws  illos  fundat  aeque  de+ . 
leat.    Hit  enim  mos  ef£  fcripturcc ,  pradpue  in  librvs prophe*  * 
tuis  ,  ut  in  beneficijs  qute  fxhihenda  fuh  2\[oy.  Tcfi.  narrat, , 
recordetur  &  cxplicet jam  oiim  hebrais  exhibita.  confer  Efa.  9, 
4  f.  &  10%  z6.  cum  Exod.  14.  ludic.  7. Efi '■>/,  16.  Hof.2,tf*. 
J^ach.  io7  7.  vidc  ceiam  qua  ditla  funt  ad  %Amos  2,  6,  n. 

{Veif  4  ]  j  Qtiando '  autem  hoc  futurum  ef£  ?  tum~*> 
poftquam  ftecerunt  pedes  ejus»  nempe  /ebovefugnanttt 


ulo* 

7 

mU 


Mons  olu 


Z'ACH  ARI£\  3^7 
mtfU  populo  fupr.  yer/s*  die  illo  {qu* phafts  apud  pro-  Die  illt. 
ieuu  de  fe!icttate&  conditione  Eccleftx  NvV.  Tell.loquen- 
es,  ut  fepijjimtjam  declarutum  ef£,  totum  Nov.  Teft.tem- 
>u*  denotaty  non  vero  prtecise  aliquem  temporis  articulum) 
iiper  montem  olivarum,  qui  eflinconfpedbu  Jerofo-; 
ymorum  ab  oriente ,  &  abea  urbe  tantum  diflat  ttcr  fab- 
hathi  sA%or+ i,  u.  boc        bis  mille  pajfibus mxnoribus  >  qui 
feri  unum  milliare  germanicum  conjiciunt,  ut  in  h.  I.  plu- 
nbus  demonftrat  Tremelliws ,  &  poftquam  Domino  inde  in 
kcelos  fublato  fciflus  fuit  mons  olivarum  medius  orien-  quomod$ 
'tem  &  occidentem  verfus  in  vallem  magnam  valde,e-  fhfm, 
jufque  pars  una  recetfk  jamad  aquilonem,  &parsejus 
altera  ad  auftrum ,  ld  quod faftum partim  in  dieafcenjionis, 
tum  pedes  Chrifti  ftabant  ih  hoc  monte  &  ipfe  priujquams 
afenderat ,  prcecepta  apoftulis  dabat  ut  in  totum  terrarum 
orbem  Evangeliumdivulgarent.partim pof£  diem  Tentecoftes, 
cumjam  ipft  Spiritm Sanfl/ts donis  miraculojis  erantinftrntli 
&tn  omnem  terram  tgrejfi  vcrbum  Evangelij  prtedicabane, 
quemadmodum  complementum  huju*  vaticinij  defcribitur 
Mattb.  2$,  16.  %4arc*  16 ,  /j.  Luc.  24 ,  w.  Acl.i*  z.itaemm 
ffmtualiter  motis  ille olharum ,  ad  quem congregati  apofto- 
li  fuerant,  dwifws  fuit  in  omnis  mundi  angulos ,  cumfe  illi  in 
hdfce  contulerant  ,  ita  ex  monte  fatla  etf£  yaUis ,  ex  juper- 
bohumilif,  ex  curyo  reSlum ,  ex  ajfero  planum  tnfr.verf. 
io.    Hanc  autem  viterpretationemut probemus paucis,  pro- 
fter    diycrfttatem     explicationum  ,    quarurn  non  nuttas 
brevitcr  [ubijaemu* ,  necejfarium  erit; .     Tartitula  itaqueU  iJ  ef?> 
V  quod  pro  poftquam  feu  hebreo  qumdojj  ufur^y^U^ 

fptur >  ex  fequentibjfis  fycm  erit  eyidens  Exod.  16,  20 

A44  EJa 


i6z  \       CAPUT  D^CIMUMQllARTUM 

Efd.       4.  ■Lcvtc.  o>  zz.  atque  ita  fi  per  praterhum  ,  norL 
verb>  nt  yulgo  fit  y  per  fnturum  verbum  ipfum ,  ftcut  etian 
explicanw*  >  pQtijfima  T^bera  contra  hanc  intcr» 
~$Qt)(Utur.  \fretationem  direSia  objeflto  (  quod  pcftqvam  propheta  vcrj{ 
|  u  z  4$.  de  yaJLitione  urhfs  dixijjet,  non  pojlit  jam  demumiyu 
continuo  vaticinio  agere  de  Chrifti  afcenjione  in  ccelos >  Jiqui* 
dem  htec  iflam  mvs  quadraginta  annis  anteceffrit )  nos  non^ 
ferit  5  &  omnia  fatU  hene  cokterent.       Torro  Ucet  in  thtji 
facile  largiri  pofftmus  ,  qnod  ipfe  cum  Junio  fftc  prajitpm 
Cre<itur<2  \ponit  >  videlicet  quod  a  majtftate  D  E I  judicis  creaturi 
ttmeat  a-  in  fcriptura  contingere  hoc  dicatur >  ut  tremant , 

fme  Da'  \gian^  dxfftliant  a  facie  D  E 1 '  Tfalrn.  i8}  8.  &  U4>  s*  t-7& 
|/.  7$eg.  19,  u.  Efa.  64>  i.  tamen  num  hic  in  hypotheft >  &  kk\ 
\loco  id  militet  >  qua/tionis  efj[,  &  nondum  ab  ipfis  prohM 
tum.    Qupd  etiam  fequitur  yerf.  /.  fugietis  >  hoc  non  co'n» 
ficit  >  extraordinariam  ac  miraculofam  DEI  prajentiartu 
hic  preedici)  quandoquidem  yeniente  D  E  0  per  Juos  apojlo^ 
los  in  prtedicatione  legis  &  komines  confternati  &  a  Juts  pet*  I 
catis,  yelut  fugientes  ,  difceflijfe  Uguntur  Atlor.  z,  37,  0» 
*9>  tjh      T^ihera  quidem  per  montem    oliyarum  intsHigit.  \ 
gentiles  convertendos  >  ed  quod  oleum  mtjtricordiam  notcty 
qjuam  ipji  funt  confecuti  ;  jed  tum  in  hac  fgnifttation(j9 
vocabulum  non  extet ,   haHenws  tantum  dmt ,  non  prb* 
hat.    ^unij  vero  aliorumque  fententia  textut  ipft  >  cujws 
literam  non  facile  de/irimus,  non  congruit.   cur  cnim  itd+> 
exafie  SpiritM  SanUm  mtntionem  faceree  omnium  mundi 
plagarum  ,  in  quas  perveniffe  fcimu*  pradicantes  Apo* 
ftolos ,    montem  olivarum  ita  disjeclum  aut  dfteclunL* 
ejfe  non  legimns.       Ex  eodtm  refutari  potef£  Danm  ni~ 

mi* 


jtiberft 


Jumf, 


VAiitti  ex- 


ZACHARIJE; 
\iis  jejuna  explicatio  7  quodpcdes  Deiin  monte  olivarum  fle- 
nt9  quum  ibi  ho/iiles  %omawrum  copix  caflra  pofuerane, 
Irquqdmons  ipfe  Jit  JHJfn*  tum  cum  ab  illis  profodtebatur. 
^He^enirn  ille  extrcitm  ef£  pedes  Dei  >  neq^in  omnes  mundi 
ymgulos  bunc  montem  perfoderunt  >  qua  omnia  quamvps  latius 
Lplicareforet  in procltvi  /  tamen  cum  non Jmt  magni  momcn* 
1 1  adfcqutntia pergimm. 

Ferf.f.')  Dum  autem  apofioli  a  Chrifio  ad  montem  o- 
i  \ivarum  injirucli  pojiea  in  totum  terrarum  orbem  egrediun- 
\nr  pradicantes  pccnitentiam >  &  incipientes  a  IcroJo!ymis7 
\jos  ludtei  primiim  vocabimini>  &  tum  fugientes  vosval- 
mtxi  montium,  puta  quam  Qem  efficiet  ex  monte  oliya- 
'uminp^rtesdivifo >  qxxum  ipfi  Vcu-s  pertinget  ad  vallem 
nontium,  &  qime  antea  erant  elata>  deprimet ,  fugietis^ 
lnquam>ad  montem  quem  felegit  Vominn*  veiut  rem~> 
ircciojam  apudfe  depofuit  >  atque ,  ut  dicam planis perJpicui/% 
vcrbis,  recipietis  vos  ad  Ecctefiam  &  domum  Deixcum  vos 
ilibx  miniis  tutos  fore  audiatis%  &  haec  fuga  provenitt  tx 
ftrio  7)  E 1  metu  >  quem  vefiris  peccatis  yos  antca  gra- 
tifitme  offmdijfe  inteliigetis >  fic  fugietis*  quemadmo- 
dum  fugi^batis  rn^tu  terne  motus ,  diebus  Huzzia^ 
regis  judae,  de  quo  Amos  /,  i.  quando  venit  jehova_> 
Deusm-us,  ^omnes  faivfti  ejus  Angeli  tecum,  SEe~ 
lclcfiafunr,  tib\adfiant>  tibi minifieria pratbent  ex  Dciman- 
dato  Tfalm.  9h  i.  u.  Dan.  8x  i$>  Hebr.  z,  i*.  &  illos  apojhkrum 
pios  conatusadjuvanr  >  qua  etiam  et\  fimplicior  finttnti<u9 
quam  qu*  ajudicio  extremo  hac  verbaacapir ,  id^fiquenti^ 
Jirmant  bo'  mcdo. 

Verfi><  ).  Et  erit  die  iUo \  /e>*£  univjrfalem  EvangelJ 
\  ■  *  pr<*- 


reijcitun 


$70 


erh 
luxpecio- 
f<u>. 
AlioYUtn 
exflicatio, 


rationibus 
refutatur. 
t. 


CAPUT  DECIMUMQUARTUKT 

pradicationem  >  ut  major  lux  Ecclefea  affulgeat>  quanL 
katlenusf  Jblenduit ,  &ut  dies  agnitionis  Je/jo-v*  non  Jit  y* 

Irtus  ac  mfeabtlis  >  modo  ferenu* ,  wj&^o  nubilit*  ,  rw< 
aquabili^tenore ,  quam  diu  VFAJS  volet  ydecurrat.  Nor 
enitncnttum  lux  preciofa  &  denfa,/*«  tmebris  obnubi 


ur. 
/ir. 

1 


/^f^,  qualis  efje filet fiepiffime  tempore  bjemis,  cumnixt 
ras  obruit.  Et  hac  feententia  mtgis  fe  probat>  qttam  iHt 
quafe  futurum  pradicatur  >  ut  non  fit  tum  dies  ferenus ,  am 
lis  folet  haberi  in  predo>  feed  omnium  rerum  flatus  dwltu, 
ut  neque  triumphe-nt  pij  ,  nec  tamen  omni  ffe  libertatis  far- 
tisquemeliorisfent  defhtuti.  'Rgtiones  mete  funt:fentcuj 
quam  prtejudicio  >  quod  htc  de  confequentibus  pr$dicati 
uniyerfalis  Eyange/ij  agatur>  &  qutdem  ijs>  qu&  ex  p> 
Dei  acperfe  ey.eniunt.  perfecutio  autem  illa  tantum  per 
cidens  &  malitiam  homtnum  obtingit.  yideverffeq.  drj 
inde  quod  hlc  obfcure  dicitur>  perfficue  verfu  fequente  ex< 
plicatur  erit  lux  ac  proffer  feucceffeps.  Denique  de  perfccu* 
torum  poena  verf  iz.  dum  agitur >  ibi  etiam  de  perfciutiow^ 
traBari  verifemile  cf£.  "lJP  autem  quod  nottt  rarum  quii 
alibi probatum  cf£. 


Verfe  7.  )  Et  haUeniu  (quodquartum  argumentutiu 
ejfepotcf^)  a^oici  fequitur  %mc.  •  fed  erit  dies  unus  con* 
tinuus  ac  perfeblus  ,  quem  <$ciet ,  curabit  ac  confeeryahit 
7)eus>  quamdiu  ipfe  vfum  feuerit  >  &  ille  dies  erit  notus 
atque  probatus  Jehovse,  non  varius ,  ut  antea  in  F.  Teft. 
\exdie&  nolle  confeans,  fed  mira  corufeans  luct  'Rom.ifrti. 
Tempore  ^hamerit^ut  tempore  vefpertino,  quando  fedet  adyeffe* 
^nino  rafectre&noxadyentarzt  fiqlux>  &fol>  Ecclef^  dies  non 
ouidat,  pomodo  nox  omnis  &  obfeurtras  tum  txulabtt> 


crit  lux. 


•ZACHARLK. 

t  tamen  verba  bypothetice  diUa  ft  quis  vel  ad  tbefins 


I7i 
accommQ- 
datur. 

U 
2. 


renerahrn  ,  pijs  tandsm  pof£  tenebrM  oriri  lucem  ac 
uofferitatem  Tfalm.  reyocdre  *>e1it%  vel  per  compa- 

'ationem  aut  ad  Judaorum  lonverftcnem ,  yute  fub  fincm^ 
mdi  fuiura  ^Rom.  iu  tfs  aut  ad  Lutberi  b.  m.  reforma* 
iomm  accornmodarc ,  battenu*  id  retie  fieri  pcffe  exi/limo, 
tjue  ita  cum  ilia  fuperius  allata  explicatione  interpre- 
ationes  Ma  tres  Gualtbcri>  Vanai  &  Wigandi  concilia- 
ri  fueunt.      Et  hoc       primum  confequens  uniyerfalft 
Evangelij   pradicationti ,  nempe   homtnum  ffirituiUter 
rtecorum  illuminatio  .;  fequitur  fecundum  >   animarum  ex 
teftuira  dhina  propemodum  deficientium  recreatio,  de  qud~* 
verf.  s.  erit  ctiam  de  illo  ,  ut  prodeant  aquas  viv^  e  Aquxviv* 
Jerofolymis  cumulate  inde  per  pradicationem  verhi  pro- 
fiuit  divina  gratia ,  q u*  a  fordibu*  pcccati  ahluit ,  mftes- 
que  animos  mire  reficit,  femul  etiam  ibi  non  ftillabunt  tan- 
tum,  fed effundemur  copioftfftme  Spiritu*  Santli  dona.  G»- 
fer^oei  2>2$.  Jup.  /j,  u  Efa.  2,$.  %licb.4?2.  E^ech.tf,^ 
&47,i.  Joel.3}i8.  <joban.+>i4,  &  7^S.  dpocal.  22,  i.atqut^* 
adeb  ubertim  fe  erumpent  illi  favoris  cceleftis  rivuli7  ut  to- 
tam  EccUftam  irrigent ,  quam  bic  (ut  attas  fapiffimefup.  9> 
10.  )  propbeta  Judaia  tjpo  adumbrat  mari  mediterraneo  Jud<td  tf* 
circumcl.f*  &  lacu  Jfpbaltite,  ftquidem  profluene  illx  a-  ftm  Btctf» 
f&#  vhx  pjrte  fui  ad  mare   orientale  feu  mor-  fl*% 
\tuum9  cui  verfu*  aauilonem  cobaret  mart  Gene^areth^ 
&  parte  fui  ad  mare  pofterum  occidentale ftve  magnum  fiumaj 
&  meditcrraneum.  Vide  Veue.  //,  2+.  dr  34,  2.  etiam  in-  %cciejiam 
ff  ice*  ft  libet)  qu<e  ditita  Junt  Joel.  2,  20.  &  quod  adrern^^  'mtgmtta 
cwfer  E^cchiel.4f79  i$f    %/lagnaigttur  hacgratix  fluenta->  magn^ 


2bi 


CahfrJa- 
syrefu- 


h>  \  .  gaput  decia:  "::.:o^a.rt.!.im 

I  rattotze  loci ,  quui  ioiam  Eiiitfiam  pcrl :,::.; ',  magna  rtiani- 
&conti-  Xjttnt  ratione  tempotis ,  Jiquidem  jemper  ac  conctnuo  Jlusnt9 
&  niwjuum  de/iiient  w  Eitlefict,  aefrate  c<  hyerne  futu- 
rum  liGC  elt,  pffUi  %lltM  calor  exficcabit  ,  neque  bujut 
frigws  conjlrtnget  ilia  fucra  flumina  aqvte  qtiidem  maiorum. 
ac  calamitatumdeflr.ent  obundare pits.  terr.pore  eeiini*  JpU 
ritualvs Jiit  rtflitutionis  omnium  Luc.  *t  j^j'.  &  **fux  fe+- 
Itcitatts  ac  latttia  bocin  mundo  ctiam  fape  naliat  noLis  fmt\ 
fid  ha-#qu#  vlya  nunquam  ohflrui poterun: ,  quin  Ecde^ 
fite  agrum  Juaviter  humtVur.t  ac>  feernnden: .     llhi  lenejj^. 
nota, contra  Cahiniancs  b.  h  ahutemes ^  anod  prrphdta^j 
loquatur  de  tota  EtcUjta ,  non  ye^J.  de>  omntbt^s  tmgulpti 
mdiyiduis      Ecclepa  membr#f%  quo.unque  modo  fe  gera*B 
lllt  enimfemper  flmt  kac  aqua  qui  bxbit  johan.*,  zo  jeucr 
dit  Joban.  6,      qui  fittt  jufittiam  %iatth      6.  potef£  a>h 
tan  quvs  atrdthquerc  ftturigtnem  aquarum  tyiyentiu\ 
Deum  ipfum  9  ejujque  gratiam,  &  ejfodcte  fibi  ctfltn 
fratlas ,  quct  non  capiunt  aquas  Jcrem.  z,  ij.  atqut  ita  acu 
dere  ad bunc  fontem  ac  bibere  dum  deflnit ,  ajua  beec  tpfi  qui 
queamphuA  non  profluu  ifiquidtnt  os  fidti)  qua  haurtat  >  da 
perdtdit*  h 


feh***-* 
tex  fuper 


Verf  9* )  Ttrttum  confquers  pradicationvs  Ey<i 
gtlij  ef^vera  Det  cognitio,  nominitfue  ejws  tn  tora  cena^ 
mamj ejlatio  nam  Jehova,  qui  f/J  retytra  foi^  rexfupCfl 
omnem  texram  ,  Cl  ic  «9*  agnc/-t~*r  eXiam  mm  A  cmni&w 
talts  (fepe  emrn  res  fieri  dtcttur»  jjntndo  mantfejfctur  ) 
die  illo  ^  cum  idoUjuennt JubUta  eatumfue  *ultut  ex  ant*\ 
mis  kominum  contyerjorum  dtlenui  ,  cnt  J:hava  unus, 
flne  HoMt  unui  ac  folus  m  ..E*clyu  agn»jt,ttHt  f  radit** 

fotut 


ZACHARim 

firuf  y&  tnvoeaVuur  fiir.  /j,  2.  &  nomen  feu  cultm  ejm 
^erm  eiit  unus  loh^n.  io}  /6.  Idola  enim  gentiles  yarijs 
ptoats  coluere  ^  'D  E  U  S  autem  nojfer  >  fui  j}iritws*>  yult 
tantum  m  jhirxtu  ac  veritate  adorari  Iokan,  4,  z$.24.&  itu? 
Jide  vera  invocari  jacobi/,6,  Wtarc.  undecimo ,  24.  jffoman. 
10.  //.  Syrach.  7,  o.Jtcundum  yolttntatem  tfjws  1.  joban. /4. 
in  Chrijii  nomtne  hhan.  iC^  tk 

Verf  IO.  ^  Quartum  quod  e  pra*cedentibus  oritur 
xgnfquens  ef£  ,  EccUjix  ex  gentilibu*  ampUjtcatio ,  rejii- 
tutio  ,  propagatio  ,  conjirvatto.  Qua?  enim  antea  fuit 
tjjjera  ,  tumtda  ,  elata?  ptr  Eyangelium  redlgefur  tOta_» 
hsc  terra  quafs  carrrpcftria  ,  omnia%  in  Eidefia  aqua^ 
bur.iur  >  ut  pLma  ftnt  Lj\  2,  2.  &  40?  4.  Luc^  fitpr.  yerjl  4. 
itt  ua  montes  haSlsntt*  Jhrilcs  ( alludit  enim  ad  lerojbly- 
%am  eemjirem  ,  q:x  undi%  r.wntibu*  altk  cincla  Tfalm.  §7> 
•j,"<Sr  12?.  2  )  evadtnt  cxltu  O  fitu  frug[fen  ,  id%  futurum 
^er  totam  EccUjiarn  ,  quouiq^fi  illa  extcndit  >  Jicut  oUm-jy 
ji  yuis  totum  ludae  regnvm  erat  complexurus  ,  terram,  quat 
iGebaho  limitaneo  'Bcnjaminnarum  ad  Septentrionem  op, 
fido  1  7$eg.  tu  22.  ufq$  ad  Ilimmonern ,  in  auitraii  partc 
Jerofolymorum  jitam  (juda:  &  Simonis  ad  meridtem  tcr- 
mtnum  ■>  nominabat  lofux  \2.  &  19,  7,  Et  quamyps  Ec- 
ilejia  <ra  ccrctm  Veo  fuo  je  humiliaysru  coram  ec  pnocidens, 
cxaltaca  tamsn  inter  reltquos  populosyere  manebit  & itL* 
loco  fiJ-O  fupr.  cap.  9,  6.  nc%  ulia pars  deerit  aportaBen- 
jamuus  ufqus  ad  locum  portae  primae  ,  ufqiia  ad 
porcam  angulorum,  &:  a  turri  Chanancciis  ufque  ad 
fecus  torcuiarium  regis  hoc  ef£  ,  tota  i!Ia  atm  omni  j^a 
dmbitu  ,  quomodo  maje/ias  &  amplitudo  Ecclefix  coeUjiis- 
jue  /crojoiyma  yerbis  Ifet*  Tejt.  &  a  tcrrsjlri  let  folyma 

JSbb    z  dfum* 


f  373 


Dens  tjurf* 
modo  iou 
Utnr. 


OmnU 
EiiLjia^m 


Termtnt 
regnt  Ju* 


tna  fHper* 


nota 


CAPUT  DECIMUMQUARTUM 

defumptis,  more  propbetarum  jolehni dejcribitur ,  &  not+tur^ 
quod  fit  maxima  chium  Ecclejite  2\Zb>,  Teji.  futura  frequen» 
Tremclli;  IUI  ex  omn\lw  gcntibu*  hinc  indt  colletla..  Nam  utannotat 
Trtmetiius  ,  porta  'Benjamintf ,  qua  ihatur inagrum  'Benja^. 
mintarum  ,  Jerem.  $7>  i$>  ad  jeptentricnem  jita  erat  inter 
duas  portas  >  qua  proxime  nominantur  >  e  quibus  una  (  qu* 
porta  prtma  duitur,  autetiam  vetus^eh.  3,  0.  )  erat  m partc 
o.dftus  t  altera  >  qua  angulorum  dicitur  ,  jhcclahat  ortum 
z,  Chron.  2$,  2$.  turik  Cbanantelkmeridiem ,  torculariare^ 
fh  ntnonem  Meh.  j,  /, , 

Verf  )i.]  Sic  autem  conftituta  Ecdefia  & fatisfrj^ 
ter  fundata^  tpli incolce  quamaiu  inca ,  manjennt ;  era^rfa». 
tts  tuti7  &  habitahuntjn  ea9non  omnes  perdentur.  auc  ejicieit^ 
tur  pcrfecmionihm ,  & gentes  admittentur,  ne%  deinceps  utin, 
txcem-.  ^et'  Tefti  erunt  malcdiBa  kva9e^  non  erit  amplius», 
wuniu-.  \fupsr  crcdentes,  quibu*  ^erhii  non  tctlitur  excommunicati$> 
tio  hii  Bgtfrj  h$reticorum,  vel  plane  improhorum  l  tliienim  non  bahitanti*. 
tvllitur.  .  \  ]?cclefea>  fedex  ea  exierunt ,  at^  ut  memhra  putrida  defece* 
runu  nam  rejidehit  urhs  lerofotymorum  fecure ,  ut  nemo  vii 
externa pojfit  inde  ahripi  7{om.  8>  39. 

Verf.  12.  ]  Hac  autem  hona,  quando  ohvenient  Eccle*. 
Jiat9  veris  civibu*  maia  &  magna  erit>  ajflitli%  perfecutorunu^ 
Evangelij  impoeniteneium  y  ubi  jimul  kiltoh&ytct  redditur,  cuf- 
tuta  jutura  fit  Ecclejia.  nemps  quia  Deus  iilim  hojles  percu* 
tiet  phga  maxima.      Haec  vero  eritplaga>  quaafficiet : 
Jehova  omnes  populos ,  qui  turmatim  convenerinc 
contra  Jerofolymam  s  ut  eamevtrtantfunditns,  arrittent 
pQtaniam  >  tabefaciet  carnem  cujusque  ,  ipfo.flancc 
|  '  ^  fuper. 


-7S 

Deus  fuhU 
to  quofdZ 
malos  fer*  • 
dit, 


am 


(omittir* 


ZACHARITE. 
upcrpedesfuos,  idef£f  momento ,  antequamfedert  aut  re- 
umiere  ex  tnfjrmitate  potuir,  ut  in  Antiocho  /.  i\lacc*b.6. 
Herode  Atlor.  12.  %laximtno imperatore tyranno ,  IsLeflorio  & 
Arrxo  httrencvs  vidtre  ef£:  amittent  prudentiam ,  &  OCuJi 
;ujusq5 cabefiencinforamimbusfuis,  amittentdeni^elo^ 
wthtidMi  &  iingua  cujusqjcabefietinoreipforum,  ira 
rnt  tn  tpjts primd  vtrium  defcciu*. , 

Verf  1$.  ]  Deinde  trit inteflina  hoftium  diffenfio ,  qua 
bftinter  fefi  committentur  divintrufi  erit  etiam  die  tllo ,  utiit  rttl  r, 
Vexatio  Jehovaemagnam  lllis  ,  uttmmittat  Dem  tutsc*,-  i?Her  jy 

m  <p^nnvs  adeo  ut  prehendant  alcer  manumal-1 
:erius ,  &  afcendat  manus  unius  contra  manum  altenus 
:onfer  E^ecb.  jS,  21.  2z.  &  txtmpla  jam  ante  nota vide  lud.  7, 
tzn.Jam.  i4)2o„. 

VerCi4.  ]  Torro7  ut  fieri  amat  >  in  bellicis  tumulti- 
btvs  &  inteftinis  fedxtionibm ,  non  abtrit bonorum  ertptto7 
&tu  quoqj  Jehuda  pugnabis  Jerofolymis ,  vos  confcfi 
res  confiantes in  Ecclefia  bonam in  gtntibus  convertendisna* 
yabiti* operam ,  fiefuturum  ef£7  uthofltumffolijs  abunde  di- 
tefcat  Etclejia  >  quemadmodum  olim .  tabernaculum  j\iofis 
(jjolijs  ALgypiatis ,  &  recipiencur  opes  omnium  gsn- 
tium,  que  funt  circumquaq; ,  aurum&  argencum,  ve- 
ftesq;  muIca^admodujTL;. 

Verf  \$.  ]  Sed  jfei  aliquid  rtflare  poterat  Ecclefie 
hofttbus  in  confeederatis 7  qui  veniant  fubfidio  ac  ferant 
fuppetias.  nihil  e ,  quia  tcce  tyeniet  copiarum  auxilia- 
rium  internecio ,  &  non  tantum  ipfi  hofles ,  fed etiam  omnid-> 
torum  inflrumenta  perdentur.  Sirnilicer  ,  ut  fupra  fu- 
turum  gentibui  Ecclefiam  oppugnantibus  audivimus  7  fu- 
tura  eft  plaga  equorum  >  mulorum  ,  cameloruiii^, 

B  b  b    3 ,  afino- 


tm  I 


jres  ivn- 


I 

CATUT  D  S  GI  TvIU  M  QTI ART  U  Vt 
ifmoru^iqr  &  omnium  jumentorum,  qu??  crcnttn 
caftris  illis  >  <&Qwmum  incqmtantium  yel  utenthm  xllp 

IpLigs  tnauaxn\  limiiis  plagai  illi,  puta,  dtquaj&m  in  tri 
r r  *  fedentihiei  Vprfibus.  .  *  /  -  ^wt  I 

VejrL         Vidnk  \g\tur ,  S  hoftts  Ecclefi*->  quit 
feyere  Ucua  pjt  :iat  jui  cx:ivs  perfecutorcs  :  de/iftite  ,  mo 
neo,  fsr       &d  EaUfiam  mipite,  ita  fbts  vtm<s  fuptrsf? 
qaoTuam^  ex  spfs  ptrftcv.torihm  Vens  qucjdam  re< ipiet  ivl 
grauate,        ex  Anima  ,ad  fnigem  redttrint.     Duo  enkfL 
[hg^pGtijjimu^  1-ic  decUrantur^  qtti^  ne-mp&magno  nurn^ 
yertuntur.\&  quam  yeri  jmt  conyertendi  ,  v:  !aina  i;j  >  tst  tUivcek 
Dium  jhd,osz  count  omni  temptre.     Erkqj Ut  QUiffB 
refidaus  fucri;  cx  pmaibus  gencibus,  qiue  venerujJ 
contra  Je;  ofo^ymain  ,  e*mq3  ofpugnaverint.,  afvendffl 
in  eam  dz  anno  m  anncni ,  ttt  incurvenc  fc  rcgi  Jchow 
pe»iwo..Exerciiuum  ,  &  uc  cc[-;h tznc  fv.lum  tabeuu 
culorum  ,  ut  Deumjuutx  fmo  4cjfgit<* -e  a  l  Kl ,  &  ut pof 
bernaiuh-  -yin(  ^  ejut  <jj  ntiam  ac  yolu&Memp  r»y#  agnofeant , 
vu:aiUV,    l^ofteriori  mtmhro  pcrphrajin.  l  er.  T<fi.  adtum  iY.  exprej* 
lfit,  uz  ftpe  tsr  ip/e.  tXualij.   fi  enim  de  Vet.  Teft.  cercmo* 
riw  f  rcpne  lcq%tretur  de  omnihm  trihut  fcfiis  annher* 
fari/s -9  rson  autem  de  uno  tantum  dicerer.  vide  Deuter.  j 
Hujta  autemponfitmum  meminit,  quod  ad  prafins  inftita?'\ 
t.itn  vptime  quadrat ,  &  yitte  humante  ,  quam  corrigendum 
c/Jt  monet t  condtnmem  fattt  hens  adumhrat.     Ut  taccam, 
quod  in  eo  IJraeliia  rccol^rent  memoriam  cduUiotns  ex  sE^y- 
pi  o  ac  fujhntationn  in  dejerto  7  quo  fequentia  appofite  accitn- 
ttari  qiitune.  .  y 

V"crf  i^.jEt  eritjfi  qui  negligentiorcsin  cultu  Deinon 
adfcedexuitfix  famiiijs  terjrae  Jcrofolyxnaadincurvan- 

.  dum 


feltum  tx* 


celebran- 
iur/u-, 


Z  ACHAPvIS 
cimferegi  Jchovse  Uomino  lixercituum Jtqm  Ecclefia 
*%r<z  le  rtggregare  Vcumpte  ventm  venevart  nducrint> 
\  nonhc  fv^creosimbsr»      #*>  beneditlione  t)E/  ter~ 
fi        .rrigur]  ar  fue  unda  reddi  Tjalm.  6;y  g.  to.  Eja.  $o}  i$. 
infer  Z)#«m'Jft  'J-      locet£>  mJedttti  erunt ,  hgiiqut^, 
k^os  ftntient,  qnod  malum   hic  jynecdocbtce  indtcatur, 
Am  ftkattim  d  jjhuhate  ad  vitam  prafentem  pertinentt^, 
A\.Uratur.  quomrjJo  ji  quts  conjequeuter  id  quoque  indtca- 
t  drxtrit,  non  fote  japer  tdles  imbrem  fj.ncualem  eonfo- 
itionts,  n*s  coruraduer^rs  non  babebu ,  modo  fiet  imd^ 
wobriam  yocit  CS'^  figr.iltcattoncm  t  htc  omnino  jeryan- 
1  m  ,  dum  abj:irdit06  aut  faljttas  tn-U  oriarur  ,  ob  qua6 
1'Of  caujai  a  propria  juxta  fcnpturik  ^taiogiam  ad  m<idi- 
:atam  dflendimu*.  hic  verocunt  neutra  /nUitet  ratio ,  li- 
trdtn  oljlrlro  &  ccnjero  Ucum  fupm  cap.  ic,  1.  ac  verfum 
j.  ubi  imbif  ificfaper  /Egyptum  non  cadere  duitur.  Quod 
iualtherui  ajjert ,  non  ejje  boc  perpetuum,  pijs  duri  imptjs 
on  ds.n pluVtamr  nthdobjiat  huicjentsntiat  >  quia  Dcus  ifiii  \ 
H  M  orporalibws  jacit  quodvult^  ob  catifu  nobti  ignocoA  fe 
hte1-  p> 'jrntjjionem  juam  ,  vel  mmtu fua*  dijfert ,  tiitc  ne  m- 
i  anrboui  ac  mundo  ahutcntes  pereant  ;  bic  ut  mali  bo- 
natt  V*] corrigthtur <,  qua  dere\Mibi  proitxius.  cpnjcr/al- 
tm  Dcut.  2$,  zu  %l*tth.  j^y.  *Amo$  4,  7.     %lauct  tumeri^ 
Tubd  plpy>z<x  dtpftui  improbus tmponaeur ut  pcena  7  <?tmbrps 
tipia  pys  d*tur  uc  benediftiO  j-auam^tS  Dcu*  non  jempertl- 
kmjt.inmirifcr^tt  ntri  hafic  afierat ,  quod ejus  omafienci^ 
vlinqnifhu-s.- 

Verf  ii  )  Qrio i  fi  Hjic  pte<ia  '4  ii*3& :-HovJi$M  t&riiid-» 
Spnih<|^Bg^  J tiij  tupzi  ^uaninoa^  tmbcr  fnq^ens  (//- 

ftt^em\ 


f  377' 


\Non  cslfn* 
per  mab$^ 
\imber«- 


Gurfthere 

rcfbondc- 

tur. 


'37* 

ln  JEgypto 
flttvU  ra- 
ra. 


'JEgjptij  u 
e.  bypocri- 
t&. 


feend  ne- 

gUgentiu 
{ultum* 


^anStitas 
Jeh»V£* 


CAPUT  DECIMUMQU  ATITUM 

quidem  ALgyptum  rarbautfere  non  irrtgari  pluyia  ,  fed  p* 
tiffmum  f*lito  inundari  Efa.  23, $.docent  non  tantum  htftorite 
yerum  etiam  %icfes  teflatur  Deut.  u>  10.  quandam  tamem 
pltttiam  quandojue  ibi  cadere  indicio  funt  illa  que  extam 
Tflm.  ios,  11.  )  non  adfcenderit  neque  advcnerit 
rofolymam  >  citm pluyiaptitet fe poffecArere ,  ntbilominw  tM< 
dem  dtfficultates  dwinitus  perferet,  quas  alijs  gentibws  foU\ 
afferre  imbrium  inopia*  erk  tamen  fuper  eam  iila  p!aga_j 
fup.  verf.  12.  qua  Jehova  affe&urus  eft  gentes  alias, 
qusenonadfcenderint  ad  celebrandum  feftum  tab:r- 
naculorurru.    ln  quo  ytrfu  fi  quis  fnb  jEgyptiorum  per. 
fonahypocritas  defcribi putat ,  quod  quemadmodum  /Egyptwt 
Ntloinundata  imbrem  non  admodum  requirebat  >  Jictiitfuit 
bonis,  (jut  ipjiquidem  exifiim^ni)  fatis  felices ,  Dei  gratiamt 
valde  indigereje  credunt ,  inparadigmate  hocferipojfe  credu 
derim,  &  accommodari  alijs  malts  atq^  contemptoribus  exrt- 
gttlageneral)  debere ,  qucefuo  malo  experti  funt  jEgyptij  }Ji* 
cutdtgitum  intsndit fequens  ^erfm ,  qui  fu  babct. 

Verf.19.  )  Haec  erit  peccau  cejfationisa  cultu  p%* 
blico poenae/Egypti,  &  peccati  poenaomnium  gentiumi 
qusenonafcenderintadcelebrandum  feftum  taberna- 
cuiorum>  qu<%  ad  Dei  cultum  peragendum  nonfucrint  4* 
lacres. 

Verf  20.  )  Hanc  pcenam  dum  evitare  cupiunt  >  muU 
ti  ad  Deum  fe  convertent  ,  &  ut  vere  jfontancu*  popu* 
Iua  y  Deo  fua  omnia  confecrabunt 3  die  ll!0  erit  frftunu 
fuper  timinnabula  equi,  qvainlocis  n.ontofs  atqma^tjt 
apfenduntur equis ,  fandlitas  Jehovae,  cux  olimin  V.  Tejl. 
erat  infriptio  peculiaris  ttara  faccrdotaiis  Exod.  2*,  & 
ut  indtcaretut)  efje  pontifccm  maximum  Cbrijli  r\pt*m->, 


TACHARIJE. 

*\reiGt*f*n8»s  Domini.  nunt  auttmful  tmpm  5£  Tefi. 
imnontantkmrcs frcciofiffim* >  vcrum  ttiamomnU  mttaU 
carefcrtntur  in  domus  T>ci  ararium,  utin  ufui facros  occu* 
entur>  plurima  vafa  &  infirumenta  hcuicaQt  domefiica  c- 
unt  Veo  facra,  ait  fmt  deinceps  ollae  in  domo  Jehovae  q. 
raterescoram  akari,  idef£,  tcpiofiffim*  &  fanUiffim** 
fcut  olim  cratcribu*  facrtf  ad  minifierinmt  ahundahat  altart 
Dei,  ut  itafit  maxirna  miniflrorum  &  minifierijin  Ecclcfu 
ommodiflu. 

Vcrf  zu)  Imocrit  omnis  olla  JerofolymisSun  Je- 
huda>  fan&itatis  Jehovse  Dmlni  Excrcituum>  domt- 
Hxcaquo^utcnfiUa  erunt  Vumino  confecrata,  &  venientes 
:>mnes>  cumin  V.  Tefl.  ttntum  folps  facerdotihus  hoc  licc* 
rct,  faciificaturi  accipient  ex  eis,  ac  coquent  in  eis 
neq>eric  Cananaeus>  qui  nmanchas  tn  primo  in  terram^ 
fanttamingrej/fit  Fxod.  2j,  &  hocc^  extrantuil^^ 

aut  impurut  amplius  in  ciomo  Jehovse  Vomini  Exerci-i  n  c  **  - 
tuum  die  illo ,  fed  Ecclefia  tota  hic  inchoate ,  in  altera  vero 
demumvit*  confummati  crit  fanUa^  non  hahtns  rugam  aut 
pi4tcu!amEphefs}27* 

LOCI  COMMUNES, 

Ex  verf  3.] 

Procedens  Jehova  pugnabit  contra  gen  tes)  'Dcut^^  % 
txfxdere,  quodcumfuisinijt  >  cfl^fui  popul'%  yindcx  certiffi-'  dexfni  p* 
mm  Luc*  i$,  8.  ,  fuli 

Exverf  4.] 
Poftquam  fteterint  pedes  ejus)  Ipfius  Chrifi 


mn  erh 
canaweuc 


I. 


Ajcenfio 


ctfccnJlQ  m  'Gios  ut  h  prophcm  fuit  prtdjfU  Tfalm.  *7>  h[cbrijit  i» 


Srewtti  tn 
wonte  oli- 


'jfopli  A 
minte  q  U- 


CA-PUT  D E C I  Mll  M  QTl  A  R T 11 

&  6$)  ig.itaetiam  tandem  futt  comphta.    Et  ut  loct*m  nai'r 
yitatis  'Cbrijli  %Itcheas.  cap.  5.  z.  %iattb.  2,  0  fiban.  y,  *z 
initij preeditattonis  Efaiat  cap.    1.  tylaith.4,  //.  extlif  ,  Ho> 
Jeai  U) !.  %latth*  2,  i$L  mortis,  Daniel  cap.  py  25  26.  wtalriti 
\Jic  adfcen/ionis  iocum  hic  exprefie  indicat  Z^haruo.  (oufet 
j  ex  J\£  Tejhjuperius  aUegata.  v  rJSlos  videamu^  >  ut  flent  no-* 
Jiri  pedes  inmonte  ohvarum9  quando  htc  nohis  dtfiedendum% 
boc  ef£  ytales  fimws  ,  qmbus  Deu*  meriti)  fuam  mt/ericordiam 
(ijiiam  oleum  myjfnein  Jcriptura  denotaf)  non  dentget ,  jda 
ut  fiat ,  fitxilemons  nobis  pofttm  ex  conjfzclu  Jerofbiymorm 
Jm  Ealefue3  in  qua  vijio  pacis. 

I  I.  Scindetur  mons  olivarum  )  Jpojtolorum  itu 
toturn  terrarum  orbem  emtjjio  maximum  mijericordia  divtn* 


rarunus    |  fgnum  ,  ideo%  merito  tn  monte  ohvarum  rnandata  3  &  per 


,iihlevAti< 


eo* 


rum preedicattonem  montes  magni  vttiorumjunttn  plamtmm 

redatlu . 

Exvcrfuj.]"  v* 

I.  Fugietis  ad  lotum  quem  feiegit)  Quemadm? 
fytimum  •  dum  olim  ad aram ,  ita  in  JV.  TejLin  tntlps  ad  E(defiam-h 
afjlmn^.  Deique  in  illa  oblatam  gratiam  confugere  9  optimumj  I 
ef£  afylum.  2slam  con/idens  in  latihulo  extelfi  ,  in  um*  \ 
bra  omnipotentis  indefinencer  pemoffans  ,  dtco  ,  in  jff- 
bova  efj?  receptut  mem  Tfalm.  9i>i>z+  confer  Num.  /4,  9. 
Tfalm.  18, 17* 

Angeii.  II.    OinnibusfanAisadftituris  tibi)  SanStiangeti 

funt  Dsi  homtnumjs  piorum  minijlrt ,  %ua  de  rejujjrainhvo 
pr  t>beta  Japiut  &  prolixw*. 


ZACHARI^.  T  m 

Ex  vcrfu  6.] 

Die i!lo  lux  non  crit  prcc;ofa&denfa]  Qufmvis\Hic^ 
Lxyerbi  dhini  nen  femper  aquali  fiflendore  lucea^t ,  undt^,  defia, 
Ecclefiti  eciam  comparari  folet  Lunce,  qu*  modo  plena  >  modo  \ 
bcrniculata  apparet,  tamen  quando^,  esr  praapuefub  inieium 
:  m.T.  tempore  apofiolorum  tanta  refulfit9  ut  in  totum  ferra 
rumorbm  fuosradios  projecerit. 

Ex  verf.  7,] 

Diesagnofcetur  a  jehova]  oei  ef£,  mn  nofirutr^  kcu&v$ 
nojfe  temporum  atticulos  sf$or.  1,  7.  &  cum  omnia  divina  Dctnno* 
t>rovidentia  gnbernarifciamm  7  credamut,  eum  noviffe ,  quo-  vit* 
modo&  quandopios  ex  tentatione  liberare  debeat  2,  ¥ttr<29?, 
u  Qorintb*  io}  i$* 

Ex  verfu  8.] 

I.  Procteuntibus  aquis  vivis  ex  Jercfolymis] 
He  Sion prodijt  Evangclij doSrina  Efa.2,2.  Luc. 24.^7.  AUor* 
h  S.  yideplura  in  banc  fententiam  %licb.  4>  2. 

£L  ./Eftate  &  hyeme  futurum  J  Ecclefi*  <*Z  do- 
mnsDei  tedificata  fuper  petram,  Chrifium  yideli^  >  & prom- 
^defemper  manct  firma  acinconcujfa  %latt^  <6>  !*>  TjaJ.  I2h  i* 
fubDeiprxfidiotutaTfaL  121)4^. 

Erit  Jehovarex&unusfuper  totam  cerraml  Tdolo- 
Utrx  DEllVl  j.uafi  jandunt  &  in  vanas  partes  diyidunt, 
quando  unum  mtfi  ,  alcerum  terrae,  &c.  attribuunt  :  veri 
Chri/itdm  tutem  norunt  unum  ejfe  D  E  U  "S/l  ,  mn  plures, 
tjtti  jUus  rcgit  omnia  ,  &  prater  eum  non  ef£  ulius  alius 


Ccc 


£x\ 


tccltft* 
flanities 

&fert'h 


€entiam 


Boftes  Dei 
fcreunt. 


Utlorum 


inimalia 


CAPUT  DECIMUMQUARTUM 

Ex  verfu  10. 3 

Redigetur  tota  terra  in  campeftria]  hEcclefa 
vera  dcbent  ejfe  pUnxvU,  &  Domino  hene  preepnrata  Efa< 
40,  lohan.  i>  23.  Luc.  s>  4.  &  campus  etiam  fertxlis ,  ju 
quidem  arbor  9.gu*nm  fert  fruUum}  exfandetur  JWiatth^ 
8,  10. 

Ex  verf.  11.  ]  . 

Anathema  non  erit  ampUus  ]  Gentes  quahVet] 
Tefi.  erant  fine  Cbrifio  abalienat-z  a  7{ep<  Ijtadis ,  & Jftnu 
non  habsbant,  in  Nov.  Tefi.per  Chrijiifanguinemfatltefunt 
propinquae,  &  fic  pax  inter  utros%  intercejfit ,  gentcs  ac  h 
d#os  Ephefi  z, 12*  ij. 

Exverfim] 
Hxc  erit  plaga]  Tandcm  Destt  Ecclefite  hftes  pfri. 
dit,  fi  obfiinati  ejfe  pergant,  quia  ita  Cbrifium  ipfuw perfe 
quuntur  TfaUziu  ASor. 

Ex  verf  13-  ] 

:  %it 'yexatio  Jehov^]  Deu*  ex  jufiofuo  jttdkiofie$ 
permitttt  a\4iQiQ  Qmnium  turbarum  autori  malos 

u$  queat  **i4nims  armare  iriprtelia  fratrcs, 
&  hift  mutuis  vulnemus  conci4ant       9y  2jt  fi^idem  al  hu 
fccmalu  Deiproyidentiapu^  nonabe^,  fidmetas  confitmt 
&  ad fmem  bonum  dsrigir. 

Exverf  14.]  . 

Recipientur  opes  omnium  ]  Mali  tarta  tr.alediUl 
buntur  Hag.  i>6. 

Ex  Verfiy*] 

Sj^ilicerfot  waplaga  equoriim]  Etiam  propterh^ 


YrZ. 


II.  llc  celebrent  fsiium  tabernaculorum.?  ]  j TeftumtJ^ 
r  Chrifliani)  qni ptreprinantur kU a  Domino>  eslebrant\bemacu- 


ZACH  ARI7B       .       ,     »  3& 
Htnito  fiepetpfkanimaliatanquam  kominpf  fMkliufft affli^un^ 
ur,utindiluyiQ  videreesX  fiom.  h  *o.u. 

Ex  vcrC  16.  ] 

t     Omnis  refiduus  adfcendent  de  anno  in  an-|j//i*|S 
lUm  ]  Tnpulus  Cbrifti  ef£ftontaner*s  &  Jacrts  Dei  veri  cultu  Wjj 
Pfal.fii  14.  &uo>3.  Syr.3)>iot  7$om*6>i$*iff  u>t>z%  Corinth. 
h  7.  /.  Tetr.  s>  2.  Tbilem.  v.iu 

II.      Incurvcnt  (c  regi-*Jchovce  ]  Twcipuus  Dei\Inv0^i' 
%uhwse\\cumfiducia  Dsum  inyvcarey  quUboc ei triiuit lau-[Def* 
krn  miftricordi*,  omnijcicntite  >  omnipotenti*. 

I 

Omnes  Cbrifttant>  qut peregrxnantur 

jugiter  feftum  tabtrnaculorum  >  dttm  per  dcfertummundiirLs^lwum  i& 
terram promij/lonis propcrant.  confer  Gensj.  4-7^9.  Tfalm.39^ 
i$i  &  tip,  t8.  z.  Corinib.  f>  4.  6.  Hchr.  m  13.  prolog.  Syracb. 
verf  ir.  prohtdtjttiti  confbeUit  fimperiiltd  *Augtfftini  ditlum 
traHat.49.  tn^obannem.  Utere  mundo7  nontscapiat  mun- 
ius.  Quod  intrafti >  iter  agis %  exituru*  ysnifti,  non  reman* 
furuf.  Iter  agis,  dherforium  eft*  lac  vita9  utsre  nummo7 
fuomado  yiator  in  dhcrfori*  utitur  menfa  >  calice,  urceo,  leclu* 
\lo,dimiJfurus,  non  permdnfurut. 

Exverf  17,15.19.] 

Noneritfupereos  imben  quinonadfcenderint]!i^/7^ 
Jmpijs  taridem  eventunt  legi fuljtffce  comminationes  7  de quibtu 
L*vu>zs.  Deut.zs, 

Erverf2c.] 

Erit  infcriptum  tintinnabuJis  ]  Tij  omniafua  ad  Dei  t  omnia 


N.  T.  j 


AMfftftt* 
nue* 


ruuntur. 


floriam  rtfacunt  u  Cor*  w>$i%  i%  Tim  f%j 

Ctc 


Deefacr4 


In  Eccle- 


CAPUT  D E C I  M U M  Qlt  A R T U M 
Ex  verf.  21  ] 

I.  Omnis  olla  Jerofciymis  erit  fan&itm  J< 
i  v<e]         munda  mundis  Ttt.  /, 

II.  N  011  erit  Cananaeus  amplius  in  domo  Jcho- 
Jla  non  ftt  ^y^]  Canan#i  cr&nt imjtrobi  dr      mcrcimvmjs  exercendic 
^Ut^li  **ftUti  ®  fY^dulenti7  utnomen  cluchant.    Notatur  itanm 

u*  dcbere  ejfe  in  EccUfia  improbcs  aut nundinatorcs  y  pracipul 
fui  dona  jpiritualia  tnore  "Bileami  ISlum.  zz,  z.  T*cr.z,"ift 
Gehafi  2.  7{eg.ff  20.  Simonis  %lagi  slctfs*  is.  Tbarfawp* 
atque  fcribarum  %latth.  2/,  14»  precio  yendunt  (  q uod  i» 
Epifcopo  yatde  reprehendit  apoftolut  1.  Tim.  3,3.  Tit.  1,  7.\ 
quia  qunc  Deus  gratis  dedit7  gratisvultcutopijsinEcclelia 
communicari  %4atth.  io>  s*  fJ<cc  stutem  ptrfeUio^  quodtales 
nulliin  Ecclejia  inveniantur,  ^uoniam  ad  alteram  vitam 
fjtcftat,  ncsco  contendamus  &  afpiremu*.  Ita  ei7  quipotejl  noi 
cuftodire  a  lapfu  immunes,  &  ftatucre  tandemin  conjpeft* 
gloria fucc  inculpatos  cum  exfultationc,  Solifapicnti  Dco  fcr^ 
vatori  noftro  gloria  efto  &  magnificentia  ,  robur  & 
Autorita*  X?  nunc  &  in  omma  fciula  lAmcru* 
Epl  $ud.  vcrf.24,2f 


Jerem44,2i. 


I.  Index. 
Locorum  fcriptur<x,  qux  in  hoc  Com- 

ttiemano.explicamur. 

GEnef  23  2t.         ftag.  tff).  Hdbac.  Z4U 

jucdc.  if,  4,               17.  %'l*ttb.  23,  tf.  2.  £ 

2-  CtJfW.  /2,  if.                          lff    %/LAttb*  27^  f.  $01. 

Tjal  29,  8.9.  in  prafatione,     ■■  1.  Timotb.  f,zt.  i+S* 

Ttoverb.  t.  32.                 4f.  djtot.  t,  7.  J- 

U,  1$.                       1*6  |             11,  3.  Uf. 


Efuia  *  9.  3)7' 

■  1  '   rtl — p — —  "  1 

II.  Index. 
Autorum,quj  allegantur. 

v.4kn  Efra  297    Chrjfoflomus      46.  127-  2^ 

dmhrofitti  $$.  S9    Ciaudtantti  j46.nn. 


duguflinu*     IS*  14-7* 

196.  2$7. 

Conimbricenjis 

Curtius 

Z19. 

Beltarminus 

Cyprianus 

Hernhardu* 

2^. 

Vaneeus  99J42, 

$11.  $6$. 

\Btrt\iu 

Viodorus  Siculus 

22C. 

EUdi 

232 

fengtbmannu* 

Eoit)banius 

2$$. 

Buxtor/ius    19.91*113.  t} '7*190.  '  Gregtntts  *  72. 

261.  293,  297.3*9  :  Glaffius  302] 
Cafoinus  96,  ioq.  117. 30^.  Gualtberus  te.67. 9f.  t2f.  133, 
Cafoiftus  16$  242.  157. 

Cbaldtus  ^J/.  *<       293.117; 377 \ 

Chsmmtws      4$.  9$.  14$.  23S.  Heerbrandtps  44. 

j08  336.  Hejiodus  127  217. 

fticro* 


INB 

£12,  j&f. 


Nomerus 
Horatius 
Jofepbus 
Junius 


Kjmchi 
Lutberus 

%iatthias 

Tlinius 

T^iber* 


tf.  yo. 

l6.  22. 

$o.tt.i$;  292.196- 
14.  81.9?  I93*  7//» 
117. 125.  138,  /44-  171. 
Z64.  292,  296.  zCS. 

24.  91  261. 
26*  4-2.  71.  ij/. 
27?<  296. 

$7.  92.  tOt.  Ibt.  106. 

t16.142.1s7.29s.  itr* 


EX 

3*1.  $4t*  tfh 

SantTtus  j^jf 
Scahger  2% 
Septuagintd    17*  127.  161.  2^, 
197.  iOj.  ili, 


Tarmyius 

TertuUianus 
TremeUius 
Torrenfis 
Virgilvus 


49.  ^ii 


5 


H^igandus  f/.  116 \  nf,  lai.n^ 


III.    I  N  D  E  X. 

Vocum  Hebraearum,  quarum  Etymo 

logiae,cmphafes,  propriae  ilgnificationes  ac  dif- 
fciemighic  declarantur. 

1125  229.  230.    iV  c/fr 


34** 

34*- 
91. 

297. 
169. 
125* 

2* 


270. 

294. 


*»D3  377- 

^3  >  12:34. 


>03 


269. 


^7. 

c«m  2  ^3-3  j  260. 


ftgnificat  1 


r-wt?n 

r^iSn 
oin 


\?iD  3!S. 


220. 
221. 

so. 

2<5o. 
260. 


T  • 

3-13 1  $9.40*  17S 

513.  314,  permt/it]  1^0. 

jro '  221. 

/*P(33- 
1^ !    Et  graecarura 


f»8 


bro 


^ipSo 


1020  ii).  xi6.+t"J 


223.  notat  remotto- 
nem  f? 


353. 

229. 

261. 

178. 

263. 

92. 

:I. 


m 

T1DS  2.Si#W 


77* 
232. 

39 
40 

35* 


IV.  Index. 
Rerum&  Verborum  mernora- 

biliurru. 

*$f.  j  Jjflifti  juidam  conyernm* 
i8o.\  tur  29. 


^Allei 

Jli&mus 

jEdjicar*  domum 


Ddd 


I 


I  N  I)  E  %. 

in  &gy]>iQ  phVia  rara  ihid.    \       Veo  aflant 
Alhus  color  ,  funtutvtnti 

Ahgaturhicliherin  W.T,  z*  \Angelorum  oftricur  Deusu, 

An.zgoge  , 
jinalylts  lihri 
Uf.  L 
IL 


190.  199* 


12, 


UL 


7;.  7^. 

fOj.  104-* 

123.  iz6. 

142,  14$. 
l6$.  166. 

187.18$* 
nf. 

2tf. 

281.  *82< 

3& 


m 
v 

VL 
VIL 
VIlL 
IX. 
X, 
XL 
XIL 

XI IL  340. 

XIV.  $62.36;. 
Angzti  curfum  Eyangelij  pro 
ik&terit  S7.  l$+ 

multi  funt&  fortes  147. 
cmnia  hahent  a  Deo  147. 
terram  peramhulant  44-. 
vtrhum  Dei  effciunt  4/. 

zwcantur  curru*  245* 
sA-^di  fantli  confirmati  in~a 
kono  147.  (48.  j 

cupiune  ohamhulare  ter-  j 
ram  tjf*  j 


tatur,  4 
ceUrhas  tfc 
Angelus  fatjuens  inme 
ut  Angtlus  Dei  $*6% 
Anima  non  creatur  immeii*t\ 

Animal tenerum  2p- 
Annifacri  menfes  a  %hfts  ttm< 
jwre  intelliguntur  $0.  $u 
Apofloli  reducli 
Aquai.  e.  ho/ies 
Aquavhx 
rfquifa  ffiritualk 
Arca  fccderis 
Afmut  immundus  t 


1 


Afino  vtb  '% 
Argumentutn  libri 

cap.  I- 
II. 
111. 
IV. 
V. 
VI. 
VII. 
VIII. 
IX. 
X. 
XI. 


Z3P- 
pH. 

287. 


XII. 

XllL 

Attendcndum  infacrie 
jivaritia 

,Judiamus  &  obediamus 
Auditores  omnes  non  conver- 
tuntur  27. 
Audittu  duplex  //. 
Aurcs  aggravare.  /^. 

Salylon  (biritualis  6o.  6t. 
ex  Ttabylonia  Judai  tercducllt 

**< 

<BaculiduQ  K29S. 
non  notant  legem  &  E* 
Vangelium  tp*. 
Itaculu*  dcvincientium  lo+\ 
jBaptijmu*  abluit  peccata  $4/. 
2>a/an  i8j> 
pcllum  2% 
in  eo  fuccejfus  a  7)eo  2$ 2. 

26+, 

tntiltapraVa  366. 
ef^poena  26S 
Jjcneditiio  zo$ 
Hencficta  3V.  T.mentione  bene- 
ficiorum  Judaes  praftito- 
rum  explicantur  ?66. 
JBenom  pro jpaulo  j>of£futuro 

z9$\ 


INDEX. 

notat  labitum 
Qonis  male 
Sonum  e f£  a  T)e$ 
'Bonum  ite,  Utuf 


Cahianorum  ertor 


172, 


Candclabro  ^dumbratur  Ec* 
clefia  107* 
Caflra  Vei  203* 
Cedri  politic*  28*. 
Cbamatba  217* 
Chri/iianorumardor  211. 
Cbrifli  adventus  humilis  228. 

beneficia  30?. 

dcfcriptio  162. 

incarnatio         6$.  66. 

juftitia  duplex  231.  24-7. 

officia  $09. 

paftoris  ojficium  292. 

pax  249. 

regnum  non  ef£  dt^ 
hoc  mundo  *7ft 

ftipatores  33. 

vox  lenis  27^ 
in  Cbriftinominc  orandum  47. 
Chrifto  angclu^  inferytt  /£, 

mdarelatagratia  300. 

oves  commendaeur  289. 
Chriftus  caput  Ecclefia  10S. 

dat    Sptritum  San* 
llum  a8. 
Hdd  z  diabohl 


diahoh  refiHit 
ef£  anguUrps  tapis 

brachium  Da 

germen 

Veus  yerut 

humilis 

medtazor 

pajlor 

rex  Ecckfias 

tefiis 


I N  D  E  X. 


93- 


9*< 


m 

9Jb\ 

*A 
iS6 

44 

44. 

unigennm  & primogem- 
tus  #7- 
cxauditur  apatrc  46, 
babet  Deum 


Juos  non  vult  oriari  zfy. 

Verr.  doUres fsnfit  jtf, 
*"V  dtcttur 

Cidaris  fi4 

Civitam  incrcmcntuma 

v  ^ 

ClmaX;  J/QJSU. 
tolLtio  Chrifti  &  foji* 
Collegaj  i6,  /7., 

Co  nfiefit  o  p  eccatorum 

Jfc 


Confolatio  unde 
Lontemtoru '  Chrifti peena  jofa 
Cov^rfatio  cum^lis  vctita.  7E 


$08.  j  Cornua  qaidnotent 


intercedit  pro  Ecclefia  36,  j  Cornu  Jalutis 
Uditur •  in  membris    72*\Corona    miniftrorum  ver 
offcrt  patri  noftras.  prexes^  q 


l6U 


pct 

4>. ;  Creatur*  timent  a  facic  D 

17 


i 


omnibus  effcdatus  2+4'\ 
omnium  curam gerit  4$>  Credentium  firmitas 
omniu  peccatafert  87. 100.  Crux  ad  Veum  irc  cogit 
pro  nobis  eontcritur   ^7.  Currut  militares . 
pro  nobis  fe gladioobjicit 

ibid,  Vdmafcus 
rogdt pro  fuis         SS-  S6. 
faccrdos  fiulpitur  a  Deo 

folus  affcrt  gaudium  ve- 
-244. 


rum 


Deiamor  in  ecclefiam  19; 
bonitas  celebrada  nu  $$u 


ffiarfi:  Evangclium  perl 
orbcm. 


ber\ 


dona  kfjATnt/Axy^ 
gratia  mferuordia 
tnjilntlus  fiaucndus 
ira~> 

jkdW\a  tjVf 


2*6* 
ZZ4-> 

ctrt*  zo+t 


1 


mandata 

manttA  plumlca 


177.        noiit  modum  prafiandi 


cculi  72< 

omnipotcntiA 

cpera  inquircnda 

providentia 
i|  -*  'vcrhum  vcrifiimum 

voluntas  inquircnda 

vohntas  rcyclatur 
hofoli  (idendum 
um  Dco  omnia  heni  fuccc- 

dunt 

d  Deum  confugiendum  zjti 
Oewtagitac  tnanum         64 . 
cum  contrltis  hahitat  197.* 


'37. 

73  323> 

3S- 

73. 

IZ2. 


fromijfa  192. 
oculos  adhihct fupcr  pios 

emniaccrnit  122.217.127. 
per  mtnijfros  loquitur  *7. 
per  parua  facic magna^ 

profalutc  fuorum  vigilat 
$3  129* 

punit  z2. 
quosamctAutodcrit  202. 

fibiUt  t?y, 
Jolatur  fuos  47.. 
tueturjuos  33)'.  36/ 


difitibuit  Jua  dona  ut  -id  Dextramfiare  7$. 
yult  182J  adDsxtramt?  fmlfiram  32*. 

dixitj  &  fa&a  funt  yj^  Diabohts  minijirn  vcrhi  infi- 
ccclejiamprotegit  86**ffi\       diatur  8f, 


tf^creator 
muru*  igneus 

fuavh 
untts 
frgilat 

formas  animam 


lio.  Dies  N. 
19  70.  DijUmus  diligcntcr    //<?.  //<?.- 
tfj.  j  Diu  tefiitliyuidarn      4/.  46. 
2^4.  Ditiinationcs-  266. 
358.  Divitiaa  Deo.  49: 
74.  D  rmimiM  quAndo Deus  no- 
31 8,         hijcuwngit         /0/.  (<*£. 
in  dubijs  confuLitur    171.  Duo  cur  mirtantur  a  Dco  tfj 
tnaios  ccmpcjdt    132.  [36.  Duofemper  cofideranda  362.16. 

137.  Duplum  1  c  multum  238, 
mtttat  rcgna  22^.  Eutcfia  diyimtm  protegirur 

nonfrangitfidcm  ii6,\ 

Ddd  i 


{6<  nt. 


tf£  7>eipecu!ium 

msns  ^uidam 


itmana  potemia  nonpro- 
tegitur  ug. 
loco  uni  non  aUigatur  ;4. 
magna  fit  ex  paryis  r»i- 

tijs  121. 

premieurfcpe,  ibidem 
in  Ecelefia  borit  &  mali  70, 
lux  ef£ 
omnia  plana 
fonet  vox  Cbrifli 
puert  ac  fenes 


INDEX. 

74.  ^Exemphrum  ufus     19.  2^  2« 
29S^Exeunti  ac  yenienti  nttll*. 


109, 

3?3- 
110. 


pax  m 
Exitus  nojier  ^««m,^^, 
tur 

Exfitdium  horrendum 
Fabri  quatuor 
Fatltf  propbetart 
Feliatas  impiorum 
FidiS  bcnajili  applicat 
Filta  Siontt 
Finem  rejjnct 
Ftnes  terrafanBe 


U 

170% 


Ecclefix  collatto  cum  pupida \  Fmps  hujus  libri 
oculi  Oi. :  Fint* poiitia  Judaica 

tnuru*  Fletus 
propagatio  41.  67.  izu  210.  \  Flumen  i  t.  Euphrates 
reformatio 
falus  ex  Veo 
fecuritas  undt  *65> 
tereia  pars  falvatur 
Ellipfls  nominis  conjugati  349. 
Epba  133*  | 

Eaui  Vei 

Equivarij  coloris  //0.1  gratttt 

Efca  T>eo  non  commendat  /7;.  Fundamentu  promifiionu  91. 
Et  1. 1>  inprimis  38.  # .  Funiculi  menforij  typu*  /;. 

ex  Eventibtts  nonef£judtcan-',FuHa  &  perjuria  conjunBa^ 
AunL*  28.  129* 

Excommunicatio  nontsX  fab~  Gentes  Dco  adjutricts  in  ma- 
I    lat*->  }7+\ 


3fo.  j  Fluenta  Etclefiairrigatia  371% 
Fcedus  Dei  ef£  conjugium  4jf. 
fons  bonorum  i]o% 
reciprocum  zoo. 
quomodo  fiat  irritunu 
299.  ziu 

270.  \  Fons  bonorum  27** 
//0*  i  gratitt 


I  N  D  E  X. 


/Suminandimoduf  IJ7 
Imbernon  ei^fuper  malos  $77* 
Imperatfau*  profuturo  3;;. 


conferuntur  puKo  2]S- 

entiumvocaao    *S-  73- 

1*3.^12. 

}ratia  Vei  cofertur fonti  345  j  lmpictatis gradws  m$ 
\rexfme paftort  2*3- ;  Impiusfuvs  vitijs  perit  K/. 

\{(eretuurum  exitium  35  o.  J  Imputatio  duplex  22^ 
\lci7Ktus docuit  cu Z^achariai  Infundibula  notant  dona  Spi~ 
iominesfuntexcitandi  245.)  ritm  S.  107. 
fymo  2W  Interrogatio  %hetorica  23.114 

Jofepbi  domws  2^9* 
IJraelita ,       yoluerunt , 
captiyitate funtreducli  4. 

2*4-  23?- 
121. 
270. 

&■ 
373. 


1 


peccaffe  negant 
IjraeLjfiritualii  &2, 


-fortatio  ad  pcenitenttam  18 
iumerum  refraUarium  prt 
>    btrt_j  '''  ■ 

fjypocrifts  24 

r^iLj  240, 

«0»     0/&/      14  15 
fc/o/rf deteftationes    %2u\  Juda  &  Ifrael 

vana  261.  266.  j  jW#  r*gwz  termini 

Idolorum   nomina    quomodo^udak  cur  excidium  dennn 

nonmemoranda:        344«'  cietur 
ffebufiei  \n populo  Dei      222.  j  EccUfia 
Jeboya  Dominm  Exerchuum  \  judaorum prarogatiya 
19. 20.  IS9, ]  Judaica politia Jiiblata 
incarnatus  ef£  crucifi-  Juftificasionps  typus* 
I  .         xm  337. 

rexfuper  terram  373, 
Jejuniumbypocriticum  174, 


^trofclymafedes Ecclefia  210.]  Juftitia 


2$l* 
2*7. 

$0. 

defcriptio  87, 88* 

Jufticr  unu4  coram  Deono^. 
ef£aleero  37^ 


juperna  373  I  Latitwmoderata  licita  3 

typus  Ecctefta        $7   Laici  in  veritatom  relgionid 
59*  I$7^2i,  I       in^uirant  350. 
^erojilvmaexcidjum     364  1  Lapides  coron*  242. 


T  #  D 

Laptsclim  excni:ij  e*go fub-* 
iatits  s2>* 

Legati  ium  facerdutiius  4ge- 
rcjolebant  107. 

L cga tio  ex  ¥>  4 by  lo n 24    ib idt ; 

Legis  &  Evangeltj  diftrimen\ 

224. 

Lemts  286* 
Ltx  dotenda  2/. 

%hjtS  $2. 

feauenda  206. 
Libanws  uotat  terram  fah- 
clam  2:3. 
Liberalitas  commendatur 
Liber  hu  ef£  autbenticM  2. 
LthriDei  ijc. 
Longtn^ui  a  Veo  adyocai.tut 

4S* 

Lupi  Eulefiaftici 
ut  Lutum platearum 
Lux  non  eritpreciofa 
lycbnucbi  typns 
%/lagiftratut  qu<*  Dtusman- 

det  177* 
%1agijiratum  malumDews pu- 

n,t  238. 
%lali  a  7)ec  abjiciuntur  140. 
yuidam  fuhito  fublati] 

%dalis  fubftituuntur  boni  bc-\ 


3«* 

2i9 

ic6. 


TT  V 

%lalump^neet^a  uei 

prcedtcuur 
%lalum  non  ef^cogiiandu  /7 

rtdltinmagijhumii, 

%taIorum  mzminijfs 
%2nhrum paftorum  notee  jcj 

I?) 

%l.mdata  hominum  dh'm 

prafsruntur 
%Ujja  flumbi 
Xjejjfammen 

%lejj;as  promittitut  $1,^ 
%ietuere  non  debemus  Wm 
%linij:er  verbi  acctfatur.an  I 
do  auditorts jur.t  malt  Wm 
drt  ntfM  itlumuiatur  m  * 
~doccat9juee  noyit 
duphctbus  dor.ii  cpws  k*  < 
bet 

ef£  lucernaardens 

puer  Dei 
inptetate  prcficiat 
tr.agnum  pramium  rei 

tat 

quetlis  ejfe  dtbeat  17,18,8+. 
quomodo  doceat  26. 
roboratur  k  Deo  77^ 
fludeat  jan&itati  ft< 
%liniftri  vtrbi  confirmentjtj 
&  alios  2ci. 
jfunt  fratres  98. 

%lonar» 


IND 

fontrcli*  quatuor  4.  corni* 
bus  non  denotantur  fz* 

jtons  magnut  m. 

llonsolivarum  367. 

^tontes  i  e.  diaboli  119» 

Vortatita*  cogitanda  21.27, 

%ortis piorum  &  imfiorums 
difcrimeru*  zi* 

'  lulur  politica  t$4% 

iultiptreunt  3S9> 
Jundanavana  -2*4. 

slyrttf  quid mtet  32. 

dyrtits  conferuntur  Ecclefta 
membra  43. 

vlyfteria  T>ei  cogncfcenda-> 

SLumen  Dti  malis fratexttur 

3C9> 

Hota  eortm ,  fuos  T)eu4  /er- 
Wox  vifonibus  dcftinata  31. 

E    . .  I 

yccafolibri  3. 
lOculLfemptem  93. 114. 1 

\Oculus  T)ei  itf,1 

inmalum  137^ 
Olharum  monf  quomodofaf 

Jjtf  367. 

Omnipoteneiam  Dei  non  in~ 
telligimu*  ippt 


1S3  \ 


El 

Opera  extcrna  ftne  fide  7)eo 

non  placent 
Opibus bene  utamur ,  ut  coro- 

nemur  160. 

Orandum  qmmodol  ifh 

Ora  &legz_j  213. 

Oyes  interfeftionis  2S9. 


z66. 


Tacem  loqui 

T ^anis  quotidiantts 

na£9vcfi&cn&  11^119,331, 

Tarvuh  eleUi  359. 

Taftores  •  z%6. 

mali  290.  306.  307.314, 
tresexcifi  296. 

Tatres  non  femper  imitandi 

z6. 

Taucifahantur        310,  359. 
Tauli  Calqmdnotet  146. 
Tax  pta  amanda  ziz* 
fbirhualis  zjs- 
Chriftianimm  z$o. 
Teccatoresnon  exaudiuntur  a 
T)co  it8* 
cum  Tcccato  tonfertur  mulier 
13+. 

Teccatanon  funt  excujando-* 

13U 

Teccatorum  longitudo  &  lati- 
-  tudo  130. 

Tcram* 


IN  D  E  X. 

208 


Teramfahre  terram 

Tsrjuria 

j  Ter  <ju<%  peccas,  puniris  288* 
|  Tcrjuutores  qmdam  conyer- 
tuntitr;  376* 
Thraji  V.  T.  res  Novi  T.  de- 
jjgnatur  346. 
politica  res  ffiritualtt 
notatur         96.  07. 
Thiliftaorum  fuatuor Jktra- 
pias  219, 
T%ha&  jirmat  regna  48*i8j* 
in  Tis&ite  &rofiaas.  122, 
Tietdi  tfj?  famium      1$$. 2^2 . 
Tij  Cbrilhoyes  -256, 
cq  m  edmt  &  hihen  t  24-7, 
conferuntur  auro  360, 
dijfimitiantur  2,72, 
e^um  Dei  26$. 
.  prohantur  \ut  aururn^ 

flupent  magit  quants 

crcdunt  iQ*. 

funt  ut  Dayid  330. 

Tijsomnia  in  bonum  212. 


Tccmtentes  uctpiuntur  xk. 

gratiani^  2Cj 
Tcemientiaflansium  26 
Tmnitentiam  agant  omnes 
ad  Tcenitentiam  invttatio  21. 
Tcenttere  quomodo  Deum  pofiit 

Topulus  Dei  punitur  ^quarM 
ptccat  2t%>+t 
Topuiusjro  re  nata  docenim 

Totentia  d  Deo  ^ 
Tradictiones  facra  implcntA 

TrafeBi  alijs  puniuntur  g 
viiis  26f% 

ex  Trxteritis  de  futurvs  con* 
cludimus  2371 

Trehendere  alam  yeflis  211; 

Trohationis  fruUus  356* 

Trolevomena  u 

o 

Tromiffiones  Dei  conditiona* 
Us  90.  i6it 

Tromiffa  Deiimpietare  impe* 
diuntnr  12+.  /;/. 


tur 


TlanUu^  magnta 

Tluraiis  numerus.de  uno  ex  Trophetia  ef£a  Deo 

V   pluriius  230.  in  Troyidentia  Deioculi  tvU 

Thiyiikiempefiiya  #t<&i  tendi 

Toculum  Dri  22^  Troximus  ditizatur  tu* 


TN  D  E3K 

fiudopropheta    rtprehendt-  ad  Sionm  Dats  ef£  reycrfips 
tttr  54J.J  /^5,- 

ty/tf*         Z><?*  62. 1  Somnia  266 

&$jliones  potxus  traftantur' Speremmdumjpiramus  2^2 


[ 


tecordari  Dei 


^i7?o  ex  sEgypto 


^tgula  extcnditur 
U/ij/fientiavera        2$.  316 
J\cfpondere      110,  U4.  z.j>.  z^p 
^evelandi  modttsduplex  3* 


17] .  j  Spiritus  i.  e.  potentia  Dei  112 
272,1  Spiritus  impuritatis  544. 
t>i.  |  Spirhtts  S.  dicitur  unUio  z/_\. 
40. !  SpiritM  S,  dona         1Z3.  336. 
Spiritws  gratia dr  prectc  $$h 
Swre  149. 
Stare  coram  alifuo       7;.  ?4 


^evertuntur    homxnes     ad^  qui  Statpvideati  ntcadat  jf8< 
Deum  20.  Stupor  nofter  136. 


182. 

24  0. 
247. 

37S. 

22$. 
$0. 
2$0. 

Wi 


Jtyfuscvlor  32* 

Sacerdotium  unde  contemtu  7;. 

Sacerdotum  negligentia  263, 

pcccatta  arguenda 
Sagitta  Dei 
Salfts  ex  Deo 
SanB.it  as  Jehove 
Sapientia  duplex 
Sccbat 

ScR<e  apud  fitdteos 
Sementis  pacis 

Septuaginta  anni  captivitatis 
Tlabylonica  37.4^. 
Sileat omnis caro  66.  . 

Similitudincs  diverfimode  ad^  Terminiregni Judat 

hibsntur  2^4*  2^ 

in  Sintt  effe.  3^4 
Sion  Jhirituate  7J 


Summaltbri  iu 
Sylva  politica-  .28*, 
Syravox  adhxbita  216 
Tabernacuhrum  feftum  cuf 
celehrandum  376, 
Tangere  721 
Templum  Jerofolymitanumj 
typm  Eccleftat  106. 
Temporum  momenta  fmefir- 
vanda  y$ 
Temjtm  cur  annotetur  0  pro~ 
phetis  z4. 
Terra  meridiana  ifo. 
Tcrne  motm  $69, 

3?S< 

Tttto  treptit*  ex  ignt  7^ 
Titioni  fonfirtur pius  #7, 
Togavidofa  ^ 


INDEX 


21$. 
l$6. 
$.  10. 

3S. 
108. 
i?7. 


Tollere  caput  dr  t orntt 
Tranjtens  ac  redrens  1S2* 
Tnbiium^  di/iinclio  ttsaue  ad 
Chrijl:Wf  pi* 
^  Typvs    4t.p>  /;;.  Zfth&Li*i$f* 
Tyrtps  er  Sidon 
\  Vaftitas  ex  impietate 
j  Vaticinia  in  hot  UhrQ 
Verba  Veifmt  hona 
cariord  auro 
perfpicua 

referedaad  populu  183. 
I      rcs  +2. 
fequenda 
transfigunt  34$. 
vhunt  22. 
V irbi  Vei  efficacia  i8r. 
Verbo  Dei  honor  habendm  172. 
Verbum  Veief^feme  275.276. 

grave  &  fuave  319. 320. 
Veritas  201.207. 
V fpertino  tepore  erit  lux  370. 
V ffles  mutatorm  $6. 
in  V.  T.  unus  interrogabat  aU 

terum 
Vha  2)ei 
Viciffitud* 


- 1 


9.9. 

z6?t 
S*. 


Ul. 
82. 
212. 


Efa.  z?,  8. 
F  I  N  I  s. 


Vtftortd 

ejm  Um  dehtur  7)et 
268. 

Vtrt  oftenti 
Vtfionss  in  hoc  libro 
Vtfitatio  'Deigratiofa 
Vtfu*  duplex 
Vita  teternx  perfeUio 
Viye  memur  letbi 
Ultionis  dtes 
Unclio  Sp.  S. 
Vocare  fub  fictsm  &  yitem 
volumenlpolans 

in  llrbe  ffoliadhidere  36% 
llfas  hujm  libri  <$#  7  ^ 

Vulpes  Simfonps  l?9 
^acharias  unde  d\l7tt<s, .  /( 

num  tiolenta  mortt^ 
interfettus  2tl% 

quidtraclet  l% 

quando  &  quibws  pro* 
phetaverit  4, 

dicitur  puer  ^ 

Z&haria  gentts&ojficium  2. 
ZdoypU  '  9!. 

Ztrubbabel  nui^ 


m